Zaburzenia

Zaburzenia

nerwicowe

nerwicowe



Zaburzenia nerwicowe

Zaburzenia nerwicowe

zwane potocznie

zwane potocznie

nerwicami

nerwicami

(albo: neurozami) to grupa zaburzeń psychicznych o

(albo: neurozami) to grupa zaburzeń psychicznych o

bardzo rozmaitej symptomatyce, definiowana jako

bardzo rozmaitej symptomatyce, definiowana jako

zespoły dysfunkcji narządów, psychogennych zaburzeń

zespoły dysfunkcji narządów, psychogennych zaburzeń

emocjonalnych, zakłóceń procesów psychicznych i

emocjonalnych, zakłóceń procesów psychicznych i

patologicznych form zachowania

patologicznych form zachowania

występujących w tym

występujących w tym

samym czasie i powiązanych ze sobą wzajemnie.

samym czasie i powiązanych ze sobą wzajemnie.

Charakterystyczne jest to, że chory często zdaje sobie

Charakterystyczne jest to, że chory często zdaje sobie

sprawę z absurdalności swoich objawów (natręctw,

sprawę z absurdalności swoich objawów (natręctw,

fobii

fobii

) czy braku podstaw swoich objawów somatycznych,

) czy braku podstaw swoich objawów somatycznych,

jednakże zmuszony jest do ich powtarzania. Między

jednakże zmuszony jest do ich powtarzania. Między

innymi ta cecha - krytycyzm wobec swoich objawów -

innymi ta cecha - krytycyzm wobec swoich objawów -

różni

różni

nerwicę

nerwicę

od

od

psychozy

psychozy

.

.

mechanizm

mechanizm



Błędne koło

Błędne koło

objawów nerwicowych polega na dodatnim

objawów nerwicowych polega na dodatnim

sprzężeniu zwrotnym

sprzężeniu zwrotnym

pomiędzy objawami. Np. lęk

pomiędzy objawami. Np. lęk

wyzwala dodatkowe objawy wegetatywne, które z kolei

wyzwala dodatkowe objawy wegetatywne, które z kolei

nasilają lęk, który dodatkowo wzmaga objawy

nasilają lęk, który dodatkowo wzmaga objawy

wegetatywne.

wegetatywne.



Lęk

Lęk

- punkt krystalizacyjny dla innych objawów

- punkt krystalizacyjny dla innych objawów



Zaburzenia wegetatywne

Zaburzenia wegetatywne

- dolegliwości bólowe,

- dolegliwości bólowe,

zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, zaburzenia

zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, zaburzenia

seksualne

seksualne



Egocentryzm

Egocentryzm

- nadmierna koncentracja uwagi na sobie i

- nadmierna koncentracja uwagi na sobie i

poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości

poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości

nerwicowych; nieuzasadnione oczekiwania wobec

nerwicowych; nieuzasadnione oczekiwania wobec

otoczenia (przewaga brania nad dawaniem)

otoczenia (przewaga brania nad dawaniem)

objawy

objawy



objawy somatyczne:

objawy somatyczne:



porażenia narządów ruchu lub pewnych ich części,

porażenia narządów ruchu lub pewnych ich części,



brak czucia (anestezja, analgezja) pewnych obszarów

brak czucia (anestezja, analgezja) pewnych obszarów

skóry, zaburzenia wzroku, słuchu lub nadmierna

skóry, zaburzenia wzroku, słuchu lub nadmierna

wrażliwość na bodźce,

wrażliwość na bodźce,



napięciowy ból głowy, ból żołądka, serca, kręgosłupa,

napięciowy ból głowy, ból żołądka, serca, kręgosłupa,

zawroty głowy, drżenie kończyn, kołatanie serca

zawroty głowy, drżenie kończyn, kołatanie serca



zespoły objawów charakterystyczne dla niektórych

zespoły objawów charakterystyczne dla niektórych

chorób czy stanów fizjologicznych (np. urojona ciążą,

chorób czy stanów fizjologicznych (np. urojona ciążą,

zaburzenia równowagi, napady drgawkowe

zaburzenia równowagi, napady drgawkowe

przypominające padaczkę, itd.)

przypominające padaczkę, itd.)



