Dlaczego klimat
Dlaczego klimat
się zmienia?
się zmienia?
prezentacja dla
prezentacja dla
uczniów szkół
uczniów szkół
gimnazjalnych
gimnazjalnych
www.biomasa.org/edu
kacja
Prezentacja przygotowana w
ramach projektu Fundacji
Partnerstwo dla Środowiska
współfinansowanego przez
NFOŚiGW.
Wprowadzenie
Wprowadzenie
Wiele się słyszy ostatnio o:
Wiele się słyszy ostatnio o:
ekstremalnych zjawiskach pogodowych
ekstremalnych zjawiskach pogodowych
takich jak powodzie, fale upałów,
takich jak powodzie, fale upałów,
huragany i sztormy;
huragany i sztormy;
globalnym ociepleniu;
globalnym ociepleniu;
efekcie cieplarnianym;
efekcie cieplarnianym;
redukcji emisji gazów cieplarnianych.
redukcji emisji gazów cieplarnianych.
Jaki związek mają te zjawiska ze
Jaki związek mają te zjawiska ze
zmianami klimatycznymi?
zmianami klimatycznymi?
Na początku odpowiedzmy na pytanie:
Na początku odpowiedzmy na pytanie:
co to jest pogoda i co to jest klimat?
co to jest pogoda i co to jest klimat?
www.biomasa.org/edu
kacja
Pogoda
Pogoda
to ogół zjawisk atmosferycznych, zachodzących
to ogół zjawisk atmosferycznych, zachodzących
w danej chwili w dolnych warstwach atmosfery
w danej chwili w dolnych warstwach atmosfery
nad danym obszarem.
nad danym obszarem.
Parametry służące do opisu pogody to:
Parametry służące do opisu pogody to:
temperatura powietrza,
temperatura powietrza,
wilgotność powietrza,
wilgotność powietrza,
ciśnienie atmosferyczne,
ciśnienie atmosferyczne,
opady atmosferyczne,
opady atmosferyczne,
zachmurzenie,
zachmurzenie,
siła i kierunek wiatru.
siła i kierunek wiatru.
www.biomasa.org/edu
kacja
Klimat
Klimat
to następstwo typów pogody,
to następstwo typów pogody,
charakterystyczne dla danego miejsca w
charakterystyczne dla danego miejsca w
cyklu rocznym;
cyklu rocznym;
inaczej
inaczej
„przeciętna pogoda”
„przeciętna pogoda”
, występująca
, występująca
na danym obszarze.
na danym obszarze.
Zapamiętaj:
Zapamiętaj:
pogoda
pogoda
zmienia się w cyklu dobowym i
zmienia się w cyklu dobowym i
rocznym,
rocznym,
klimat
klimat
potrzebuje minimum
potrzebuje minimum
kilku dziesięcioleci by się zmienić.
kilku dziesięcioleci by się zmienić.
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of DOE/NREL
Czynniki kształtujące
Czynniki kształtujące
klimat
klimat
położenie geograficzne,
położenie geograficzne,
rzeźba terenu,
rzeźba terenu,
wysokość n. p. m.,
wysokość n. p. m.,
odległość od mórz i oceanów,
odległość od mórz i oceanów,
prądy morskie,
prądy morskie,
szata roślinna,
szata roślinna,
pokrywa śnieżna,
pokrywa śnieżna,
działalność człowieka
działalność człowieka
www.biomasa.org/edu
kacja
System klimatyczny
System klimatyczny
to wysoce złożony system,
to wysoce złożony system,
którego głównymi komponentami
którego głównymi komponentami
są:
są:
atmosfera,
atmosfera,
hydrosfera,
hydrosfera,
kriosfera,
kriosfera,
powierzchnia lądów,
powierzchnia lądów,
biosfera
biosfera
oraz interakcje między nimi.
oraz interakcje między nimi.
www.biomasa.org/edu
kacja
www.biomasa.org/edu
kacja
Rola atmosfery
Rola atmosfery
w kształtowaniu klimatu
w kształtowaniu klimatu
Atmosfera ziemska
Atmosfera ziemska
jak parasol chroni
jak parasol chroni
naszą planetę przed szkodliwym
naszą planetę przed szkodliwym
promieniowaniem z kosmosu i umożliwia
promieniowaniem z kosmosu i umożliwia
życie na Ziemi.
życie na Ziemi.
