ROLA I MIEJSCE LECZENIA

WSPOMAGAJĄCEGO W LECZENIU

CHORYCH NA NOWOTWORY

ZŁOŚLIWE

Leczenie nowotworów

Leczenie

optymalne

Leczenie

wspomagające:

•

leczenie zakażeń

•

leczenie niedożywienia

•

profilaktyka zakrzepów /

zatorów

•

leczenie bólu

•

krwiolecznictwo

•

opieka stomijna

•

leczenie osłaniające

(nudności,
zaburzenia hematopoezy)

Leczenie specyficzne:

•

Chirurgia

•

Radioterapia

•

Chemioterapia

Leczenie
skojarzone

Rola i miejsce leczenia wspomagającego w

onkologii

Komórk

i

zdrowe

Inicjacj

a

Promocja

Progresj

a

Przerzuty

Zgon

Pierwotna

prewencja

Racjonalne

odżywianie

Zdrowe

odżywianie

Wtórna

prewencja

Terapia

wspomagająca



Sztuczne odżywianie

 Farmakoterapia

ZAPOBIEGANIE

LECZENIE

Terapia

wspomagająca

Leczenie nowotworów

Przyczyny zgonów

guzy lite (ok.25%)
nowotwory układu krwiotwórczego (ok.35%)

guzy lite (ok.25%)
nowotwory układu
krwiotwórczego ( ok.5%)

guzy lite (ok.50%)
nowotwory układu krwiotwórczego (ok.60%)

 POWIKŁANIA

 EWOLUCJA NOWOTWORU

(historia naturalna):

ZGON

Przerzut

Progresja

NOWOTWÓR

Promocja

Inicjacja

KOMÓRKI

ZDROWE

NOWOTWÓR
LECZENIE



Zakażenia



Powikłania

metaboliczne



Powikłania

zakrzepowo-

zatorowe



Niedożywienie (malnutrition)

Postać mieszana

KWASHIORKOR

(niedożywienie białkowe)

MARAZM

(niedożywienie białkowo-kaloryczne)

Żywienie w chorobach nowotworowych

OCENA STANU ODŻYWIENIA A LOKALIZACJA

NOWOTWORU*

układ pokarmowy

układ oddechowy

Prawidłowe odżywienie
Niedożywienie
Wyniszczenie

* M. Talarek - Ogólnopolski program oceny występowania niedożywienia u
pacjentów z nowotworami przewodu pokarmowego i płuca – badanie
wieloośrodkowe, II-IV.2005

0%

20%

40%

60%

80%

100%

okrężnica

odbytnica

głowa i szyja

jelito cienkie

pęcherzyk żółciowy

trzustka

wątroba

żołądek

przełyk

OCENA STANU ODŻYWIENIA A LOKALIZACJA

NOWOTWORU W OBRĘBIE UKŁADU

POKARMOWEGO*

Prawidłowe odżywienie
Niedożywienie
Wyniszczenie

* M. Talarek - Ogólnopolski program oceny występowania niedożywienia u
pacjentów z nowotworami przewodu pokarmowego i płuca – badanie
wieloośrodkowe, II-IV.2005

OCENA STANU ODŻYWIENIA U CHORYCH Z NOWOTWOREM

GÓRNEGO ODCINKA UKŁADU POKARMOWEGO*

Prawidłowe odżywienie
Niedożywienie
Wyniszczenie

* M. Talarek - Ogólnopolski program oceny występowania niedożywienia u
pacjentów z nowotworami przewodu pokarmowego i płuca – badanie
wieloośrodkowe, II-IV.2005

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Przyczyny

•

Konsekwencje żywieniowe nowotworów złośliwych

•

Konsekwencje żywieniowe leczenia

onkologicznego:

–

chirurgia

leczenie skojarzone

–

radioterapia

–

chemioterapia

Konsekwencje żywieniowe nowotworów
złośliwych



Utrata łaknienia (anorexia)



Zaburzenia wchłaniania (malabsorptio)



Zaburzenia metaboliczne (dysmetabolism)

Specyficzne

Niespecyficzne

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Anorexia

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Prawdopodobne czynniki przyczynowe utraty łaknienia u chorych na

nowotwory złośliwe (I)



