FORMY I METODY

REHABILITACJI

FIZJOTERAPIA OGÓLNA

2

Formy rehabilitacji:

Wszystkie formy rehabilitacji służą temu samemu celowi, czyli
przywróceniu sprawności. Pierwszą formą rehabilitacji Jest
rehabilitacja lecznicza mająca na celu rozwój fizyczny i
psychiczny człowieka w takim stopniu, aby odzyskał on zdolność
do aktywnego i samodzielnego życia. Drugą formą jest
rehabilitacja zawodowa, edukacyjna mająca na celu takie
usprawnienie jednostki, aby mogła się ona uczyć i pracować w
takich warunkach na jakie pozwala jej stan zdrowia. Istnieje także
rehabilitacja społeczna. Pomaga ona osobie niepełnosprawnej
w zaadoptowaniu się do wymagań społecznych, rodzinnych i
zawodowych.

Ważnym

elementem

tej

rehabilitacji

jest

spowodowanie, aby osoba niepełnosprawna zaakceptowała fakt
choroby lub kalectwa. Konieczne jest, aby osoba niepełnosprawna
włączyła się pełnie w życie kulturalne umożliwiające jej rozwój
umysłowy.

Rehabilitacja stała się rozpowszechniona. W ciągu ostatniego
stulecia przekonano się, że jest ona zawsze potrzebna i prawie
zawsze możliwa. Na ogół skraca okres choroby, przywraca wiarę
we własne siły, a osobą niepełnosprawnym przywraca poczucie
ludzkiej godności.

3

W

szeroko

pojmowanym

procesie

rehabilitacji wyróżnia się rehabilitację
medyczną, społeczną i zawodową.

Na rehabilitację medyczną (fizjoterapię)
składają się:

- kinezyterapia

- fizykoterapia

- masaż leczniczy

4

Kinezyterapia

- czyli leczenie ruchem to podstawowa i najważniejsza gałąź
rehabilitacji.

Wśród ćwiczeń wyróżniamy te o działaniu miejscowym –
dotyczące miejsca gdzie zlokalizowane jest schorzenie oraz te o
działaniu ogólnoustrojowym – gdzie do ćwiczeń wykorzystuje się
zdrowe, nie objęte procesem chorobowym części ciała i narządy,
co powoduje poprawę wydolności ogólnej, która decyduje o
końcowym efekcie leczenia.

Wśród metod kinezyterapeutycznych wyróżniamy:

Metody mechaniczne

(np. McKenzie, Cyriaxa, Karskiego, Kaltenborna –

Evientha)

- zasadniczym celem wykorzystania czynnika ruchu jest bezpośrednia i
lokalna zmiana właściwości tych tkanek narządu ruchu, które są związane z
zaburzeniem czynności organizmu

Metody neurofizjologiczne

(np. PNF, Vojty, NDT Bobath)

- do nauki nowych wzorców ruchowych wykorzystuje się głównie odruchy
warunkowe, czego efektem jest hamowanie odruchów patologicznych i
wyzwalanie reakcji fizjologicznych

Metody edukacyjne

(np. Domana, Pilatesa)

- oprócz powyższych dwóch czynników konieczne staję się włączenie
świadomości, woli i determinacji usprawnianego

5

Fizykoterapia

- to stosowanie w celach leczniczych
różnego rodzaju energii wytwarzanej za
pomocą

aparatury

(elektroterapia,

ultradźwięki,

magnetoterapia,

laseroterapia,

światłolecznictwo,

ciepłolecznictwo, krioterapia)

Należy zaznaczyć, że pełni ona w leczeniu
usprawniającym rolę pomocniczą i rzadko
stosuje się ją jako zabieg podstawowy.
Wspomaga ona niejako ćwiczenia ruchowe,
ma działanie łagodzące ból i tzw bodźcowe.

