1
Procesy utlenienia-redukcji
(red-ox)
Reakcje red-ox są to takie reakcje, w
których
pomiędzy
związkami
reagującymi następuje przeniesienie
elektronów.
Związek,
który
traci
elektrony
utlenia się, jest
reduktorem
.
Związek, który zyskuje (pobiera)
elektrony
redukuje
się,
jest
utleniaczem
.
2
Przykłady:
1. Jony Na+ nie mogą być reduktorami, bo nie
można ich utlenić (sód jest tutaj na najwyższym
dostępnym mu stopniu utlenienia).
2. Reakcją red-ox jest np. spalanie węgla:
C+O
2
CO
2
Węgiel jest w tej reakcji reduktorem (oddaje 4
elektrony), zaś tlen jest utleniaczem.
3. Reakcją red-ox jest też reakcja wymiany:
2Al+3FeO3Fe+Al
2
O
3
zachodząca
podczas
tzw.
aluminotermii.
Reduktorem jest glin, utleniaczem zaś jest żelazo.
Tlen nie zmienia w tej reakcji stopnia utlenienia.
Procesy utlenienia-redukcji
(red-ox)
3
Półogniwo, reakcja
połówkowa red-ox
Umieśćmy metal w wodnym roztworze jego
soli, np. drut Cu w roztworze siarczanu
miedzi(II):
Na powierzchni metalu ustali się
natychmiast równowaga
Cu Cu
+2
+ 2e
-
opisywana stałą równowagi
w postaci
K=[Cu
2+
]
bowiem równowaga ta nie może
zależeć od ilości metalu.
4
Półogniwo, reakcja
połówkowa red-ox
Ogólnie
półogniwem
nazywamy
układ, w którym istnieje równowaga
pomiędzy dwoma różnymi co do
stopnia utlenienia formami tej
samej substancji.
Reakcja opisująca tę równowagę jest
reakcją połówkową
red-ox.
5
Półogniwo, reakcja
połówkowa red-ox
Przykłady półogniw:
1. Roztwór zawiera obok siebie jony
H
+
, Mn
+2
i MnO
4
-
; elektrodą jest
drut Pt (platyna służy tu wyłącznie
jako nośnik elektronów).
Mn
+2
+ 4H
2
O MnO
4
-
+ 8H
+
+ 5e
-
2. W roztworze kwasu znajduje się
drut Pt omywany gazowym wodorem
(elektroda gazowa - wodorowa).
H
2
2H
+
+ 2e
-
6
Ogniwo, siła
elektromotoryczna
Dowolne dwa ogniwa połączone ze
sobą tak, aby obwód był zamknięty
(następował swobodny przepływ
elektronów) tworzy
ogniwo
. Będzie
ono wykazywało różnicę napięć
(
siłę elektromotoryczną
).
7
Standardowa elektroda
wodorowa (SEW)
Ponieważ nie można mierzyć potencjału, lecz tylko
różnicę potencjałów, wygodnie było przyjąć
arbitralnie
pewną
wartość
potencjału
dla
wybranego
półogniwa
(jako
elektrody
odniesienia). Zaproponowano więc, że elektroda
wodorowa, w której aktywność jonów H
+
jest
równa 1, zaś ciśnienie wodoru równe jest 1 atm
ma (w 25
o
C) potencjał równy 0. Jest to tzw.
standardowa elektroda wodorowa.
Uwaga: elektroda jest standardowa wtedy, gdy
aktywności wszystkich substancji biorących udział
w opisującej jej pracę reakcji red-ox są równe 1,
zaś warunki są standardowe (t=25
o
C, p=1 atm).
8
Równanie Nernsta
Potencjał półogniwa (mierzony względem SEW)
można obliczyć za pomocą równania Nernsta:
gdzie E
0
- potencjał standardowy (wielkość
charakterystyczna dla danego układu), R -
stała gazowa, T - temperatura w skałi
Kelvina, F - stała Faraday'a (96500 C), n -
liczba elektronów przenoszonych w reakcji
red-ox.
ox
0
K
ln
nF
RT
E
E
9
Po zamianie logarytmu naturalnego na
dziesiętny i uwzględnieniu stałych
równanie Nernsta przyjmuje postać:
Wielkość pod logarytmem (K
ox
) jest
formalną
stałą
równowagi
reakcji
zachodzącej w półogniwie, zapisanej w
kierunku utlenienia substancji.
ox
0
K
log
n
059
.
0
E
E
Równanie Nernsta
10
Pomiar potencjału półogniwa
Najprościej byłoby mierzyć potencjał
względem SEW, ale jej konstrukcja nie
jest prosta. Można jednak użyć innej
elektrody odniesienia (porównawczej),
której potencjał jest znany.
Najbardziej
znaną
elektrodą
odniesienia jest elektroda kalomelowa
EK (E=+0.245 V).
11
Pomiar potencjału półogniwa
Przykład:
Ile wynosi potencjał badanej elektrody,
jeśli zmierzony względem EK wynosi
-0.202 V ?
Potencjał jest dodatni i wynosi +0.245-
0.202=+0.043 V. Widać to najlepiej na
osi liczbowej: