Leki układu

oddechowego

Kaszel

Kaszel ostry < 3 tygodnie
Kaszel przewlekły > 3-8 tygodni

odruch kaszlowy jest odruchem fizjologicznym i

ma na

celu udrażnienie dróg oddechowych

- odruch obronny: ciało obce, wydzielina zapalna

- miejsca wrażliwe na drażnienie: brzeg

nagłośni, rozwidlenie tchawicy, opłucna, tylna

ściana przewodu pokarmowego

Kaszel

W chorobach płuc, oskrzeli, opłucnej oraz w

chorobach

krtani na skutek stanów zapalnych dochodzi do
drażnienia zakończeń nerwowych wywołujących

kaszel.

Długotrwale utrzymujący się kaszel prowadzi do
hiperwentylacji płuc, nadmiernej utraty CO

2

i

do

alkalozy

oddechowej

Kaszel szkodliwy w przypadku

• operacji jamy brzusznej
• operacji klatki piersiowej
• ciężkiej niewydolności krążenia
• uszkodzenia opłucnej
• nowotworów płuc

Czynniki odpowiedzialne za

nieskuteczność

kaszlu:

• zaburzenia mechaniki kaszlu (osłabienie mięśni

oddechowych, zaburzenia ruchomości klatki

piersiowej)

• zmiany właściwości reologicznych śluzu

(lepkość, spoistość)

Gdy zawartość wody w śluzie maleje to

rośnie

jego lepkość i sprężystość co prowadzi do
upośledzenia usuwania śluzu

Najczęściej zgłaszane powikłania:

- niezadowolenie ze stanu zdrowia

(98%)

- wyczerpanie (57%)
- skupienie uwagi na sobie (55%)
- bezsenność (45%)
- zmiana stylu życia (45%)
- bóle mięśniowo-szkieletowe (45%)
- chrypka (43%)
- nadmierne pocenie się (42%)
- nietrzymanie moczu (39%)

 Leki przeciwkaszlowe 

hamowanie odruchu

kaszlu

  Leki wyksztuśne 

usunięcie wydzieliny z dróg

oddechowych

  Leki sekretolityczne 

upłynnienie, ułatwienie

usunięcia wydzieliny z dróg

oddechowych

    
Inhalacje nawilżające 

zmniejszenie odczynu

zapalnego

Zabiegi pielęgnacyjne 

ułatwienie usunięcia

wydzieliny z dróg

oddechowych

Leki przeciwkaszlowe

działające ośrodkowo

hamują odruch kaszlowy w wyniku depresyjnego
działania na ośrodek kaszlu w rdzeniu

przedłużonym

oraz na inne struktury mózgu(działania

niepożądane)

1. Opioidowe leki przeciwkaszlowe
2. Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

KODEINA

- naturalna pochodna fenantrenowa alkaloidów opium o
budowie zbliżonej do morfiny (eter metylowy morfiny)
- czysty agonista receptorów opioidowych
- działa przeciwkaszlowo (około 2 godziny)
- działa przeciwbólowo, uspokajająco (słabo)
- wskazania (leczenie krótkotrwałe): suchy, uporczywy
kaszel zwłaszcza gdy jest związany z z bólem; napady
kaszlu w krztuścu; kaszel u palaczy

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

KODEINA

- kinetyka: łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego,
metabolizowana w wątrobie do norkodeiny i morfiny,
nie wiąże się z białkami krwi i łatwo przenika do tkanek,
wydalana przez nerki

- działania niepożądane: przy długotrwałym stosowaniu
zwiększa się lepkość wydzieliny oddechowej (tolerancja),
senność, bóle i zawroty głowy, zwężenie źrenic, suchość
w jamie ustnej, zaparcia, wymioty, obrzęk płuc, objawy

alergiczne

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

KODEINA

- produkty lecznicze:

Sirupus Pini compositum,

Thiocodin,
Antidol,
Solpadeine,
Ascodan

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

DEKSTROMETORFAN

- pochodna morfiny
- działa depresyjnie na ośrodek kaszlu
- działa przeciwkaszlowo ( = < od kodeiny)
- nie ma działania przeciwbólowego, wykrztuśnego
- nie wywołuje zależności
- nie hamuje ośrodka oddechowego w dawkach

terapeutycznych

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

DEKSTROMETORFAN

- kinetyka: szybko wchłania się z przewodu
pokarmowego, wydalany z moczem w postaci

częściowo niezmienionej, może uwalniać histaminę (!!)