zaburzenia funkcjonowania organów wewnętrznych,

zaburzenia funkcjonowania organów wewnętrznych,



zaburzenia seksualne

zaburzenia seksualne

(np. zaburzenia

(np. zaburzenia

erekcji

erekcji

,

,

anhedonia

anhedonia

,

,

anorgazmia

anorgazmia

,

,

wytrysk przedwczesny

wytrysk przedwczesny

)

)

zaburzenia funkcji

zaburzenia funkcji

poznawczych

poznawczych



myślenie natrętne

myślenie natrętne

,

,



natręctwa ruchowe

natręctwa ruchowe

,

,



trudności w koncentracji uwagi

trudności w koncentracji uwagi



nagłe, demonstracyjne zmiany osobowości

nagłe, demonstracyjne zmiany osobowości

(np.

(np.

dysocjacja

dysocjacja

,

,

fugi

fugi

dysocjacyjne,

dysocjacyjne,

depersonalizacja

depersonalizacja

),

),



subiektywnie odczuwalne zmiany w

subiektywnie odczuwalne zmiany w

percepcji rzeczywistości (np.

percepcji rzeczywistości (np.

derealizacja

derealizacja

),

),

Zaburzenia emocji

Zaburzenia emocji



fobie

fobie

- lęk przed pewnymi przedmiotami (np. ostrymi

- lęk przed pewnymi przedmiotami (np. ostrymi

narzędziami), zwierzętami (np. pająkami, myszami),

narzędziami), zwierzętami (np. pająkami, myszami),

sytuacjami (lęk przed otwartą przestrzenią -

sytuacjami (lęk przed otwartą przestrzenią -

agorafobia

agorafobia

, zamkniętą przestrzenią

, zamkniętą przestrzenią

klaustrofobia

klaustrofobia

, lek

, lek

przed

przed

autobusami

autobusami

, tłumem, ekspozycją społeczną,

, tłumem, ekspozycją społeczną,

wyjazdami

wyjazdami



lęk wolnopłynący, nieokreślony niepokój

lęk wolnopłynący, nieokreślony niepokój



nagłe napady lęku,

nagłe napady lęku,



brak motywacji,

brak motywacji,

apatia

apatia

,

,



stan podwyższonego napięcia, poirytowanie

stan podwyższonego napięcia, poirytowanie



labilność emocjonalna

labilność emocjonalna



przygnębienie,

przygnębienie,



zaburzenia

zaburzenia

snu

snu

Powyższe objawy nie

Powyższe objawy nie

mają podłoża

mają podłoża

organicznego

organicznego

przyczyny

przyczyny



Źródłem zaburzeń nerwicowych są nierozwiązane

Źródłem zaburzeń nerwicowych są nierozwiązane

nieuświadomione konflikty wewnętrzne, najczęściej

nieuświadomione konflikty wewnętrzne, najczęściej

pomiędzy dążeniami jednostki a jej możliwościami,

pomiędzy dążeniami jednostki a jej możliwościami,

potrzebami

potrzebami

a obowiązkami, pragnieniami a

a obowiązkami, pragnieniami a

normami społecznymi

normami społecznymi

.

.



Pojawiają się wtedy, kiedy wrażliwa i nieodporna na

Pojawiają się wtedy, kiedy wrażliwa i nieodporna na

stresy osobowość poddawana jest presji sytuacji (często

stresy osobowość poddawana jest presji sytuacji (często

świadomie akceptowanej), a wymagającej od niej

świadomie akceptowanej), a wymagającej od niej

funkcjonowania sprzecznego z nieuświadomionymi

funkcjonowania sprzecznego z nieuświadomionymi

tendencjami.

tendencjami.



Przyczyną nerwic może być także deficyt opieki

Przyczyną nerwic może być także deficyt opieki

rodzicielskiej w dzieciństwie lub nieodreagowany uraz (

rodzicielskiej w dzieciństwie lub nieodreagowany uraz (

trauma

trauma

).

).

skutki

skutki



Wtórnymi skutkami nerwicy może być zaniżone

Wtórnymi skutkami nerwicy może być zaniżone

poczucie własnej wartości i dążenie do

poczucie własnej wartości i dążenie do

kompensowania go szczególnymi osiągnięciami, czy

kompensowania go szczególnymi osiągnięciami, czy

nadmiernym zaangażowaniem w pracę.

nadmiernym zaangażowaniem w pracę.



