SURDOPEDAGOGIKA

Surdopedagogika jest działem pedagogiki

specjalnej, zajmującym się teorią

i praktyką kształcenia osób z wadą słuchu, a

więc osób niesłyszących (głuchych) i słabo

słyszących (niedosłyszących, z resztkami

słuchu).

Etiologia wady słuchu

Czynniki wywołujące
wadę wrodzoną:
- czynniki genetyczne
(wada dziedziczna)
- czynniki działające na
dziecko w okresie życia
płodowego bądź w czasie
porodu (dzieci z ryzyka
okołoporodowego)

Czynniki wywołujące
wadę nabytą:

- ostre lub przewlekłe choroby
ucha
- choroby zakaźne
- choroby
wysokogorączkowe
(zapalenie opon mózgowych)
- antybiotyki
- urazy chemiczne,
mechaniczne lub psychiczne
(głuchota psychogenna)

Klasyfikacja osób z

uszkodzonym słuchem

A).

Ze względu na czas wystąpienia wady

mówimy o osobach z wadą słuchu:

- prelingwalną, gdy uszkodzenie wystąpiło

przed okresem nabycia mowy ustnej;

- interlingwalną, gdy dziecko zaczęło uczyć

się mowy, ale nie opanowało jeszcze
całego systemu symboli słownych i
związków międzywyrazowych, tworzących
strukturę gramatyczną języka;

- postlingwalną, gdy uszkodzenie słuchu

nastąpiło po opanowaniu mowy (Van Uden,
1970). Osoby z tym uszkodzeniem określa
się jako ogłuche.

B). Ze względu na stopień uszkodzenia określamy osoby jako:

- niesłyszące – głuche. Są to osoby z tak znaczną wadą słuchu, która

uniemożliwia odbieranie mowy za pomocą słuchu, w sposób

naturalny. Niesłyszący odbiera informacje głównie drogą wzrokową.

Dużą pomocą są urządzenia wzmacniające dźwięki, tzw. aparaty

słuchowe. Najpoważniejszym następstwem głuchoty jest

niemożność opanowania mowy ustnej drogą naturalną, tj. przez

naśladownictwo słyszanej mowy otoczenia. Osoby niesłyszące mają

trudności w kontaktach z ludźmi słyszącymi. Trudności te powodują

tendencje izolacyjne i tworzenie się grup „mniejszości językowej”

posługujących się głównie językiem migowym lub miganym.

- niedosłyszące, słabo słyszące. Są to osoby, u których wada słuchu

ogranicza odbiór mowy drogą słuchową. Odbiór informacji słownej

jest pełniejszy przy stosowaniu aparatu słuchowego. Słabo słyszący

w odróżnieniu od niesłyszących mogą opanować mowę ustną drogą

naturalną, poprzez słuch. Wada ta nie jest tak wielka, aby

uniemożliwiała korzystanie ze słuchu w nauce, pracy i zabawie,

ogranicza jednak i zniekształca odbieraną mowę ustną. Osoby

słabo słyszące w zależności od stopnia uszkodzenia mają pewne

trudności w kontaktach słownych, korzystaniu z radia,

wykonywaniu zawodu wymagającego dobrego słuchu. W zależności

od stopnia uszkodzenia i osiągniętego stopnia rewalidacji osoby te

zbliżają się do słyszących lub głuchych.

C). Ze względu na dodatkowe

(sprzężone)

uszkodzenia

rozróżniamy:

- głuchoniewidomych,
- osoby z wadą słuchu i z
upośledzeniem umysłowym,
- z wadą słuchu i kalectwem
narządu ruchu.

D). Ze względu na miejsce

uszkodzenia określa się tę część

analizatora słuchowego, która

uległa uszkodzeniu lub zniszczeniu.

