Spostrzeganie ludzi: atrybucje, inferencje .....

Teoria Kelley’a; „sześcian”

niska

wysoka

spójność

sytuacja

aktor lub

bodziec

wybiórczość

aktor

bodziec

powszechno

ść

aktor

bodziec

Weryfikacja; wyniki

% wariancji sądów atrybucyjnych

wyjaśnianych przez poszczególne

informacje

Spójność

Wybiórczość

Powszechność

3(!!)

Sprzeczne z teorią, która postuluje

ekwiwalentność wybiórczości i

powszechności zachowania

Dlaczego teoria Kelley’a
nie działa?



Ludzie nie korzystają z danych o

powszechności?

Tak, ale nie na pewno

Feldman – informacje o

powszechności wpływają na

atrybucje, ale tylko wtedy, gdy są

przekazywane sukcesywnie a nie

jednocześnie

Problem z
powszechnością

Informacje o powszechności oddziałują

na atrybucje kiedy obserwator nie

ma percepcyjnego dostępu do

bodźców, jakim podlega aktor (ale nie

działają, kiedy ma taki dostęp)

Informacje o powszechności nie

działają, kiedy obserwator dysponuje

skądinąd wiedzą o aktorze (cechy)

Powszechność:
interpretacja Hansena i
Lowe



Obserwator jest zdolny do pośredniego

wnioskowania o powszechności na

podstawie wiedzy, przekonań, poczuć co do

własnego zachowania w danej sytuacji.



Jednocześnie: kiedy powszechność nie

działała badacze używali w eksperymentach

zachowań nieakceptowanych



Wtedy, kiedy stwierdzano oddziaływanie

powszechności – utrudniano generowanie

informacji o powszechności i/lub używano

zachowań akceptowanych.

Powszechność: Hansen i
Lowe

Badani obserwatorzy bardziej wierzą własnym

przekonaniom o powszechności niż

informacjom podawanym przez badacza.

Stąd rozróżnienie dwóch rodzajów informacji o

powszechności:

Z obserwacji zachowań innych osób

stanowiących „tło” dla aktora (base rate

consensus)

Wynikające z porównania własnego

zachowania (mniemań o nim) z

zachowaniami aktora (self-consensus)

Powszechność: Hansen i
Lowe



Dane o powszechności pochodzące

z obserwacji zachowań osób

stanowiących „tło” dla aktora

wpływają na atrybucje wyłącznie

przy braku informacji o

powszechności pochodzących z

własnych inferencji („jak ja bym

się zachował”)

Hansen i Lowe

Czyli kiedy obserwator spostrzega zgodność

zachowania aktora z zachowaniem

własnym („też bym tak zrobił”) dokonuje

jednocześnie zewnętrznej atrybucji jego

przyczyny, a kiedy stwierdza, że jego

zachowanie byłoby inne, przyczynę

upatruje we właściwościach (dyspozycjach)

aktora

Czyli: self-consensus ważniejszy niż base rate

consensus

Powszechność: rola
„wstępnych” przekonań;
Hansen

Kelley – obserwator zbiera i

organizuje informacje dotyczące

aktora, bodźca i zachowania, a

następnie przetwarza je poprzez

wnioskowanie logiczne i intuicję

Hansen – są dwa alternatywne

modele takiego procesu

Hansen: „wstępne”
oczekiwania



Obserwator

obiektywy/eliminator

Tworzy całkowity, kompletny

obraz sytuacji

Jest świadomy że o zachowaniu

decyduje skomplikowany splot

czynników

Drogą eliminacji tych czynników,

które okazują się nieistotne

dochodzi do ostatecznej

konkluzji przyczynowej

Ostatecznymi atrybucjami stają

się czynniki, których nie udało

się wyeliminować

(falsyfikacja)



Obserwator

uprzedzony/konfirmator

Przystępuje do atrybucji z

„próbnymi wyjaśnieniami”

(„pewnie sytuacja”, „pewnie

ma taki charakter”)

