PŁYNY USTROJOWE,

KREW:

m.d.

• Woda stanowi środowisko, w którym

dochodzi do niezbędnych dla życia
reakcji chemicznych; w ciele ludzkim
całkowita woda organizmu osiąga
45-65% masy ciała. Zajmuje ona
dwie podstawowe przestrzenie
wodne: zewnątrzkomórkową i
wewnątrzkomórkową

• zewnątrzkomórkową (osocze krwi,

płyn śródmiąższowy, limfa, płyn
transkomórkowy) i
wewnątrzkomórkową. Stężenie
wszystkich substancji w płynach
ustrojowych nazywamy ciśnieniem
osmotycznym lub osmolalnością
płynu.

Jony płynów ustrojowych

• Najważniejsze jony płynów

ustrojowych:

• sód
• potas
• chlor
• wapń
• jony wodorowęglanowe

• Woda przenika przez większość błon

komórkowych i jest biernie
transportowana z przestrzeni o niższym
stężeniu osmotycznym do przestrzeni z
wyższym stężeniem. Wydalanie wody z
organizmu zachodzi głównie: poprzez
nerki, poprzez niewidoczne parowanie –
przez płuca, poprzez skórę.

• Krew – jeden z płynów ustrojowych.

Spełnia swoje funkcje tylko wówczas,
gdy jest wprawiona w ruch w
naczyniach krwionośnych. Składa się
z krwinek (czerwonych i białych),
płytek krwi i osocza. Objętość tych
elementów w stosunku do ogólnej
objętości krwi to hematokryt (liczba
hematokrytowa).

• Osocze – płynna część krwi, zawierająca

91-92% wody. Jego głównym składnikiem są
białka, które mają za zadanie utrzymywanie
wody w naczyniach krwionośnych.
Obniżenie białka we krwi prowadzi do
przechodzenia nadmiernych ilości wody
z krwi do tkanek. Inna ich grupa odgrywa
ważną rolę w procesie krzepnięcia krwi
poprzez wytwarzanie włóknika.

• Elementy morfotyczne krwi

powstają w narządach
krwiotwórczych – głownie w szpiku
kostnym, w śledzionie, węzłach
chłonnych. Proces ten
(hematopoeza) odbywa się przez
całe życie człowieka, stale powstają
nowe elementy i zastępują te, które
uległy rozpadowi zniszczeniu.

HEMATOPOEZA:
•erytropoeza – wytwarzanie krwinek
czerwonych
•leukopoeza – wytwarzanie krwinek
białych
•trombopoeza – wytwarzanie płytek
krwi.

• Krwinki czerwone – najliczniejszy

składnik krwi. Hemoglobina nadaje
im czerwoną barwę i bezpośrednio
odpowiada za transport tlenu.

• Krwinki białe = leukocyty – biorą

udział w czynnościach
odpornościowych organizmu.

• Płytki krwi = trombocyty – mają

zdolność przylegania do ścian
uszkodzonego naczynia
krwionośnego, wzajemnie do siebie
przywierając tworzą skupiska.

• Krew krążąca w naczyniach

krwionośnychzsnajduje się w postaci
stanu płynnego. Natomiast wówczas,
gdy wydostaje się na zewnątrz –
krzepnie, aby zapobiec wypływowi
krwi w przypadku zranienia lub
uszkodzenia naczyń krwionośnych.

• Reakcja ta rozpoczyna się

odruchowym zwężeniem
uszkodzonego naczynia
krwionośnego, w wyniku procesu
chemicznego z udziałem białek
powstaje skrzep.

GRUPY KRWI:

• Na powierzchni krwinek znajdują się

ciała chemiczne, które występują u

wszystkich ludzi, ale są różne dla

niektórych populacji lub rodzin. Ciała te

są silnymi antygenami – wprowadzone

do krwi osoby, która ich nie ma,

powodują powstanie skierowanych

przeciwko nim przeciwciał.

• Biorąc pod uwagę , że występują one

u niektórych ludzi wyodrębniono tzw.

grupy krwi. Zalicza się do nich dwa

układy grupowe: AB0 i Rh.

Układ grupowy AB0 – na powierzchni

krwinek mogą występować antygeny

A i B. Ich obecność kwalifikuje krew

do grupy AB, ich brak – do grupy 0, a

obecność tylko jednego z nich – do

grupy A albo grupy B.

• Poszczególne grupy krwi cechuje

także obecność lub brak obecności
określonych przeciwciał w osoczu.
Procent ludzi, u których występuje
określona grupa krwi, nie jest
jednakowy w różnych populacjach.

• Dziedziczenie grupy krwi odbywa się

wg praw Mendla.

