© Piotr Wachowiak
Podstawy
zarządzania
© Piotr Wachowiak
Blok I. Istota zarządzania
© Piotr Wachowiak
Organizacja
Definicja organizacji nawiązuje do
definicji nowoczesnej armii
zaproponowanej przez króla pruskiego
Fryderyka Wielkiego w połowie XVIII
w.
W armii wyróżnia się trzy części:
piechotę, która maszeruje, kawalerię,
która porusza się na koniach i
artylerię, którą trzeba za sobą
ciągnąć.
Innymi słowy organizacja określana
jest według tego, w jaki sposób
wykonuje się różne zadania.
© Piotr Wachowiak
Rozumienie organizacji
Organizacja w sensie rzeczowym
To rzecz zorganizowana – przedmiot złożony
przede wszystkim z rzeczy, ludzi
wyposażonych w narzędzia i maszyny,
Organizacja w sensie czynnościowym
To działanie tworzące organizację w sensie
rzeczowym
Organizacja w sensie atrybutowym
To cecha jakiejś rzeczy złożonej lub
czynności.
© Piotr Wachowiak
Organizacja
Organizacja to pewien rodzaj całości której
wszystkie składniki współprzyczyniają się do
powodzenia całości.
T. Kotarbiński
Organizacja to taka całość, która przyczynia się
do powodzenia swych części.
A.K Koźmiński, K. Obłój
© Piotr Wachowiak
Analogie organizacji
Organizacja jako maszyna,
organizacja jako organizm,
organizacja jako gra,
organizacja jako mózg,
organizacja jako kultura,
© Piotr Wachowiak
Analogie organizacji
organizacja jako system polityczny,
organizacja jako psychiczne więzienie,
organizacja jako narzędzie dominacji.
© Piotr Wachowiak
Podsystemy organizacji
Cele,
struktura formalna,
ludzie,
technika.
© Piotr Wachowiak
Cykl życia organizacji
I faza - inicjacja,
II faza - ekspansja,
III faza - dojrzałość,
IV faza - dryfowanie,
V faza - załamanie,
VI faza - upadek.
© Piotr Wachowiak
Zarządzanie
Zarządzanie to działalność kierownicza
polegająca na ustalaniu celów i
powodowaniu ich realizacji w
organizacjach.
© Piotr Wachowiak
Podejścia do zarządzania
Instytucjonalne
Grupa pracowników w organizacji, która
wykonuje funkcje kierownicze.
Funkcjonalne
Zbiór zadań w organizacji, które muszą
być realizowane, żeby organizacja
osiągnęła założone cele.
© Piotr Wachowiak
Podejścia do zarządzania -
cd.
Systemowe
Organizacja jest jednolitym
ukierunkowanym systemem
składającym się ze wzajemnie
powiązanych części.
Sytuacyjne
Technika kierownicza najlepiej
przyczyniająca się do osiągania celów
organizacji.
© Piotr Wachowiak
Funkcje zarządzania
Planowanie.
Organizowanie.
Zabezpieczenie kadr.
Kierowanie.
Kontrolowanie.
© Piotr Wachowiak
Kierunki i szkoły w nauce
organizacji i zarządzania
Kierunek naukowej organizacji pracy -
szkoła klasyczna.
Kierunek administracyjny.
Kierunek socjologiczno-psychologiczny –
szkoła behawioralna.
Szkoła ilościowa.
© Piotr Wachowiak
Szkoła klasyczna
Rozwój przełom XIX i XX w.
Zapoczątkowała tworzenie podstaw nauki o
organizacji i zarządzaniu.
Przedstawiciele szkoły:
- F.W. Taylor,
- małżeństwo Gilbreth,
- H. Gantt,
- H. Le Chatelier,
- K. Adamiecki,
- H. Ford.
© Piotr Wachowiak
Frederick Taylor
W 1911 r wydał pracę „Zasady naukowego
zarządzania”. Opisano w niej teorię naukowej
organizacji pracy. Prowadził badania w hutach w
Pensylwanii. Zdefiniował 4 zasady zarządzania:
ustalenie metod wykonywania pracy,
ustalenie metod doboru pracowników i ich
szkolenie ,
współdziałanie pracowników z kierownikiem,
równe dzielenie pracy i odpowiedzialności
między robotników i kierowników.
