Facylitacja

społeczna

Wstęp do psychologii

społecznej II

I rok studiów

wykład 1, 22-23.02.2005

Marek Cielecki

Doświadczenie potoczne:

• wzrost pobudzenia o negatywnym

zabarwieniu emocjonalnym

• dekoncentracja uwagi
• efekty te mogą być usunięte przez

– nawiązanie kontaktu
– skupienie uwagi na jakimś obiekcie

zewnętrznym

– niezobowiązujące porozumienie się

Badania nad wpływem audytorium i

równoczesnego działania na poziom

wykonania zadania (u ludzi):

• ściganie celu na tarczy - polepszenie
• wykrywanie błędów na tarczy świetlnej -

polepszenie

• pisanie - polepszenie
• skreślanie samogłosek - polepszenie
• uczenie się sylab - pogorszenie
• rozwiązywanie problemów - pogorszenie
• unikanie szoku elektrycznego

-pogorszenie

Badania nad wpływem audytorium
i równoczesnego działania na poziom
wykonania czynności (u zwierząt):

• odżywianie się kurcząt - polepszenie
• budowanie gniazd przez mrówki -

polepszenie

• uczenie się odróżniania źródła

smacznego i niesmacznego
pożywienia - pogorszenie

• uczenie się unikania szoku

elektrycznego - pogorszenie

Uogólnienie Zajonca (1965):

Obecność innych osobników tego

samego gatunku polepsza poziom
wykonania czynności łatwych,
dobrze wyuczonych, zaś pogarsza
poziom wykonania czynności
trudnych, nowych lub słabo
wyuczonych.

Zachowania fotofobiczne karaluchów:

X

X

LABIRYNT ŁATWY

LABIRYNT TRUDNY

Wyjaśnienie Zajonca (1965,1980):

Obecność innych osobników tego
samego gatunku wzbudza stan
czujności, gotowości. Zwiększając
poziom pobudzenia powoduje, że
reakcje silnie związane z dana sytuacja
bodźcową stają się jeszcze silniejsze, a
reakcje związane słabo - względnie
słabsze (odwołanie do teorii Hull’a-
Spence’a (E = f(D x H)). Stąd
polepszenie wykonania zadań dobrze
wyuczonych, a pogorszenie - słabo
wyuczonych.

Inne teorie
pobudzeniowe:

• Cottrell: inni są potencjalnym

źródłem wzmocnień pozytywnych i
negatywnych

• Henchy i Glass: obawiamy się oceny

ze strony innych

– Badania nad efektem audytorium

stanowiącym w różnym stopniu źródło oceny
oraz z użyciem zadań trudnych do oceny
wskazują, że, owszem, ocena nasila efekt
facylitacji, ale nie jest koniecznym warunkiem
jego wystąpienia.

Inne teorie pobudzeniowe - c.d.:

• Guerin i Innes: pobudzenie występuje

tylko w obecności innych
nieprzewidywalnych, gdy możemy
monitorować ich zachowanie -
ustępuje, a wraz z nim efekt
facylitacji

• Sanders, Moore i Baron: źródłem

pobudzenia jest konflikt uwagi
kierowanej na innego obecnego i
zadanie

Teorie niepobudzeniowe:

• Duval i Wicklund: w obecności

innych następuje wzrost
obiektywnej samoświadomości -
podmiot stara się dostosować
zachowanie do standardów
idealnych

• Carver i Scheier: system kontroli

zachowania w obecności innych
staje się bardziej aktywny

Teorie niepobudzeniowe - c.d.:

• Bond: w obecności innych wzbudzany

jest motyw pozytywnej
autoprezentacji; wykonywanie zadania
trudnego prowadzi do zażenowania

• Baron: niepobudzeniowa wersja teorii

konfliktu uwagi - obecność innego
koncentruje uwagę, co sprzyja
wykonaniu zadania prostego, a
przeciwdziała wykonaniu zadania
złożonego

Komentarze:

• Teorie facylitacji społecznej różnią się ze

względu na to czy

–

odnoszą się zarówno do zachowania się ludzi jak i
zwierząt

–

za podstawowy mechanizm zjawiska uznają wzrost
pobudzenia

–

jeśli tak, to czy przewidują wystąpienie pobudzenia
zarówno przy zadaniach łatwych, jak i trudnych

–

na ile „obróbka poznawcza” bodźców jest
warunkiem koniecznym wystąpienia zjawiska

–

czy za mechanizm facylitacji uznają wzbudzenie
motywów związanych z obrazem własnej osoby

Komentarze - c.d.:

• Wyjaśnienie Zajonca dotyczy

najbardziej podstawowych,
pierwotnych, pozostających poza
kontrolą poznawczą, mechanizmów
zachowania (por. „samą obecność” i
„samą ekspozycję”)

• Termin „facylitacja społeczna” jest

mylący: mamy do czynienia z
ułatwieniem i utrudnieniem
społecznym