• Człowiek dziedziczy tylko jedną

cechę od swoich biologicznych
rodziców. Powstają następujące
kombinacje grupowe:

• A+A=AA - grupa krwi A

A+0=A0 - grupa krwi A

B+B=BB - grupa krwi B

B+0=B0 - grupa krwi B

A+B=AB - grupa krwi AB

AB+0=AB - grupa krwi AB

A+ AB=AB - grupa krwi AB lub A+AB=AA -

grupa krwi A

B+AB=AB - grupa krwi AB lub B+AB=BB -

grupa krwi B

0+0=0 - grupa krwi 0

• Układ Rh – antygeny, początkowo

nieobecne, pojawiają się dopiero w
odpowiedzi na wprowadzenie
odpowiedniego antygenu. U
większości ludzi występuje taki
antygen, wówczas zaliczamy krew do
grupy Rh(+). Brak czynnika zalicza
krew do grupy Rh(-).

UKŁAD CHŁONNY = UKŁAD
LIMFATYCZNY:
•Jest ściśle związany z układem
krążenia. Składa się z: naczyń
chłonnych, węzłów chłonnych,
grasicy, śledziony i chłonki.

• Naczynia chłonne (limfatyczne) –

rozróżniamy naczynia chłonne
włosowate, naczynia chłonne małe i
naczynia chłonne duże. Naczynia
chłonne włosowate znajdują się w
przestrzeniach międzykomórkowych
prawie wszystkich narządów. Nie ma ich
tylko w: chrząstce, szkliwie i zębinie,
włosach, rogówce i w ciele szklistym gałki
ocznej.

Naczynia chłonne.

• Wchłaniają one produkty przemiany

tkankowej, bakterie, komórki
nowotworowe oraz niektóre składniki
pochodzące z zewnątrz organizmu
(białka, cząsteczki zawiesin, lipidy, w
jelitach – kuleczki tłuszczu). Naczynia
chłonne małe połączone są z
naczyniami chłonnymi dużymi i
węzłami chłonnymi.

• Odprowadzają chłonkę z narządów lub

okolic ciała do węzłów chłonnych.
Naczynia chłonne duże są zespolone z
naczyniami żylnymi w tzw. kątach
żylnych. Naczynia chłonne duże dzielą się
na pnie chłonne (lędźwiowe, jelitowe,
oskrzelowo-śródpiersiowe,
podobojczykowe, szyjne) oraz na
przewody chłonne (piersiowy i chłonny
prawy).

• .

• Węzły chłonne – leżą w sąsiedztwie

narządów lub naczyń krwionośnych.
Mają kształt zaokrąglony lub
nerkowaty. Pokryte są torebką
łącznotkankową, pod torebką
znajduje się miąższ (rdzeń + kora).
Węzły chłonne pełnią kilka funkcji:

funkcje

• czynność krwiotwórcza –

wytwarzają limfocyty

• filtracja- jako biologiczne filtry chłonki

wychwytują i niszczą bakterie,

toksyny, pyły i komórki nowotworowe

• biorą czynny udział w wytwarzaniu

przeciwciał

• mają udział w powstawaniu reakcji

odrzucania przeszczepów

• .

• Grasica – leży przed tchawicą w dolnym

odcinku szyi i w górnej części śródpiersia
przedniego. Organ ten intensywnie wzrasta w
pierwszych latach życia dziecka, po okresie
pokwitania stopniowo zanika, przerasta
tkanką tłuszczową. Grasica wydziela
hormony: tymozyna, tymostymulina,
tymopoetyna, . Spełnia również zasadniczą
rolę w rozwoju swoistej komórkowej
odpowiedzi immunologicznej i jest ważną
częścią układu odpornościowego organizmu.

grasica

• .

• Śledziona – ma owalny kształt, leży

pod przeponą w lewym podżebrzu.
Otoczona jest błoną surowiczą i
włóknistą. Śledziona to zbiornik krwi,
wytwarza limfocyty, wychwytuje i
niszczy stare erytrocyty, wytwarza
ciała odpornościowe.

• Śledziona sąsiaduje z przeponą,

żołądkiem, ogonem trzustki, lewą
nerką, lewym zgięciem okrężnicy.

• W życiu płodowym śledziona pełni

rolę krwiotwórczą.

• Jest organem niezwykle kruchym,

bardzo wrażliwym na urazy.

• Dlatego w przypadku jej urazowego

pęknięcia bardzo często usuwa się
cały narząd – choć niekiedy ratuje się
nawet niewielką jej część.