Troposfera
Troposfera
to część atmosfery
to część atmosfery
przylegająca do powierzchni Ziemi. W
przylegająca do powierzchni Ziemi. W
troposferze zachodzą procesy mające
troposferze zachodzą procesy mające
wpływ na pogodę i klimat.
wpływ na pogodę i klimat.
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of DOE/NREL
Zmiany klimatu
Zmiany klimatu
Klimat ewoluuje na skutek własnej
Klimat ewoluuje na skutek własnej
wewnętrznej dynamiki oraz pod wpływem
wewnętrznej dynamiki oraz pod wpływem
takich czynników zewnętrznych, jak:
takich czynników zewnętrznych, jak:
erupcje wulkanów,
erupcje wulkanów,
zmiany w nasłonecznieniu,
zmiany w nasłonecznieniu,
czy efekty działalności człowieka.
czy efekty działalności człowieka.
Bardzo istotną zmianą klimatyczną
Bardzo istotną zmianą klimatyczną
był koniec epoki lodowcowej przed
był koniec epoki lodowcowej przed
około 10 000 lat.
około 10 000 lat.
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of
DOE/NREL
Zmiany klimatu w XX
Zmiany klimatu w XX
wieku
wieku
Zaobserwowano między innymi:
Zaobserwowano między innymi:
wzrost średniej temperatury na Ziemi o
wzrost średniej temperatury na Ziemi o
około 0,6
około 0,6
°
°
C,
C,
topnienie lodowców,
topnienie lodowców,
podnoszenie się poziomu wody w
podnoszenie się poziomu wody w
morzach i oceanach - średnio o 10-20 cm,
morzach i oceanach - średnio o 10-20 cm,
wzrost częstotliwości i intensywności
wzrost częstotliwości i intensywności
ekstremalnych zjawisk pogodowych.
ekstremalnych zjawisk pogodowych.
Spowodowane były głównie
Spowodowane były głównie
działalnością człowieka i następowały w
działalnością człowieka i następowały w
wyjątkowo szybkim tempie.
wyjątkowo szybkim tempie.
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of DOE/NREL
Huragany
Huragany
W ostatnich dziesięcioleciach znacznie wzrosła liczba
W ostatnich dziesięcioleciach znacznie wzrosła liczba
najgwałtowniejszych huraganów, które w
najgwałtowniejszych huraganów, które w
pięciostopniowej skali Saffira-Simpsona są zaliczane do
pięciostopniowej skali Saffira-Simpsona są zaliczane do
4. i 5. kategorii.
4. i 5. kategorii.
www.biomasa.org/edu
kacja
W 2005 roku
W 2005 roku
nad Zatoką
nad Zatoką
Meksykańską i
Meksykańską i
wybrzeżem
wybrzeżem
Stanów
Stanów
Zjednoczonych
Zjednoczonych
przeszły
przeszły
huragany
huragany
Katrina i Wilma,
Katrina i Wilma,
z których
z których
pierwszy był
pierwszy był
najkosztowniejs
najkosztowniejs
zym, a drugi
zym, a drugi
najsilniejszym w
najsilniejszym w
dziejach.
dziejach.
Działalność człowieka
Działalność człowieka
a zmiany klimatu
a zmiany klimatu
Obecnie obserwowane zmiany klimatu
Obecnie obserwowane zmiany klimatu
zachodzą na skutek takich działań człowieka,
zachodzą na skutek takich działań człowieka,
jak:
jak:
emisje gazów cieplarnianych
emisje gazów cieplarnianych
,
,
które gwałtownie wzrosły od czasów rewolucji
które gwałtownie wzrosły od czasów rewolucji
przemysłowej (połowa XVIII wieku) w związku
przemysłowej (połowa XVIII wieku) w związku
z powszechnym wykorzystaniem paliw
z powszechnym wykorzystaniem paliw
kopalnych,
kopalnych,
wylesienia,
wylesienia,
zmiany sposobu użytkowania gruntów.
zmiany sposobu użytkowania gruntów.
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of DOE/NREL
Co to są gazy
Co to są gazy
cieplarniane?
cieplarniane?
Gazy cieplarniane
Gazy cieplarniane
to składniki atmosfery,
to składniki atmosfery,
które mają zdolność zatrzymywania
które mają zdolność zatrzymywania
energii słonecznej w obrębie atmosfery
energii słonecznej w obrębie atmosfery
ziemskiej.
ziemskiej.
Zaliczamy do nich:
Zaliczamy do nich:
parę wodną,
parę wodną,
dwutlenek węgla,
dwutlenek węgla,
ozon,
ozon,
metan,
metan,
podtlenek azotu,
podtlenek azotu,
freony i inne gazy przemysłowe.
freony i inne gazy przemysłowe.