- działania niepożądane: senność, zawroty głowy,

nudności,

biegunka, zaparcia, w dużych dawkach upośledza

oddychanie

Opioidowe leki przeciwkaszlowe

DEKSTROMETORFAN

- produkty lecznicze:

Argotussin,
Acodin,
Dexatussin,
Gripex

Nieopioidowe leki

przeciwkaszlowe

BUTAMIRAT

- cytrynian butamiratu
- wskazania: suchy, męczący kaszel różnego

pochodzenia, hamowanie odruchu
kaszlowego przed zabiegami
chirurgicznymi i po nich, przed
bronchoskopią i po niej

- produkt leczniczy: Sinecod

Nieopioidowe leki

przeciwkaszlowe

PENTOKSYWERYNA

- lek syntetyczny, który hamuje odruch kaszlowy

przez wpływ na OUN

- działa przeciwkaszlowo
- działa cholinolitycznie, miejscowo znieczulająco
- nie wywołuje zależności
- po przekroczeniu zalecanych dawek powoduje

wyraźne zahamowanie ośrodka oddechowego

Leki przeciwkaszlowe

działające obwodowo

przez porażenie zakończeń czuciowych w oskrzelach, płucach
lub osłaniając błonę śluzową gardła

ŚLUZY ROŚLINNE

-

korzeń prawoślazu, liście podbiału, kwiat dziewanny,

kwiat malwy

-

skuteczność w granicach placebo

-

stosowane w mieszankach z lekami wykrztuśnymi

-

bezpieczne

Uwaga – odczyny alergiczne !!!

Płyn pokrywający nabłonek w stanie fizjologicznym jest
ciągle przemieszczany (dzięki ruchom rzęsek nabłonka
migawkowego i drobnymi ruchami perystaltycznymi
oskrzeli) w kierunku krtani a następnie odkrztuszany.

W stanie patologicznym zalegająca w oskrzelach wydzielina
może ulec ropieniu i hamować przepływ powietrza przez
drogi oddechowe.
Usunięcie zalegającego płynu surowiczo-śluzowego z oskrzeli
możliwe jest przez zmniejszenie jego lepkości i umożliwienie
komórkom rzęskowym przesunięcia go w kierunku krtani.

Leki wykrztuśne

Mechanizm działania: odruchowy

-

drażnią błonę śluzową i zakończenia nerwu błędnego

żołądka

wzmagając na drodze odruchowej wydzielanie wodnistego
śluzu oskrzelowego; odruchowo pobudzają również

włókna

nerwu błędnego w obrębie płuc, zwiększają wydzielanie
gruczołów śluzowych w jamie ustnej.

GWAJAFENZYNA (Guajazyl) – przeciwwskazania: ciąża,
laktacja
SULFOGWAJAKOL POTASU (Apipulmol)

Leki wykrztuśne

-

KORZEŃ WYMIOTNICY

(emetyna, cefelina)

* po wchłonięciu do krwi działa kardiotoksycznie

- SAPONINY (wielkocząsteczkowe glikozydy)

* preparaty złożone zawierające korzeń pierwiosnka,
lukrecji, senegi
* przy większych dawkach działają wymiotnie,
mogą powodować krwotoczne zapalenie błony śluzowej
żołądka

Leki wykrztuśne

- BALSAMY

(kwas benzoesowy, cynamonowy oraz estry tych

kwasów)

* balsam peruwiański

-

BENZOESAN SODOWY

* przy przekroczeniu dawek – nudności, wymioty
*

ostrożnie w chorobie wrzodowej

* dodatkowe działanie antyseptyczne

Leki wykrztuśne

Mechanizm działania

:

działanie bezpośrednio na gruczoły

oskrzelowe;

substancje, które wydzielają się przez gruczoły śluzowe oskrzeli
zwiększają ilość wydzieliny i powodują jej upłynnienie

JODEK POTASU

– obecnie rzadko stosowany

* działa silnie wykrztuśnie (rozwadnia wydzielinę)
* częste działania niepożądane – po wchłonięciu w p.p. jod
gromadzi się w gruczole tarczowym, śliniankach, gruczołach
śluzowych żołądka i układu oddechowego powiększenie tarczycy,
wysięk z nosa
  

Leki wykrztuśne

  OLEJKI ETERYCZNE
* po podaniu doustnym drażnią błonę śluzową p.p.
i mogą uszkadzać narządy miąższowe; część lotnych
substancji wydala się z krwi do powietrza

wydychanego

uszkodzenie surfaktantu pęcherzyków

płucnych

* działają obkurczająco
* inhalacje - olejek sosnowy, terpentynowy, miętowy,
tymiankowy
* mieszanki (napary) – tymianek, koper włoski

Leki wykrztuśne

Mechanizm działania

:

zmiana pH wydzieliny oskrzeli

WODOROWĘGLAN SODOWY – Sal Ems factitium, Sal Vichy
- alkalizuje wydzielinę gruczołów śluzowych dróg oddechowych,
zwiększa jej wydzielanie, ułatwia odkrztuszanie

CHLOREK AMONOWY (Apipulmol)
- także na drodze odruchowej wzmaga odruch kaszlu
- zwiększa wydzielanie gruczołów śluzowych
- działa słabo moczopędnie
- p.o. drażni błonę śluzową żołądka (przeciwwskazany w chorobie
wrzodowej)

Mukolityki

Mechanizm działania: upłynnienie wydzieliny

zapalnej w drogach oddechowych
   
Większa skuteczność przy miejscowym podawaniu
do oskrzeli i przy nawilżaniu dróg oddechowych

NIE STOSUJE SIĘ NA NOC
  
Produkty lecznicze: pochodne cysteiny; mesna: podawana
tylko miejscowo; bromheksyna,
ambroksol: w postaciach podawanych
także pozajelitowo (iv, im, sc)