© Piotr Wachowiak
Henry Gantt
Opracował system płac o charakterze czasowo
- premiowym, wprowadził premię dla
robotników, premię dla brygadzistów oraz
dodatkową premię jeżeli normę wykonają
wszyscy robotnicy w brygadzie -50% dodatku.
opracował koncepcję współdziałania
pracowników z kierownictwem w szkoleniu,
ocenie i kształtowaniu klimatu współpracy,
wprowadził graficzne przedstawienie planu
produkcji.
© Piotr Wachowiak
Frank i Lilian Gilberthowie
Badali ruchy robocze i czas pracy – pierwsze próby
usprawnienia pracy dotyczyły murarzy.
Filmowali ruchy robocze – opracowali metodę
cyklograficzną.
Ustalili związek między zmęczeniem a ruchami
robotników w czasie pracy – zmęczenie nieuniknione,
zmęczenie zbędne – „Studium zmęczenia”.
Opracowali zasady ekonomii ruchów.
Opracowali technikę kartowania służącą do
obrazowania przebiegu procesów za pomocą symboli.
Zwracali uwagę na konieczność szkolenia robotników-
„Psychologia zarządzania”.
© Piotr Wachowiak
Henry Le Chatelier
Opracował cykl działania zorganizowanego:
określenie celu,
zbadanie środków i warunków, które są
potrzebne do osiągnięcia celów,
zaplanowanie całego działania,
przygotowanie środków i warunków do
działania,
wykonanie wszystkich zadań,
kontrola.
© Piotr Wachowiak
Karol Ademiecki
Prowadził badania w Hucie
Bankowej w Dąbrowie Górniczej.
Wprowadził harmonizacje pracy.
Opracował prawo harmonii.
Opracował programy nauczania
przedmiotów: Zasady organizacji
pracy, Organizacja przedsiębiorstw
przemysłowych.
© Piotr Wachowiak
Henry Ford
Napisał książkę „ Moje życie i dzieło”
Wprowadził produkcję taśmową.
Wprowadził daleko posuniętą specjalizację.
Wprowadził wysokie płacę.
Przywiązywał wagę do bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zorganizował sieć serwisu usług naprawczych.
Ograniczył biurokrację zakładową.
Opowiadał się za stylem autokratycznym.
© Piotr Wachowiak
Szkoła neoklasyczna
Peter Drucker proponuje:
uspołecznienie procesu zarządzania,
decentralizację procesu decyzyjnego,
integrację ludzi uczestniczących w
procesach zarządzania.
© Piotr Wachowiak
Kierunek administracyjny
Przedstawiciele:
Henri Fayol,
Max Weber.
© Piotr Wachowiak
Henri Fayol
Wyodrębnił funkcje przedsiębiorstwa:
Techniczne ( produkcja).
Handlowe ( kupno, sprzedaż, wymiana).
Finansowe (poszukiwanie kapitałów i obrót
nimi).
Ubezpieczeniowe (ochrona majątku i osób).
Rachunkowości (inwentaryzacja, bilans,
ustalenie cen).
Administracyjne. .
© Piotr Wachowiak
Henri Fayol - cd.
Wyróżnił funkcje administracyjne
( zarządzania):
przewidywanie,
organizowanie,
rozkazodawstwo,
koordynowanie,
kontrolowanie.
© Piotr Wachowiak
Henri Fayol - cd.
Sformułował zasady zarządzania:
podział pracy,
autorytet,
dyscyplina,
jedność rozkazodawstwa,
jednolitość kierownictwa,
podporządkowanie interesów osobistych
interesowi ogółu,
© Piotr Wachowiak
Zasady zarządzania - cd.
wynagradzanie personelu,
centralizacja,
hierarchia,
ład,
odpowiednie traktowanie pracowników,
stabilizacja personelu,
inicjatywa,
zgranie personelu.
© Piotr Wachowiak
Max Weber
Opracował teorię biurokratycznego zarządzania.
Opiera się ona o następujące zasady:
ciągłości organizacyjnej funkcji,
ścisłe rozgraniczenia sfer kompetencji,
hierarchii organizacyjnej,
regulacji systemu zarządzania w formie
przepisów,
pozbawienie członków władz we własności
organizacji.
