PRACE
DYPLOMOWE
(metodologia)
Prof. dr hab. Zofia Kędzior
Katedra Rynku i Konsumpcji
Metodologia
nauki …
„Metodologia nauki to system jasno
określonych reguł i procedur, do
których
odwołują
się
badania
będące podstawą ewaluacji wiedzy,
system ten nie jest ani niezmienny,
ani niezawodny – jest ciągle
ulepszany”
Proces badawczy …
Proces badawczy to właściwy
schemat działań, które naukowcy
podejmują w celu wytworzenia
wiedzy,
to
paradygmat
naukowych dociekań.
Procedura
badań
składa się z dwóch faz:
koncepcyjnej i badawczej
Faza koncepcji wymaga dyskusji,
konfrontacji, ulepszania, a tym samym
zmian.
Faza badawcza nie dopuszcza zmian,
musi być prowadzona ściśle wedle
ustalonych założeń. Nie można w trakcie
badań zmieniać narzędzi, wskaźników,
modyfikować problemów.
Procedura badania
naukowego
KONCEPCJA
sformułowanie problemu badawczego
i celów badania
odniesienie postawionego problemu do
istniejącego stanu wiedzy
sprecyzowanie zakresów badania
(podmiotowy, przedmiotowy,
przestrzenny
i czasowy)
sprecyzowanie hipotez badawczych
FAZY - ZADANIA
ETAP
P
R
Z
Y
G
O
T
O
W
A
N
IE
Procedura badania
naukowego
PROJEKTOWANIE
wybór metod gromadzenia informacji w trybie
bezpośrednim i pośrednim
określenie jednostek badania, wielkości próby
i metod doboru próby
opracowanie narzędzi badawczych i materiałów
pomocniczych (instrukcja, lista itp.)
wstępne ustalenia dotyczące kierunków i metod
analizy zebranych informacji
sprawdzenie i ocena założeń badawczych (pilotaż)
sformułowanie ostatecznej wersji problemu,
hipotez oraz opracowanie narzędzi badawczych
FAZY - ZADANIA
ETAP
P
R
Z
Y
G
O
T
O
W
A
N
IE
Procedura badania
naukowego
GROMADZENIE DANYCH
organizacyjno-techniczne przygotowanie
badań bezpośrednich
zbieranie informacji w trybie bezpośrednim
i pośrednim
kontrola pracy bezpośrednich wykonawców
badań
weryfikacja formalna i merytoryczna
zebranych informacji
kodowanie informacji i wprowadzanie do
komputera
FAZY - ZADANIA
ETAP
R
E
A
LI
Z
A
C
JA
Procedura badania
naukowego
ANALIZA DANYCH
analiza zebranych informacji
opracowanie tablic roboczych
i wynikowych
obliczenia statystyczne
analiza jakościowa
FAZY - ZADANIA
ETAP
R
E
A
LI
Z
A
C
JA
Procedura badania
naukowego
WNIOSKI Z BADAŃ
interpretacja uzyskanych wyników
weryfikacja hipotez
pisemne opracowanie wyników
badań
redakcja naukowa tekstu
FAZY - ZADANIA
ETAP
P
R
E
PA
R
A
C
JA
Problem badawczy
to bodziec intelektualny wywołujący
reakcję w postaci badań naukowych.
Plan badawczy
to
rodzaj
„projektu”
kierujący
badaczem na różnych etapach badania
i pomagający mu rozwiązać te właśnie
problemy.
Pytania mogą dotyczyć:
cech przedmiotu, zjawiska,
ich własności,
rodzaju związków między cechami zjawiska,
rodzaju zależności między zjawiskami.
Pytanie określa obszar niewiedzy
i informuje o naszym osobistym
pragnieniu znalezienia odpowiedzi
na niepokój ignorancji.
Pytania rozstrzygnięcia rozpoczyna partykuła „czy” i w
zasadzie domagają się tylko potwierdzenia lub negacji.
Zawierają w sobie alternatywną możliwość poszukiwania
odpowiedzi.
Pytania dopełnienia rozpoczynają się na ogół zwrotem
„jak”, „jak jest” itp. i w swej strukturze gramatycznej nie
zawierają informacji gdzie należy szukać odpowiedzi
O ile pytania rozstrzygnięcia można nazwać pytaniami
kierunkowymi, to pytania dopełnienia są pytaniami
twórczymi.