Funkcje śledziony:

• wytwarzanie limfocytów i monocytów,
• - udział w odpowiedzi immunologicznej

(różnicowanie limfocytów B w
plazmocyty i produkcja przez nie
przeciwciał w odpowiedzi na antygen),

• jest magazynem krwi, który opróżnia

się w trakcie zwiększonego
zapotrzebowania na tlen (wysiłek
fizyczny),

• w śledzionie zachodzi eliminacja

starych i uszkodzonych erytrocytów,
krwinek białych i płytek krwi,
bakterii, komórek nowotworowych.

śledziona

• CHŁONKA = LIMFA:

chłonka jest płynem o charakterze zawiesiny,

zawierającym produkty przemiany materii,

białka , tłuszcze oraz limfocyty . Naczynia

włosowate zaczynają się w przestrzeniach

międzykomórkowych , w tkankach i narządach

tworzą gęstą sieć ,z której powstają średnie i

większe naczynia limfatyczne , zbierając się w

następujące pnie limfatyczne , odprowadzające

chłonkę z określonych okolic:

Pień:
• szyjny- głowa szyja
•Podobojczykowy- kończyna górna
•Oskrzelowo- śródpiersiowy – n. klatki
piersiowej
•Jelitowy – n.j. brzusznej
•Lędźwiowy – kończyna dolna i
miednica mniejsza

Porównanie budowy

Tętnice

żyły

Gruba ściana

Cienka ściana

Wysokie ciśnienie krwi

Niskie ciśnienie krwi

Mała pojemność

Wysoka pojemność

Brak zastawek

Obecność zastawek

Dużo włókien mięsnych

Słabo rozwinięta mięśniówka

Dużo włókien sprężystych

d. w. klejorodnych

Rola transportująca

Barwa różowa

r. Pojemnościowa 60% krwi

Barwa sinawa

Na zwłokach światło otwarte

na zwłokach światło zapadnięte

Na zwłokach puste

Zawierające skrzepła krew

Żyły

• To naczynia krwionośne . , którymi

płynie krew z obwodu ciała w
kierunku serca

• Ze względu na średnicę dzielimy na
żyłki , średnie żyły , duże żyły, na
budowę ściany – żyły włóknisto –

mięśniowe , włókniste, włóknisto -
sprężyste

tętnice

• Naczynia krwionośne w których krew

płynie w kierunku od serca na obwód
ciała

• T .typu sprężystego
• T. typu mięśniowego
• tętniczki

Mikrokrążenie

• Krew przepływając z tętnic do żył płynie przez

mikrokrążenie

• W skład jednostki mikrokrążenia wchodzą
• Tętniczki
• Tętniczki końcowe
• zwieracze przedwłosowate
• Kapilary krwionośne
• Żyłki
• Anastomazy tętniczo-żylne

Funkcje naczyń

mikrokrążenia

• Wymiana gazów i substancji

odżywczych

• Magazyn krwi
• Wchłanianie produktów metabolizmu
• Produkcja chłonki
• Termoregulacja
• Filtracja i resorbcja wody i

elektrolitów

• W mikrokrążeniu wymiana substancji

obejmuje całe ciało i jest ogromną
siecią liczącą blisko 100 000 km!

ZABURZENIA MIKROKRĄŻENIA

• Do zaburzeń mikrokrążenia dochodzi wskutek:

• · niewydolności krążenia ogólnego prowadząca do

zastoju żylnego,

• · wstrząsów (pourazowy, pooparzeniowy,

uczuleniowy),

• · miejscowe stany zapalne oraz urazy (w tym

pooperacyjne),

• · samozatrucia (mocznica, cukrzyca, niewydolność

wątroby ),zatrucia ołowiem

Powikłania przewlekłych zaburzeń
mikrokrążenia

Różne stany chorobowe związane z
mikrokrążeniem nazywamy
mikroangiopatią. Następstwa przewlekłych
zaburzeń mikrokrążenia mogą być również
bardzo poważne, aż do śmierci włącznie.
Najbardziej charakterystyczna jest retinopatia
dotycząca naczyń siatkówki oka – częste
powikłanie cukrzycowe.

• Upośledzenie mikrokrążenia w mięśniu

sercowym powoduje mikrozawały, w mózgu –
ogniskowe niedokrwienia z ograniczeniem
funkcji poszczególnych ośrodków nerwowych,
w uchu wewnętrznym – nagłą utratę słuchu.
Znane są również przypadki nagłej utraty
wzroku w wyniku ostrego przerwania
mikrokrążenia w siatkówce oka. Nie leczone
zaburzenia krążenia w nerce zagrażają
niewydolnością narządu, dializami i zgonem.