Szczególną uwagę zwrócił na ten aspekt

Szczególną uwagę zwrócił na ten aspekt

Alfred Adler

Alfred Adler

.

.



Współcześnie za podstawowy skutek nerwicy uważa

Współcześnie za podstawowy skutek nerwicy uważa

się zgeneralizowaną utratę radości życia.

się zgeneralizowaną utratę radości życia.



Szczegółowo może to być np. wypadanie z

Szczegółowo może to być np. wypadanie z

ról społecznych

ról społecznych

i rodzinnych, nadużywanie systemu

i rodzinnych, nadużywanie systemu

medycznego, zbędnie podejmowana

medycznego, zbędnie podejmowana

diagnostyka

diagnostyka

,

,

zbędne

zbędne

uzależniające

uzależniające

stosowanie farmakoterapii,

stosowanie farmakoterapii,

spadek aktywności i wydolności zawodowej, iIzolacja

spadek aktywności i wydolności zawodowej, iIzolacja

w domu,

w domu,

samobójstwa

samobójstwa

.

.

ICD-10

ICD-10



W klasyfikacji zaburzenia nerwicowe są definiowane jako

W klasyfikacji zaburzenia nerwicowe są definiowane jako

zaburzenia psychiczne

zaburzenia psychiczne

nie mające podłoża organicznego, w

nie mające podłoża organicznego, w

których nie dochodzi do zakłócenia oceny realności ani

których nie dochodzi do zakłócenia oceny realności ani

trudności w rozróżnieniu między subiektywnymi

trudności w rozróżnieniu między subiektywnymi

doświadczeniami choroby a realnościa zewnętrzną. Nawet

doświadczeniami choroby a realnościa zewnętrzną. Nawet

znacznie zaburzone zachowanie pozostaje w granicach

znacznie zaburzone zachowanie pozostaje w granicach

akceptowanych społecznie. Zachowania nieakceptowane

akceptowanych społecznie. Zachowania nieakceptowane

społecznie mogą się ujawnić w stanach

społecznie mogą się ujawnić w stanach

dysocjacji

dysocjacji

Do zaburzeń nerwicowych

Do zaburzeń nerwicowych

ICD-10

ICD-10

zalicza:

zalicza:



zaburzenia lękowe

zaburzenia lękowe

, w tym

, w tym

w postaci fobii

w postaci fobii



zaburzenia

zaburzenia

obsesyjno-kompulsyjne

obsesyjno-kompulsyjne

(dawniej nerwice

(dawniej nerwice

natręctw)

natręctw)



reakcje na ciężki

reakcje na ciężki

stes

stes

i zaburzenia adaptacyjne

i zaburzenia adaptacyjne



zaburzenia dysocjacyjne

zaburzenia dysocjacyjne

(

(

konwersyjne

konwersyjne

)

)