Rejestr problemów to świadomość, jakie pytania
musimy postawić dla wyczerpania naszego tematu i
ukierunkowania naszych badań oraz rozstrzygnięcia
zagadnienia
W logice funkcjonują dwa rodzaje pytań:
pytania
rozstrzygnięcia
i
pytania
dopełnienia.
Temat …
Temat powinien być tak
sformułowany, aby prowadził do
udowodnienia
określonej hipotezy.
Temat wskazuje
kierunek poszukiwań – tezę ogólną
Kluczową rolę w trafnym wyborze
tematu oraz w umiejętnym
przygotowaniu całej strategii
badań odgrywa dobra znajomość
literatury przedmiotu.
Korzyści ze znajomości literatury:
nie podejmowanie tematów, które narażają
badacza na wyważanie otwartych drzwi
ekonomia wysiłku (skorzystanie z wiedzy
innych)
szansa porównań znacznie podnosząca
walory poznawcze każdego badania
Kilka dni spędzonych w bibliotece
zaoszczędza badaczowi kilku tygodni
żmudnych badań terenowych.
Znaczenie literatury i jej
rolę różnicuje charakter
dociekań (badań)
naukowych
.
W przypadku badań:
TEORETYCZNO – POZNAWCZYCH (tzw. prace
teoretyczne) literatura jest jedynym źródłem
informacji, inspiracji i weryfikacji tez autora tego
typu opracowania
METODOLOGICZNYCH (tj. dotyczących metod
badawczych, analitycznych) literatura ma taką
samą rolę jak w pracach teoretyczno-poznawczych
EMPIRYCZNO – POZNAWCZYCH (tj. prac opartych
na badaniach monograficzno-analitycznych)
funkcje literatury różnicują się wg poszczególnych
etapów opracowania problemu
Na etapie formułowania
koncepcji dobór i studiowanie
literatury ma dać odpowiedź
na następujące pytania:
Jaki jest stan wiedzy przedmiotowej
(o moim problemie - temacie)?
Co mam badać (w świetle tej wiedzy)
i dlaczego to właśnie?
Jakie są stwierdzone w nauce (literaturze
przedmiotu) związki i zależności między
poszczególnymi zjawiskami interesującymi
mnie w ramach mojego problemu
(tematu)?
Na etapie projektowania
badań empirycznych
(bezpośrednich
i pośrednich) w literaturze
szukamy odpowiedzi na
pytania:
Jak badać, czyli gdzie szukać i jakich informacji,
jak je zgromadzić (przy pomocy jakich technik
i narzędzi)?
Jak analizować zebrane informacje
(czyli, jakie metody ilościowe i jakościowe
należy zastosować)?
Jak pisać, czyli jak konstruować pisemną relację
z wyników badań i analiz?
„Hipoteza” wywodzi się z greckiego
słowa „hipothesis”, a jego polskim
odpowiednikiem
jest
słowo
„przypuszczenie” lub „domysł”.
Chodzi tu więc o przypuszczenie lub domysł
wysunięty prowizorycznie dla określenia lub
wyjaśnienia
czegoś,
który
wymaga
sprawdzenia,
czyli
weryfikacji
poprzez
odpowiednie badania stosowane w danej
nauce.
Nie każda hipoteza jest przydatna w
badaniach. Przydatna dla badań jest tylko ta
hipoteza, która jest przypuszczeniem czy też
domysłem
naukowym,
czyli
spełniająca
wymogi metodologiczne.
Hipoteza winna zawierać informację
konkretną
wychodzącą
poza
stwierdzenie faktów. Winna być
twórcza tzn. inspirować do dociekań
do sprawdzenia. Budowanie hipotez
winno być poprzedzone rozeznaniem
i studiami literatury.
Hipoteza
oznacza
przypuszczenie,
domysł
naukowy,
wysunięty
prowizorycznie dla wyjaśnienia jakiegoś
faktu lub zbioru faktów, wymagające
sprawdzenia,
które
może
dopiero
potwierdzić lub obalić dany domysł.
Hipoteza nie powinna być ani tautologią
ani banałem, czyli nie powinna zawierać
sformułowań
będących
właściwie
potwierdzeniem poprawnych schematów
myślowych,
które
nie
wymagają
żadnego dowodu czy weryfikacji.