© Piotr Wachowiak
Kierunek socjologiczno -
psychologiczny
Elton Mayo udowodnił, że:
praca ludzka jest działalnością
zespołową,
ludzie większą wagę przywiązują do
stosunków międzyludzkich aniżeli do
rodzaju wykonywanej pracy,
© Piotr Wachowiak
Elton Mayo - cd.
dobre stosunki z innymi ludźmi powodują
psychiczne stany zadowolenia,
kierownictwo musi się troszczyć o
pracowników,
przynależność do grup nieformalnych
jest bardzo ważna,
należy stosować różne instrumenty
motywacyjne.
© Piotr Wachowiak
Mary Parker Follett
Opracowała sposoby rozwiązywania
konfliktów przez:
dominację,
kompromis,
integrację poglądów zainteresowanych
stron.
© Piotr Wachowiak
Hugo Munsterberg
Uważał, że można podnieść wydajność
pracy przez:
dobór odpowiedniego pracownika – testy
psychologiczne,
stworzenie idealnych warunków
psychologicznych,
przez wywieranie wpływu
psychologicznego na motywację
pracowników.
© Piotr Wachowiak
Szkoła behawioralna - cd.
Abraham Maslov
stworzył teorię potrzeb
Douglas McGregor
stworzył teorię XY
© Piotr Wachowiak
Szkoła ilościowa
Stosowanie metod matematycznych do
budowania modeli, analizy i rozwiązywania
problemów zarządzania.
Przedstawiciele:
P.M Blackett
J. D. Bernal
dokonali optymalizacji decyzji
R. McNamara
stworzył system ilościowego zarządzania w
kooperacjach
© Piotr Wachowiak
Blok IV. Kierowanie ludźmi
w organizacji
© Piotr Wachowiak
Kierowanie ludźmi w
organizacji
Kierowanie oznacza wzajemne
oddziaływanie na siebie menedżera i
pracownika, przy nadrzędnej roli
menedżera, aby realizować założone
cele, pomimo czynników zewnętrznych,
które mogą być sprzyjające lub nie
procesowi kierowania.
© Piotr Wachowiak
System kierowania w
organizacji
Menadżer
Pracownik
Cele
Czynniki
zewnętrz
ne
© Piotr Wachowiak
Warunki skutecznego
kierowania
Reprezentowanie
odpowiedniej postawy.
Posiadanie
umiejętności
wypełniania funkcji
kierowniczych.
Posiadanie władzy.
Posiadanie chęci
kierowania.
© Piotr Wachowiak
Postawa menedżera
Rozwijanie osobowości,
asertywność,
empatia,
uczciwe postępowanie,
konsekwencja,
przedsiębiorczość,
kreatywność,
inteligencja emocjonalna.
© Piotr Wachowiak
Umiejętności menedżera
Techniczne.
Interpersonalne.
Koncepcyjne.
Diagnostyczne.
Polityczne.
© Piotr Wachowiak
TYPOLOGIA WŁADZY
według Frencha i Ravena
władza oparta na nagradzaniu
władza oparta na przymusie
władza oparta na identyfikacji
/charyzmatyczna/
władza oparta na wiedzy i
zdolnościach
/ekspercka/
władza oparta na legitymacji / legalna/
© Piotr Wachowiak
Źródła władzy
Formalna hierarchia organizacyjna.
Kompetencje.
Autorytet.
Posiadanie informacji.
Kontrola nad zasobami.
Uczucia.
© Piotr Wachowiak
Władza menedżera
Menedżer powinien posiadać
władzę pochodzącą ze
wszystkich źródeł władzy.
Skuteczność poszczególnych
źródeł władzy zależy od
konkretnej sytuacji, w której się
znajduje menedżer.
© Piotr Wachowiak
Role kierownika
Role kierownika
Formalny
Formalny
autorytet
autorytet
i pozycja
i pozycja
Formalny
Formalny
autorytet
autorytet
i pozycja
i pozycja
Role
Role
interperson
interperson
alne
alne
•
Reprezentan
Reprezentan
ta
ta
•
Przywódca
Przywódca
•
Łącznik
Łącznik
Role
Role
informacyj
informacyj
ne
ne
•
Obserwatora
Obserwatora
•
Propagatora
Propagatora
•
Rzecznik
Rzecznik
Role
Role
decyzyjne
decyzyjne
•
Przedsiębiorca
Przedsiębiorca
•
Przeciwdziałający
Przeciwdziałający
zakłóceniom
zakłóceniom
•
Rozdzielający zasoby
Rozdzielający zasoby
•
Negocjator
Negocjator
© Piotr Wachowiak
Style kierowania
Sposób oddziaływania przełożonego na
podwładnego.
