Charakterystyczne typy

reakcji na chorobę
Zależności

somatopsychiczne i

psychosomatyczne

Klasyfikacja znaczeń choroby w

oczach pacjenta



Choroba jako

przeszkoda

– rozumiana jako

wyzwanie/wróg,



Choroba jako

strata

– generuje głębokie przygnębienie i

rezygnacja,



Choroba jako

ulga

– uwalnia od obowiązków i

odpowiedzialności,



Choroba jako

korzyść

lub jako

strategia

– daje

doświadczanie troski od innych,



Choroba jako

wartość

– wytwarza dystans wobec spraw

przyziemnych.

Ocena ciężkości

choroby



Zaprzeczenie choroby



Pomniejszenie choroby



Przyjęcie diagnozy lekarskiej



Wyolbrzymienie choroby

Zaprzeczenie

choroby

Jest wyrazem działania mechanizmu

obronnego określanego jako wyparcie.

Informowanie chorego o jego chorobie

i ewentualnie doznawane dolegliwości

nie prowadzą do ukształtowania się

obrazu własnej choroby. Część

informacji nie zostaje przyjęta, inne

ulegają wyparciu ze świadomości.

Pomniejszenie

choroby

Chory bagatelizuje swoją chorobę.

Własnym dolegliwościom nadaje
znaczenie stosunkowo łatwe do
przyjęcia. Umożliwia to redukcję
lęku i jest wyrazem działania
kierowanego bezwiednie.

Przyjęcie diagnozy

lekarskiej

Chory przyjmuje

udzielone mu

wyjaśnienia a obraz

własnej choroby, mimo

braku informacji ściśle

medycznych, zbliża do

rozpoznania ustalonego

przez lekarza. Chory

oddaje się w ręce

doświadczonego

lekarza, w którym widzi

autorytet i opiekuna.

Wyolbrzymienie

choroby

Chory koncentruje się na objawach i

znacznie przesadza w ich opisywaniu.
Myśli katastroficznie, ma pesymistyczną
wizję przyszłości niezależnie od faktycznej
powagi sytuacji.

WPŁYW CHOROBY NA

STAN

PSYCHICZNY

PACJENTA

Oddziaływanie choroby na stan psychiczny
człowieka chorego zależy od wielu czynników.
Należą do nich zwłaszcza:
1. Obraz własnej choroby,
2. Właściwości osobowości,
3. Sposoby zachowania w sytuacjach trudnych.

Obraz własnej

choroby

Swoista droga od schematu poznawczego choroby biegnąca do
odpowiedzi na pytanie

„na co jestem chory?”.

Wyobrażenia na temat choroby są zwykle uproszczonym schematem,
który jak każdy schemat poznawczy jest częściowo fałszywy i mało
podatny na próby przekształceń. A zarazem – fragmentaryczny. Pacjent
szuka informacji uzupełniających, a sztywna struktura schematu
współwarunkuje ich selektywny odbiór.
Rolą lekarza jest wspieranie procesu kształtowania się

„obrazu

choroby pacjenta”,

tak aby był on wolny od pourazowych

zafałszowań i aby nie zawierał „ pustych miejsc”.

Właściwości

osobowości

Osobowość jest

strukturą dynamiczną

, którą

można rozpatrywać jako mechanizm

scalający, ukierunkowany i kontrolujący

zachowanie.

To, że wpływ choroby na stan psychiczny

uwarunkowany jest właściwościami

osobowości oznacza, że przeświadczenie o

zachowaniu i wyobrażenia o chorobie mają

różne następstwa psychologiczne i, że

następstwa te zależą od osobowości.

Emocjonalne reakcje na

chorobę



Strach



Lęk



Gniew



Przygnębienie



Nastrój wyrównany



Nastrój podwyższony

Strach

W wielu przypadkach prowadzi do

czujnego obserwowania siebie jako

człowieka cierpiącego i swojej sytuacji

wyznaczonej przez chorobę, uciążliwe

badania. Następstwem tego jest

potrzeba otrzymania ufności i

zmniejszającego się niepokoju. Chory

wybiórczo zapamiętuje wypowiedzi,

które dają poczucie bezpieczeństwa.

Lęk

Nie stanowi reakcji na bezpośrednie

zagrożenie. Człowiek doznający lęku
uznaje go za bezprzedmiotowy. Mówimy
o lęku przed planowaną operacją,
ewentualnymi powikłaniami które mogą
nastąpić. Czasem lęk przejawia w
bacznym śledzeniu losów innych
pacjentów, zwłaszcza mających podobne
dolegliwości i podobnie leczonych.

Gniew



Występuje wtedy, gdy dążenia
człowieka zostały pokrzyżowane
przez chorobę. Emocji gniewu nie
należy utożsamiać z agresją. Gniew z
reguły towarzyszy agresji, lecz
agresja wcale nie musi towarzyszyć
gniewnym reakcjom emocjonalnym.

Przygnębienie



Obniżenie nastroju z powodu choroby
powodującej dolegliwość. O patologii
emocji można mówić, jeśli stwierdzi
się utrzymywanie takiego nastroju
nienaturalnie długo, zwłaszcza po
ustąpieniu jego przyczyn.

