KONKURENCYJNOŚĆ –

PONADCZASOWE WYZWANIE DLA

EKONOMISTÓW

wykład dla słuchaczy Uniwersytetu III Wieku

Prof. dr hab. Krzysztof Opolski

Wydział Nauk Ekonomicznych

Uniwersytet Warszawski

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

JAK DZIAŁA RYNEK?



RYNEK zmierza do równowagi, poprzez poszukiwanie
odpowiedzi na 3 pytania:



1) CO będzie wytwarzane? Decydują o tym
konsumenci, głosując za pomocą pieniądza.



2) JAK dobra i usługi będą wytwarzane? O tym
decyduje konkurencja między firmami.



3) DLA KOGO wytwarzać? O tym rozstrzygają popyt
i podaż na rynkach czynników produkcji (ziemi,
kapitału, pracy)

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

KIEDY RYNEK DZIAŁA SPRAWNIE?



Rynek działa sprawnie – skutecznie i efektywnie – gdy
możliwie dobrze wykorzystuje zasoby gospodarcze
dla osiągania jak najlepszych efektów – w postaci
satysfakcji konsumentów i zysku producentów



Kiedy tak się dzieje?

GDY RYNEK JEST KONKURENCYJNY!



konkurencja wymusza starania o realizację celów
podmiotów gospodarczych przez zaspokajanie
potrzeb klientów

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

KONKURENCJA – CO TO W OGÓLE

JEST?

Marketingowo:

„wszystkie bieżące i potencjalne kontroferty i

substytuty, które nabywca może brać pod
uwagę”

[Ph. Kotler, Marketing]

Szerzej (jako zjawisko gospodarcze):

„

Konkurencja gospodarcza jest rywalizacją

podmiotów, mającą na celu osiągnięcie
korzyści związanych z działalnością
gospodarczą na rynku krajowym i
międzynarodowym”

[J. W. Bossak, W. Bieńkowski, Międzynarodowa zdolność

konkurencyjna kraju i przedsiębiorstw, SGH, Warszawa 2004]

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

RYNEK – KONKURENCJA -
KONKURENCYJNOŚĆ



Firmy dostrzegły, że muszą
być bardziej skuteczne od
konkurencji w kreowaniu,
dostarczaniu i przekazywaniu
wartości pożądanych przez
konsumentów na wybrane
rynki docelowe – tak się
zrodził MARKETING



Wyzwaniem nie tylko firm i
branż, ale także całych
gospodarek narodowych, jest
dziś budowanie zdolności i
przewag konkurencyjnych

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

KONKURENCYJNOŚĆ

Czym jest zatem konkurencyjność?



Nie ma jednej definicji konkurencyjności, ale

najprościej:

Konkurencyjność to zdolność do

konkurowania



Czyli: konkurencyjność to zdolność do konkurowania,

a więc – do budowania bogactwa i dobrobytu

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

KONKURENCYJNOŚĆ



Dokładniej – bycie konkurencyjnym, to posiadanie
większej zdolności do rozwoju:



„W odniesieniu do konkurencji, konkurencyjność
odzwierciedla pozycję jednego podmiotu
gospodarczego (np. kraju, firmy, czy gospodarstwa
domowego) w stosunku do innych podmiotów
gospodarczych, poprzez porównanie jakości działania
i rezultatów w kategoriach wyższości/niższości”

[J. Reiljan, M. Hinrikus, A. Ivanov, Key Issues in Defining ald Analysing the Competitiveness of a Country,

University of Tartu, 2000]



Konkurencyjność może więc dotyczyć także
obszarów terytorialnych

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

CZY WZROST GOSPODARCZY =
ROZWÓJ?



PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
(PKB) to wartość wszystkich
dóbr i usług finalnych
wyprodukowanych w danej
gospodarce w przyjętym
przedziale czasu (standardowo:
rok). Jest miarą wielkości
produkcji wytworzonej przez
czynniki wytwórcze
zlokalizowane na terytorium
danego kraju, niezależnie od
tego, kto jest ich właścicielem.

Szybki wzrost gospodarczy = szybki przyrost
realnego Produktu Krajowego Brutto (PKB) per capita
(na osobę)

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

CZY WZROST GOSPODARCZY =
ROZWÓJ?



Szybki rozwój – szybki wzrost poziomu i jakości życia
ludzi



Czy wysoki dochód = wysoka jakość życia?