Hipotezy naukowe powinny
być:
nowe – wskazują na jakieś nieznane dotąd aspekty badanych
faktów, procesów, zjawisk, ich uwarunkowań itp. okoliczności,
ogólne – obejmują swoim zakresem wszelkie fakty, procesy
czy zjawiska, jakich dotyczą,
pojęciowo jasne – wyrażone w jednoznacznych terminach,
możliwie dostatecznie ostrych (a jeżeli używa się terminów
nieostrych, jak np. młody, stary, duży, mały, to należy je
odpowiednio zdefiniować np. „młodymi ludźmi nazywam ludzi
w wieku od... do... lat”),
wolne od sprzeczności wewnętrznych – sformułowane
tak,
aby nie zawierały zdań wzajemnie sprzecznych,
empirycznie sprawdzalne – dające się zweryfikować,
tzn. potwierdzić lub obalić poprzez badania.
Hipoteza nie powinna być ani tautologią ani banałem.
Wykorzystywanie cudzego dorobku intelektualnego oraz
własnych źródeł informacji o zdarzeniach, zjawiskach,
rzeczywistości itp. musi być w pracy udokumentowane,
i to odpowiednio do sposobu wykorzystania.
Gdy cudze, oryginalne myśli przejmujemy bez
podania źródła, to jest to niedozwolony plagiat.
W nauce popełnienie plagiatu dyskwalifikuje
autora jako badacza.
Powołujemy się na cudzy dorobek, gdy wskazujemy na
podobieństwo cudzych tez, założeń, poglądów, gdy
je przejmujemy w pracy (wówczas wyrażamy to
własnymi słowami) oraz gdy chcemy polemizować,
wskazane jest zacytowanie cudzych wypowiedzi).
Zarówno cytowanie, jak też powoływanie się na
cudze
myśli
własnymi
słowami
musi
być
udokumentowane. Dokonujemy tego w przypisie,
który w pracach promocyjnych występuje z reguły
na tej samej stronicy, na której cytujemy.
KIEDY CYTUJEMY?
Przypisy, odnośniki, skróty
Cytowanie jest dopuszczalne,
gdy:
Nie można własnymi słowami przekazać cudzych
myśli/sposobu rozumowania bez ryzyka zmiany sensu
lub/i spodziewamy się, iż można inaczej, niż my to
robimy, interpretować słowa danego autora (czyli gdy
chcemy pozostać w zgodzie z zasadą rzetelności
naukowej).
Jakaś myśl/teza została przez innego autora wyrażona
w wyjątkowo trafny sposób lub dla wykazania ewolucji
poglądów jakiegoś autora.
Chcemy polemizować z cudzym poglądem, cytując
polemiczny pogląd dokumentujemy czytelnikowi, z
jakim naprawdę poglądem prowadzimy spór i
stwarzamy szansę kontroli: czy prowadzimy spór z
autentyczną czy wypaczona przez nas myślą obcego
autora.
Przypisy ...
Wskazują
na
źródła
określonych
danych,
przedstawianych
i cytowanych poglądów, stanowisk, refleksji,
rozstrzygnięć, twierdzeń, hipotez, itp.
Dają dodatkowe informacje o materii przedstawianej
w tekście (niezależnie od tego, czy pochodzą od
autora tekstu, czy od komentatora lub redaktora).
Zawierają
dodatkowy
materiał
polemiczny,
analityczny, inny, wskazujący na złożoność tematu,
materii, punktów widzenia oraz na okoliczności i
kryteria prezentowanej przez autora racji.
Przypisy
..
.
Przypisy zazwyczaj są oddzielone od tekstu
podstawowego krótką linią poziomą zaczynającą się
z lewej strony pod tekstem podstawowym.
W celu dodatkowego wyróżnienia i dla oszczędzania
miejsca, a także niezatracenia proporcji między
tekstem podstawowym i tekstem przypisów na
stronie, przypisy pisane są pismem o stopień lub
dwa mniejszym od tekstu podstawowego. Także
odstępy między wierszami są mniejsze.
Każdy przypis zaczyna się dużą literą. Każdy przypis
kończy się kropką.
G. Karasiewicz, Marketingowe strategie cen, PWE, Warszawa 1997, s. 93.
Cytowanie książek
pojedynczych autorów ...
Do obligatoryjnych elementów cytowania konkretnej
książki należy określenie:
1.
Imienia i nazwiska autora
Zazwyczaj podaje się pierwszą literę imienia (imion) i nazwisko.
