Dlaczego klimat

Dlaczego klimat

się zmienia?

się zmienia?

prezentacja dla

prezentacja dla

uczniów szkół

uczniów szkół

gimnazjalnych

gimnazjalnych

www.biomasa.org/edu

kacja

Prezentacja przygotowana w

ramach projektu Fundacji

Partnerstwo dla Środowiska

współfinansowanego przez
NFOŚiGW.

Wprowadzenie

Wprowadzenie

Wiele się słyszy ostatnio o:

Wiele się słyszy ostatnio o:



ekstremalnych zjawiskach pogodowych

ekstremalnych zjawiskach pogodowych

takich jak powodzie, fale upałów,

takich jak powodzie, fale upałów,

huragany i sztormy;

huragany i sztormy;



globalnym ociepleniu;

globalnym ociepleniu;



efekcie cieplarnianym;

efekcie cieplarnianym;



redukcji emisji gazów cieplarnianych.

redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Jaki związek mają te zjawiska ze

Jaki związek mają te zjawiska ze

zmianami klimatycznymi?

zmianami klimatycznymi?

Na początku odpowiedzmy na pytanie:

Na początku odpowiedzmy na pytanie:



co to jest pogoda i co to jest klimat?

co to jest pogoda i co to jest klimat?

www.biomasa.org/edu

kacja

Pogoda

Pogoda

to ogół zjawisk atmosferycznych, zachodzących

to ogół zjawisk atmosferycznych, zachodzących

w danej chwili w dolnych warstwach atmosfery

w danej chwili w dolnych warstwach atmosfery

nad danym obszarem.

nad danym obszarem.

Parametry służące do opisu pogody to:

Parametry służące do opisu pogody to:



temperatura powietrza,

temperatura powietrza,



wilgotność powietrza,

wilgotność powietrza,



ciśnienie atmosferyczne,

ciśnienie atmosferyczne,



opady atmosferyczne,

opady atmosferyczne,



zachmurzenie,

zachmurzenie,



siła i kierunek wiatru.

siła i kierunek wiatru.

www.biomasa.org/edu

kacja

Klimat

Klimat

to następstwo typów pogody,

to następstwo typów pogody,

charakterystyczne dla danego miejsca w

charakterystyczne dla danego miejsca w

cyklu rocznym;

cyklu rocznym;

inaczej

inaczej

„przeciętna pogoda”

„przeciętna pogoda”

, występująca

, występująca

na danym obszarze.

na danym obszarze.

Zapamiętaj:

Zapamiętaj:



pogoda

pogoda

zmienia się w cyklu dobowym i

zmienia się w cyklu dobowym i

rocznym,

rocznym,



klimat

klimat

potrzebuje minimum

potrzebuje minimum

kilku dziesięcioleci by się zmienić.

kilku dziesięcioleci by się zmienić.

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of DOE/NREL

Czynniki kształtujące

Czynniki kształtujące

klimat

klimat



położenie geograficzne,

położenie geograficzne,



rzeźba terenu,

rzeźba terenu,



wysokość n. p. m.,

wysokość n. p. m.,



odległość od mórz i oceanów,

odległość od mórz i oceanów,



prądy morskie,

prądy morskie,



szata roślinna,

szata roślinna,



pokrywa śnieżna,

pokrywa śnieżna,



działalność człowieka

działalność człowieka

www.biomasa.org/edu

kacja

System klimatyczny

System klimatyczny

to wysoce złożony system,

to wysoce złożony system,

którego głównymi komponentami

którego głównymi komponentami

są:

są:



atmosfera,

atmosfera,



hydrosfera,

hydrosfera,



kriosfera,

kriosfera,



powierzchnia lądów,

powierzchnia lądów,



biosfera

biosfera

oraz interakcje między nimi.

oraz interakcje między nimi.

www.biomasa.org/edu

kacja

www.biomasa.org/edu

kacja

Rola atmosfery

Rola atmosfery

w kształtowaniu klimatu

w kształtowaniu klimatu

Atmosfera ziemska

Atmosfera ziemska

jak parasol chroni

jak parasol chroni

naszą planetę przed szkodliwym

naszą planetę przed szkodliwym

promieniowaniem z kosmosu i umożliwia

promieniowaniem z kosmosu i umożliwia

życie na Ziemi.

życie na Ziemi.