6

Masaż leczniczy

- to wykorzystanie bodźców mechanicznych
głównie w postaci ucisku na tkanki w celu
wywołania odczynów fizjologicznych. Jest to
zespół technik manualnych stosowanych w
odpowiedniej

kolejności,

które

przez

powierzchnię ciała wywierają wpływ na
skórę, tkankę podskórną, mięśnie, torebki i
więzadła stawowe, a także w postaci zmian
odruchowych na układ krążenia, nerwowy i
wewnątrzwydzielniczy.

7

Zasadniczym celem rehabilitacji jest odtworzenie lub
kompensacja funkcji utraconych w wyniku choroby
tak, aby pacjent mógł maksymalnie samodzielnie
realizować swoje potrzeby życiowe.

Efekty

terapii

w

dużej

mierze

zależą

od

systematyczności i zaangażowania usprawnianego.
Ważne jest więc stworzenie odpowiedniego modelu
współpracy między terapeutą a pacjentem.

Cele rehabilitacji powinny być tak określone, aby były
optymalne dla pacjenta, aby chory je rozumiał i
akceptował.

Jeśli

postawimy

przed

chorym

nieadekwatnie

wygórowane cele i ich osiągnięcie będzie niemożliwe,
wystąpi zniechęcenie i brak motywacji do dalszych
ćwiczeń.

Dlatego też proces rehabilitacji powinien być
planowany wspólnie z pacjentem i jego rodziną, a
członkowie rodziny powinni być czynnie włączani w
proces usprawniania.

8

METODY

REHABILITACJI:

9

Metoda McKenzie:

To system działań diagnostycznych i terapeutycznych
znajdujących

zastosowanie

w

przypadku

bólu

pochodzenia kręgosłupowego. Jest ona obecnie znana
również jako metoda MDT (Mechanical Diagnosis and
Therapy).

Jednym z częstszych wskazań do stosowania metody
McKenziego jest dyskopatia (zarówno w stanie ostrym jak
i przewlekłym). Metoda sprawdza się także w innych
zaburzeniach mechaniki - zespół dysfunkcyjny i
posturalny w/g McKenziego. Metoda zawiera część
diagnostyczną i terapeutyczną. Po ustąpieniu objawów
koncentruje się na profilaktyce. Ze względu na wysoką
skuteczność

i

powtarzalność

wyników

części

diagnostycznej metody McKenziego, jej stosowanie jako
pierwszej, wydaje się być celowe dla określenia przyczyn
dolegliwości. Istotą metody jest to, że pozwala ona wielu
pacjentom,

samodzielnie,

po

odpowiednim

wyedukowaniu, radzić sobie z bólem. Celem nadrzędnym
jest

zabezpieczenie

pacjenta

przed

nawrotem

dolegliwości.

10

Zastosowa
nie:

W terapii według metody McKenziego, wykorzystuje
się czynniki mechaniczne generowane siłami
samego pacjenta, jak i szeroką gamę technik
manualnych. Zasadą jest, stosowanie najpierw
indywidualnie dobranych ćwiczeń, a dopiero jeśli to
konieczne, dodatkowo Terapii Manualnej - po
wykluczeniu wszelkich przeciwwskazań do jej
zastosowania.

 zaburzenia mechaniki kręgosłupa
 zespoły bólowe kręgosłupa
 schorzenia stawów obwodowych i
kończyn

11

Terapia manualna (klasyczna)

Terapia manualna jako praktyczna część medycyny zajmuje
się badaniem i leczeniem zaburzeń czynności różnych
struktur układu ruchu, a w szczególności kręgosłupa. Przed
przystąpieniem do terapii przeprowadza się z pacjentem
wywiad oraz badanie palpacyjne i funkcjonalne narządu
ruchu. Badanie to odbywa się zarówno w spoczynku jak i
podczas ruchów czynnych oraz biernych. Terapeuta ocenia
wygląd i konsystencję tkanek miękkich, zakres i jakość
ruchu elementów kostnych oraz charakter oporów
występujących podczas przemieszczania poszczególnych
struktur układu ruchu względem siebie. Bada ruchy bierne
kręgosłupa i ocenia odpowiedzi układu ruchu na czynniki
szkodliwe dla struktur tego układu.