zaburzenia wystepujące pod postacią somatyczną

zaburzenia wystepujące pod postacią somatyczną

Podział nerwic wg

Podział nerwic wg

Antoniego Kępińskiego

Antoniego Kępińskiego



Nerwica neurasteniczna

Nerwica neurasteniczna

– poczucie

– poczucie

zmęczenia nieadekwatne do sytuacji,

zmęczenia nieadekwatne do sytuacji,

spowolnienie

spowolnienie

procesów poznawczych

procesów poznawczych



hiposteniczna

hiposteniczna

- ogólne osłabienie bez

- ogólne osłabienie bez

podłoża organicznego

podłoża organicznego



hipersteniczna

hipersteniczna

rozdrażnienie, objawy

rozdrażnienie, objawy

somatyczne: bóle głowy (tzw. kask),

somatyczne: bóle głowy (tzw. kask),

derealizacja

derealizacja

,

,

lękliwo

lękliwo

ść,

ść,

hipersomnia

hipersomnia

Nerwica hipochondryczna

Nerwica hipochondryczna

zgeneralizowane poczucie choroby,

zgeneralizowane poczucie choroby,

skupienie uwagi na doznaniach,

skupienie uwagi na doznaniach,

błedne koło oparte na nieustannej

błedne koło oparte na nieustannej

interpretacji i transformacji objawów

interpretacji i transformacji objawów

Nerwica histeryczna

Nerwica histeryczna

przeniesienie

przeniesienie

lęku

lęku

na sferę

na sferę

somatyczną –intensywność,

somatyczną –intensywność,

ekspansja objawów,

ekspansja objawów,

teatralność

teatralność

Nerwica depresyjna

Nerwica depresyjna

smutek,

smutek,

apatia

apatia

, zahamowanie

, zahamowanie

psychoruchowe

psychoruchowe

Nerwica anankastyczna

Nerwica anankastyczna

wyobrażenie i rytuały redukujące

wyobrażenie i rytuały redukujące

lęk, zespół natręctw i kompulsyjnych

lęk, zespół natręctw i kompulsyjnych

zachowań

zachowań

Nerwica lękowa

Nerwica lękowa

–

–

fobia

fobia

fobia

fobia

Fobia

Fobia

(

(

ICD-10

ICD-10

F40

F40

Zaburzenia lękowe w postaci fobii

Zaburzenia lękowe w postaci fobii

) -

) -

uporczywy

uporczywy

lęk

lęk

przed różnymi określonymi sytuacjami,

przed różnymi określonymi sytuacjami,

zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem sytuacji

zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem sytuacji

wywołujących go i utrudnieniem funkcjonowania

wywołujących go i utrudnieniem funkcjonowania

społecznego.

społecznego.

Fobie wywołane są przez pewne sytuacje lub obiekty,

Fobie wywołane są przez pewne sytuacje lub obiekty,

zewnętrzne wobec osoby przeżywającej lęk, które

zewnętrzne wobec osoby przeżywającej lęk, które

obiektywnie nie są niebezpieczne. Na fobie cierpi około 10%

obiektywnie nie są niebezpieczne. Na fobie cierpi około 10%

ludzkości.

ludzkości.

Podobnie jak w przypadku innych

Podobnie jak w przypadku innych

nerwic

nerwic

, fobia zazwyczaj

, fobia zazwyczaj

wiąże się z

wiąże się z

objawami psychosomatycznymi

objawami psychosomatycznymi

, na przykład z

, na przykład z

przyspieszeniem bicia serca lub suchością w ustach oraz

przyspieszeniem bicia serca lub suchością w ustach oraz

poczuciem utraty kontroli nad swoim zachowaniem lub

poczuciem utraty kontroli nad swoim zachowaniem lub

subiektywne poczucie

subiektywne poczucie

choroby psychicznej

choroby psychicznej

. Zdarza się, że

. Zdarza się, że

lęk fobiczny współistnieje z epizodami

lęk fobiczny współistnieje z epizodami

depresji

depresji

.

.

lęk

lęk



to negatywny

to negatywny

stan emocjonalny

stan emocjonalny

związany z antycypacją

związany z antycypacją

niebezpieczeństwa nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z

niebezpieczeństwa nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z

wewnątrz organizmu, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia,

wewnątrz organizmu, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia,

skrępowania, zagrożenia. W odróżnieniu od

skrępowania, zagrożenia. W odróżnieniu od

strachu

strachu

jest on

jest on

procesem

procesem

wewnętrznym, nie związanym z bezpośrednim zagrożeniem lub

wewnętrznym, nie związanym z bezpośrednim zagrożeniem lub

bólem

bólem

.

.

Lęk staje się

Lęk staje się

patologiczny

patologiczny

gdy stale dominuje w zachowaniu, gdy nie

gdy stale dominuje w zachowaniu, gdy nie

pozwala na swobodę, a w konsekwencji prowadzi do zaburzeń. Reakcje

pozwala na swobodę, a w konsekwencji prowadzi do zaburzeń. Reakcje

lękowe tracą swoją przystosowawczą funkcję i są nieadekwatne do

lękowe tracą swoją przystosowawczą funkcję i są nieadekwatne do

bodźców, a niepokój wywołują sytuacje nie mające znamion zagrożenia.

bodźców, a niepokój wywołują sytuacje nie mające znamion zagrożenia.