Troposfera

Troposfera

to część atmosfery

to część atmosfery

przylegająca do powierzchni Ziemi. W

przylegająca do powierzchni Ziemi. W

troposferze zachodzą procesy mające

troposferze zachodzą procesy mające

wpływ na pogodę i klimat.

wpływ na pogodę i klimat.

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of DOE/NREL

Zmiany klimatu

Zmiany klimatu

Klimat ewoluuje na skutek własnej

Klimat ewoluuje na skutek własnej

wewnętrznej dynamiki oraz pod wpływem

wewnętrznej dynamiki oraz pod wpływem

takich czynników zewnętrznych, jak:

takich czynników zewnętrznych, jak:



erupcje wulkanów,

erupcje wulkanów,



zmiany w nasłonecznieniu,

zmiany w nasłonecznieniu,



czy efekty działalności człowieka.

czy efekty działalności człowieka.

Bardzo istotną zmianą klimatyczną

Bardzo istotną zmianą klimatyczną

był koniec epoki lodowcowej przed

był koniec epoki lodowcowej przed

około 10 000 lat.

około 10 000 lat.

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of
DOE/NREL

Zmiany klimatu w XX

Zmiany klimatu w XX

wieku

wieku

Zaobserwowano między innymi:

Zaobserwowano między innymi:



wzrost średniej temperatury na Ziemi o

wzrost średniej temperatury na Ziemi o

około 0,6

około 0,6

°

°

C,

C,



topnienie lodowców,

topnienie lodowców,



podnoszenie się poziomu wody w

podnoszenie się poziomu wody w

morzach i oceanach - średnio o 10-20 cm,

morzach i oceanach - średnio o 10-20 cm,



wzrost częstotliwości i intensywności

wzrost częstotliwości i intensywności

ekstremalnych zjawisk pogodowych.

ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Spowodowane były głównie

Spowodowane były głównie

działalnością człowieka i następowały w

działalnością człowieka i następowały w

wyjątkowo szybkim tempie.

wyjątkowo szybkim tempie.

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of DOE/NREL

Huragany

Huragany

W ostatnich dziesięcioleciach znacznie wzrosła liczba

W ostatnich dziesięcioleciach znacznie wzrosła liczba

najgwałtowniejszych huraganów, które w

najgwałtowniejszych huraganów, które w

pięciostopniowej skali Saffira-Simpsona są zaliczane do

pięciostopniowej skali Saffira-Simpsona są zaliczane do

4. i 5. kategorii.

4. i 5. kategorii.

www.biomasa.org/edu

kacja

W 2005 roku

W 2005 roku

nad Zatoką

nad Zatoką

Meksykańską i

Meksykańską i

wybrzeżem

wybrzeżem

Stanów

Stanów

Zjednoczonych

Zjednoczonych

przeszły

przeszły

huragany

huragany

Katrina i Wilma,

Katrina i Wilma,

z których

z których

pierwszy był

pierwszy był

najkosztowniejs

najkosztowniejs

zym, a drugi

zym, a drugi

najsilniejszym w

najsilniejszym w

dziejach.

dziejach.

Działalność człowieka

Działalność człowieka

a zmiany klimatu

a zmiany klimatu

Obecnie obserwowane zmiany klimatu

Obecnie obserwowane zmiany klimatu

zachodzą na skutek takich działań człowieka,

zachodzą na skutek takich działań człowieka,

jak:

jak:



emisje gazów cieplarnianych

emisje gazów cieplarnianych

,

,

które gwałtownie wzrosły od czasów rewolucji

które gwałtownie wzrosły od czasów rewolucji

przemysłowej (połowa XVIII wieku) w związku

przemysłowej (połowa XVIII wieku) w związku

z powszechnym wykorzystaniem paliw

z powszechnym wykorzystaniem paliw

kopalnych,

kopalnych,



wylesienia,

wylesienia,



zmiany sposobu użytkowania gruntów.

zmiany sposobu użytkowania gruntów.

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of DOE/NREL

Co to są gazy

Co to są gazy

cieplarniane?

cieplarniane?

Gazy cieplarniane

Gazy cieplarniane

to składniki atmosfery,

to składniki atmosfery,

które mają zdolność zatrzymywania

które mają zdolność zatrzymywania

energii słonecznej w obrębie atmosfery

energii słonecznej w obrębie atmosfery

ziemskiej.

ziemskiej.

Zaliczamy do nich:

Zaliczamy do nich:



parę wodną,

parę wodną,



dwutlenek węgla,

dwutlenek węgla,



ozon,

ozon,



metan,

metan,



podtlenek azotu,

podtlenek azotu,



freony i inne gazy przemysłowe.

freony i inne gazy przemysłowe.