Po imieniu i nazwisku stawiamy przecinek, a nie dwukropek.
2.
Tytułu książki
Zacytowany tytuł książki musi być absolutnie zgodny z oryginałem.
Zaczyna się zawsze dużą literą po przecinku postawionym po
nazwisku autora, kończy przecinkiem poprzedzającym określenie
miejsca i roku wydania
.
3.
Miejsca i roku wydania
Z powodu rozrastającej się liczby wydawnictw zaleca się oznaczać
wydawnictwo. Jeśli książka ma kilka oznaczonych miejsc wydania, w
przypisie uwzględniamy wszystkie, chyba że wystarczy oznaczenie
miejsca pierwszego
.
4.
Nazwy wydawnictwa
Nazwę wydawnictwa można stosować, ale należy to robić
konsekwentnie we wszystkich powołanych w przypisach książkach
Cytowanie książek o
nierozdzielnym
autorstwie...
Z książką o nierozdzielnym autorstwie mamy do
czynienia wtedy, gdy żadnemu z dwóch lub więcej
współautorów
nie
można
przyporządkować
wydzielonego
tekstu.
W przypadku gdy książkę napisało kilku autorów, w
przypisie odnotowujemy wszystkich. Nie ma powodów,
by pomijać któregokolwiek z współautorów pracy o
nierozdzielnym autorstwie.
W przypadku, gdy książkę napisało wielu autorów
(to dotyczy zwłaszcza encyklopedii i prac podobnych),
w przypisie nie odnotowujemy żadnego, np.:
1
Encyklopedia powszechna PWN, t.4, Warszawa 1976.
Cytowanie prac zbiorowych...
Pracą zbiorową jest taka praca, w której każdemu z co najmniej
dwóch autorów przyporządkowany jest określony tekst.
W cytowaniu prac zbiorowych obowiązują reguły właściwe cytowanej
książki napisanej przez jednego autora, a także książek o
nierozdzielnym autorstwie.
Cytowanie takie cechuje się pewnymi dodatkowymi wymogami:
1.
Gdy poszczególne części pracy mają osobne i wyróżnione autorstwo
odnotowujemy: imię i nazwisko autora, wewnętrzny tytuł opracowania
tytuł książki, w której jest zamieszczone poprzedzone literą (w:) i
tego, który opracował książkę, np.:
1
W. Wrzosek, Efektywny marketing – mix, [w:] Marketing.
Paradygmaty. Zastosowania. AE, Wrocław 2000, s.56
2
J. Kotarbiński, Sztuka aktorska, [w:] Wprowadzenie do nauki o
teatrze, t.II, Wybór i opr. J. Degler, Wrocław 1976, s. 203 i n..
2.
Sformułowanie pod redakcją (pod red.) piszemy zawsze zgodnie z
tekstem oryginalnym, co oznacza możliwą różnorodność form: pod
red. naukową..., pod red. ..., red. ..., stosownie do zapisu w
powoływanie pozycji.
1
Badania rynku. Praca zbiorowa pod red. Z. Kędzior, PWE, Warszawa
2005
Cytowanie artykułów
zamieszczonych w
czasopismach...
Przy cytowaniu opracowań zamieszczonych w czasopismach
obowiązują ogólne reguły z następującymi uzupełnieniami:
Wszystkie wyrazy z nazwy czasopisma piszemy dużą literą
(poza formami koniunkcyjnymi)
Nazwę czasopisma piszemy w cudzysłowie (choć reguła ta
dziś zanika)
Po nazwie czasopisma piszemy (bez uprzedniego przecinka)
rok wydania, a następnie (po przecinku) numer, zeszyt lub
tom
Na końcu (po przecinku) oznaczamy stronę (strony)
Przykłady:
1
I. Rutkowski, Pionierzy na rynku, „Marketing i Rynek" 1999, nr 3.
2
T. Leavitt, Marketing myopia, „Harvard Business Review" 1960, Nr 4, s.45-56.
Cytowanie artykułów
zamieszczonych w
gazetach...
Publikacje z gazet cytujemy podobnie jak publikacje z czasopism z
tym, że:
1. Utarła się praktyka niepodawania strony
2. Zamiast określenia roku określa się dzień, miesiąc i rok
Powoływanie prac
niepublikowanych...