Nastrój wyrównany



Odważny spokój, który jest wyrazem zadaniowego

traktowania sytuacji. Pacjent spostrzega wtedy

chorobę jako przeszkodę do pokonania.



Rzeczywisty brak reakcji emocjonalnych na

chorobę, przypuszczalnie występujący przy niskim

poziomie spostrzeganego zagrożenia.



Pozorny brak reakcji emocjonalnych na chorobę,

będący najczęściej wyrazem silnego tłumienia

emocji, zwłaszcza lęku. Negatywne emocje ulegają

kumulacji i rozładowują się w gwałtownej ekspresji.

Nastrój

podwyższony

Podwyższenie nastroju w czasie trwania

choroby może nastąpić z kilku powodów.
Dobry nastrój może być po prostu cechą
osobowości, może to być również wyraz
zaspokojenia przez chorobę jakiś ważnych
dla pacjenta potrzeb, ale może to być
skutek uszkodzenia ośrodkowego
układu nerwowego, mówimy wtedy o
tzw. EUFORII.

Zależności

somatopsychiczn

Choroby somatopsychiczne

wywoływane są przez wpływ czynników odmiennych od
psychologicznych. Czynniki te oddziałowują negatywnie
na psychikę człowieka. Mają tak ogromny wpływ na
funkcjonowanie psychiczne człowieka, że powstałe pod
ich wpływem reakcje emocjonalne mogą doprowadzić do
trwałych zmian w osobowości chorego człowieka.
Bezpośredni wpływ choroby na stan psychiczny
(dysfunkcje w zakresie podstawowych zjawisk i procesów
psychicznych)



Ograniczony wpływ choroby na funkcjonowanie

ośrodkowego układu nerwowego



Wpływ choroby na zmiany wiscerocepcji



Wpływ choroby na funkcjonowanie narządów zmysłów

Choroba a

funkcjonowanie OUN

Wpływ bezpośredni choroby

np.

stany majaczeniowe w ciężkich chorobach

zakaźnych

Wypływ choroby przy udziale układu
hormonalnego

np.

obniżenie wydolności intelektualnej,

spowolnienie w niewydolności tarczycy

Choroba a zmiany

wiscerocepcji

Wszystkie dolegliwości cielesne odczuwane przez
pacjenta- bodźce świadomie, odebrane i nazwane
przez pacjenta.

BÓL

Bodźce tzw. nieuświadomione, trudne do
określenia.

Złe samopoczucie, rozdrażnienie, niepokój, zaburzenia

koncentracji.

Choroba a narządy

zmysłów

Występują dosyć rzadko

Zapalenie ucha środkowego-
tymczasowa głuchota
Zaćma, jaskra, nowotwory w obrębie
oka-zaburzenia widzenia
Uszkodzenie nerwów obwodowych-
zaburzenia utraty czucia.

Zależności

psychosomatyczn

Grupa chorób związanych z niewątpliwymi zmianami narządowymi,

w których etiologii jednak odgrywają istotną rolę czynniki
psychiczne.

W większości przypadków są to choroby przewlekłe, nasilające się

okresowo.

Zaburzenia emocjonalne

obecne są jeszcze przed wystąpieniem

objawów, następnie ujawniają się silnej w okresie zaostrzeń.
Obserwuje się występowanie różnych chorób
psychosomatycznych u jednej osoby, pewną tendencję do
występowania rodzinnego oraz znaczenie płci dla zachorowania
na określone zaburzenie. Procesy patogenetyczne prowadzące do
tych schorzeń są niedostatecznie poznane.

CZYNNIKI:

osobowość

typ osobowości A: większa podatność na choroby

psychosomatyczne

typ osobowości B: mała podatność na te zaburzenia

środowisko np. Rodzinne
stres

Lista chorób psychosomatycznych

chorób psychosomatycznych

nie jest ani jednoznacznie ustalona ani
zamknięta. Zwykle wymienia się tu
takie schorzenia:



Nadciśnienie tętnicze



Choroba
niedokrwienna serca



Nadczynność tarczycy



Katar sienny



Choroba wrzodowa
żołądka i dwunastnicy

Cukrzyca
Otyłość
Astma oskrzelowa
Pokrzywka
Wrzodziejące
zapalenie jelita
grubego

Zaburzenia

psychosomatyczne

dzielimy na trzy grupy:

Choroby, których

czynnikiem etiologicznym są bodźce

psychiczne.

psychiczne. Są to tak zwane nerwice wegetatywne, czyli bóle
głowy, których źródłem jest napięcie psychiczne, nawykowe
wymioty, jadłowstręt psychiczny oraz pewne postacie otyłości.
Choroby w których

czynnikiem istotnym, choć nie

wyłącznym są urazy psychiczne.

wyłącznym są urazy psychiczne. Do grupy tej należą:
choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie jelita
grubego, samoistne nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa
oraz choroby alergiczne.
Choroby, w których

czynnik psychiczny jest czynnikiem

zaostrzającym

zaostrzającym proces chorobowy. Są to: cukrzyca,
nadczynność oraz niedoczynność tarczycy.