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of DOE/NREL

Znaczenie gazów

Znaczenie gazów

cieplarnianych

cieplarnianych



niektóre z nich są naturalnymi

niektóre z nich są naturalnymi

składnikami atmosfery – np. para

składnikami atmosfery – np. para

wodna,

wodna,



dzięki ich obecności w atmosferze na

dzięki ich obecności w atmosferze na

Ziemi panują warunki klimatyczne

Ziemi panują warunki klimatyczne

umożliwiające rozwój życia,

umożliwiające rozwój życia,



w efekcie wzrostu zawartości gazów

w efekcie wzrostu zawartości gazów

cieplarnianych w atmosferze pogłębia

cieplarnianych w atmosferze pogłębia

się zjawisko efektu cieplarnianego i

się zjawisko efektu cieplarnianego i

następuje globalne ocieplenie

następuje globalne ocieplenie

www.biomasa.org/edu

kacja

Efekt cieplarniany

Efekt cieplarniany

to zjawisko polegające na zatrzymywaniu przez gazy

to zjawisko polegające na zatrzymywaniu przez gazy

cieplarniane części energii, która wcześniej dotarła

cieplarniane części energii, która wcześniej dotarła

do Ziemi w postaci promieniowania słonecznego.

do Ziemi w postaci promieniowania słonecznego.



promieniowanie słoneczne przechodzi przez

promieniowanie słoneczne przechodzi przez

atmosferę i ogrzewa powierzchnię Ziemi,

atmosferę i ogrzewa powierzchnię Ziemi,



ogrzana Ziemia wypromieniowuje ciepło,

ogrzana Ziemia wypromieniowuje ciepło,



promieniowanie cieplne jest pochłaniane przez

promieniowanie cieplne jest pochłaniane przez

gazy cieplarniane i ponownie emitowane do

gazy cieplarniane i ponownie emitowane do

powierzchni Ziemi

powierzchni Ziemi

Efekt cieplarniany jest zjawiskiem naturalnym,

Efekt cieplarniany jest zjawiskiem naturalnym,

jednak pod wpływem działalności człowieka

jednak pod wpływem działalności człowieka

przybiera na sile.

przybiera na sile.

www.biomasa.org/edu

kacja

www.biomasa.org/edu

kacja

Gazy

Gazy

cieplarnia

cieplarnia

ne tworzą

ne tworzą

barierę

barierę

zatrzymują

zatrzymują

cą ciepło

cą ciepło

w

w

atmosferze

atmosferze

ziemskiej.

ziemskiej.

Zmiany składu atmosfery

Zmiany składu atmosfery

Gaz

Gaz

cieplarniany

cieplarniany

Symbol

Symbol

Wzrost stężenia

Wzrost stężenia

w atmosferze w

w atmosferze w

latach 1750-

latach 1750-

2000

2000

dwutlenek

dwutlenek

węgla

węgla

CO

CO

2

2

31%

31%

metan

metan

CH

CH

4

4

151%

151%

podtlenek

podtlenek

azotu

azotu

N

N

2

2

O

O

17%

17%

ozon

ozon

O

O

3

3

35%

35%

www.biomasa.org/edu

kacja

Wzrost stężenia CO

Wzrost stężenia CO

2

2

Od 1958 roku na szczycie góry Mauna Loa na

Od 1958 roku na szczycie góry Mauna Loa na

Hawajach, na wysokości około 4000 m n. p. m.

Hawajach, na wysokości około 4000 m n. p. m.

wykonywane są pomiary stężenia CO

wykonywane są pomiary stężenia CO

2

2

w atmosferze.

w atmosferze.

 

 

www.biomasa.org/edu

kacja

Wyniki

Wyniki

pomiarów

pomiarów

dokonywanych

dokonywanych

w miejscu

w miejscu

oddalonym od

oddalonym od

lokalnych źródeł

lokalnych źródeł

zanieczyszczeń

zanieczyszczeń

wyraźnie

wyraźnie

wykazują

wykazują

wzrost stężenia 

wzrost stężenia 

CO

CO

2

2

 w

 w

atmosferze.

atmosferze.