Nierówności społeczne



Niedoskonałe działanie rynku



Sfera dóbr publicznych



Ustrój społeczny, polityczny, gospodarczy



Kultura narodowa



…



Czyli: miary rozwoju muszą uwzględniać społeczne
aspekty rozwoju

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

INDEKS ROZWOJU LUDZKOŚCI
(HDI)

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

INDEKS ROZWOJU LUDZKOŚCI
(HDI)

WYSOKI

██

0.950 and over

██

0.900–0.949

██

0.850–0.899

██

0.800–0.849

ŚREDNI

██

0.750–0.799

██

0.700–0.749

██

0.650–0.699

██

0.600–0.649

██

0.550–0.599

██

0.500–0.549

NISKI

██

0.450–0.499

██

0.400–0.449

██

0.350–0.399

██

under 0.350

██

not available

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

PKB A POZIOM ROZWOJU -
PRZYKŁAD

Porównanie krajów (2005)

Polska

Czechy

Litwa

Indie

Ludzie

Oczekiwana długość trwania życia (w latach)

75.0

75.9

71.3

63.5

Powszechność wykształcenia średniego

99.4

95.8

96.7

56.6

Powszechność wykształcenia wyższego

63.4

48.0

76.0

11.4

Gospodarka

Dochód narodowy brutto/osobę (bieżące
US$)

7 150.0

11 150.0

6 910.0

730.0

PKB (bieżące US$)

303.2 mld

124.0 mld

25.7 mld

805.7 mld

Wzrost PKB (rocznie w %)

3.5

6.1

7.6

9.2

Inflacja (rocznie w %)

2.6

0.7

5.8

4.4

Rynki i in.

Czas potrzebny na założenie firmy (w
dniach)

31.0

40.0

26.0

71.0

Liczba linii telefonicznych (stacjonarnych i

mobilnych, na 1 000 osób)

1 073.5

1 465.0

1 509.7

127.7

Użytkownicy internetu (na 1 000 osób)

262.0

269.5

357.8

54.8

Eksport dóbr high-tech (% eksportu

przemysłowego)

3.8

8.1 (2000)

6.1

5.0 (2000)

Źródło: World Development Indicators database, April 2007

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

KONKURENCYJNOŚĆ MIEJSC



O co konkurują terytoria?



Kapitał fizyczny (inwestycje bezpośrednie, lokalizacja
firm),



Kapitał finansowy (środki z eksportu i sprzedaży w
ogóle, napływ inwestycji portfelowych i pieniężnych,
środki pomocowe i fundusze UE),



Potencjał ludzki,



Kapitał intelektualny (naukowcy, wynalazcy, twórcy
kultury)



Generalnie: zainteresowanie i uznanie, które jest później
źródłem różnych rodzajów kapitału (uznanie produktów,
tożsamości, historii, kultury, osiągnięć sportu, ludzi itp.).

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

Konkurencyjność kraju w teorii

Hierarchiczna koncepcja konkurencyjności kraju wg

Trabolda:



Konkurencyjność wyraża się na 4 sposoby:

Zdolność do sprzedawania (zdolności
eksportowe)

Zdolność do przyciągania (lokalizacja)

Zdolność do dostosowań (adaptacji)

Zdolność do zarabiania

Im niższy czynnik – tym większe znaczenie, świadczy o

wyższym stopniu „doskonałości w konkurencyjności”

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

Konkurencyjność kraju w teorii

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

Zdolność konkurencyjna kraju

Zdolność konkurencyjna podmiotu =

produktywność nakładów + sprawność

mechanizmów organizacji + efektywność i

skuteczność działania + przedsiębiorczość i

elastyczność + innowacyjność

„Współcześnie zdolność konkurencyjną kraju, jak i

przedsiębiorstwa tworzą: wiedza, umiejętności, know

how, technologie, struktury organizacyjne (…) a więc

czynniki zasadniczo niematerialne (soft)”

[J. W. Bossak, W.

Bieńkowski, Międzynarodowa zdolność konkurencyjna kraju i przedsiębiorstw]

Prof. Krzysztof Opolski, Konkurencyjność – ponadczasowe wyzwanie dla ekonomistów

Konkurencyjność kraju w praktyce

Jak w praktyce mierzy się konkurencyjność krajów?



Jednym z całościowych rankingów konkurencyjności krajów
jest „IMD World Competitveness Yearbook” (WCY) (inny to
np. Global Competitiveness Report, WEF)



WCY skupia uwagę na rezultatach oddziaływania na siebie
4 głównych czynników konkurencyjnych (ponad 320
kryteriów):

1. Wyniki gospodarcze (economic performance)
2. Sprawność rządów (government efficiency)
3. Efektywność biznesu (business efficiency)
4. Infrastruktura (infrastructure)