Zaburzenia czuciowe
(sensoryczne)

obwodowe

ośrodkowe (hypothalamus)



widzenie



smak



powonienie



ból



gorączka

„Przyjemność jedzenia”



Zaburzenia mechaniczne przewodu
pokarmowego (ileus, dysphagia)

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Prawdopodobne czynniki przyczynowe utraty łaknienia u chorych na

nowotwory złośliwe (II)



Skutki uboczne leczenia onkologicznego:



chirurgia



chemioterapia



radioterapia

Leczenie skojarzone



Metabolizm guza:



produkcja toksyn ?





produkcja mleczanów





produkcja ciał ketonowych



Czynniki psychologiczne (stres)

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Zaburzenia wchłaniania (malabsorptio) u chorych na nowotwory

złośliwe (I)



Wpływ masy guza na czynność motoryczną przewodu
pokarmowego (Hypoperystalsis):



Rak jajników (FIGO III/IV

o

)



Mięsaki pozaotrzewnowe



Carcinosis peritonei (“omental cake”)



Wpływ masy guza na drożność przewodu
pokarmowego (Obstructio):



wydzielanie żółci (Ca cholangiocellulare)



wydzielanie soku trzustkowego (Ca pancreatis)

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII



Zespół nadmiernego wydzielania:
(Enteropathia exsudativa)



Polipowatość jelita grubego



Zollinger-Ellison syndrom



Zespół rakowiaka



VIP-oma (“pancreatic cholera”)



Wpływ leczenia:



Zespół jelita krótkiego

(Short Bowel Syndrom)



Obniżona podaż pokarmów

chirurgiczny („poresekcyjny”)

czynnościowy (enteritis postradiologica)

Zaburzenia wchłaniania (malabsorptio) u chorych na nowotwory

złośliwe (II)

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Zaburzenia metaboliczne (dysmetabolism) u
chorych na nowotwory złośliwe

GUZ

Białka

Węglowodany

Lipidy

H

2

O/Elektrolity

Witaminy

Pierwiastki

śladowe

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Zaburzenia metaboliczne (dysmetabolism) u
chorych na nowotwory złośliwe

Białka

Węglowodany

Lipidy

Hypoglikemia (fibrosarcoma 50%, hepatoma 30%)
Hyperglikemia (glukagonoma)
 Mleczany,  Aktywność cyklu Coriego

„Zespół podkradania azotu” przez guz
 Synteza białka gospodarza
 Neoglukogeneza

 Lipoliza

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII



Hipokaliemia / Hiponatremia:



Adenocarcinoma mucinosum coli / recti



Ca ovariorum (FIGO III/IV

o

)

Zaburzenia wodno-elektrolitowe u
chorych na nowotwory złośliwe



Hiperkalcemia:



Metastases ad ossa



Ca medullare gl. thyreoideae (M.E.N.)



Hipomagnezemia:



Thymoma



Lymphoma malignum



Leucaemia

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII



 Vit. A

Niedobory witamin u chorych na nowotwory złośliwe



 Vit. B1



 Vit. C

nowotwory gruczołów ślinowych



 Vit. PP

nowotwory płuc

nowotwory sutka

rakowiak

chemioterapia (5-Fu)

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

ANABOLIZM

KATABOLIZM

Sztuczne żywienie

Konsekwencje żywieniowe leczenia onkologicznego

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Niespecyficzne

Konsekwencje żywieniowe chirurgii onkologicznej

Specyficzne

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Niespecyficzne

Konsekwencje żywieniowe chirurgii onkologicznej

niedrożność porażenna/mechaniczna
utrata krwi
„stres chirurgiczny”
przetoki
pooperacyjne powikłania septyczne

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Specyficzne:

