Piractwo Komputerowe

Sieci Komputerowe

Marek Pudełko

2

Piractwo komputerowe -

definicja

• Piractwo komputerowe to potoczna definicja

działań naruszających ustawę o prawie

autorskim.

• Polega na łamaniu prawa autorskiego poprzez

nielegalne kopiowanie i posługiwanie się

własnością intelektualną bez zgody autora lub

producenta utworu i bez uiszczenia

odpowiednich opłat.

• Obejmuje nielegalne:

– Kopiowanie,
– Używanie,
– Reprodukowanie,
– Udostępnianie,
– Produkcję oprogramowania

3

Nielegalne oprogramowanie

• Piractwo komputerowe może polegać na:

– instalowaniu w sieci lub na komputerze nie

licencjonowanej kopii programu,

– instalowaniu danego programu na większej liczbie

komputerów, niż przewiduje to licencja na program,

– kopiowanie programu z nośnika na nośnik,
– kopiowanie programu z internetu
– inne.

• Zabronione jest kopiowanie programu bez

zgody producenta, dystrybucja nielegalnych
kopii, jak również używanie nielegalnych kopii.

4

Nielegalna muzyka i filmy

• Piractwo komputerowe dotyczy także

niezgodnego z prawem kopiowania i używania
plików multimedialnych - filmów i muzyki.

• Kopiowane nielegalnie są również książki (e-

booki), czasopisma, gazety i różnego rodzaju
dokumenty.

• Nowe możliwości techniczne umożliwiające

świetną kompresję dźwięku i obrazu, rozwój
internetu oraz pojawienie się wielu programów
głównie typu peer to peer spowodowało
niezwykły rozrost piractwa w tym zakresie.

5

Piractwo na świecie

• W 2006 roku 35% używanych na świecie programów

komputerowych było zainstalowanych bez licencji.

– Większość pochodziła od producentów, którzy nielegalnie kopiowali

je z programów mających certyfikat wytwórcy, dokonując tym

samym kradzieży na szkodę autorów programów.

– Pomimo wysokich wartości skala piractwa zaczyna się zmniejszać.

– Szacunkowo firmy tracą na piractwie około 50 mld $ rocznie.

• BSA szacuje, że w Chinach, Rosji i na Ukrainie, udział

oprogramowania pirackiego w ogólnej liczbie zainstalowanych w

tych krajach programów komputerowych wynosi aż 90%, a w

Wietnamie – 95%.

• Według badania, 10 krajów o najwyższym poziomie piractwa to:

Armenia, Mołdawia, Azerbejdżan, Zimbabwe, Wietnam,

Wenezuela, Pakistan, Indonezja, Ukraina i Kamerun (poziom

pomiędzy 95-84 proc.) .

• Najniższy poziom piractwa komputerowego zanotowano w:

Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii, Japonii, Danii, Austrii,

Szwajcarii, Szwecji, Finlandii, Wielkiej Brytanii i Belgii (21-27

proc.).

• Skala piractwa w Unii Europejskiej wynosiła 36%. Straty szacuje

się na poziomie 11 mld $.

6

Piractwo w Polsce

• W Polsce w ubiegłym roku 57% użytkowników

komputerów korzystało (przynajmniej
częściowo) z programów „pirackich”.

– Na tle innych krajów Europy wschodniej jest to

poziom średni.

– Od kilku lat ilość spada o 1% rocznie.
– Rocznie straty szacuje się na 484 mln $.

• Z szacunków Zrzeszenia Producentów Audio-

Video (ZPAV) wynika, że skala piractwa w Polsce
nie jest mała. - Każdego dnia w Polsce może być
ściąganych z sieci nawet 5 mln nielegalnych
plików - mówi Marek Staszewski ze ZPAV.

7

Piractwo w Polsce - początki

• W Polsce początki handlu nielegalnym

oprogramowaniem sięgają lat osiemdziesiątych.