Gromadzi informacje o

powszechności,

wybiórczości i stałości

porównując je z wstępną

hipotezą

Ostateczny wniosek

formułowany drogą

„korekty wstępnej hipotezy

(konfirmacja)

Hansen; „wstępne”
hipotezy

„

eliminator”

Jest zmuszony do

„przepracowania”

każdej z

możliwych

hipotez

„

konfirmator”

Proces atrybucji

może zostać

zakończony po

sprawdzeniu nawet

jednej hipotezy,

jeśli zostanie

potwierdzona

Hansen; „wstępne”
hipotezy

-Dominującą tendencją obserwatorów jest

dążenie do konfirmacji „wstępnych” hipotez.

-Zasada „ekonomii poznawczej” sprawia, że

weryfikacja odbywa się „najprostszą” drogą

Informacje o wybiórczości są bardziej

związane z atrybucjami wewnętrznymi (bo

dostarczają danych o aktorze)

Informacje o powszechności – bardziej

związane z atrybucjami zewnętrznymi (bo

dostarczają danych o bodźcu)

Hansen; hipotezy

Obserwator przystępuje do wydania sądu

atrybucyjnego z pewnymi hipotezami i zazwyczaj

ma poczucie, że któraś z nich jest bardziej

prawdopodobna niż inne

Takie poczucie wynika z doświadczeń społecznych

odzwierciedlanych w postaci „naiwnych wyjaśnień

przyczynowych” (rozwiązywanie zadań z

matematyki to kwestia zdolności, ale uzyskanie

dobrej pracy to kwestia znajomości). Kontakt z

wydarzeniem/zachowaniem uaktywnia takie

przekonania i to sprawia, że jedna z możliwych

przyczyn zachowania (aktor, bodziec, sytuacja) już

„na starcie” wydaje się bardziej prawdopodobna.

Hansen: hipotezy

3. Jeśli obserwator przystępuje do atrybucji z taką wstępną

hipotezą i działa zgodnie z zasadą ekonomii poznawczej

będzie poszukiwał takich informacji, które mogą najprościej,

bezpośrednio potwierdzić tę hipotezę.

Jeśli obserwator zakłada wewnętrzne źródło zachowania –

będzie dążył do bezpośredniego jej potwierdzenia drogą

kolekcjonowania informacji o wybiórczości (zebranie kolekcji

informacji wskazujących na niską wybiórczość rozwiązuje

problem atrybucyjny potwierdzając hipotezę.

Jeśli obserwator zakłada zewnętrzne źródło zachowania – będzie

dążył do jej potwierdzenia poprzez kolekcjonowanie danych o

powszechności (zebranie kolekcji danych wskazujących na

wysoką powszechność potwierdza hipotezę o zewnętrznym

źródle zachowania)

Hansen: hipotezy

4. Kiedy warunki informacyjne

powodują, że obserwator potwierdza

naiwną hipotezę „nie wprost”

(inaczej niż to opisano w hipotezie

3.) będzie mniej pewny swego sądu

atrybucyjnego niż wtedy, kiedy

potwierdzeni wstępnej hipotezy

uzyska drogą bezpośrednią.

Hansen: badania i wyniki

Istnieją naiwne teorie przyczynowości:

Ułożenie/nieułożenie puzzla to kwestia –

zdolności a nie trudności zadania

Śmiech/powaga podczas oglądania

komedii – to kwestia obiektywnej

„śmieszności” filmu a nie poczucia

humoru widza

Hansen: badania, wyniki

Jan rozwiązał(nie) puzzla

Jakie informacje chciałbyś uzyskać aby

precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie: Czy

przyczyną były jego uzdolnienia czy

łatwość zadania?

Informacje o tym, jak Jan radził sobie z

innymi puzzlami

Informacje o tym, jak inni ludzie poradzili

sobie z tym puzzlem, który ułożył Jan

Hansen: badania, wyniki

Józek śmiał się jak norka podczas komedii „Wzdęcie

smoka”

Jakie informacje chciałbyś uzyskać aby precyzyjnie

odpowiedzieć na pytanie: Czy przyczyną było jego

poczucie humoru czy rzeczywista „śmieszność” filmu?