Mukolityki

Pochodne cysteiny: ACETYLOCYSTEINA,

KARBOCYSTEINA

   - pochodna naturalnego aminokwasu l-cysteiny o bardzo
silnym i szybkim działaniu mukolitycznym

- dzięki wolnym grupom sulfhydrylowym ma zdolność
rozszczepiania wiązań disiarczkowych w

mukoproteinach

śluzu z jednoczesnym tworzeniem kompleksów
hydrofilnych co powoduje upłynnienie i zmniejszenie
lepkości wydzieliny w drogach oddechowych

Mukolityki

- w małych stężeniach pobudza czynność rzęsek komórek
nabłonka oddechowego, podczas gdy w większych
stężeniach ją hamuje

- wskazania: ostre i przewlekłe zapalenia oskrzeli,
oskrzelików, zatok; astma oskrzelowa, mukowiscydoza;

- stosowana w zatruciu lub przedawkowaniu paracetamolu,
gdyż inaktywuje jego toksyczne metabolity oraz pozwala
na utrzymanie prawidłowego stężenia glutationu, dzięki
czemu chroni wątrobę przed uszkodzeniem

Mukolityki

- działania niepożądane: nudności, wymioty,

zgaga, biegunka, reakcje alergiczne, w trakcie
podawania może nastąpić atak silnego kaszlu
lub odruchowy skurcz oskrzeli

- przeciwwskazania: ciąża, laktacja, noworodki

- produkty lecznicze: ACC, Tussicom

Mukolityki

MESNA

- lek syntetyczny o działaniu mukolitycznym podobnym do
acetylocysteiny, działa miejscowo mukolitycznie (około
5 min. po podaniu i działanie trwa przez około 4

godziny)

- antidotum przeciw akroleinie powstającej w wyniku
biotransformacji cyklofosfamidu i ifosfamidu

(zapobieganie krwotocznemu zapaleniu pęcherza

moczowego)

Mukolityki

MESNA

- 20 % roztwory – do odsysania wydzieliny przed

zabiegami operacyjnymi

- działania niepożądane: po podaniu wziewnym:

uczucie

pieczenia za mostkiem, kaszel, skurcz oskrzeli; po i.v.:
zaburzenia czynności p.p., bóle głowy, zmiany skórne

- produkty lecznicze: Mistabron, Mucofluid

Mukolityki

BROMHEKSYNA

- syntetyczna pochodna alkaloidu wazocyny
- działa mukolitycznie, wykrztuśnie, zwiększa ilość
wydzieliny, tłumi męczący kaszel

- działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, bóle
w nadbrzuszu, odczyny skórne
- przeciwwskazania: laktacja

- produkty lecznicze: Bisolvon, Bromhexin, Bromhexin B,
Flegamina

Mukolityki

AMBROKSOL

- metabolit bromheksyny

- działa mukolitycznie, sekretolitycznie, pobudza

wydzielanie surfaktantu, zwiększa częstość ruchów

rzęsek i przyspiesza transport śluzowo-rzęskowy co

ułatwia odkrztuszanie i oczyszczanie dróg

oddechowych

Mukolityki

AMBROKSOL

- wskazania: ostre i przewlekłe choroby dróg

oddechowych

przebiegające z utrudnionym odkrztuszaniem;

pozajelitowo

* w celu zapobiegania powikłaniom płucnym po

operacjach i w czasie sztucznej wentylacji a także jako

lek uzupełniający w leczeniu zespołu zaburzeń

oddychania

noworodków (RDS)

Mukolityki

AMBROKSOL

- działania niepożądane: nudności, wymioty,

biegunka,

reakcje alergiczne, obrzęk twarzy

- produkty lecznicze: Ambroxol, Bronchopront,

Deflegmin,

Flavamed, Mucosolvan,

Mucobron

Detergenty

SURFAKTANT - Alveofact
- naturalna substancja wytwarzana w pęcherzykach płucnych
stosowana profilaktycznie u noworodków, u których

stwierdza się możliwość wystąpienia zaburzeń oddychania;
u noworodków wymagających wentylacji i tlenoterapii

- podawany bezpośrednio do dróg oddechowych przez rurkę

intubacyjną w powolnym wlewie kroplowym (dawka 25-200
mg/kg m.c.), można powtórzyć po 8-12 godzinach, fiolki
przechowywane w temp. 2-8

0

C;

Nie wolno wstrząsać !!
- leczenie prowadzone tylko w specjalistycznych oddziałach

DORNAZA ALFA (Pulmozyme)

- glikoproteina (otrzymywana przy pomocy

rekombinacji DNA), która ma zdolność
hydrolizowania DNA zawartego w plwocinie
(pochodzącego z rozkładających się neutrofili),
zmniejsza lepkość i ułatwia odkrztuszanie

- wskazania: mukowiscydoza
- działanie niepożądane: zapalenie gardła, ból w

klatce piersiowej, zmiana głosu; u 5 %
leczonych pomimo wytworzenia się przeciwciał
(ale nie IgE) odnotowuje się poprawę