Sposób wykonywania funkcji kierowniczych.
Zbiór metod i technik kierowania ludźmi.
Sposób wykonywania władzy kierowniczej.
Sposób realizacji roli organizacyjnej.
© Piotr Wachowiak
Kryteria podziału stylów
kierowania
Sposób podejmowania decyzji przez
menedżera.
Sposób traktowania pracy przez pracownika.
Sposób nastawienia menedżera na ludzi i
zadania.
© Piotr Wachowiak
Sposób podejmowania
decyzji przez menedżera
Styl autokratyczny.
Styl demokratyczny.
Styl laissez-faire.
© Piotr Wachowiak
Siatka kierownicza
9 , 1
9 , 9
5 , 5
1 , 1
1 , 9
T
ro
sk
a
o
p
o
d
w
ła
d
n
yc
h
duża
mała
m
a
ła
d
u
ża
Troska o zadania
© Piotr Wachowiak
Sposób traktowania pracy
przez pracownika
Styl typu X
Styl typu Y
© Piotr Wachowiak
Elementy w opisie sytuacji
kierowania
Kompetencje menedżera.
Dojrzałość podwładnych.
Stosunki międzyludzkie w zespole.
Struktura zadań do wykonania przez podwładnych.
Stopień sformalizowania organizacji.
Rozpiętość kierowania.
Styl kierowania przyjęty przez zwierzchnika.
Warunki pracy.
Otoczenie organizacji.
© Piotr Wachowiak
Styl kierowania menedżera
Najbardziej efektywnym
stylem kierowania
stosowanym przez
menedżera jest styl
sytuacyjny.
© Piotr Wachowiak
Blok VI
Kultura
organizacyjna
© Piotr Wachowiak
Kultura organizacji jest
zespołem podstawowych
założeń, które dana grupa
ustanowiła w trakcie
pokonywania problemów
adaptacji do otoczenia i
budowania wewnętrznej
integracji /wg E.Scheina/.
© Piotr Wachowiak
Kultura danej grupy jest jakby jej
kodem genetycznym zapisanym
w świadomości społecznej i
powodującym powtarzalność
zachowań indywidualnych i
zbiorowych.
© Piotr Wachowiak
Kultura organizacyjna to:
Niewidzialny łańcuch reguł.
Pas transmisyjny między przeszłością a
przyszłością.
Drogowskaz, przewodnik.
Tradycje, wartości, normy.
Coś co motywuje.
Coś, do czego ludzie się stosują, akceptują.
Społeczny „ klej ”.
© Piotr Wachowiak
Szczeble kulturowe
:
SYSTEM SYMBOLI
NORMY I STANDARDY
ZAŁOŻENIA PODSTAWOWE
© Piotr Wachowiak
SYSTEMY SYMBOLI
JĘZYK
RYTUAŁY
UBRANIA
FORMY STOSUNKÓW
WIDOCZNE, ALE
WYMAGAJĄCE
INTERPRETACJI
© Piotr Wachowiak
NORMY I STANDARDY
MAKSYMY
IDEOLOGIE
ZAKAZY
WYTYCZNE ZACHOWAŃ
CZĘŚCIOWO
WIDOCZNE
CZĘŚCIOWO
NIEŚWIADOME
© Piotr Wachowiak
ZAŁOŻENIA
PODSTAWOWE
STOSUNEK DO
OTOCZENIA
PRAWDA
NATURA CZŁOWIEKA
NATURA LUDZKICH
DZIAŁAŃ
NATURA LUDZKICH
STOSUNKÓW
NIEWIDOCZNE
NAJCZĘŚCIEJ
NIEŚIWADOME
© Piotr Wachowiak
UWARUNKOWANIA KULTURY
ORGANIZACYJNEJ
KULTURA
CECHY
ORGANIZACJI
TYP
ORGANIZACJI
CECHY
UCZESTNIKÓW
TYP
OTOCZENIA
© Piotr Wachowiak
Wymiary narodowej kultury
Badania G. Hofstede
dystans władzy,
indywidualizm \ kolektywizm,
męskość,
unikanie niepewności.