Prace niepublikowane cytuje się podobnie jak prace publikowane,
z tym dodaje się w nawiasie wyrazy - praca niepublikowana lub
oznacza się inne charakterystyczne i wyróżniające ją cechy, np.
praca magisterska, rękopis, wydruk z komputera itp.
Przykład:
1
M. Szymura-Tyc, Model konkurencji opartej na kompetencjach a kształtowanie
orientacji przedsiębiorstwa, Badania statutowe Katedry Polityki Rynkowej
i Zarządzania Marketingowego, AE, Katowice 1999, (niepublikowane).
Skróty...
1.
Jeśli w całej pracy cytujemy tylko jedną pracę
autora A, możemy zastosować następujący układ
T. Kramer, op. cit, s.21.
2.
Jeśli w całej pracy do momentu powtórnego
cytowania autora A i jego (cytowanej już) pracy P
powoływaliśmy wśród źródeł inne opracowania
tegoż autora, musimy zindywidualizować w
przypisie każde z tych opracowań. Czyni się to
zazwyczaj przez napisanie pierwszych wyrazów (lub
pierwszego wyrazu) cytowanej pracy np.:
T. Kramer, Podstawy ..., op. cit., s. 24.
Jeśli po uprzednim cytowaniu autora A
cytujemy na dalszych stronach innych
autorów
i
ich
prace,
a następnie wracamy do autora A i jego
pracy, wtedy możemy użyć jednej z dwóch
form:
Skróty...
Praca cytowana po raz drugi i każdy następny może być opisana za pomocą
specjalnych form, do których najczęściej zaliczamy: jak wyżej, tamże, ibidem.
Forma -jak wyżej - stosowana jest wyłącznie wtedy, gdy zachodzi potrzeba
identycznego zacytowania w bezpośrednio następnym przypisie, np.
1
T. Kramer, Podstawy marketingu, PWE, Warszawa 1994, s. 100.
2
J.w.
Forma - tamże - stosowana jest wyłącznie wtedy, gdy zachodzi potrzeba
zacytowania tej samej pracy w bezpośrednio następnym przypisie, ale z
możliwością określenia innego miejsca (strony) cytowanej pracy, np.
1
T. Kramer, Podstawy marketingu, PWE, Warszawa 1994, s. 100.
2
Tamże, s.452.
Łacińskie - ibidem - oznacza to samo co polskie - tamże.
Wymogi
edytorskie pracy
Tekst napisany w edytorze tekstu Microsoft Word
format arkusza papieru:
A4 (pisane
jednostronnie),
czcionka:
Times
New
Roman,
wielkość czcionki podstawowej:
12 pkt,
odstępy między wierszami:
1,5
wiersza,
marginesy
:
2,5cm,
stosować justowanie,
wszystkie strony pracy są ponumerowane, a numer
znajduje się u dołu strony.
Wszystkie przypisy
wielkość czcionki 10 pkt,
należy zamieszczać na dole
strony,
numeracja ciągła przypisów.
Wymogi edytorskie pracy
Wymogi edytorskie pracy
W danych bibliograficznych należy podawać w odniesieniu do:
pozycji książkowych:
inicjały imion i nazwisko autora, tytuł książki, wydawcę, miejsce i
rok wydania, strony;
opracowań zwartych zbiorowych:
inicjały imion i nazwisko autora, tytuł opracowania [w:] nazwisko
i inicjały imion redaktora (red.), tytuł pracy zbiorowej, wydawcę,
miejsce i rok wydania, strony;
artykułów w czasopismach:
inicjały imion i nazwisko autora, tytuł artykułu, „nazwa
czasopisma” rok wydania, numer czasopisma, numery stron.
Wykaz literatury powinien znajdować się na końcu opracowania i
być sporządzony według porządku alfabetycznego;
Dyrektywy układu i
pisania tekstu naukowego
1.
Konsekwentne przeprowadzenie wywodu przez autora
2.
Wyraźne rozplanowanie zawartości z ewentualnym
wprowadzeniem podziału wewnętrznego
3.
Unikanie dygresji
4.
Rozpoczynanie nowych wątków problemowych bez
zaznaczania, jak będzie przedstawiać się ich dalsze
opracowanie
5.
Prawidłowe cytowanie i przywoływanie źródeł
6.
Kompletne argumentowanie i dowodzenie
7.
Przedstawienie wniosków i logiczne zakończenie pracy
Uwaga: przestrzeganie tych dyrektyw decyduje
o wartości informacyjnej tekstu