Hormony nadnerczy

Hormony nadnerczy

Nadnercza

Nadnercza



Parzyste gruczoły górnego

bieguna nerek



Waga pojedynczego ok.6 g



Przepływ krwi 6-7

ml/100g/min

NADNERCZA

NADNERCZA

kora nadnerczy

rdzeń nadnerczy

nerka

moczowód

ż. nerkowa

t. nerkowa

Rdzeń nadnerczy

Rdzeń nadnerczy



KK chromochłonne



Ziarnistości z katecholoaminami



Pochodzą z ektodermy/ jak
k.zwojowe ukł.autonomicznego/



Wydzielanie gł
adrenaliny.noradrenaliny

HORMONY WYDZIELANE

HORMONY WYDZIELANE

PRZEZ

PRZEZ

RDZE

RDZE

Ń

Ń

NADNERCZY

NADNERCZY

Aminy katecholowe



Adrenalina



Noradneralina



Dopamina

Synteza katecholamin

Synteza katecholamin



Pochodne aminokwasu



Tyrozyny



DOPA/ Hydroksyfenyloalanina/



Dopamina



 l-Noradrenalina



 Adrenalina



Nie przechodzą przez barierę
krew/mózg

Adrenalina - epinefryna

Adrenalina - epinefryna



80% produkcji rdzenia



Działa na receptory  



T ½ 10 sek

Noradrenalina –

Noradrenalina –

norepinefryna

norepinefryna



20% produkcji



pozostała w obrębie zwojów
nerwowych



gł receptory 



T 1/2 15 sek

CZYNNIKI PROWOK

CZYNNIKI PROWOK

UJĄCE

UJĄCE

UWALNIANI

UWALNIANI

E

E

HORMONU

HORMONU

RDZENIA NADNERCZY

RDZENIA NADNERCZY



Pobudzenie nerwowe



Czynniki stresowe



Silne przeżycia emocjonalne



Niektóre leki



Hipoglikemia



Hipoksja (duszenie)



Wstrząs

MECHANIZM DZIAŁANIA HORMONÓW RDZENIA

MECHANIZM DZIAŁANIA HORMONÓW RDZENIA

NADNERCZY NA KOMÓRKI DOCELOWE

NADNERCZY NA KOMÓRKI DOCELOWE

RECEPTORY

(elementy błony komórkowej)