Konsekwencje żywieniowe chirurgii onkologicznej



Ca esophagi



Ca ventriculi



Ca pancreatis



Ca hepatis



Resectio jejuni/ilei



Ca intestini crassi

„chirurgiczny zespół złego wchłaniania”

zaburzenia wodno-elektrolitowe

zaburzenia połykania (dysphagia)
zaburzenia wchłaniania tłuszczów

zespół poposiłkowy (dumping syndrom)
niedokrwistość ( B

12

,  Fe)

zaburzenia wchłaniania tłuszczów

zaburzenia trawienia tłuszczów (steatorrhoea)
zaburzenia trawienia białek
hiperglikemia
hipowitaminoza ( B

12

)

ostra niewydolność wątroby (hepato-renal syndrom)
hipoglikemia
hipoproteinemia

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

OUN

Anoreksja
Nudności
Wymioty

Głowa

i

szyja

Ból
Zaburzenia połykania
Zapalenie bł. śluzowej
Anoreksja
Zaburzenia smaku
Zaburzenia powonienia

Owrzodzenie
Próchnica zębów
Martwica popromienna
Szczękościsk
Zaburzenia smaku
Zaburzenia wydziel. śliny

Zaburzenia połykania
Anoreksja

Anoreksja
Nudności
Wymioty
Biegunka
Popromienne zapal.

przewodu pokarmowego

Zwężenie przełyku
Przetoka przełyku

Owrzodzenie
Zwężenie
Przetoka
Zespół złego wchłaniania

Jama
brzuszna

Region

Faza ostra

Faza przewlekła

Klatka
piersiowa

Konsekwencje żywieniowe radioterapii

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Powikłania popromienne jelita cienkiego

MECHANICZNE

CZYNNOŚCIO

WE

stenosis

postradiologica

occlusio

enteropathia

exsudativa

diarrhoea,

steatorrhoea



NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

CTX
BCNU/CCNU
DTIC
MTX
5-Fu
VCR
VBL
CDDP
ADR
BLM

Lek

Konsekwencje żywieniowe chemioterapii

NudnościWymioty Biegunki Zaparcia

Zaburzen

ia smaku

Zapaleni

e błon

śluzowyc

h

Inne

++

+++

++

+
+

-

+

+++

++

+

hepatitis

++

+++

++

+
+

-

++

+++

++

+

-

+

-

++
++

-

+

-

+

-

-
-

+

-
-

++
++

-
-
-

++

+

-

+
+
+
+

-

+
+

+

-
-

++
++

-

+

-

++
++

hepatitis

+ niewielkiego
stopnia

++ średniego
stopnia

+++ znacznego
stopnia

- zwykle nie
obserwowane

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Patogeneza niedożywienia / wyniszczenia nowotworowego

ANOREKSJA

CZYNNIK

MECHANICZNY

OBNIŻONA PODAŻ POKARMÓW

OBNIŻONE WCHŁANIANIE POKARMÓW

DODATKOWE STRATY

(np. przetoka)

NIEDOŻYWIENIE /

WYNISZCZENIE

NOWOTWOROWE

KONSEKWENCJE METABOLICZNE

LECZENIA ONKOLOGICZNEGO

METABOLICZNA

RYWALIZACJA: gospodarz /

guz

ZABURZENIA METABOLICZNE

WYWOŁANE PRZEZ NOWOTWÓR

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

NIEDOŻYWIENIE W ONKOLOGII

Podsumowanie

•

Istotny problem kliniczny:

chirurgiczne
(operacyjność)

–

możliwości leczenia

radioterapia

chemioterapia

•

Istotny czynnik rokowniczy

Współczynniki:

ryzyko - korzyść

koszt - korzyść

LECZENIE NIEDOŻYWIENIA /

WYNISZCZENIA NOWOTWOROWEGO

Leczenie dietetyczne:



częste posiłki w małych ilościach



dieta lekkostrawna

Farmakoterapia (leki pobudzające

łaknienie):



sterydy (dexametazon)



progestageny: octan megestrolu (Megace®)

Sztuczne odżywianie:



dojelitowe



pozajelitowe

Możliwości

LECZENIE WSPOMAGAJĄCE W

LECZENIU CHORYCH NA NOWOTWORY

ZŁOŚLIWE

Wyleczenie

Leczenie onkologiczne

specyficzne

Przedłużenie

życia

Leczenie wspomagające

Jakość życia

Podsumowanie

(5-letnie przeżycie)