Lęk staje się często punktem krystalizacyjnym dla innych objawów,

Lęk staje się często punktem krystalizacyjnym dla innych objawów,

przybiera postać

przybiera postać



nieokreślonego niepokoju

nieokreślonego niepokoju

,

,



napadów lękowych

napadów lękowych

bądź

bądź



zlokalizowaną

zlokalizowaną

- dotyczącą określonej części ciała lub sytuacji. Od lęku

- dotyczącą określonej części ciała lub sytuacji. Od lęku

odróżnia się

odróżnia się

strach

strach

wywołany konkretnym zagrożeniem.

wywołany konkretnym zagrożeniem.



Lęk odczuwany

Lęk odczuwany

- wyczekiwanie na wydarzenia

- wyczekiwanie na wydarzenia

przykre, o których nie wiemy nic konkretnego.

przykre, o których nie wiemy nic konkretnego.



Lęk domniemany

Lęk domniemany

- stan emocjonalny powstający na

- stan emocjonalny powstający na

podstawie wyobrażeń, a nie rzeczywistego zagrożenia

podstawie wyobrażeń, a nie rzeczywistego zagrożenia



Lęk ukryty

Lęk ukryty

- przemieszczenie z przejawu w postać

- przemieszczenie z przejawu w postać

np. somatyczną.

np. somatyczną.



Lęk wolnopłynący

Lęk wolnopłynący

- uczucie przenikającego

- uczucie przenikającego

nieokreślonego niepokoju

nieokreślonego niepokoju



Lęk napadowy

Lęk napadowy

(

(

paniczny

paniczny

) - ostry napad lęku z

) - ostry napad lęku z

poczuciem przerażenia (obawa przed śmiercią lub

poczuciem przerażenia (obawa przed śmiercią lub

zwariowaniem) oraz z silnymi objawami

zwariowaniem) oraz z silnymi objawami

wegetatywnymi

wegetatywnymi



Agitacja

Agitacja

- silny lęk z towarzyszącym niepokojem

- silny lęk z towarzyszącym niepokojem

ruchowym

ruchowym



Lęk

Lęk

fobiczny

fobiczny

(sytuacyjny) - obawa przed określoną

(sytuacyjny) - obawa przed określoną

sytuacją, która doprowadza do jej unikania

sytuacją, która doprowadza do jej unikania

Lękowi towarzyszy zazwyczaj

Lękowi towarzyszy zazwyczaj

komponenta wegetatywna (zaburzenia

komponenta wegetatywna (zaburzenia

psychosomatyczne):

psychosomatyczne):



pocenie się,

pocenie się,



drżenie,

drżenie,



tężenie

tężenie

mięśni

mięśni

,

,



mrowienie,

mrowienie,



ból

ból

serca

serca

,

,



zakłócenia

zakłócenia

oddychania

oddychania

,

,



biegunka,

biegunka,



moczenie się

moczenie się

Teoria lęku

Teoria lęku



Jest to teoria historyczna, na której

Jest to teoria historyczna, na której

nie opiera się współczesna

nie opiera się współczesna

diagnoza

diagnoza

zaburzeń psychicznych

zaburzeń psychicznych

, natomiast może ona być

, natomiast może ona być

pomocna w

pomocna w

terapii

terapii

.

.

Według

Według

psychoanalizy

psychoanalizy

lęk, będący jednym z

lęk, będący jednym z

popedów

popedów

, pojawia się

, pojawia się

gdy napięcia

gdy napięcia

id

id

nie są rozładowywane,

nie są rozładowywane,

ego

ego

zaczyna wypełniać się

zaczyna wypełniać się

lękiem. Funkcja lęku to ostrzeganie

lękiem. Funkcja lęku to ostrzeganie

ego

ego

przed niebezpieczeństwem.

przed niebezpieczeństwem.