alfa adrenergiczne

(

cGMP, Ca

wewnątrzkomórkowo

–

alfa1

–

alfa2



beta adrenergiczne

(

 cAMP wewnątrzkomórkowo

–

beta1

–

beta2

ZMIANY W UK

ZMIANY W UK

Ł

Ł

ADZIE SERCOWO-

ADZIE SERCOWO-

NACZYNIOWYM W WYNIKU DZIA

NACZYNIOWYM W WYNIKU DZIA

Ł

Ł

ANIA

ANIA

HORMON

HORMON

ÓW

ÓW

RDZENIA NADNERCZY

RDZENIA NADNERCZY



Przyśpieszenie czynności serca



t siły skurczu mięśnia sercowego



 objętości wyrzutowej



 pojemności minutowej serca



Skurcz tętniczek

–

krążenia nerkowego

–

krążenia skórnego

–

krążenia trzewnego



Rozkurcz tętniczek

–

krążenia mięśniowego

–

krążenia wiecowych

Następczy wzrost ciśnienia

skurczowego i obniżenie

ciśnienia rozkurczowego –

większa amplituda skurczowo-

rozkurczowa

(

zwiększa się przepływ krwi przez mięśnie,

utrzymuje się zmieniony przepływ sercowy i

mózgowy, maleje przepływ przez narządy

np. układ trawienny i skórę,- centralizacja

krążenia

ochrona najważniejszych

narządów np.w stressie

ZMIANY

ZMIANY

METABOLICZNE

METABOLICZNE

W

W

WYNIKU

WYNIKU

DZIA

DZIA

Ł

Ł

ANIA

ANIA

KATECHOLAMIN

KATECHOLAMIN



Pobudzenie glikogenolizy w wątrobie



Wzmożenie lipolizy i uwalniania wolnych

kwasów tłuszczowych ich metabolizmu

Pobudzenie glukoneogenezy w wątrobie



Pobudzenie wydzielania glukagonu



Zahamowanie uwalniania insuliny

INNE

INNE

ZMIANY W WYNIKU

ZMIANY W WYNIKU

DZIA

DZIA

ŁA

ŁA

NIA

NIA

HORMONU RDZENIA NADNERCZY

HORMONU RDZENIA NADNERCZY



Pobudzenie wentylacji płuc



Hamowanie agregacji płytek krwi



Udział w mechanizmie ejakulacji



Regulacje uwalniania reniny



Pobudzenie aktywności ośrodkowego układu

nerwowego



Rozluźnienie mięśni gładkich

–

przewodu pokarmowego

–

oskrzeli

–

pęcherza moczowego



Wzmożenie napięcia skurczowego zwieraczy

p.moczowego

Pheochromocytoma

Pheochromocytoma



 syntezy katecholamin



 RR /NA/



 tętna /Adr/



Bóle głowy, kołatanie serca,
niepokój, bladość skóry,,
niewyraźne widzenie

NADNERCZA

NADNERCZA

POŁĄCZENIE POMIĘDZY KORĄ I RDZENIEM

POŁĄCZENIE POMIĘDZY KORĄ I RDZENIEM

NADNERCZY POPRZEZ UKŁAD WROTNY

NADNERCZY POPRZEZ UKŁAD WROTNY

KORA

Cholinergiczne
włókno
przedzwojowe

A

NA

Rdzeń

Kortyzo

l

ACTH

H

Żyła

Nadnerczowy
układ wrotny

HORMONY KORY NADNERCZY

HORMONY KORY NADNERCZY



Mineralokortykoseroidy

ALDOSTERON

wydzielane w warstwie zewnętrznej

(kłębkowej)

działanie: gospodarkę minerałami, gł transport komórkowy elektrolitów



Glikokortykosteroidy;

KORTYZOL

KORTYKOSTERON

wydzielane w warstwie środkowej

(pasmowatej)

wywierają wpływ : na metabolizm białek, tłuszczów, węglowodanów



Androgeny

ANDROGENY; ESTROGENY;

wydzielane w warstwie wewnętrznej

(siatkowatej)

u mężczyzn podobnie jak testosteron , u kobiet ważny prekursor estrogenu w okresie

menopauzalnym

.

Hormony kory nadnerczy

Hormony kory nadnerczy



Prekursor =cholesterol

estryfikacja pregnenolon

/prekursor wszystkich hormonów



Kortyzol – 15 mg/24 godz



Kortykosteron 3 mg/24 godz

Transport

Transport



Globuliny wiążące kortyzol tzw
transkortyna CBG 75%



Albuminy 15%



Niezwiązane 10% pula wolnych

Kortyzol

Kortyzol



T ½ 50 min



50 –150 mg/l

REGULACJA WYDZIELANIA

REGULACJA WYDZIELANIA

GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW

GLIKOKORTYKOSTEROIDÓW

(KORTYZOL KORTYKOSTERON)

(KORTYZOL KORTYKOSTERON)

Wytwarzanie i wydzielanie glikokortykosterydów
(kortyzol; kortykosteron) jest regulowane
wyłącznie przez hormon aminokortykotropowy
(ACTH)

KONTROLA WYDZIELANIA CRH I ACTH OPARTA NA

KONTROLA WYDZIELANIA CRH I ACTH OPARTA NA

UJEMNYCH SPRZĘŻENIACH ZWROTNYCH Z UDZIAŁEM ACTH

UJEMNYCH SPRZĘŻENIACH ZWROTNYCH Z UDZIAŁEM ACTH

KORTYZOLU

KORTYZOLU

ACTH

Glukoneogeneza
Katabolizm białek
Lipoliza
Stabilizacja lizosomów

Kora
nadnerczy

Stres

Pobudzenie

Wyniosłość
pośrodkowa

Krążenie
wrotne (CRH)

Uwalnia

Kortyzol

Hamuje

(-)

(+
)

POBUDZANIE

HAMOWANIE

DZIAŁANIE GLIKOKORTYKOSERYDÓW NA

DZIAŁANIE GLIKOKORTYKOSERYDÓW NA

KOMÓRKI DOCELOWE

KOMÓRKI DOCELOWE

Zmiany anaboliczne narządowe

–

wzmożenie glukoneogenezy

Zzmiany w metabolizmie białek

–

zwiększenie katabolizmu białek i mobilizacja aminokwasów z
tkanek poza wątrobowych gł w mięśniach (zaniki mięśniowe w
tkance kostnej- osteooporoza)

–

zwiększenie stężenia aminokwasów we krwi

-

zwiększenie transportu błonowego aminokwasów w komórkach
wątroby

-

Zwiększenie syntezy białek w wątrobie

równoczesne zmniejszenie syntezy w innych tkankach

–

zwiększeniem przemiany aminokwasów w komórkach wątroby

–

duże zwiększenie syntezy białek w tkankach przewodu
pokarmowego

Zwiększenie stężenia glukozy w surowicy

krwi!