Informacje o tym, jak Józek zachowywał się podczas

oglądania innych komedii

Informacje o tym, jak inni ludzie zachowywali się podczas

oglądania tej komedii, na której śmiał się Józek

Hansen; badania, wyniki

II. Badanym dostarczano

informacji

potwierdzających wstępną

hipotezę „wprost” lub „nie

wprost”

Hansen; Puzzle



Wprost

-Jan ułożył również

wiele innych

puzzli



Niewprost

-Nikt inny nie

ułożył tego

puzzla, który

ułożył Jan

Hansen; Komedia

Wprost

Wszyscy śmiali się

podczas tej

komedii

Niewprost

Józek nie śmiał się

na żadnej innej

komedii

Hansen; eksp. III

Puzzle lub Film + informacje o

wybiórczości lub powszechności lub

spójności lub o wszystkich kryteriach.

Badani określali stopień w jakim

przyczyną zachowania były:

właściwości aktora (zdolności,

poczucie humoru), właściwości bodźca

(łatwość/trudność, śmieszność) oraz

sytuacja.

Wyniki III eksp. Hansena

HIPOTEZ

Rodzaj

Informacj

Aktor

jako

przyczyn

Bodziec

jako

przyczyn

Sytuacja

jako

przyczyn

Powszechnoś

14%

24%

Wybiórczość

31%

stabilność

22%

Hansen; wyniki

Nie stwierdzono istotnych różnic w sile atrybucji u osób

otrzymujących informację o jednym kryterium z osobami

otrzymującymi informacje o wszystkich trzech kryteriach.

Jednocześnie wyniki sugerują, że ludzie korzystają ze

wszystkich kelleyowskich kryteriów atrybucyjnych

(informacji) pod warunkiem, że mają różne „wstępne”

hipotezy co do najbardziej prawdopodobnej przyczyny

zachowania.

Treść hipotezy determinuje znaczenie poszczególnych

informacji:

Cechy aktora – wybiórczość

Cechy bodżca – powszechność

Cechy sytuacji – spójność (powtarzalność)

Inne dane; B. Major

Badani obserwatorzy dysponowali

swobodą wyboru co do liczby, jakości

i kolejności pobierania informacji o

kelleyowskich kryteriach.

Każdy mógł uzyskać 36 szczegółowych

informacji o wybiórczości,

powszechności i stabilności

zachowania (12 o każdym kryterium)

Major; wyniki

W dwóch zrealizowanych

eksperymentach stwierdzono niski

„pobór” tych informacji: 12,78 i

7,61

Eksp. 1/2:

spójność – 4,6 / 3,25

wybiórczość – 4,4/2,25

powszechność – 3,78/2,24

Rozwiązanie problemu
powszechności

Powodem nie korzystania z danych o

powszechności zachowania jest:

Podstawowy błąd atrybucyjny

(fundamental attribution error;

correspondence bias):

Automatyczna wstępna „hipoteza” o

osobowościowym uwarunkowaniu

obserwowanego zachowania. + dążenie

do jej weryfikacji metodą „wprost”

Inne ograniczenia teorii
Kelle’a

Zuckerman i Kruglansky – rozróżnienie

dwóch klas zachowania:

Działania całkowicie dowolne (actions)- działania,

czyny

Działania nie w pełni dowolne (occurences) –

zdarzenia, wypadki

Wydarzenia (occurences) są wyjaśniane

przyczynowo poprzez wskazanie na przyczyny

wewnętrzne lub zewnętrzne

Działania (actions) są wyjaśniane poprzez

dokonanie atrybucji endogennej lub egzogennej

Działania i wydarzenia



Atrybucja endogenna – dane zachowanie

było ostatecznym celem aktora (zależne

wyłącznie od jego woli, wyboru)



Atrybucja egzogenna – dane zachowanie

było wyznaczone przez przyszłe cele

podmiotu.

Stąd kelleyowski model atrybucji stosuje

się wyłącznie do zachowań typu

wydarzenie (occurence)

Document Outline