Edukacja

Edukacja

a stratyfikacja

a stratyfikacja

społeczna

społeczna

M

M

erytokratyczna koncepc

erytokratyczna koncepc

j

j

a

a

edukacji i społeczeństwa

edukacji i społeczeństwa

Pojęcie merytokracji dotyczy sytuacji, w której status

jednostki zależy od jej udokumentowanych osiągnięć.

U podstaw tej teorii leży przekonanie, że edukacja,

szczególnie uniwersytecka stanowi najprostszą i

najszybsza drogę do prestiżowych i najlepiej płatnych

stanowisk pracy. Zwolennicy tej teorii są przekonani,

że dyplomy spełniają dwie zasadnicze funkcje: po

pierwsze rozdzielają w sprawiedliwy sposób

stanowiska pracy, płace i prestiż, a po drugie stanowią

formalny dowód istnienia możliwej do wykorzystania

na rynku pracy grupy osób wykształconych i

wykwalifikowanych.

Istotą takiego podejścia jest mierzenie edukacyjnych

osiągnięć jednostek na poszczególnych etapach

ścieżki edukacji, co prowadzi do sukcesywnego

wypadania jednostek mniej zdolnych lub ambitnych.

Przy założeniu, że wszystkie dzieci mają jednakowy

start i dostęp do edukacji, indywidualne różnice są

rezultatem posiadanych zdolności i motywacji.

System merytokratyczny, według jego zwolenników,

nie spowoduje zlikwidowania różnic społecznych,

lecz wytworzy nowe ‘mechanizmy stratyfikacyjne’,

które pozwolą na wychwycenie najlepszych, a

osiągnięcia edukacyjne stanowią w tym przypadku

najważniejszy czynnik określający miejsce jednostki

w strukturze społecznej.

W systemie merytokrartycznym zadaniem

edukacji jest tworzenie wstępnych warunków

równości oraz możliwości swobodnej ścieżki

awansu w hierarchii zawodowej, stosownie do

zdolności i osiągnięć danej jednostki. System ten

zmierza do przerwania związków między

pochodzeniem społecznym a sukcesem

społecznym i do stworzenia sytuacji, w której

urodzenie w biednej rodzinie nie stwarza barier

dla sukcesu, a urodzenie w rodzinie o wyższym

statusie, nie gwarantuje uniknięcia porażki. W

konsekwencji to utalentowana i wysoko

umotywowana młodzież uzyska status

proporcjonalny do swoich zdolności, a

nieutalentowana czy leniwa nie odniesie sukcesu.

K

K

redencjalizm

redencjalizm

Zwolennicy tej teorii twierdzą, że we współczesnym

społeczeństwie dyplomy edukacyjne pełnią jedynie

rolę „waluty obiegowej”, za którą można zakupić

stanowiska na rynku pracy, a istnienie dyplomów o

odmiennej wartości (nadawanych przez uczelnie

uważane za lepsze bądź elitarne) stwarza lub

potwierdza istniejące nierówności społeczne.

Jednocześnie uważają, że niemożliwa jest czysta

merytokracja, bowiem rodzice posiadający wysoki

status będą za wszelką cenę dążyli do przekazania

swojej pozycji dzieciom, czy to poprzez wykorzystanie

swoich wpływów, czy poprzez kulturowe, wysoko

cenione dziedzictwo. W ten sposób już po jednej

generacji merytokracja przekształci się w klasową

enklawę. Generalnie urzeczywistnienie

merytokratycznej zasady równości możliwości i

umieszczenie najbardziej utalentowanych w elicie nie

usuwa nierówności społecznych, lecz je „przetwarza”

w każdym kolejnym pokoleniu.

Najwybitniejszym przedstawicielem

kredencjalizmu był

Randall Collins

który

wyróżnił się siedem jego typów

Kredencjalizm kapitalistyczny

eksponuje decydujące znaczenie indywidualnego

współzawodnictwa na rynku dyplomów i zakłada,

że jednostka powinna uzyskać tyle edukacji, ile to

jest możliwe, aby następnie wykorzystać ja w

największym możliwym stopniu do osiągnięcia

kariery społecznej.

Kredencjalizm socjalistyczny

przyjmuje rolę państwa w podejmowaniu

różnych interwencji mających na celu wyrównanie

dostępu do edukacji.(Podejmowane próby realizacji

tego założenia kończyły się zawsze

niepowodzeniem).

Kredencjalizm etniczno – protekcyjny

wyłonił się w efekcie żądań różnych grup

mniejszościowych (np. etnicznych), dążących

poprzez protektorat państwa, do uzyskania

swobodniejszego dostępu do edukacji i dyplomów.

Dyplomowy faszyzm

zwolennicy tej formy kredencjalizmu dążyli do

wykluczenia z dostępu do dyplomów osób z

mniejszości, tylko dlatego, że do tej mniejszości

przynależą.

Dyplomowy radykalizm

zmierza do całkowitej decentralizacji procesu

nadawania dyplomów i przekazania kontroli w tym

zakresie lokalnym społecznościom.