Źródła emisji CO

Źródła emisji CO

2

2

www.biomasa.org/edu

kacja

Jakie działania człowieka są

Jakie działania człowieka są

źródłem emisji gazów

źródłem emisji gazów

cieplarnianych?

cieplarnianych?



dwutlenku węgla

dwutlenku węgla

– spalanie paliw

– spalanie paliw

kopalnych, karczowanie lasów

kopalnych, karczowanie lasów



metanu

metanu

- spalanie paliw kopalnych,

- spalanie paliw kopalnych,

hodowla bydła, uprawy ryżu,

hodowla bydła, uprawy ryżu,

składowiska odpadów

składowiska odpadów



podtlenku azotu

podtlenku azotu

– spalanie paliw

– spalanie paliw

kopalnych, stosowanie nawozów

kopalnych, stosowanie nawozów

azotowych, przemysł chemiczny

azotowych, przemysł chemiczny

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of
DOE/NREL

Courtesy of
DOE/NREL

Prognozy na przyszłość

Prognozy na przyszłość



klimat powoli reaguje na bodźce -

klimat powoli reaguje na bodźce -

nawet gdyby zupełnie wstrzymano

nawet gdyby zupełnie wstrzymano

emisje gazów cieplarnianych,

emisje gazów cieplarnianych,

temperatury rosłyby jeszcze przez

temperatury rosłyby jeszcze przez

wiele lat i jeszcze przez wiele lat

wiele lat i jeszcze przez wiele lat

następowałyby zmiany klimatyczne,

następowałyby zmiany klimatyczne,



ograniczenie emisji gazów

ograniczenie emisji gazów

cieplarnianych napotyka jednak

cieplarnianych napotyka jednak

rozmaite trudności - tym bardziej więc

rozmaite trudności - tym bardziej więc

należy oczekiwać kontynuacji zmian

należy oczekiwać kontynuacji zmian

klimatu w przyszłości

klimatu w przyszłości

www.biomasa.org/edu

kacja

© Marek Cios

Prognozy na przyszłość

Prognozy na przyszłość



temperatury nadal będą rosły

temperatury nadal będą rosły

– do końca

– do końca

obecnego stulecia temperatura podniesie się

obecnego stulecia temperatura podniesie się

o 1,4-5,8 st. C w stosunku do roku 1990,

o 1,4-5,8 st. C w stosunku do roku 1990,



poziom wody w morzu będzie się podnosił-

poziom wody w morzu będzie się podnosił-

między rokiem 1990 a 2100 wzrośnie on o 9-

między rokiem 1990 a 2100 wzrośnie on o 9-

88 cm,

88 cm,



pogodowe ekstrema będą występowały coraz

pogodowe ekstrema będą występowały coraz

częściej

częściej

– różne regiony ucierpią od powodzi

– różne regiony ucierpią od powodzi

lub susz, fali upałów, huraganów czy też

lub susz, fali upałów, huraganów czy też

tajfunów

tajfunów

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of
DOE/NREL

Skutki zmian klimatu

Skutki zmian klimatu



skutki zmian klimatycznych

skutki zmian klimatycznych

zagrażają

zagrażają

środowisku naturalnemu

środowisku naturalnemu

,

,



mogą okazać się niebezpieczne dla

mogą okazać się niebezpieczne dla

wielu

wielu

gatunków roślin i zwierząt

gatunków roślin i zwierząt

oraz całych ekosystemów,

oraz całych ekosystemów,



a także dla zdrowia, życia

a także dla zdrowia, życia

i działalności gospodarczej

i działalności gospodarczej

ludzi

ludzi

www.biomasa.org/edu

kacja

© Marek Cios

Przewidywane zmiany

Przewidywane zmiany

klimatyczne będą miały

klimatyczne będą miały

wpływ na

wpływ na



zdrowie ludzi,

zdrowie ludzi,



rolnictwo,

rolnictwo,



zasoby leśne,

zasoby leśne,



zasoby wodne,

zasoby wodne,



tereny przybrzeżne,

tereny przybrzeżne,



ekosystemy i

ekosystemy i

poszczególne gatunki

poszczególne gatunki

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of DOE/NREL

© Marek Cios

Wpływ zmian klimatu na

Wpływ zmian klimatu na

człowieka

człowieka



zalanie zamieszkanych terenów

zalanie zamieszkanych terenów

przybrzeżnych,

przybrzeżnych,



rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych,

rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych,



ekstremalne zjawiska pogodowe

ekstremalne zjawiska pogodowe

zagrożeniem dla życia, zdrowia i mienia