Rozróżnia się zaburzenia słuchu:

- obwodowe (przewodzeniowe,
odbiorcze i mieszane),
- centralne;

E). Ze względu na czas występowania

przyczyny powodującej wadę słuchu

rozróżniamy wadę:

- wrodzoną
- nabytą

CELE SURDOPEDAGOGIKI

• przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu

słuchu przez umożliwienie korzystania z

posiadanych resztek słuchowych drogą

odpowiednich ćwiczeń bądź pobudzanie nerwu

słuchowego i centralnego układu nerwowego

przez zastosowanie wszczepu ślimakowego i

rewalidację,

• przywracanie sprawności psychicznej przez

usprawnianie procesów poznawczych,

zaburzonych wskutek ograniczenia percepcji

bodźców słuchowych, w tym mowy dźwiękowej,

• przygotowanie osób z wadą słuchu do

funkcjonowania w warunkach życiowo

zmienionych wskutek istniejącej wady i do

możliwie samodzielnego życia,

Niektóre metody

porozumiewania się

METODA MIGOWA

Porozumiewanie się przy pomocy

umownych znaków migowych,

określających pojęcia dotyczące czynności,

rzeczy, osób itp. Ma ona charakterystyczną

strukturę gramatyczną, która nie posiada

zakończeń fleksyjnych. Natomiast w

systemie językowo-migowym, gdzie

stosowane jest porozumiewanie językiem

migowym, końcówki fleksyjne uzupełnia się

znakami daktylograficznymi.

Daktylografia – mowa palcowa,

wprowadzona do nauczania przez

hiszpańskiego mnicha Pedra de Ponce w

XVI wieku. Prawdopodobnie powstała w

klasztorach o surowym rygorze, które

zakazywały zakonnikom rozmowy. Jest ona

oparta na odpowiednich układach palców

jednej, lub obydwu dłoni. Przestrzega

zasad gramatycznych.

Fonogesty – system znany w krajach

anglojęzycznych pod nazwą Cued Speech

(CS), opracowany przez dr Roberta Orin

Cornetta. W krajach, gdzie używa się języka

francuskiego metoda ta jest znana pod

nazwą Le Langage Parlé Complété (LPC). Są

to umowne ruchy jednej dłoni, wykonywane

na wysokości twarzy mówiącego. Ruchom

ręki towarzyszy głośne i wyraźne mówienie.

Osoba słysząca powinna mówić wyraźnie,

aby niesłyszące dziecko mogło zobaczyć

wymawiane słowa (czytać z ust). Dzięki

temu niesłyszące dziecko może nauczyć się

słów i języka. Polska wersja tej metody

została opracowana przez prof. Kazimierę

Krakowiak.

MOWA KOMBINOWANA → mowa ustna

+

alfabet palcowy

+

język migowy

Metoda

totalnej

komunikac

ji

ekspresja słowna

wzrokowa percepcja wypowiedzi,

systemy językowo-migowe

mimika i pantomima  

systemy ustno-manualne
(daktylofazja, daktylografia,

fonogesty)

Metoda ustna, czyli oralna – opracowana w XVII
wieku. Do jej form zalicza się m.in.: metodę
matczyno-słowną (uczenie się mowy ustnej oparte
na podstawach fonetyczno-psychologicznych) i
audytywno-werbalną (słuchowo-ustna).

Metoda ustna

Metoda matczyna - słowna

Metoda audytywno-werbalna

(słuchowo-ustna)

Metoda matczyna - słowna. Jest to metoda

całościowego uczenia mowy ustnej, oparta na

podstawach fonetyczno-psychologicznych. W metodzie

tej zaleca się od najwcześniejszego dzieciństwa

porozumiewanie się z dzieckiem mową ustną.

Kształcenie mowy opiera się na wykorzystywaniu

odczuć słuchowych, dotykowych, wzrokowych,

związanych z percepcją dźwięków. Dziecko ma nie tylko

słuchać swojej mowy, ale ją widzieć i czuć. Rodzice oraz

surdopedagog organizują i wykorzystują sytuację

prowokujące do rozmowy.

Metoda audytywno-werbalna (słuchowo-ustna). W

tej metodzie wykorzystuje się w procesie kształcenia

mowy ustnej głównie drogę słuchową (z wykorzystaniem

aparatów słuchowych lub bez nich). Rewalidacja opiera

się na wczesnym wychowaniu słuchowym i treningu

słuchowym, wykorzystuje się maksymalnie posiadane

przez dziecko resztki słuchu, a także mowę w jej formie

dźwiękowej i graficznej.