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of DOE/NREL
Znaczenie gazów
Znaczenie gazów
cieplarnianych
cieplarnianych
niektóre z nich są naturalnymi
niektóre z nich są naturalnymi
składnikami atmosfery – np. para
składnikami atmosfery – np. para
wodna,
wodna,
dzięki ich obecności w atmosferze na
dzięki ich obecności w atmosferze na
Ziemi panują warunki klimatyczne
Ziemi panują warunki klimatyczne
umożliwiające rozwój życia,
umożliwiające rozwój życia,
w efekcie wzrostu zawartości gazów
w efekcie wzrostu zawartości gazów
cieplarnianych w atmosferze pogłębia
cieplarnianych w atmosferze pogłębia
się zjawisko efektu cieplarnianego i
się zjawisko efektu cieplarnianego i
następuje globalne ocieplenie
następuje globalne ocieplenie
www.biomasa.org/edu
kacja
Efekt cieplarniany
Efekt cieplarniany
to zjawisko polegające na zatrzymywaniu przez gazy
to zjawisko polegające na zatrzymywaniu przez gazy
cieplarniane części energii, która wcześniej dotarła
cieplarniane części energii, która wcześniej dotarła
do Ziemi w postaci promieniowania słonecznego.
do Ziemi w postaci promieniowania słonecznego.
promieniowanie słoneczne przechodzi przez
promieniowanie słoneczne przechodzi przez
atmosferę i ogrzewa powierzchnię Ziemi,
atmosferę i ogrzewa powierzchnię Ziemi,
ogrzana Ziemia wypromieniowuje ciepło,
ogrzana Ziemia wypromieniowuje ciepło,
promieniowanie cieplne jest pochłaniane przez
promieniowanie cieplne jest pochłaniane przez
gazy cieplarniane i ponownie emitowane do
gazy cieplarniane i ponownie emitowane do
powierzchni Ziemi
powierzchni Ziemi
Efekt cieplarniany jest zjawiskiem naturalnym,
Efekt cieplarniany jest zjawiskiem naturalnym,
jednak pod wpływem działalności człowieka
jednak pod wpływem działalności człowieka
przybiera na sile.
przybiera na sile.
www.biomasa.org/edu
kacja
www.biomasa.org/edu
kacja
Gazy
Gazy
cieplarnia
cieplarnia
ne tworzą
ne tworzą
barierę
barierę
zatrzymują
zatrzymują
cą ciepło
cą ciepło
w
w
atmosferze
atmosferze
ziemskiej.
ziemskiej.
Zmiany składu atmosfery
Zmiany składu atmosfery
Gaz
Gaz
cieplarniany
cieplarniany
Symbol
Symbol
Wzrost stężenia
Wzrost stężenia
w atmosferze w
w atmosferze w
latach 1750-
latach 1750-
2000
2000
dwutlenek
dwutlenek
węgla
węgla
CO
CO
2
2
31%
31%
metan
metan
CH
CH
4
4
151%
151%
podtlenek
podtlenek
azotu
azotu
N
N
2
2
O
O
17%
17%
ozon
ozon
O
O
3
3
35%
35%
www.biomasa.org/edu
kacja
Wzrost stężenia CO
Wzrost stężenia CO
2
2
Od 1958 roku na szczycie góry Mauna Loa na
Od 1958 roku na szczycie góry Mauna Loa na
Hawajach, na wysokości około 4000 m n. p. m.
Hawajach, na wysokości około 4000 m n. p. m.
wykonywane są pomiary stężenia CO
wykonywane są pomiary stężenia CO
2
2
w atmosferze.
w atmosferze.
www.biomasa.org/edu
kacja
Wyniki
Wyniki
pomiarów
pomiarów
dokonywanych
dokonywanych
w miejscu
w miejscu
oddalonym od
oddalonym od
lokalnych źródeł
lokalnych źródeł
zanieczyszczeń
zanieczyszczeń
wyraźnie
wyraźnie
wykazują
wykazują
wzrost stężenia
wzrost stężenia
CO
CO
2
2
w
w
atmosferze.
atmosferze.
Źródła emisji CO
Źródła emisji CO
2
2
www.biomasa.org/edu
kacja
Jakie działania człowieka są
Jakie działania człowieka są
źródłem emisji gazów
źródłem emisji gazów
cieplarnianych?
cieplarnianych?
dwutlenku węgla
dwutlenku węgla
– spalanie paliw
– spalanie paliw
kopalnych, karczowanie lasów
kopalnych, karczowanie lasów
metanu
metanu
- spalanie paliw kopalnych,
- spalanie paliw kopalnych,
hodowla bydła, uprawy ryżu,
hodowla bydła, uprawy ryżu,
składowiska odpadów
składowiska odpadów
podtlenku azotu
podtlenku azotu
– spalanie paliw
– spalanie paliw
kopalnych, stosowanie nawozów
kopalnych, stosowanie nawozów
azotowych, przemysł chemiczny
azotowych, przemysł chemiczny
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of
DOE/NREL
Courtesy of
DOE/NREL
Prognozy na przyszłość
Prognozy na przyszłość
klimat powoli reaguje na bodźce -
klimat powoli reaguje na bodźce -
nawet gdyby zupełnie wstrzymano
nawet gdyby zupełnie wstrzymano
emisje gazów cieplarnianych,
emisje gazów cieplarnianych,
temperatury rosłyby jeszcze przez
temperatury rosłyby jeszcze przez
wiele lat i jeszcze przez wiele lat
wiele lat i jeszcze przez wiele lat
następowałyby zmiany klimatyczne,
następowałyby zmiany klimatyczne,
ograniczenie emisji gazów
ograniczenie emisji gazów
cieplarnianych napotyka jednak
cieplarnianych napotyka jednak
rozmaite trudności - tym bardziej więc
rozmaite trudności - tym bardziej więc
należy oczekiwać kontynuacji zmian
należy oczekiwać kontynuacji zmian
klimatu w przyszłości
klimatu w przyszłości
www.biomasa.org/edu
kacja
© Marek Cios
Prognozy na przyszłość
Prognozy na przyszłość
temperatury nadal będą rosły
temperatury nadal będą rosły
– do końca
– do końca
obecnego stulecia temperatura podniesie się
obecnego stulecia temperatura podniesie się
o 1,4-5,8 st. C w stosunku do roku 1990,
o 1,4-5,8 st. C w stosunku do roku 1990,
poziom wody w morzu będzie się podnosił-
poziom wody w morzu będzie się podnosił-
między rokiem 1990 a 2100 wzrośnie on o 9-
między rokiem 1990 a 2100 wzrośnie on o 9-
88 cm,
88 cm,
pogodowe ekstrema będą występowały coraz
pogodowe ekstrema będą występowały coraz
częściej
częściej
– różne regiony ucierpią od powodzi
– różne regiony ucierpią od powodzi
lub susz, fali upałów, huraganów czy też
lub susz, fali upałów, huraganów czy też
tajfunów
tajfunów
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of
DOE/NREL
Skutki zmian klimatu
Skutki zmian klimatu
skutki zmian klimatycznych
skutki zmian klimatycznych
zagrażają
zagrażają
środowisku naturalnemu
środowisku naturalnemu
,
,
mogą okazać się niebezpieczne dla
mogą okazać się niebezpieczne dla
wielu
wielu
gatunków roślin i zwierząt
gatunków roślin i zwierząt
oraz całych ekosystemów,
oraz całych ekosystemów,
a także dla zdrowia, życia
a także dla zdrowia, życia
i działalności gospodarczej
i działalności gospodarczej
ludzi
ludzi
www.biomasa.org/edu
kacja
© Marek Cios
Przewidywane zmiany
Przewidywane zmiany
klimatyczne będą miały
klimatyczne będą miały
wpływ na
wpływ na
zdrowie ludzi,
zdrowie ludzi,
rolnictwo,
rolnictwo,
zasoby leśne,
zasoby leśne,
zasoby wodne,
zasoby wodne,
tereny przybrzeżne,
tereny przybrzeżne,
ekosystemy i
ekosystemy i
poszczególne gatunki
poszczególne gatunki
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of DOE/NREL
© Marek Cios
Wpływ zmian klimatu na
Wpływ zmian klimatu na
człowieka
człowieka
zalanie zamieszkanych terenów
zalanie zamieszkanych terenów
przybrzeżnych,
przybrzeżnych,
rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych,
rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych,
ekstremalne zjawiska pogodowe
ekstremalne zjawiska pogodowe
zagrożeniem dla życia, zdrowia i mienia