– Wtedy właśnie zaczęły pojawiać się pierwsze małe komputery.
– Ludzie zaczęli szukać jak najtańszego oprogramowania dla

swoich komputerów.

– Zaczęli być klientami bazarów i giełd komputerowych, gdzie

zaczynały pojawiać się nielegalne programy.

• Nielegalny handel spowodował, że większość

użytkowników komputerów wyrobiła sobie pogląd iż

programy komputerowe są czymś, co powinno

kosztować niewielkie pieniądze.

• Wejście na polski rynek oryginalnych programów

wzbudziło zdumienie i oburzenie ponieważ okazało

się, że oryginały kosztują dużo więcej niż to samo na

giełdzie.

8

Skala piractwa

• Straty odczuwają przede wszystkim

producenci i dystrybutorzy legalnych wersji.

– Mając świadomość, że liczba sprzedawanych

pirackich kopii jest kilkakrotnie większa niż

legalnych, często nawet nie planują wydawania

części swoich dzieł, bo to im się po prostu nie

opłaca.

• Piractwo komputerowe nie jest zjawiskiem

nowym.

– Jednocześnie zyski osiągane z takiego procederu

potrafią być na tyle duże, że nawet widmo

więzienia nie jest w stanie zatrzymać piratów.

9

Przyczyny piractwa

• Wysoka cena programów, filmów, muzyki,
• Polityka koncernów niechętnych zmniejszaniu

cen produktów.

• Brak świadomości potrzeby chronienia praw

autorskich w świadomości przeciętnego

człowieka,

• Podwójna moralność użytkowników
• Łatwy dostęp do pirackich treści
• Internet
• Giełda
• Rozwój programów P2P
• Kopie nieodróżnialne od oryginałów

10

Sprzęt sprzyjający piractwu

• Taniejące nagrywarki CD, DVD, BlueRay
• Tanie nośniki
• Szerokopasmowy Internet
• Programy P2P
• Wydajne metody kompresji

11

Popularne metody

rozpowszechniania plików

• Sieci P2P
• Sieci P2M
• Serwery do wymiany dużych plików
• Serwery FTP
• Giełda

12

Zalety

piractwa

Wady

• Oszczędność.
• Dostęp do

najnowszych

programów i filmów

(niektóre mogą być

w ogóle nie wydane

w Polsce).

• Udział w grupach

Internetowych.

• Rozwój

umiejętności

komputerowych.

• Forma promocji

• Przekraczanie prawa.
• Brak wsparcia

technicznego i
gwarancji producenta.

• Niepewna jakość

filmów i muzyki.

• Brak dodatków.
• Wspieranie finansowe

mafii i przestępców.

• Możliwość ściągnięcia

wirusów i trojanów.

13

14

Jak uniknąć naruszania prawa,

czyli poradzić sobie z

ewentualnym problemem

nielegalnego oprogramowania i

piractwem komputerowym w

firmie?

15

Problemy dla firmy - cz.1

• Zgodnie z przepisami o prawie autorskim i

prawach pokrewnych kopiowanie i używanie
programów komputerowych bez zezwolenia
właściciela praw autorskich jest zabronione i
podlega surowym sankcjom karnym i
cywilnym.

– (Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie

autorskim i prawach pokrewnych, Dz. U. 1994r., nr
24)

• Udział w piractwie komputerowym (nawet

nieświadomy) może pociągnąć do
odpowiedzialności cywilnej jak i karnej.

16

Problemy dla firmy - cz.2

• Grzywna
• Konfiskata sprzętu
• Odszkodowanie dla właściciela praw

autorskich i majątkowych

• Kara więzienia

17

Odpowiedzialność karna cz.1

• Odpowiedzialność karna za popełnienie czynu

zabronionego może być przypisana wyłącznie osobie

fizycznej, jako że czyn może być wyłącznie przejawem

woli człowieka.

– Osoba prawna nie może ponieść odpowiedzialności karnej –

nie można pociągnąć do odpowiedzialności firmy.

