KULTURA

Wykład 11

„Antropologowie amerykańscy,

gdy piszą o kulturze, zdają się

czasem śpiewać mistyczny pean

na cześć swojej muzy,

przypisując jej, niczym w litanii

do Najświętszej Panny, długą

serię różnorakich i często nie

dających się wzajem pogodzić

atrybutów”

Philip Bagby

Kultura a natura



Pierwotne znaczenie kultury: od colere
(uprawiać)



Rozwój filogenetyczny i ontogenetyczny



Kultura jest odpowiedzią na naturalne
ludzkie potrzeby: wersja pozytywna B.
Malinowski, wersja negatywna Z. Freud



Socjobiologia: „natura trzyma człowieka i
jego kulturową aktywność na
biologicznej smyczy”

Etnocentryzm a relatywizm
kulturowy



Podejście
wartościująco –
oceniające



Samuel Pufendorf
(XVII w)



Antropolodzy
amerykańscy w
XIX w. (np.L. H.
Morgan)



Podejście
opisowe –
uniwersalistyczn
e:



Johann Gotfried
Herder (XVIII w)

Definicje kultury



Opisowo – wyliczające
(nominalistyczne)



Historyczne



Normatywne



Psychologiczne



Strukturalistyczne



Genetyczne

Definicja kultury



Robert Bierstedt: kulturą jest to
wszystko co ludzie czynią, myślą i
posiadają jako członkowie
społeczności

Charakterystyka kultury



Obejmuje całość życia człowieka



Nie jest pojęciem wartościującym



Jest tworem zbiorowym



Zewnętrzny i wewnętrzny aspekt kultury



Jest tworzona w obrębie różnych
zbiorowości



Zmienia się w czasie (dyfuzja i
innowacja)

Charakterystyka kultury c.d.



Kultura jest systemem



„Oczywistość” kultury (kontakt
kulturowy, zmiana kulturowa,
konflikt pokoleń)

Treść kultury



Płaszczyzna materialna



Płaszczyzna psychologiczna



Płaszczyzna aksjonormatywna

wartości, normy i sankcje



Płaszczyzna behawioralna:

wzory kulturowe

Wartości

Wartość to dowolny przedmiot w
stosunku do którego jednostki lub
zbiorowości przyjmują postawę szacunku,
przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i
dążenie do jego osiągnięcia odczuwają
jako ważny przymus.

Wartości odczuwane, uznawane i
realizowane.

CBOS 2005

Normy



Prawidła i reguły, według których
powinno się postępować w danej
grupie



Normy:

idealne i realne,

jawne i ukryte

formalne i nieformalne

Wzory kulturowe



Prawidłowości, powtarzające się
zachowania ludzkie w podobnych
sytuacjach; mniej lub bardziej
ustalony sposób zachowania się i
myślenia w danej zbiorowości.



Jawne, ukryte, postulowane,
realizowane, zwyczaje, obyczaje,
wzory moralne i prawne

Oceny etyczne zachowań (1)



Bezwzględnemu potępieniu podlegają:
wykorzystywanie pracowników przez
pracodawców oraz korupcja.



Zdecydowana większość badanych
uznała za złe: bicie dzieci,
wykorzystywanie służbowego
stanowiska dla osobistych korzyści
oraz zdradę małżeńską.

CBOS 2005

Oceny etyczne zachowań (2)



Z dezaprobatą respondentów, choć
już nie z tak silnym potępieniem,
spotykają się: zaniedbywanie swoich
obowiązków w pracy, przerywanie
ciąży, oszustwa podatkowe,
homoseksualizm oraz przekraczanie
dozwolonej prędkości na jezdni.

CBOS 2005

Oceny etyczne zachowań (3)



Ponad połowa ankietowanych oceniła

jako nieprzyzwoite, ale tylko mniej więcej

co trzeci uznał za bezwzględnie

niedopuszczalne: wręczanie prezentów

lekarzom, pielęgniarkom czy też

urzędnikom za załatwienie sprawy lub jej

przyspieszenie, eutanazję, świadome

kupowanie fałszowanych rzeczy, jazdę na

gapę w środkach komunikacji, rozwód.

CBOS 2005

Oceny etyczne zachowań
(4)



Zdecydowanie rzadziej
napiętnowaniu społecznemu
podlegają takie zachowania, jak:
ściąganie na egzaminach, życie w
związku bez ślubu oraz
nieuczestniczenie w wyborach.

CBOS 2005

Oceny etyczne zachowań (5)



Zachowania związane z seksualnością
(uprawianie seksu przedmałżeńskiego,
stosowanie środków antykoncepcyjnych)
przez większość badanych postrzegane
są w kategoriach raczej pozytywnych niż
negatywnych. Około jedna czwarta ogółu
ankietowanych ocenia te zachowania
jako zawsze usprawiedliwione.

CBOS 2005