Mobilizacja kwasów tłuszczowych z tkanki

tłuszczowej i jej spalanie



zwiększają filtrację kłębuszkową i wzmagają

diurezę



zwiększają reaktywność skurczową naczyń

krwionośnych



potęgują działanie adneraliny i noradneraliny

na naczynia krwionośne



wpływają pobudzająco na kurczliwość mięśnia

sercowego (działanie inotropowo-dodatnie)



hamują wydzielanie hormonu uwalniającego

adnerokortykotropowy z podwzgórza i samego

hormonu adnerokortykotropowego

DZIAŁANIE

DZIAŁANIE

GLIKOKORTYKOSERYDÓW

GLIKOKORTYKOSERYDÓW

p/zapalne p/alergiczne

p/zapalne p/alergiczne

Zmniejszają liczbę monocytów, limfocytów i

bazofilów,

zwiększają liczbę migracji granulocytów

obojętnochłonnych, krwinek czerwonych i płytek krwi

Wywołują zanik tkanki limfoidalnej w całym

organizmie, zmniejszenie wytwarzania globulin-
przeciwciał

Zmniejszają nadwrażliwość organizmu na działanie

alergenów poprzez hamowanie uwalniania histaminy,
w czasie reakcji antygen przeciwciało

Zespół Cushinga - nadmiar produkcji
hormonów korę nadnerczy
spowodowana jego gruczolakiem

Cechy charakterystyczne:

–

otłuszczenie ciała

–

rozstępy skórne na powłokach

brzucha, pośladkach (zanik
białek)

–

cukrzyca

–

zmniejszona odporności

ANABOLCZNE I KATABOLICZNE DZIAŁANIE

ANABOLCZNE I KATABOLICZNE DZIAŁANIE

GLIKOKORTYKOSTERYDÓW W POBUDZANIU

GLIKOKORTYKOSTERYDÓW W POBUDZANIU

GLUKONEOGENEZY W WĄTROBIE. DZIAŁANIE NA TKANKI

GLUKONEOGENEZY W WĄTROBIE. DZIAŁANIE NA TKANKI

POZAWĄTROBOWE

POZAWĄTROBOWE

Kwasy tłuszczowe

i glicerol

Wątroba

Kwasy

Glukoza

„

K

a

ta

b

o

li

c

z

n

e

”

Mięśnie

Tkanka limfoidalna

Tkanki łączne

Tkanka tłuszczowa

Glukonegeneza (+)

Glukoza

Glikogen

Do serca

„

A

n

a

b

o

li

c

zn

e

”

i mózgu

Synteza (+)
enzymów

(+)

(+)

(+)

(+)

(+)

(+)

(+)

(-)

(-)

(-)

(-)

Mineralokortykoidy-

Mineralokortykoidy-

Aldosteron

Aldosteron



Produkowany-warstwa

kłębkowata



T 1/2 20 min



Najważniejszy mineralokortykoid



C- 21



Związany z albuminami

GŁÓWNE BODŹCE

GŁÓWNE BODŹCE

PROWOK

PROWOK

UJĄCE

UJĄCE

UWALNIANI

UWALNIANI

E

E

ALDOSTERONU

ALDOSTERONU

1.

Wzrost zwartości we krwi angiotensyny II i III

2.

Zwiększenie stężenia K

+

i zmniejszenie stężenia

Na

+

we krwi

3.

Zmniejszenie objętości krwi lub płynu zewnątrz
komórkowego

4.

Bardzo duże zwiększenie wydzielania (ACTH)
przez część gruczołową przysadki

5.

Estrogeny

6.