Dyplomowy keynesizm

zgodnie z tą teorią edukacja tworzy sztuczna

walutę, opartą na dyplomach, która jest ekonomicznie

użyteczna na rynku pracy. Występuje tu równocześnie

podział na lepsze i gorsze dyplomy oraz na lepsze i

gorsze stanowiska pracy.

bez zmian, odbywać się będzie jedynie na coraz

wyższym poziome edukacji

Dyplomowy abolicjonizm

teoria ta sprowadza się do twierdzenia, że istniejący

trend umasowienia edukacji doprowadzi wkrótce do

takiej inflacji dyplomu, że od pracownika fizycznego

będzie się wymagać wyższego wykształcenia, a

pracownicy wyższego szczebla będą musieli okazać

się różnego typu dyplomami podoktorskimi.

Występujący obecnie proces demokratyzacji edukacjo

doprowadzi do tego, że osoby z niższego szczebla

społecznego będą co prawda zdobywały lepsze

dyplomy, ale osoby z grup społecznie dominujących

będą zdobywały jeszcze lepsze dyplomy. W rezultacie

zjawisko reprodukcji pozostanie

D

D

ekredencjalizacj

ekredencjalizacj

a

a

Istnieją teorie podważające zasady kredencjalizmu na

rzecz dekredencjalizacji. Ekspansja systemu szkół

wyższych zorientowanych na produkowanie

dyplomów doprowadziła do rezygnacji z

intelektualnego rozwoju uczniów na rzecz osiągnięcia

doraźnych celów czyli do uzyskania kolejnego

dyplomu. Wymagania odnośnie dyplomów stawiane

przez pracodawców pracownikom uniemożliwiają

przedstawicielom grupy podporządkowanej (ludzie

nie posiadający dyplomu) uzyskanie dostępu do

określonych zawodów a tym samym hamują postęp w

swerze wyrównania Zniesienie tego typu nierówności

społecznych może dać właśnie dekredencjonalizacja,

ale może ona doprowadzić również do zrównania

płac.

Koncepcje rozwiązania

Koncepcje rozwiązania

problemu dostępu do

problemu dostępu do

edukacji wyższej

edukacji wyższej

Akademiccy tradycjonaliści

Akademiccy tradycjonaliści



Eksponują rolę profesorów jako arbitrów w dziedzinie

nadawania dyplomów akademickich



Potencjalni zdobywcy dyplomów muszą już na wstępie

udowodnić iż „nadają się” i będą w stanie we właściwy

sposób skorzystać z pobytu na uniwersytecie



Uniwersytety powinny przyjmować jedynie tych którzy w

dobrych szkołach średnich przeszli właściwą socjalizację

stanowiącą podstawę do kształcenia na poziomie

akademickim



Odrzucają rządową kontrolę nad uniwersytetami.

Uważają oni że gwałtowne umasowienie edukacji wyższej

kwestionuje istniejący dotąd system tworzenia się elity

Zorientowani na rynek

Zorientowani na rynek



Sektor akademicki powinien być niezależny od rządu.
To profesorowie powinni decydować o „naturze
uniwersytetu”, a studenci mieć prawo do wyboru jednej
z konkurujących ze sobą placówek edukacji wyższej



Postrzegają edukacje jako „dobro konsumpcyjne”,
konsumenci (przyszli studenci)



Edukacja jest niczym innym jak tylko „towarem do
kupienia”



Należy wspomóc finansowo jednostki „najbardziej
błyskotliwe” z grup najbiedniejszych aby zapewnić
„ogólny interes społeczny”

Utylitarni instruktorzy

Utylitarni instruktorzy



Studenci postrzegani są tutaj wyłącznie w kategoriach

ludzkiego kapitału, który dostarczony zostanie - w

postaci wykształconych absolwentów – na rynek pracy



Dążą do tworzenia programów kształcenia

akademickiego, które oparte byłyby na kompetencjach

oraz ściśle zawodowych ścieżkach kształcenia



Wiedzę akademicką postrzegają w kontekście

instrumentalnym, służy ona kształtowaniu pracownika

zarówno w sensie zawodowym jak i tożsamościowym

Liberalni merytokraci

Liberalni merytokraci



Dopuszczają możliwość, że jednostka - jeżeli ma
ku temu predyspozycje intelektualne - może
postrzegać edukacje jako cel sam w sobie (służący
jej własnemu rozwojowi)



Reforma edukacji postrzegana jest przez nich w
kategoriach zniesienia barier dla jednostek na
wejściu do systemu akademickiego

Zwolennicy dostępu

Zwolennicy dostępu



Kładą nacisk na konieczność włączenia do edukacji

wyższej grup, które uprzednio były z niej wykluczone.



Podstawowymi kategoriami używanymi przez

zwolenników dostępu do analizy rzeczywistości

społecznej i edukacyjnej są:

-

sprawiedliwość społeczna

-

alfabetyzacja polityczna

-

uprzedmiotowienie

-

rozwój społeczności