lęk realistyczny

lęk realistyczny

- obawa przed rzeczywistymi zagrożeniami w

- obawa przed rzeczywistymi zagrożeniami w

świecie zewnętrznym, nasilenie tego lęku jest proporcjonalne do

świecie zewnętrznym, nasilenie tego lęku jest proporcjonalne do

nasilenia

nasilenia

strachu

strachu

; z

; z

lęku realistycznego

lęku realistycznego

wywodzą się pozostałe

wywodzą się pozostałe

rodzaje lęku;

rodzaje lęku;



lęk moralny

lęk moralny

– lęk przed

– lęk przed

superego

superego

czyli własnym sumieniem;

czyli własnym sumieniem;

poczucie winy, wstyd;

poczucie winy, wstyd;



lęk

lęk

neurotyczny

neurotyczny

– to obawa, że

– to obawa, że

popędy

popędy

wymkną się spod kontroli i zrobi się coś, za

wymkną się spod kontroli i zrobi się coś, za

co poniesie się karę, jest irracjonalny bo nie wiąże się z realnym zagrożeniem i

co poniesie się karę, jest irracjonalny bo nie wiąże się z realnym zagrożeniem i

nieproporcjonalny, ale ma podstawę w rzeczywistości, ponieważ świat

nieproporcjonalny, ale ma podstawę w rzeczywistości, ponieważ świat

(reprezentowany przez rodziców) karze za działanie impulsywne; ego radzi sobie z

(reprezentowany przez rodziców) karze za działanie impulsywne; ego radzi sobie z

nim za pomocą

nim za pomocą

mechanizmów obronnych

mechanizmów obronnych

;

;



lęk anankasytczny

lęk anankasytczny

– związany z poczuciem przymusu wykonywania czynności, pod

– związany z poczuciem przymusu wykonywania czynności, pod

wewnętrzną groźbą kary za ich niewykonanie;

wewnętrzną groźbą kary za ich niewykonanie;



fobie

fobie

;

;



lęk paranoidalny

lęk paranoidalny

;

;



nerwica

nerwica

– stopniowo pojawiają się lęki wewnętrzne albo bardzo silny lęk traumatyczny, z

– stopniowo pojawiają się lęki wewnętrzne albo bardzo silny lęk traumatyczny, z

którym organizm nie może sobie poradzić;

którym organizm nie może sobie poradzić;



lęk traumatyczny

lęk traumatyczny

– silny lęk związany z wewnętrznym napięciem id, którego

– silny lęk związany z wewnętrznym napięciem id, którego

mechanizmy obronne nie są w stanie

mechanizmy obronne nie są w stanie

wyprzeć

wyprzeć

, wyleczyć ten lęk można poprzez

, wyleczyć ten lęk można poprzez

przerzucenie go w objaw i uświadomienie;

przerzucenie go w objaw i uświadomienie;



psychozy

psychozy

– nerwice nie w pełni zaleczone, poprzez przepełnienie ego lękiem, mogą

– nerwice nie w pełni zaleczone, poprzez przepełnienie ego lękiem, mogą

stanowić pierwszą fazą psychoz.

stanowić pierwszą fazą psychoz.

Freud

Freud

uważał leczenie objawów

uważał leczenie objawów

lęków neurotycznych za bezcelowe,

lęków neurotycznych za bezcelowe,

ponieważ na miejsce wyleczonych

ponieważ na miejsce wyleczonych

pojawią się inne. Negował także

pojawią się inne. Negował także

skuteczność leczenia samych tylko

skuteczność leczenia samych tylko

objawów za pomocą

objawów za pomocą

farmakologii

farmakologii

lub

lub

perswazji.

perswazji.

apatia

apatia

stan znacznie zmniejszonej wrażliwości

stan znacznie zmniejszonej wrażliwości

na

na

bodźce

bodźce

emocjonalne i fizyczne

emocjonalne i fizyczne

towarzyszy mu obniżenie aktywności

towarzyszy mu obniżenie aktywności

psychicznej i fizycznej, utrata

psychicznej i fizycznej, utrata

zainteresowań, zmniejszenie liczby

zainteresowań, zmniejszenie liczby

kontaktów społecznych,

kontaktów społecznych,

anhedonia

anhedonia

.

.

jest częstym objawem depresji.

jest częstym objawem depresji.

Występuje także w zaburzeniach

Występuje także w zaburzeniach

nerwicowych, wczesnej fazie kalectwa

nerwicowych, wczesnej fazie kalectwa

lub jako reakcja na silny uraz psychiczny

lub jako reakcja na silny uraz psychiczny

Wasza

Wasza

kolej

kolej