Pobudzenie receptorów beta adrenergicznych

UJEMNE SPRZĘŻENIE ZWROTNE W

UJEMNE SPRZĘŻENIE ZWROTNE W

KONTROLI WYDZIELANIA ALDOSTERONU

KONTROLI WYDZIELANIA ALDOSTERONU

K

+

Na

+

H

+

Duża

Mała

Objętość
krwi

Zwiększenie objętości
krwi

Korowe kanaliki zbiorcze,
Na

+

reabsorbcja

Niskie ciśnienie krwi
w naczyniach
doprowadzających

Małe stężenie Na

+

w obszarze
(macula densa)

Aparat
przykłębuszkowy

Renina

Angiotensynogen

Angiotensyna I

Angiotensyna II

Warstwa kłębkowata
kory nadnerczy

Aldosteron

(-)

(+)

(+)

(+)

(+)

(+)

CZYNNIKI POBUDZAJĄCE I HAMUJĄCE WYDZIELANIE

CZYNNIKI POBUDZAJĄCE I HAMUJĄCE WYDZIELANIE

ALDOSTERONU ORAZ

ALDOSTERONU ORAZ

SKUTKI JEGO DZIAŁANIA NA KANALIKI NERKOWE

SKUTKI JEGO DZIAŁANIA NA KANALIKI NERKOWE

ANP

Pre – pro - ANP

ANP

Renina

Angiotensynogen

Angiotensyna I

Aldosteron

Na

+

(H

2

O)

(-)

Angiotensyna II

K

+

, H

+

(-)

Na
+

(+)

Na
+

(-)

(+)

ANP-

przedsionkowy peptyd natriuretyczny

NASTĘPSTAWA DZIAŁANIA

NASTĘPSTAWA DZIAŁANIA

BIOLOGICZNEGO

BIOLOGICZNEGO

MINERALOKORTYKOSTEROIDÓW

MINERALOKORTYKOSTEROIDÓW

(aldosteronu)

(aldosteronu)

NA KOMÓRKI DOCELOWE

NA KOMÓRKI DOCELOWE

.

1

wychwytania zwrotnego jonu Na

+

.

2

 wydzielania jonów K

+

przez komórki kanalików

nerkowych

.

3

 wchłaniania jonów Na

+

przez komórki

gruczołów potowych, ślinowych i nabłonkowych
nabłonka jelitowego

.

4

 objętości płynu zewnątrzkomórkowego 

objętości wyrzutowej serca  ciśnienia tętniczego

Metabolizm

Metabolizm



W wątrobie



Glukuronizacja – lepsza
rozpuszczalność w wodzie –
łatwiejsza eliminacja drogą
nerkową

Działanie fizjologiczne

Działanie fizjologiczne



Zatrzymywanie Na



Wzrost wydalania K



Wzrost wydzielania H

Zatrzymywanie sodu

Zatrzymywanie sodu



Reabsorbcja w nerce



1-2% z podaży dobowej sodu/25 tys
mmol- 250-500/czynna reabsorbcja



Zwiększenie reabsorbcji Na w kk
nabłonkowych gruczołów
potowych,śliniankach, p.pokarmowym



Reguluje całkowitą ilość Na w
organiźmie

Wydzielanie, wydalanie K

Wydzielanie, wydalanie K

+

+



Wymiana Na-K w kanaliku dalszym



Wtórny efekt działania na
reabsorbcję Na



Zależy od zawartości Na w
pożywieniu

/ mało Na- małe wydalanie K

Wydalanie H2O

Wydalanie H2O



Stymulacja reabsorbcji Na-
zatrzymywanie H2O



Działanie pośrednie



Zwiększenie przepływu nerkowego

Równowaga kwasowo-

Równowaga kwasowo-

zasadowa

zasadowa



Wspomaganie wydalania H+ NH4+



Mało K- zasadowica
metaboliczna /hyperaldosteronizm/



Upośledzenie zdolności nerek da
zagęszczania moczu /mało K/



Dużo K – kwasica metaboliczna/
hypoaldosteronizm/

Regulacja wydzielania

Regulacja wydzielania

aldosteronu

aldosteronu



Oś podwzgórzowo- przysadkowo-
nadnerczowa /ACTH/ wzmaganie
wydzielania



CRH pobudzenie przysadki



Wzrost K o 1%/o,1 mmol/l/ –
bezpośrednie działanie na warstwę
kłębkowatą



Spadek Na o 10%

Wewnątrznerkowe

Wewnątrznerkowe

mechanizmy

mechanizmy



Układ renina – angiotensyna-
aldosteron



Aparat przykłębuszkowy



Wpływ układu współczulnego

Aparat przykłębuszkowy

Aparat przykłębuszkowy



3 typy komórek barroreceptory



KK przykłębuszkowe –mięśniowo-
nabłonkowe - warstwa środkowa
tętniczki doprowadzającej –renina



