ELEKTROLECZNICTWO

Elektrolecznictwo

• Jest to wykorzystanie w celach

leczniczych i diagnostycznych
energii elektrycznej

• Prąd elektryczny – uporządkowany

ruch dowolnego rodzaju ładunków
elektrycznych wywołany
oddziaływaniem pola elektrycznego.

• Warunek przepływu prądu – różnica

potencjałów

• Nagromadzenie elektronów

ujemnych –

KATODA

KATODA

• Nagromadzenie elektronów

dodatnich

– ANODA

ANODA

• Prąd stały

– zwrot i natężenie

nie ulegają zmianie

• Prąd zmienny

– zwrot i

natężenie ulegają okresowej
zmianie

Rodzaje prądów

stosowanych w terapii

• PRĄD STAŁY
• PRĄD MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI:

0,5 DO 500 – 1000 Hz

• PRĄD ŚREDNIEJ

CZĘSTOTLIWOŚCI: 1kHz do 100
kHz

- Zmienne
- interferencyjne
- modulowane

• PRĄD WIELKIEJ

CZĘSTOTLIWOŚCI: 500 kHz do
5000 MHz

- fale krótkie
- fale decymetrowe
- mikrofale

Lecznicze

zastosowanie prądu

stałego

Definicja

elektrolecznictwa

Elektrolecznictwem

nazywamy dział lecznictwa

wykorzystujący do celów

leczenia prąd stały oraz

prądy impulsowe małych i

średnich częstotliwości

Definicja prądu stałego

Prąd stały (galwaniczny) to

prąd, który w czasie przepływu

nie zmienia kierunku ani

wartości natężenia.

Zjawiska towarzyszące

przepływowi prądu

stałego

• zjawiska elektrochemiczne
• zjawiska elektrokinetyczne
• zjawiska elektrotermiczne
• reakcje mięśni i nerwów na

przepływ prądu stałego

• odczyn ze strony naczyń

krwionośnych

Zjawiska

elektrochemiczne

• w trakcie przepływu prądu stałego

przez elektrolity tkankowe
dochodzi do zjawiska elektrolizy.

• głównym elektrolitem ustroju jest

NaCl, który w roztworze wodnym
występuje w stanie
zdysocjowanym na jony Na

+

i

Cl

-

.

• jony sodowe dążą do ujemnej

katody, jony chlorkowe ku
dodatniej anodzie.

Reakcje na katodzie (-)

2 Na + 2 H

2

O 2NaOH + H

2

Reakcja na anodzie (+)

2Cl

+

2H

2

O

2HCl +

O

2

Zjawiska

elektrokinetyczne

• Zjawiska te polegają na wzajemnym

ruchu wobec siebie warstwy rozproszonej
i rozpraszającej koloidów tkankowych.

• Zależą od istnienia elektrycznej warstwy

podwójnej, która powstaje w wyniku
różnicy ładunków elektrycznych fazy
rozproszonej i rozpraszającej.

• Zaliczamy do nich elektroforezę i

elektroosmozę.

Elektroforeza

Ruch naładowanych jednoimiennie

cząsteczek fazy rozproszonej w

stosunku do fazy rozpraszającej.

• ruch w kierunku katody cząsteczek

obdarzonych ładunkiem dodatnim
nazywamy kataforezą

• ruch w kierunku anody cząsteczek

obdarzonych ładunkiem ujemnym
nazywamy anaforezą

Elektroosmoza

Ruch ośrodka czyli fazy

rozpraszającej w stosunku

do obojętnej elektrycznie

fazy rozproszonej w

obecności błon

półprzepuszczalnych.

Reakcja nerwów i

mięśni na prąd stały

Zgodnie z prawem Du Bois

Reymonda przyczyną bodźca

elektrycznego jest dostatecznie

szybka zmiana natężenia prądu

a nie sam przepływ prądu

• Przepływ prądu powoduje zmianę

pobudliwości tkanki nerwowej i
mięśniowej.

• Pod anodą dochodzi do zmniejszenia

pobudliwości stan taki nazywamy

anelektrotonus

, pod katodą do

zwiększenia pobudliwości –

katelektrotonus.