© Piotr Wachowiak
DYSTANS WŁADZY
Mały dystans władzy:
Mały dystans władzy:
nierównomierność społeczna jest naganna i
nierównomierność społeczna jest naganna i
powinna być minimalizowana
powinna być minimalizowana
wszyscy ludzie są od siebie wzajemnie zależni
wszyscy ludzie są od siebie wzajemnie zależni
hierarchia - to nierówność ról
hierarchia - to nierówność ról
zwierzchnik powinien utrzymywać stały
zwierzchnik powinien utrzymywać stały
kontakt z pracownikami
kontakt z pracownikami
władza powinna być legalna i poddawana stałej
władza powinna być legalna i poddawana stałej
kontroli, aby była sprawowana w sposób
kontroli, aby była sprawowana w sposób
etyczny
etyczny
system ponosi winę za błędy
system ponosi winę za błędy
przełożeni i podwładni pracują razem i są sobie
przełożeni i podwładni pracują razem i są sobie
potrzebni
potrzebni
Duży dystans władzy:
Duży dystans władzy:
nierówność jest naturalna i zapewnia w
nierówność jest naturalna i zapewnia w
społeczeństwie ład i porządek
społeczeństwie ład i porządek
niektórzy ludzie powinni być niezależni,
niektórzy ludzie powinni być niezależni,
pozostali - zależni od innych
pozostali - zależni od innych
osoby mające władzę mają prawo do
osoby mające władzę mają prawo do
specjalnych przywilejów
specjalnych przywilejów
winę za błędy ponoszą ci podwładni, którzy źle
winę za błędy ponoszą ci podwładni, którzy źle
wykonują polecenia
wykonują polecenia
podwładni są stałym zagrożeniem dla
podwładni są stałym zagrożeniem dla
zwierzchnika - dążą do przejęcia władzy i nie
zwierzchnika - dążą do przejęcia władzy i nie
można im ufać
można im ufać
istnieje ukryty konflikt między tymi, którzy
istnieje ukryty konflikt między tymi, którzy
mają władzę, a tymi, którzy są jej pozbawieni
mają władzę, a tymi, którzy są jej pozbawieni
© Piotr Wachowiak
INDYWIDUALIZM - KOLEKTYWIZM
Indywidualizm:
Indywidualizm:
człowiek jest niezależną jednostką
człowiek jest niezależną jednostką
człowiek przystępuje do organizacji,
człowiek przystępuje do organizacji,
ponieważ widzi w tym własny interes
ponieważ widzi w tym własny interes
ważne są osiągnięcia i inicjatywa;
ważne są osiągnięcia i inicjatywa;
ideałem jest przywództwo
ideałem jest przywództwo
każdy ma prawo do życia prywatnego i
każdy ma prawo do życia prywatnego i
nikt nie powinien w nie ingerować
nikt nie powinien w nie ingerować
zaufanie do decyzji indywidualnych
zaufanie do decyzji indywidualnych
każdy jest kowalem swego losu
każdy jest kowalem swego losu
Kolektywizm:
Kolektywizm:
człowiek jest częścią większej grupy:
człowiek jest częścią większej grupy:
rodziny, klanu, narodu
rodziny, klanu, narodu
człowiek angażuje się uczuciowo i
człowiek angażuje się uczuciowo i
moralnie w działalność organizacji
moralnie w działalność organizacji
ważna jest przynależność do organizacji;
ważna jest przynależność do organizacji;
ideałem jest uczestniczenie
ideałem jest uczestniczenie
życie prywatne jest podporządkowane
życie prywatne jest podporządkowane
dobru społecznemu
dobru społecznemu
zaufanie do decyzji grupowych
zaufanie do decyzji grupowych
jesteśmy odpowiedzialni za naszych
jesteśmy odpowiedzialni za naszych
bliźnich
bliźnich
© Piotr Wachowiak
MĘSKOŚĆ - KOBIECOŚĆ
Męskość:
liczy się efekt
żyje się po to, by pracować
ważne są pieniądze i przedmioty
ambicja motywuje do działania
podziwia się tych, którzy osiągnęli
sukces; nieudacznicy nie
zasługują na uwagę
duże jest wspaniałe
kto pierwszy ten lepszy