• Z praktyki w zakresie ścigania przestępstw piractwa

komputerowego można przyjąć, że wina za

popełnienie tego rodzaju przestępstwa może być

przypisana zwłaszcza:

1. członkom zarządu spółek prawa handlowego,
2. dyrektorom przedsiębiorstw i instytucji np. państwowych,
3. osobom, które zajmują się administracją sieci

komputerowych,

4. osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą,

zwłaszcza w zakresie sprzedaży urządzeń komputerowych

5. właścicielom komputerów (użytkownicy końcowi).

18

Odpowiedzialność karna cz.2

• O tym kto zostanie pociągnięty do odpowiedzialności karnej

decyduje możliwość przypisania winy konkretnej osobie.

• Na czym może polegać wina zarządzających firmą w odniesieniu

do piractwa komputerowego?

1. W pierwszym przypadku, osoba zarządzająca (kierująca) firmą ma

zamiar popełnienia czynu zabronionego (działanie w zamiarze

bezpośrednim, np. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej).

– Podjęcie decyzji dotyczącej nabycia, zarządzania i korzystania z

nielegalnego oprogramowania komputerowego.

– Władze firmy wydają swoim pracownikom sprzeczne z przepisami

prawa polecenia.

2. Osoba zarządzająca firmą nie działa wprawdzie w zamiarze

popełnienia czynu zabronionego, ale przewidując jego możliwość

godzi się na jego popełnienie. Zarządzający ponosi

odpowiedzialność jeśli:

– wie o takich niezgodnych z prawem działaniach,

– przewidując możliwość ich popełnienia godzi się na nie,

– dopuszcza do naruszenia prawa wskutek nie zachowania należytej

ostrożności, mimo iż powinien był lub mógł przewidzieć popełnienie

czynu zabronionego.

19

Przeciwdziałanie piractwu w

firmie – 1

• Kontrola Sieci

– Zarząd oraz dział informatyki powinny sprawować

pełną kontrolę nad danymi w firmowej sieci
komputerowej.

• Inwentaryzacja oprogramowania

– Opracować spis wszystkich programów

zainstalowanych na firmowych komputerach,
notebookach i serwerach

• szczególnie w przypadku bezpośredniego dostępu

pracowników do Internetu umożliwiającego im bez wiedzy
administratora samodzielną instalację programów prosto z
sieci.

– Bezwzględnie przechowywać licencje na wszystkie

zainstalowane programy.

20

Przeciwdziałanie piractwu w firmie

– 2

• Przestrzeganie zgodności licencji z ilością

kopii programów

– Firmy kupują pewną ilość legalnego

oprogramowania, lecz po pewnym czasie tracą

kontrolę nad tym, co zostało zainstalowane. Liczba

użytkowników zaczyna przekraczać liczbę licencji i

w momencie kontroli komputer może zostać

zatrzymany.

– Często wynika to z niewiedzy pracodawcy o

oprogramowaniu na jego komputerach.

• Weryfikacja legalności oprogramowania

– Najlepszym sposobem uzyskania wyczerpujących i

aktualnych informacji o zainstalowanym w firmie

programach jest audyt oprogramowania.

21

Przeciwdziałanie piractwu w

firmie – 3

• Porozumienie z pracownikami

– Zapoznanie pracowników z zasadami użytkowania

oprogramowania i podpisanie porozumienia
określającego odpowiedzialność osób zatrudnionych
w zakresie zasad używania oprogramowania.

• Odpowiedzialność za oprogramowanie

– W większych firmach rozwiązaniem jest wyznaczenie

osoby odpowiedzialnej za zakup programów, ich
instalację i nadzór nad zasobami oprogramowania.

– W mniejszych instalowanie programów najlepiej

powierzyć jednej osobie lub działowi. Zaoszczędzi to
niespodzianek (zwłaszcza tych przykrych) w
przyszłości.