Sam zabieg terapii manualnej jest bezbolesny, a dzięki
odpowiednim pozycjom ułożeniowym pacjenta i technice
osiąga się zamierzony efekt leczniczy.

12

Zmiany funkcjonalne w układzie ruchu, stanowiące
przyczynę zespołu bólowego, ustępują po jednym lub
kilku zabiegach manualnych.

Zabiegi przyczyniają się do skrócenia czasu leczenia, z
jednoczesnym zwiększeniem sprawności ruchowej i
zdolności

do

podjęcia

pracy

zawodowej,

przy

równoczesnym

ograniczeniu

leczenia

farmakologicznego.

Zastosowanie:

bóle głowy i karku
 bóle korzonkowe
 rwa kulszowa
 schorzenia bioder oraz kończyn górnych i dolnych
 dolegliwości typu migrenowego
 wady postawy (np. skoliozy)
 zaburzenia snu
 bóle stawów kręgosłupa i kończyn

13

Terapia manualna (holistyczna)

Terapia

manualna

zajmuje

się

leczeniem

odwracalnych zaburzeń czynnościowych narządu
ruchu, u podłoża których leżą wyłącznie zaburzenia
czynnościowe narzadu ruchu. Przyczyną chorob
organicznych

i

strukturalnych

mogą

być

czynnościowe zaburzenia funkcji (A.Rakowski),
które wytworzyły miejsca o zmniejszonej odpornosci
(infekcje, stany zapalne itp). Terapia manualna w
modelu

holistycznym

jest

skonsolidowanym

systemem zajmującym się leczeniem zaburzeń
czynności narządu ruchu, ujmując go jako sferę
integrującą osobowość człowieka.

14

Metoda Cyriax

Przez zaproponowany w metodzie wywiad i badanie
kliniczne uzyskujemy kompletną informację na temat
badanego

pacjenta.

Symptomy

i

objawy

są

interpretowane i skatalogowane w formie „wzorców
klinicznych” (czyli szczególnych zachowań zaburzeń lub
grup zaburzeń).

Dla

wielu

zaburzeń

metoda

oferuje

lokalne,

bezpośrednie, sprawne i korzystne ekonomicznie
leczenie.

Różnicowanie można przeprowadzić przez szczegółowy
wywiad i badanie funkcjonalne.

Myśląc klinicznie zgodnie z zasadami medycyny
ortopedycznej wg Cyriax'a mamy doskonałe możliwości
diagnostyki

różnicowej.

Dokładną

lokalizację

podrażnionych struktur można poznać albo przez
obecność objawów lokalizujących albo przez palpację.

15

Zastosowanie:

 zapalenia ścięgien, kaletek
 zmiany zwyrodnieniowe, wolne ciałka
stawowe


zapalenia

stawu

(reumatyczne,

mechaniczne)
 dolegliwości bólowe kręgosłupa
 niestabilności, stenoza kręgosłupa

16

Metoda Kaltenborna Evjentha

Podstawą metody jest uznanie ograniczenia ruchu
ślizgu stawowego za pierwotną i najważniejszą
przyczynę zaburzeń funkcjonalnych. Twórca metody
przyjmując idee Mc Conneila, dzielącego stawy
człowieka na jajowate (powierzchnie stawowe wklęsłe
lub wypukłe) i siodełkowate (powierzchnie stawowe
jednocześnie wklęsłe i wypukłe) - stwierdził, że dla
prawidłowego wykonania ruchów kątowych niezbędne
jest ich powiązanie z ruchami powierzchni stawowych
toczących się na ślizgających względem siebie.