Zapobieganie powikłaniom

mikrokrążenia

• współczesna medycyna dysponuje

wieloma lekami, które w dużym
stopniu mogą normalizować
mikroangiopatie. Do leków tych
należą przede wszystkim rutynozydy
(bioflawonoidy), jak rutyna,
trokserutyna, diosmina; ponadto
niektóre saponiny, np. escyna
zawarta w owocach kasztanowca;

• pochodne metyloksantyn

(pentoksyfilina) oraz wiele związków
syntetycznych, jak trybenozyd,
dobesilan wapniowy i inne.
Najważniejsze jest jednak wczesne i
prawidłowe leczenie chorób
ogólnoustrojowych stanowiących
podłoże zaburzeń mikrokrążenia.

• W przypadku upośledzenia

mikrokrążenia w mięśniu sercowym,
czy mózgu leczenia nadciśnienia
tętniczego i miażdżycy. W przypadku
retinopatii i neuropatii – również
cukrzycy.

CIŚNIENIE TĘTNICZE

• ma charakter pulsacyjny
• zapewnia ciągłość przepływu krwi

w całym układzie krążenia

• zależy od objętości krwi w

naczyniach tętniczych

• W spoczynku serce ludzkie pracuje z

częstotliwością ok. 70 uderzeń/min.

• Podczas snu rytm serca ulega

zwolnieniu, a podczas wysiłku,
stanów emocjonalnych, gorączki itp.
– przyspiesza.

• Wartość ciśnienia tętniczego oznacza się

dwiema liczbami, np. 120/80 mm Hg.

• Pierwsza liczba oznacza ciśnienie skurczowe

(tzw. górne). Jest to ciśnienie panujące w
naczyniach w czasie skurczu serca.

• Druga liczba oznacza ciśnienie rozkurczowe

określane (tzw. dolne). Jest

to ciśnienie

panujące w naczyniach w czasie rozkurczu
serca.

Ciśnienie

skurczowe

Ciśnienie

rozkurczowe

Kategoria

Komentarz

< 120

< 80

Ciśnienie

optymalne

120 - 129

80 - 84

Ciśnienie

prawidłowe

130 - 139

85 - 89

Ciśnienie

wysokie

prawidłowe

140 - 159

90 - 99

Nadciśnienie

tętnicze

Stopień 1 –

łagodne

160 - 179

100 - 109

Nadciśnienie

tętnicze

Stopień 2 -

umiarkowane

> 180

> 110

Nadciśnienie

tętnicze

Stopień 3 -

ciężkie

> 140

< 90

Nadciśnienie

tętnicze

Izolowane

skurczowe

• Systematyczne pomiary ciśnienia krwi są jedną

z podstawowych metod kontrolowania stanu
zaawansowania choroby osób cierpiących na
nadciśnienie tętnicze, jak również inne choroby
układu krążenia. Pomiarów zazwyczaj dokonuje
się metodą Korotkowa, przy użyciu
sfigmomanometru i słuchawek lekarskich
(wówczas wynik pomiaru zapisuje się "RR
120/80"), bądź metodami półautomatycznymi,
np. miernikami nadgarstkowymi,
wygodniejszymi do samobadania w domu.

• Dorosły:

• 120 mmHg – ciśn. skurczowe (SYS

– Systole)

• 80 mmHg – ciśn. rozkurczowe (DIA

– Diastole)

• Noworodek (do 28 dnia życia
• 102 mmHg – ciśn. skurczowe (SYS

– Systole)

• 55 mmHg – ciśn. rozkurczowe (DIA

– Diastole)

• Dziecko (1–8 rok życia
• 110 mmHg – ciśn. skurczowe (SYS

– Systole)

• 75 mmHg – ciśn. rozkurczowe (DIA

– Diastole)

• Ciśnienie tętnicze krwi należy mierzyć na

lewym ramieniu . Pomiar ciśnienia
powinien być wykonywany w wyciszonym
pomieszczeniu, w pozycji siedzącej lub
leżącej, po co najmniej 5 minutowym
odpoczynku (po większych wysiłkach 15
minut). Ręka powinna być oparta na stole
lub łóżku, nie powinno się jej trzymać w
powietrzu.

• Mierzyć ciśnienie przynajmniej godzinę po

posiłku.

• Przed pomiarem nie wolno palić

papierosów, nie pić alkoholu.

• Ciśnienie należy mierzyć na lewej ręce.
• Ciśnieniomierz nadgarstkowy zakłada się

zawsze w ten sposób, aby dłoń była
skierowana do góry. Mankiet
ciśnieniomierza nadgarstkowego powinien
znajdować się 1,5 cm od dłoni.

• Przed nałożeniem ciśnieniomierza

naramiennego trzeba nacisnąć
tętnicę ręki dwoma palcami w
odległości około 2,5 cm nad łokciem,
by sprawić w którym miejscu tętno
jest najmocniejsze. Mankiet powinien
znajdować się 1,5 cm od łokcia.
Mankiety na rzepy należy mocno
zacisnąć.