• Zmiany pobudliwości mają istotne

znaczenie w stosowaniu zabiegów
elektroleczniczych.

Porównanie efektu

katodowego i

anodowego

KATODA

• pH
• pobudliwości

włókien
nerwowych

• napięcia mięśni
• Znaczne

przekrwienie

ANODA

• pH
• Pobudliwości

włókien
nerwowych

• Napięcia mięśni
• Mierne

przekrwienie

Zjawiska

elektrotermiczne

Istotą zjawisk

elektrotermicznych jest

wytwarzanie ciepła

•

ciepło „omowe” powstające wskutek

tarcia poruszających się jonów ze

środowiskiem (nieduża ilość ciepła

wynikająca z niedużego natężenia prądu

w stosunku do dużego oporu ciała

ludzkiego)

•

ciepło „neurohormonalne” wynikające z

działania ciał histaminopodobnych:

histamina, acetylocholina, serotonina

itp. uwalnianych pod wpływem silnego

bodźca jakim jest prąd stały

•

ciepło wynikające z rozszerzenia pod
wpływem prądu naczyń krwionośnych.

Odczyn ze strony

naczyń krwionośnych

• Stały prąd elektryczny powoduje

rozszerzenie naczyń
krwionośnych.

• Rozszerzenie to powoduje

zaczerwienienie skóry
szczególnie mocno wyrażone
pod elektrodami.

• Intensywniejszy odczyn

występuje pod katodą.

Etapy rozszerzenia

naczyń pod wpływem

prądu stałego

1. Rozszerzenie naczyń

powierzchownych skóry (kilka
minut od wystąpienia bodźca).

2. Osłabnięcie rozszerzenia

powierzchownego (30 min).

3. Głębokie przekrwienie tkanek

utrzymujące się kilka godzin.

* zjawisko silniej wyrażone pod

KATODĄ

!

Przewodnictwo

elektryczne tkanek

zależy od:

• ZAWARTOŚCI WODY
• ZAWARTOŚCI ELEKTROLITÓW

Dobre przewodnictwo:

• Krew
• Mocz
• Limfa
• Płyn mózgowo – rdzeniowy
• Mięśnie
• Nerwy
• Tkanka łączna

Złe przewodnictwo:

• Tkanka tłuszczowa
• Ścięgna
• Kości
• Torebki stawowe

Brak przewodnictwa:

• Paznokcie
• Włosy
• Warstwa rogowa suchej skóry

• PRZEPŁYW PODŁUŻNY

–

mniejszy opór tkanek (wzdłuż
kończyny)

• PRZEPŁYW POPRZECZNY

–

większy opór tkanek (budowa
warstwowa)

Kliniczne efekty działania

prądu stałego

• Wpływ na metabolizm tkankowy (modyfikacja

przebiegu zapalenia, przyspieszenie

regeneracji)

• Działanie przeciwbólowe:
- miejscowe – obniżenie pobudliwości (anoda)
- odruchowe – wpływ na ukł. nerwowy i

wydzielanie neuroprzekaźników – podniesienie

progu bólu.

• Ułatwienie wchłaniania leku do tkanek
• Wzrost pobudliwości włókien nerwowych

(katoda)

Zabiegi z użyciem

prądu stałego

• galwanizacja
• jonoforeza
• kąpiele elektryczno-wodne

Galwanizacja

Zabieg elektroleczniczy

wykorzystujący w celach

leczniczych prąd stały

Galwanizacja –

metodyka

• Płaskie elektrody cynowe o

zaokrąglonych brzegach, czasem o
specjalnym kształcie

• Gruby podkład z soli fizjologicznej

• Dokładne oczyszczenie skóry w miejscu

przylegania elektrod, zapewnienie
stabilnego kontaktu elektrod ze skórą

• Elektroda czynna zwykle

mniejsza od elektrody biernej

• Dawki natężenia prądu i czas

zabiegu ustalany w zleceniu
lekarskim

Ustalanie dawki

natężenia prądu stałego

Ustalenie dawki natężenia prądu

zależy od:

• powierzchni elektrody czynnej
• czasu trwania zabiegu
• rodzaju i umiejscowienia

schorzenia

• wrażliwości osobniczej

Dawki natężenia prądu

stosowane w galwanizacji

• Dawka słaba: 0,01 do 0,1
mA/cm

2

• Dawka średnia: 0,1 do 0,3
mA/cm

2

• Dawka mocna 0,3 do 0,5
mA/cm

2

Ogólna wartość natężenia w

zabiegach galwanizacji nie

powinna przekraczać

natężenia

25-30 mA

Jako granicę tolerancji tkanek

przyjmuje się natężenie

50 mA

Rodzaje galwanizacji

• Galwanizacja podłużna
• Galwanizacja poprzeczna
• Galwanizacja z czynną elektrodą

ujemną (galwanizacja katodowa)

• Galwanizacja z czynną elektrodą

dodatnią (galwanizacja
anodowa)

Efekty działania

galwanizacji na organizm

• Galwanizacja anodowa:

– działanie przeciwbólowe w

nerwobólach

– efekt przeciwzapalny

• Galwanizacja katodowa

– działanie przekrwienne w

niedokrwieniu kończyn

– zwiększenie pobudliwości mięśni

• Galwanizacja poprzeczna

– Poprawa odbudowy kości po

złamaniach wskutek działania
efektu piezoelektrycznego

Wskazania do

galwanizacji

• Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa

(+)

• Dyskopatie (+)
• Neuralgie nerwów obwodowych (+)
• Neuropatie bólowe (+)
• Porażenia wiotkie (-)
• Zaburzenia krążenia obwodowego (-)
• Utrudniony zrost kości

(galwanizacja poprzeczna)

• Niedowłady nerwów obwodowych

Przeciwwskazania do

galwanizacji

• Gorączka
• Ropne stany zapalne skóry
• Zmiany skórne
• Nowotwory
• Porażenia spastyczne
• Ostre procesy zapalne

• Miejscowe zaburzenia czucia
• Rozrusznik serca
• Metale w tkankach

poddawanych zabiegowi

• Skaza krwotoczna
• Zakrzepowe zapalenie żył
• Zaawansowana miażdżyca

tętnic

Jonoforeza

Zabieg elektroleczniczy

polegający na wprowadzeniu

do tkanek siłami pola

elektrycznego jonów

działających leczniczo.

Zalety:

• Bezpośrednie podawanie leku
• Połączenie działania leku z

działaniem prądu

• Rzadkie działanie uboczne i

powikłania

Cele stosowania

jonoforezy

• Uzyskanie efektu przeciwbólowego
• Uzyskanie efektu przeciwzapalnego
• Poprawa ukrwienia
• Pobudzanie resorpcji płynów

(wysięk, obrzęk)

• Przeciwdziałanie tworzenia się

zrostów i przykurczy

• Pobudzenie procesów

regeneracyjnych tkanek

Aby doszło do

jonoforezy konieczne

jest

• Środowisko wodne
• Zdolność leku do dysocjacji w

roztworach wodnych

• Odpowiedni biegun pozwalający

na wprowadzenie leczniczego
jonu

• Odpowiednie stężenie leku w

roztworze

• Odpowiedni czas trwania zabiegu

Ograniczenia

jonoforezy

• Tolerancja skóry na prąd

elektryczny

• Tolerancja dla stężenia leku
• Pojemność jonowa skóry
• Ograniczenia czasu zabiegu

(tolerancja)