zagrożeniem dla życia, zdrowia i mienia

człowieka,

człowieka,



niedobór wody pitnej,

niedobór wody pitnej,



zmiany zasięgu upraw,

zmiany zasięgu upraw,



pustynnienie żyznych terenów

pustynnienie żyznych terenów

uprawnych,

uprawnych,



konieczności prowadzenia nawadniania

konieczności prowadzenia nawadniania

na większą skalę,

na większą skalę,



negatywne konsekwencje dla turystyki

negatywne konsekwencje dla turystyki

www.biomasa.org/edu

kacja

Wpływ zmian klimatu na

Wpływ zmian klimatu na

biosferę

biosferę



zmiany zasięgu gatunków i ekosystemów

zmiany zasięgu gatunków i ekosystemów

–

–

rośliny i zwierzęta będą zmuszone do

rośliny i zwierzęta będą zmuszone do

przenoszenia się na nowe obszary,

przenoszenia się na nowe obszary,



zanikanie ekosystemów

zanikanie ekosystemów

– np. górskich lasów

– np. górskich lasów

tropikalnych,

tropikalnych,



wymieranie gatunków

wymieranie gatunków

, które nie przystosują

, które nie przystosują

się do zbyt szybkich zmian lub nie zdołają

się do zbyt szybkich zmian lub nie zdołają

dotrzeć do nowych siedlisk,

dotrzeć do nowych siedlisk,



zwiększenie zagrożenia dla lasów

zwiększenie zagrożenia dla lasów

, które będą

, które będą

narażone na pożary, susze oraz choroby,

narażone na pożary, susze oraz choroby,



zamieranie raf koralowych

zamieranie raf koralowych

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of DOE/NREL

Świat wobec zmian

Świat wobec zmian

klimatu

klimatu

Zmiany klimatu wywołały reakcję społeczności

Zmiany klimatu wywołały reakcję społeczności

międzynarodowej:

międzynarodowej:



w 1992 roku podczas Szczytu Ziemi w Rio de

w 1992 roku podczas Szczytu Ziemi w Rio de

Janeiro przedstawiciele 154 państw podpisali

Janeiro przedstawiciele 154 państw podpisali

Ramową Konwencję w sprawie Zmian Klimatu

Ramową Konwencję w sprawie Zmian Klimatu

,

,



w 1997 roku Konwencję uzupełniono o

w 1997 roku Konwencję uzupełniono o

Protokół z Kioto

Protokół z Kioto

w którym sygnatariusze

w którym sygnatariusze

zobowiązali się do zredukowania emisji gazów

zobowiązali się do zredukowania emisji gazów

cieplarnianych o co najmniej 5% w latach

cieplarnianych o co najmniej 5% w latach

2008-2012.

2008-2012.

www.biomasa.org/edu

kacja

Jak każdy z nas może

Jak każdy z nas może

ograniczać emisje

ograniczać emisje

gazów cieplarnianych?

gazów cieplarnianych?



oszczędzając energię

oszczędzając energię

: wyłączaj sprzęt, z

: wyłączaj sprzęt, z

którego

którego

nie korzystasz, zakręcaj niepotrzebnie

nie korzystasz, zakręcaj niepotrzebnie

lejącą się wodę, wybierz transport

lejącą się wodę, wybierz transport

publiczny zamiast samochodu,

publiczny zamiast samochodu,



kupując energooszczędny sprzęt

kupując energooszczędny sprzęt

o jak najwyższej klasie

o jak najwyższej klasie

efektywności energetycznej,

efektywności energetycznej,



informując innych

informując innych

o skutkach

o skutkach

zmian klimatu i o tym, jak mogą im

zmian klimatu i o tym, jak mogą im

przeciwdziałać

przeciwdziałać

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of
DOE/NREL

Sposoby ograniczania

Sposoby ograniczania

emisji gazów

emisji gazów

cieplarnianych

cieplarnianych



wykorzystanie odnawialnych

wykorzystanie odnawialnych

źródeł energii,

źródeł energii,



efektywniejsze wykorzystanie

efektywniejsze wykorzystanie

konwencjonalnych źródeł

konwencjonalnych źródeł

energii,

energii,



stosowanie nowych

stosowanie nowych

energooszczędnych technologii,

energooszczędnych technologii,



ochrona istniejących lasów i

ochrona istniejących lasów i

prowadzenie nowych nasadzeń,

prowadzenie nowych nasadzeń,



poprawa izolacji cieplnej

poprawa izolacji cieplnej

budynków

budynków

www.biomasa.org/edu

kacja

Courtesy of
DOE/NREL

Courtesy of DOE/NREL