MIKROEKONOMIA WYKŁAD

VIII

DECYZJE FIRM

W RÓŻNYCH

STRUKTURACH

KONKURENCJI -

MONOPOL

MIKROEKONOMIA

MONOPOL

–

struktura

rynku

polegająca na braku konkurencji i

funkcjonowaniu

pojedynczego

producenta,

dostarczającego

dobra/usługi unikatowe, dla których

brak jest bliskich substytutów.

MIKROEKONOMIA

W praktyce o rynku
zmonopolizowanym można mówić już
nawet w przypadku zdominowania
rynku przez jedną firmę w 40% -
wówczas podlega kontroli UOKiK.

MIKROEKONOMIA

Przyczyny powstawania monopoli:

1.    Bariery prawne:
a) Przyznanie firmie przez rząd lub władze lokalne

wyłącznego prawa do produkcji danego towaru lub

usługi (licencje, koncesje);

b)   Protekcyjna polityka państwa, której celem jest

ochrona producenta krajowego przed konkurencją

zagraniczną;

c) 

Ochrona patentowa produktu, posiadanie praw

autorskich;

d)    Posiadanie prawa do marki produktu, znak firmowy.

MIKROEKONOMIA

2. Prawa własności surowców – firmy

posiadające

lub

kontrolujące

źródła

surowców lub innych zasobów istotnych w
procesie

produkcji,

mogą

skutecznie

uniemożliwić

wejście

na

rynek

konkurentów,

np.

skomplikowana,

kosztowna technologia.

MIKROEKONOMIA

3.

Nierówna,

wyniszczająca

konkurencja – zbyt ostra konkurencja na
rynku

może

doprowadzić

do

wyeliminowania najsłabszych firm, np.
poprzez

konkurencję

cenową

lub

podkupywanie personelu.

4. Przejęcia, fuzje – związane z

posiadaniem dużego kapitału.

MIKROEKONOMIA

6.

Lokalizacja sprzedawcy (producenta)

w pobliżu nabywcy – sprzedawcy mogą
to wykorzystywać narzucając wyższe ceny
towarów lub usług, poprzez opanowanie
kanałów dystrybucji mogą skutecznie
uniemożliwić pojawienie się konkurencji.

MIKROEKONOMIA

Cechy czystego monopolu:

1.

Jedyny producent na rynku (lub dominujący –

tak silny, że pozostali w ogóle się nie liczą);

2.     Produkt unikatowy, nie posiadający bliskich

substytutów;

3.     Cenotwórczość – dyktat cenowy, w miarę

swobodne kształtowanie ceny rynkowej;

4.     Szczelne bariery wejścia – rynek zamknięty.

MIKROEKONOMIA

Co chroni pozycję monopolisty?

1.

Bariery naturalne (obiektywne):



Technologiczne (np. trudny dostęp do technologii
wytwarzania),



Surowcowe,



Kapitałowe (wysoka kapitałochłonność pewnych
gałęzi),



Ekonomiczne (zbyt wysokie koszty, zbyt mała
rentowność).

MIKROEKONOMIA

     Co chroni pozycję monopolisty?

2.

Bariery sztuczne (nienaturalne):



Administracyjne (koncesje, zezwolenia),



Prawne

(patenty,

licencje,

znaki

towarowe).

MIKROEKONOMIA

NIEEFEKTYWNOŚĆ MONOPOLU

NIEEFEKTYWNOŚĆ

EKONOMICZNA

MONOPOLU

–

wartość

ekonomiczna

utracona przez społeczeństwo z tytułu
zmonopolizowania danego rynku – koszt
społeczny funkcjonowania monopolu.

MIKROEKONOMIA

MC

P

Q

STRATY MONOPOLISTY

D

MR

Q

M

P

M

A

P

KD

Q

KD

12

10

100 110

C

B

A – cena monopolisty

B – maksymalizacja

zysku

w warunkach monopolu

C – ilość i cena w

warunkach konkurencji

doskonałej

MIKROEKONOMIA

Kalkulacja nieefektywności:

TR

M

= 100 * 12 = 1200

TR

KD

= 110 * 10 = 1100

Nieefektywność monopolu wynosi =

1200 – 1100 = 100

Jest to koszt funkcjonowania monopolu

MIKROEKONOMIA

Nieefektywność monopolu mierzy się
jako różnicę w przychodach generowanych
przez monopolistę a przychodami w
warunkach wolnej konkurencji.

MIKROEKONOMIA

Koszty społeczne funkcjonowania monopolu:

1.    nieefektywność monopolu powoduje, że

społeczeństwo ponosi dodatkowe koszty na danym
rynku tylko dlatego, że rynek jest zmonopolizowany,

2.    za dane dobro lub usługę klient płaciłby mniej,

otrzymując produkt lepszej jakości w warunkach
polipolu,

3.    dobrobyt społeczeństwa jest mniejszy o koszty

funkcjonowania monopolu (100 zł).

MIKROEKONOMIA

MONOPOL NATURALNY

MONOPOL NATURALNY – monopol, który
powstaje w wyniku zwiększenia rozmiarów
produkcji i uzyskania tzw. efektu skali
(obniżki kosztów) – dotyczy najczęściej,
telekomunikacji, transportu kolejowego,
usług komunalnych, itp. (najczęściej
kontrolowany

lub

regulowany

przez

państwo).

MIKROEKONOMIA

Zjawisko ekonomii skali może wyjaśniać
przyczynę utrzymywania w niektórych
branżach,

dużych,

pojedynczych

producentów, którzy nie są zagrożeni ze
strony konkurencji.