Pojemność jonowa

skóry

Maksymalna ilość jonów jaką

można wprowadzić do skóry

w czasie zabiegu jonoforezy

Metodyka Jonoforezy

• Przygotowanie sprzętu i

pacjenta jak do galwanizacji

• Ocena stanu skóry
• Podkład lekowy
• Elektroda czynna w miejscu

zmiany chorobowej

Wybrane jony lecznicze

stosowane w jonoforezie

• HYDROKORTYZON

(

-

): działanie

przeciwzapalne

• LIDOCAINA

(

+

): działanie

znieczulające i przeciwbólowe

• SALICYLAN SODU

(

-

): działanie

przeciwbólowe

• INDOMETACYNA

(

-

): działanie

przeciwzapalne

• WAPŃ

(

+

): działanie stabilizujące

pobudliwość komórek

• NAPROXEN

(

-

): działanie

przeciwzapalne, przeciwbólowe

• DICLOFENAC

(

-

): działanie

przeciwzapalne i przeciwbólowe

• 1% JODEK POTASU

(

-

): działanie

zmiękczające blizny i bliznowce

• HIALURONIDAZA

(

+

): środek

poprawiający wchłanianie się
obrzęków, działanie zmiękczające
blizny i bliznowce

• HEARYNA

(

-

): hamowanie

krzepnięcia krwi

Wskazania do

jonoforezy

• Stany pourazowe (4 – 5 doba)

- stłuczenia, skręcenia, krwiaki
- zrosty, bliznowacenie, przykurcze
- Zespół Sudecka

• Stany przeciążeniowe:

- zespół bolesnego barku
- Łokieć tenisisty, łokieć golfisty
- Zapalenie ścięgien i ich pochewek
- Bóle mięśniowe

• Przewlekłe procesy zapalne i

zwyrodnieniowe:

- zapalenie torebek stawowych
- Zapalenie tkanek miękkich,

ścięgien, powięzi

- Ostrogi piętowe

• Inne przewlekłe zespoły bólowe:

- neuralgie, bóle korzeniowe (rwa

kulszowa, barkowa)

• Pobudzenie procesów gojenia i

regeneracji

- blizny, zrosty
- odmrożenia
- owrzodzenia
- zespół Sudecka

• Inne:

- porażenia nerwów
- choroby gałki ocznej
- kostniejące zapalenie mięśni,

zwapnienia

- szczękościsk
- infekcje bakteryjne
- infekcje grzybicze

Kąpiele elektryczno-

wodne

• Zabieg polegający na poddaniu

organizmu znajdującego się w
kąpieli działaniu prądu stałego

• Rozróżniamy kąpiel całkowitą i

kąpiele częściowe in. komorowe

• Kąpiele częściowe stanowią

mniejsze obciążenie dla
organizmu

ALE

przez ciało

pacjenta przepływa cały prąd!

Kąpiele częściowe

(metodyka)

• Kończyny zanurzone w czterech

wanienkach z elektrodami węglowymi

podłączonymi do biegunów prądu

• W zależności od podłączenia biegunów

kąpiel może być wstępująca („-”

kończyny górne, „+” dolne) lub

zstępująca („+” górne, „-” dolne)

• Stopniowe płynne zwiększanie

natężenia prądu

• NIE WOLNO W CZASIE ZABIEGU

WYJMOWAĆ KOŃCZYN Z WODY

ANI OPUSZCZAĆ WANNY

• NIE UŻYWAĆ METALOWYCH

PODPÓREK POD STOPY

• ŻADNYCH PRZEDMIOTÓW

PRZEWODZĄCYCH PRĄD W

ZASIĘGU RĄK PACJENTA

W czasie zabiegu nie

wolno:

• Oddalać się od wanny
• Dotykać chorego
• Wkładać rąk do wanny
• Nagle wyłączyć bądź włączyć

prąd

GROZI TO

NIEBEZPIECZNYM

SKURCZEM MIĘŚNI LUB

MIGOTANIEM

PRZEDSIONKÓW

!!!

Kąpiele

czterokomorowe

-działanie

• Wpływ na pobudzenie lub

uspokojenie centralnego układu
nerwowego (tonizacja układu
nerwowego)

• Wpływ na układ krążenia –

krótkotrwałe zwężenie naczyń

Wskazania – kąpiel

elektryczno – wodna

• Czynnościowe zaburzenia

ukrwienia kończyn

• Choroba Raynauda
• Miażdżyca tętnic – okres I i II
• Neuralgie, zapalenia nerwów
• Zespoły korzeniowe

• RZS, ZZSK w okresie

przewlekłym

• Osteoporoza
• Opóźniony zrost kostny

(poprawa trofiki)

• Porażenia wiotkie
• Porażenie nerwów obwodowych

Przeciwwskazania

• Niewydolność krążenia
• Znaczne nadciśnienie
• Niedociśnienie

Dziękuję