17

Badanie:

System ten wykorzystywany jest głownie w leczeniu
zaburzeń czynnościowych narządów ruchu. Mogą one
obejmować:
 problemy bólowe
 zmiany zakresu ruchomości
 zmiany tkankowe

Terapia:

Najważniejsze cele terapeutyczne można przedstawić w kilku
punktach
 Działanie o charakterze przeciwbólowym
 Środki zwiększające zakres ruchomości
 Środki zmniejszające nadmierny zakres ruchomości
 Ćwiczenia wspomagające i utrzymujące ruchomość tkanek
miękkich i stawów.

18

PNF - Proprioceptive Neuromuscular
Facilitation

P - proprioceptywne, stymulujące receptory ciała
N - nerwowo-mieśniwe, aktywizujące struktury nerwowo-mięśniowe
F - facilitacja, ułatwienie, pomoc, torowanie

Jest to koncepcja która powstała w 1946 r w
klinice kalifornijskiej. Polega ona m.in. na
postrzeganiu chorego w sposób całościowy,
wykorzystując do terapii silne i zdrowe regiony
ciała. PNF to cała gama ćwiczeń i działań
obejmujących terapię na macie, naukę chodu,
ćwiczenia mięśni mimicznych, a także pracę nad
takimi funkcjami jak oddychanie, żucie i
połykanie. W tej metodzie chory jest partnerem
terapeuty, określa zakres i granice działania.

19

Filozofia PNF

:



globalna obserwacja
pacjenta,



pozytywne rozpoczęcie
terapii,



irradiacja i wzmocnienie,



intensywny plan ćwiczeń,



myślenie funkcjonalne,



dosyć częsta zmiana
pozycji,



zmiana normalnej
kolejności ruchu

20

Celem stosowania terapii PNF jest:



poprawa mobilności

(większy zakres ruchu, płynność

ruchu)



poprawa stabilności (lepsza
stabilizacja dużych stawów np.
stawu barkowego w celu
poprawienia zręczności dłoni,
lepszego podporu)



stymulacja mobilności na
stabilności (koordynacja)



poprawa wytrzymałości i funkcji
ruchowych.

21

Metoda NDT-BOBATH

Jest to metoda zastosowana przez Bertę i Karla
Bobath w latach 40 – tych w Wielkiej Brytanii. To
jedna z częściej stosowanych obecnie metod leczenia
zaburzeń neurorozwojowych i ogniskowych uszkodzeń
mózgu. Polega na stosowaniu odpowiednich ćwiczeń
oraz prowadzenia manipulacji punktami kluczowymi,
do których autorzy zaliczyli:- głowę,szyję i tułów,
obręcz barkową i kończyny górne, obręcz biodrową i
kończyny dolne. Metoda ta pomaga zdobyć lub
odzyskać umiejętności ruchowe, przywrócić pełen
zakres ruchomości stawowej.

Usprawnianie według koncepcji NDT-Bobath jest
szalenie przydatne w leczeniu niemowląt i dzieci
ponieważ może być wykorzystywane w biologicznym
rytmie dnia.

Prawidłowo wykonywane zabiegi pielęgnacyjne,
karmienie, noszenie dziecka, czy zabawa z nim są
odpowiednimi narzędziami do utrwalania ruchów
ćwiczonych przez fizjoterapeutę.

22

Zasady usprawniania wg metody
Bobath:

 normalizacja napięcia mięśniowego

 hamowanie nieprawidłowych odruchów i
ruchów

 wyzwalanie ruchów i kontrolowanie ich
przebiegu
specyficznymi wspomaganiami z punktów
kontroli ruchów
(głowa,obręcze:biodrowa i barkowa)

 wyrabianie kontroli postawy i najbardziej jak
to możliwe
zbliżonych do prawidłowych reakcji
ruchowych i ich
automatyzacji

 wykorzystywanie ruchowych umiejętności w
codziennych
czynnościach.

23

Metoda Vojty

Podstawowym elementem rehabilitacji dzieci jest rehabilitacja
wieku rozwojowego, w której wykorzystuje się możliwości i
szanse jakie daje rozwój dziecka w 1 roku życia, aby zapobiec
kalectwu i pomóc dzieciom z wadami wrodzonymi lub wcześnie
nabytymi. Opiera się ona na wykształcaniu u małego dziecka
samodzielności i umiejętności komunikacyjnych.

Terapia Vojty oparta jest na fazach rozwoju lokomocji i torowaniu drogi
neurologicznej. Za pomocą stosowania całościowych zachowań lub
wzorów wykonywania ruchów przeciw oporowi w centralnej osi ciała
( głowa, tułów, biodra i barki ) uzyskuje się u osób spastycznych powrót
koordynacji mięśni i tzw. " ciszę motoryczną ".

24

Podstawowymi odruchami wykorzystywanymi w terapii

metodą Vojty jest odruch pełzania naprzemiennego i
odruch obrotu wokół własnego ciała. Wyzwalanie odruchu
pełzania i obrotu według prawidłowego wzorca uzyskuje
się za pomocą :

1.

Pozycji ułożeniowej, czyli pozycji wyjściowej, która wprowadza w stan
aktywacji

i niestabilnego ułożenia;

2. Punktów stymulacyjnych, które mają charakter proprioceptywny. Znajdują

się na mięśniach

( pośladkowy średni ) i okolicach okołokostnych ( strefa piersiowa,

nadkłykieć przyśrodkowy kości ramieniowej, wyrostek barkowy łopatki,
kolec biodrowy przedni górny, wewnętrzny brzeg łopatki, wyrostek
rylcowaty kości promieniowej, strefa tułowiowa, nadkłykieć przyśrodkowy
kości udowej, guzowatość kości piętowej ). Stosuje się ty zasadę sumacji
przestrzennej punktów ( stymulacja jednocześnie kilku punktów ).

3.

Oporowaniu

pozycji

wyjściowej,

czyli

stawianie

oporu

przeciw

prowokowanemu ruchowi dziecka, Występuje tu sumacja czasowa
stymulacji, która trwa od1 do 5 minut.

O skuteczności połączenia tych trzech elementów terapii decyduje rozwój
funkcjonalny mózgu dziecka, jego stan psychiczny i motywacja do ruchu.

25

Wskazaniami do stosowania metody Vojty są :

 zaburzenia centralnej koordynacji nerwowej ( między 3 a 6 miesiącem
życia dziecka

daje bardzo duże szanse całkowitego wyleczenia )
 przepuklina oponowo - rdzeniowa
 przepuklina mózgowo - rdzeniowa
 porażenie nerwów obwodowych i splotów nerwowych
 skolioza wrodzona ( osteogenna ) i skolioza młodzieńcza
 mózgowe porażenie dziecięce
 zaniki rdzeniowe mięśni ( dystrofie mięśniowe )
 stwardnienie rozsiane ( SM )
 wylewy do mózgu u dorosłych
 złamania kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia

Przeciwwskazania do stosowania metody Vojty :

 brak tolerancji dziecka do pewnych pozycji ułożeniowych
 stany zapalne np. ropień
 padaczka
 stany nowotworowe
 temperatura powyżej 38C

26

Metoda Cantieni

Metoda kształtowania ciała i postawy. Mięśnie miednicy
zbudowane są z 3 warstw mięśni, które tworzą solidne
oparcie dla narządów wewnętrznych i kręgosłupa. Nie
trenowane wiotczeją, przed 30 rokiem życia powoduje
to problemy zdrowotne m.in. bóle pleców, kregosłupa,
bóle i zwyrodnienia stawów biodrowych, nietrzymanie
moczu.

Zastosowan

ie:

 wady postawy
 bóle pleców
 bóle stawów

27

Fizykoterapia

Jest formą leczenia wykorzystującą bodźce
fizykalne, takie jak prąd elektryczny, ciepło i
zimno, światło, ultradźwięki, pola magnetyczne.
Fizykoterapię

można

wykorzystać

jako

postępowanie przygotowujące do stosowania
innych metod fizjoterapii np.: rozgrzanie tkanek
przed masażem, lub krioterapią (stosowanie
zimna) przed ćwiczeniami czyli kinezyterapią.

28

METODA PETO

Metodą tą usprawniane są dzieci w wieku przedszkolnym i
szkolnym. Dzieci na stały pobyt przyjmowane są na 2 -3 lata z
przerwą wakacyjną. Celem pobytu jest takie usamodzielnienie
dziecka w podstawowych czynnościach ( chodzenie, mówienie, i
pisanie ) aby mogło ono po zakończeniu usprawniania pójść do
normalnej szkoły. Zajęcia obejmują ćwiczenia ruchowe, naukę
mowy, zajęcia szkolne i samoobsługę.

Szczebelkowa budowa mebli w ośrodku prowokuje dzieci do
chwytu i ułatwia samodzielność utrzymywania pozycji.

Ograniczona liczba sprzętów sprzyja doskonaleniu opanowania
zadań ruchowych wykonywanych za ich pomocą . Ułatwia więc
koncentrację na wybranych celach.

W metodzie tej ważny jest stały rozkład dnia, w ciągu którego dużo
czasu przeznacz się na jedzenie, mycie i toaletę.

Ćwiczenia ruchowe nazywane są rytmiczną stabilizacją. Dzieci
wykonując każdy ruch mówią chórem, opisują słowami jego
wykonanie i liczą powoli do pięciu, utrzymując daną pozycję.

W trakcie wszystkich ćwiczeń wprowadzany jest chwyt i podpór,
aby w końcu chodzenie za krzesłem, wstawanie przy ławach i
krzesłach, samoobsługę, pisanie.

Metoda ta rozwija wolę i umiejętność samokontroli. Dzieci znają
indywidualne cele, które są jednakowe dla całej grupy i bardzo
silnie dążą do ich osiągnięcia.

29

Kinesiotaping - Taping medyczny

Jest to technika, w której nakleja się

specjalny plaster o elastyczności 130-140% i

rozciągający się tylko na długość na miejsce

leczenia. Jego ciężar i grubość zbliżone są do

parametrów skóry, nie zawiera leków ani

latexu. Odporny jest na działanie wody, a

dzięki falowemu utkaniu umożliwia przepływ

powietrza przez co pozwala oddychać

skórze. Ważną właściwością plastra jest

również to, że nie ogranicza ruchów co jest

bardzo istotne w naszym życiu codziennym i

w sporcie. Stosuje się go w terapii

problemów

stawowych

i

mięśniowych.

Kinesiotaping

oddziałuje

na

mięśnie,

powięzie,

stawy,

układ

limfatyczny

i

nerwowy. Stosowanie plastrów zmniejsza ból

mięśni i stawów, usuwa obrzęki limfatyczne,

wspomaga pracę mięśni oraz koryguje

niewłaściwą pozycję stawu.

30

Niektóre wskazania do stosowania
Kinesiotapingu:

 zespoły bólowe kręgosłupa
 korekcja postawy ciała - wady postawy,
skolioza
 stany pourazowe mięśni i stawów
 stany przeciążeniowe mięśni i ścięgien
 zwichnięcia, skręcenia, stłuczenia
 przyspieszanie wchłaniania krwiaka,
wysięki
 stymulacja mięśni osłabionych
 rozluźnienie mięśni nadmiernie napiętych
 ochrona stawów
 działanie przeciwbólowe
 redukcja zapalenia


zmniejszenie

zastojów

i

obrzęków

limfatycznych
 zwiększanie lub ograniczanie zakresu
ruchu

31

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!!!