22

Instytucje zajmujące się ochroną

praw autorskich

Polska

• ZAiKS - Związek Autorów i Kompozytorów

Scenicznych

• ZPAV - Związek Producentów Audio Video
• FOTA - Fundacja Ochrony Twórczości Audiowizualnej
• PRO - Polski Rynek Oprogramowania
• Koalicja Antypiracka - powstały w październiku

1998 r. związek trzech organizacji: ZPAV, FOTA i BSA.

Świat

• BSA - Business Software Alliance (również w Polsce)

23

Związek Autorów i

Kompozytorów Scenicznych

• ZAiKS to organizacja zbiorowego zarządzania

prawami autorskimi twórców.

– Należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia

Zrzeszającego Autorów i Kompozytorów CISAC.

• Jej podstawowym zakresem działań jest

pobieranie tantiem za wykonywanie utworów

artystów w nim zrzeszonych.

– Działając zgodnie z Ustawą o Prawie Autorskim

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS pobiera opłaty także

w imieniu twórców niezrzeszonych,

– Mają prawo do odebrania tantiem, jednak nie później

niż 5 lat po publikacji, gdyż wtedy zostają one uznane

za tzw "tantiemy puste" i rozdzielone między

członków ZAiKS.

24

Związek Producentów Audio-

Video

• ZPAV jest stowarzyszeniem producentów

fonogramów i wideogramów.

• Posiada zezwolenie Ministra Kultury na zbiorowe

zarządzanie prawami pokrewnymi w tym

zakresie.

– Powstał w 1991 roku z inicjatywy kilkunastu osób z

branży muzycznej, przede wszystkim w celu

reprezentowania interesów legalnych producentów w

obliczu piractwa fonograficznego, które na początku

lat 90-tych sięgało 95%.

– Dziś w Związku zrzeszonych jest niemal 100 osób

fizycznych (przedstawicieli branży fonograficznej)

oraz ok.40 firm fonograficznych, które pod względem

wartości sprzedanych nagrań dźwiękowych obejmują

łącznie ok. 80% polskiego rynku muzycznego.

25

Fundacja Ochrony Twórczości

Audiowizualnej

• FOTA to organizacja zajmująca się ochroną

praw twórców filmowych w Polsce.

• Została utworzona w lipcu 1994 r.
• Głównym celem organizacji jest

przeciwdziałanie zjawisku tzw. „piractwa
audiowizualnego” i działanie w interesie
podmiotów będących właścicielami praw
autorskich do wydawnictw audiowizualnych
(głównie filmów).

26

Polski Rynek Oprogramowania

• Stowarzyszenie PRO zajmuje się zbiorowym

zarządzaniem prawami autorskimi do

programów komputerowych

– PRO jest obecnie jedyną organizacją w Polsce, która

uzyskała zezwolenie Ministerstwa Kultury i Sztuki

(DP/041/Z/2/95)

• Zostało założone przez twórców i producentów

oprogramowania w roku 1992.

– Członek SIIA (Software Information Industry

Association).

• Stowarzyszenie PRO zajmuje się ochroną praw

autorskich

– Działa na rzecz zapewnienia właściwych prawnych

warunków funkcjonowania firm informatycznych,

prowadzi badania polskiego rynku oprogramowania i

stanowi forum integracji środowisk twórców,

producentów i sprzedawców oprogramowania.

27

Business Software Alliance

• BSA jest organizacją zrzeszającą

komercyjnych producentów oprogramowania

komputerowego, założona w 1988 roku.

– Działa w 60 krajach na świecie w tym w Polsce.

• Jej celem jest promocja i egzekwowanie

zgodnego z prawem korzystania z

oprogramowania jej członków.

– Prowadzi i wspiera akcje edukacyjne dotyczące

legalności oprogramowania i praw autorskich

swoich członków.

– Udostępnia punkty kontaktowe zbierające

informacje o naruszaniu tych praw. Informacje są

następnie przekazywane organom ścigania.