Pobudzane – spadek objętości krwi

- spadek ciśnienia

perfuzyjnego

Plamka gęsta

Plamka gęsta



Komórki nabłonkowe



Chemoreceptory pobudzane Na –
spadkiem



Kontakt z kk przykłębuszkowymi,
mezangialnymi

Komórki mezangialne

Komórki mezangialne



Śródmiąższowe, przylegają do
plamki gęstej ,kk
przykłębuszkowych



Pobudzane spadkiem Na ,Cl

Regulacja współczulna

Regulacja współczulna



A, NA, stymulacja n.nerkowych-
pobudzenie – skurcz tętniczek-
pobudzenie wydzielania reniny

Renina

Renina



T1/2 40- 120 min



+ wydzielanie- spadek
wolemii,krwotok leki moczopędne,
utrata soli



Spadek RR



Przewlekłe obrzęki



Utrata K, działanie A,Na ,stojąca
pozycja

Renina cd

Renina cd



- uwalniania: angiotensyna I
,angiotensyna II,



ADH,wzrost Na,wzrost K, ANP

Renina

Renina



Renina + angitensynogen
/alfa2globulina z wątroby/ -
angiotensyna I /10 aa –nieczynna/



Angiotensyna II t ½ 1- 3 min w
płucach – 8 aa/tzw konwertaza-
śródbłonek płuc

Angiotensyna II

Angiotensyna II



Stymuluje wydzielanie aldosteronu



Zwęża tętniczki nerkowe



Skurcz nn.tętniczych – wzrost RR



Pobudza wydzielanie ACTH,ADH



Pobudza pragnienie

Angiotensyna III

Angiotensyna III



Angiotensyna II –unieczynniana –
angiotensyna III



Silnie pobudza wydzielanie
aldosteronu



Nie działa na naczynia

HORMONY WARSTWY

HORMONY WARSTWY

SIATKOWATEJ NADNERCZY

SIATKOWATEJ NADNERCZY

1.

ANDROGENY

•

dehydroepianrosterom (DHEA)

•

androstendion

•

testosteron

2.

ESTROGENY I PROGESTERON

(w niewielkiej ilości)

ESTROGENY I PROGESTERON

ESTROGENY I PROGESTERON

(w niewielkiej ilości)

(w niewielkiej ilości)

-

-

pobudzają pro

pobudzają pro

l

l

i

i

fer

fer

alację komórek dojrzewa

alację komórek dojrzewa

jących

jących

tkanek

tkanek

pobudzają

pobudzają

biosyntezę białek w tkankach

biosyntezę białek w tkankach

(

(

dlatego okre

dlatego okre

ś

ś

lane s

lane s

ą

ą

jako hormony anaboliczne

jako hormony anaboliczne

)

)

w

w

okresie dojrzewania pobudzają wzrost na długość i

okresie dojrzewania pobudzają wzrost na długość i

zwiększ

zwiększ

enie

enie

mas

mas

y

y

mięśni

mięśni

pobudzają

pobudzają

rozwój narządów

rozwój narządów

w obszarze zatoki

w obszarze zatoki

moczowo –p

moczowo –p

ł

ł

ciowej

ciowej

u m

u m

ęż

ęż

czyzn

czyzn

p

p

obudzenie

obudzenie

gruczołu krokowego

gruczołu krokowego

prącia

prącia

cewki moczowej

cewki moczowej

moszny

moszny

wpływa na:

wpływa na:

o

o

bni

bni

ż

ż

enie brzmienia g

enie brzmienia g

ł

ł

osu

osu

p

p

owstanie typowego ow

owstanie typowego ow

ł

ł

osienia klatki

osienia klatki

piersiowej

piersiowej

p

p

owstanie typowego ow

owstanie typowego ow

ł

ł

osienia

osienia

wzgórka

wzgórka

łonowego

łonowego

zanik włosów na głowie

zanik włosów na głowie

a

a

ndrogeny odpowiadają za libido

ndrogeny odpowiadają za libido