zagrożeniem dla życia, zdrowia i mienia
człowieka,
człowieka,
niedobór wody pitnej,
niedobór wody pitnej,
zmiany zasięgu upraw,
zmiany zasięgu upraw,
pustynnienie żyznych terenów
pustynnienie żyznych terenów
uprawnych,
uprawnych,
konieczności prowadzenia nawadniania
konieczności prowadzenia nawadniania
na większą skalę,
na większą skalę,
negatywne konsekwencje dla turystyki
negatywne konsekwencje dla turystyki
www.biomasa.org/edu
kacja
Wpływ zmian klimatu na
Wpływ zmian klimatu na
biosferę
biosferę
zmiany zasięgu gatunków i ekosystemów
zmiany zasięgu gatunków i ekosystemów
–
–
rośliny i zwierzęta będą zmuszone do
rośliny i zwierzęta będą zmuszone do
przenoszenia się na nowe obszary,
przenoszenia się na nowe obszary,
zanikanie ekosystemów
zanikanie ekosystemów
– np. górskich lasów
– np. górskich lasów
tropikalnych,
tropikalnych,
wymieranie gatunków
wymieranie gatunków
, które nie przystosują
, które nie przystosują
się do zbyt szybkich zmian lub nie zdołają
się do zbyt szybkich zmian lub nie zdołają
dotrzeć do nowych siedlisk,
dotrzeć do nowych siedlisk,
zwiększenie zagrożenia dla lasów
zwiększenie zagrożenia dla lasów
, które będą
, które będą
narażone na pożary, susze oraz choroby,
narażone na pożary, susze oraz choroby,
zamieranie raf koralowych
zamieranie raf koralowych
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of DOE/NREL
Świat wobec zmian
Świat wobec zmian
klimatu
klimatu
Zmiany klimatu wywołały reakcję społeczności
Zmiany klimatu wywołały reakcję społeczności
międzynarodowej:
międzynarodowej:
w 1992 roku podczas Szczytu Ziemi w Rio de
w 1992 roku podczas Szczytu Ziemi w Rio de
Janeiro przedstawiciele 154 państw podpisali
Janeiro przedstawiciele 154 państw podpisali
Ramową Konwencję w sprawie Zmian Klimatu
Ramową Konwencję w sprawie Zmian Klimatu
,
,
w 1997 roku Konwencję uzupełniono o
w 1997 roku Konwencję uzupełniono o
Protokół z Kioto
Protokół z Kioto
w którym sygnatariusze
w którym sygnatariusze
zobowiązali się do zredukowania emisji gazów
zobowiązali się do zredukowania emisji gazów
cieplarnianych o co najmniej 5% w latach
cieplarnianych o co najmniej 5% w latach
2008-2012.
2008-2012.
www.biomasa.org/edu
kacja
Jak każdy z nas może
Jak każdy z nas może
ograniczać emisje
ograniczać emisje
gazów cieplarnianych?
gazów cieplarnianych?
oszczędzając energię
oszczędzając energię
: wyłączaj sprzęt, z
: wyłączaj sprzęt, z
którego
którego
nie korzystasz, zakręcaj niepotrzebnie
nie korzystasz, zakręcaj niepotrzebnie
lejącą się wodę, wybierz transport
lejącą się wodę, wybierz transport
publiczny zamiast samochodu,
publiczny zamiast samochodu,
kupując energooszczędny sprzęt
kupując energooszczędny sprzęt
o jak najwyższej klasie
o jak najwyższej klasie
efektywności energetycznej,
efektywności energetycznej,
informując innych
informując innych
o skutkach
o skutkach
zmian klimatu i o tym, jak mogą im
zmian klimatu i o tym, jak mogą im
przeciwdziałać
przeciwdziałać
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of
DOE/NREL
Sposoby ograniczania
Sposoby ograniczania
emisji gazów
emisji gazów
cieplarnianych
cieplarnianych
wykorzystanie odnawialnych
wykorzystanie odnawialnych
źródeł energii,
źródeł energii,
efektywniejsze wykorzystanie
efektywniejsze wykorzystanie
konwencjonalnych źródeł
konwencjonalnych źródeł
energii,
energii,
stosowanie nowych
stosowanie nowych
energooszczędnych technologii,
energooszczędnych technologii,
ochrona istniejących lasów i
ochrona istniejących lasów i
prowadzenie nowych nasadzeń,
prowadzenie nowych nasadzeń,
poprawa izolacji cieplnej
poprawa izolacji cieplnej
budynków
budynków
www.biomasa.org/edu
kacja
Courtesy of
DOE/NREL
Courtesy of DOE/NREL