jeśli przepisy nie są przestrzegane
- należy je zmienić
duże zaufanie do zdrowego
rozsądku
Kobiecość:
ważna jest jakość życia
pracuje się po to, by żyć
ważni są ludzie i przyroda
służba innym jest motywacją do
działania
czuje się sympatię dla tych, którym
się nie udaje
małe jest piękne
spiesz się powoli
jeśli przepisy nie są przestrzegane,
należy ukarać winnych
nieprzestrzegania ich
ufa się tylko ekspertom
© Piotr Wachowiak
UNIKANIE NIEPEWNOŚCI
Duża skłonność do ryzyka:
Duża skłonność do ryzyka:
każdy dzień trzeba przyjmować z
każdy dzień trzeba przyjmować z
radością i otwartością
radością i otwartością
ciężka praca, sama dla siebie, nie
ciężka praca, sama dla siebie, nie
jest cnotą
jest cnotą
konflikty mogą być
konflikty mogą być
wykorzystywane w sposób
wykorzystywane w sposób
konstruktywny; należy
konstruktywny; należy
przestrzegać zasad
przestrzegać zasad
fair play
fair play
różnica zdań jest akceptowana;
różnica zdań jest akceptowana;
należy okazywać tolerancję i
należy okazywać tolerancję i
szacunek wobec tego co odmienne
szacunek wobec tego co odmienne
małe nasilenie nacjonalizmu
małe nasilenie nacjonalizmu
duży szacunek społeczny dla ludzi
duży szacunek społeczny dla ludzi
młodych
młodych
Mała skłonność do ryzyka:
Mała skłonność do ryzyka:
przyszłość jest zagrożeniem;
przyszłość jest zagrożeniem;
niespodzianki trzeba starać
niespodzianki trzeba starać
się przewidzieć i przygotować
się przewidzieć i przygotować
się na nie
się na nie
praca jest najwyższą wartością
praca jest najwyższą wartością
konflikty wyzwalają zawsze
konflikty wyzwalają zawsze
agresję i należy ich unikać
agresję i należy ich unikać
ludzie i pomysły odbiegające
ludzie i pomysły odbiegające
od „normy” są niebezpieczne;
od „normy” są niebezpieczne;
nietolerancja chroni przed
nietolerancja chroni przed
nimi
nimi
silny nacjonalizm
silny nacjonalizm
ludzie młodzi nie zasługują na
ludzie młodzi nie zasługują na
szacunek
szacunek
© Piotr Wachowiak
Profile kultur
Kultura introwertyczna i ekstrawertyczna.
Kultura zachowawcza i innowacyjna.
Kultura męska i kobieca.
Kultura biurokratyczna i pragmatyczna.
Kultura elitarna i kultura egalitarna.
Kultura silna i słaba.
© Piotr Wachowiak
Zalety silnych kultur
przedsiębiorstwa
Ukierunkowanie działań przez redukcję
złożoności
Sprawna sieć komunikacyjna
Szybkie przetwarzanie informacji i
podejmowanie decyzji
Przyspieszone wdrażanie planów i projektów
Małe nakłady na kontrolę
Silna motywacja i lojalność
Stabilność i niezawodność
© Piotr Wachowiak
Negatywne efekty silnych kultur
Negatywne efekty silnych kultur
przedsiębiorstwa
przedsiębiorstwa
1.
1.
Tendencja do zamykania się w sobie
Tendencja do zamykania się w sobie
2. Blokowanie nowych orientacji
2. Blokowanie nowych orientacji
3. Bariery we wdrożeniach
3. Bariery we wdrożeniach
4. Utrwalanie się tradycyjnych motywów sukcesu
4. Utrwalanie się tradycyjnych motywów sukcesu
5. Kolektywna postawa uniku
5. Kolektywna postawa uniku
6. „Kulturowe myślenie”
6. „Kulturowe myślenie”
7. Brak elastyczności
7. Brak elastyczności
1.
1.
Tendencja do zamykania się w sobie
Tendencja do zamykania się w sobie
2. Blokowanie nowych orientacji
2. Blokowanie nowych orientacji
3. Bariery we wdrożeniach
3. Bariery we wdrożeniach
4. Utrwalanie się tradycyjnych motywów sukcesu
4. Utrwalanie się tradycyjnych motywów sukcesu
5. Kolektywna postawa uniku
5. Kolektywna postawa uniku
6. „Kulturowe myślenie”
6. „Kulturowe myślenie”
7. Brak elastyczności
7. Brak elastyczności