Kaszel
Kaszel jest mechanizmem obronnym
ustroju, polega na gwałtownym
wypchnięciu powietrza przez głośnię, co
ma na celu usunięcie z dróg
oddechowych nadmiaru śluzu lub ciała
obcego.
Podział:
ostry – do 3 tygodni
podostry – od 3 do 8 tygodni
przewlekły – ponad 8 tygodni
Łuk odruchu kaszlowego składa się z 5
elementów: receptorów, nerwów
aferentnych, ośrodka kaszlu w rdzeniu
przedłużonym, nerwów eferentnych i
narządów efektorowych.
Inny podział: suchy / produktywny
Kaszel ostry. Główne przyczyny:
Zakażenia wirusowe, w tym grypa
Ostre bakteryjne zapalenie zatok przynosowych
Zaostrzenie POChP
Alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa
Nieżyt spowodowany ekspozycją na substancje drażniące
Zapalenie płuc, zatorowość płucna, obrzęk płuc
Aspiracja ciała obcego
Krztusiec
W leczeniu skuteczny jest Disophrol, naproksen, Clarinase, leki
przeciwhistaminowe II generacji. Antybiotykoterapia tylko gdy leczenie
skojarzone lekiem przeciwhistaminowym i zmniejszającym przekrwienie
błony śluzowej nie daje poprawy oraz występują co najmniej dwa z
następujących objawów: ból zębów w okolicy szczękowej, ropna
wydzielina z nosa, zmiany w rtg zatok. Ponadto w zaostrzeniu POChP,
jeśli towarzyszy skrócony lub świszczący oddech. Odrębne wskazanie to
krztusiec. Brak efektu konwencjonalnej terapii – diagnostyka.
Kaszel podostry. Główne
przyczyny:
przebyta infekcja dróg oddechowych
bakteryjne zapalenie zatok obocznych nosa
astma oskrzelowa
Leczenie należy rozpocząć podobnie jak kaszlu ostrego,
a w przypadku procesu bakteryjnego zastosować
antybiotykoterapię. W przypadku zmian osłuchowych
nasuwających podejrzenie zapalenia płuc – wykonać
rtg. Objawy obturacji dróg oddechowych są
wskazaniem do zastosowania bronchodilatatorów i
glikokortykosteroidów. Ustąpienie kaszlu dzięki takiej
terapii nie jest równoznaczne z rozpoznaniem astmy
oskrzelowej (przejściowa nadreaktywność oskrzeli).
Kaszel przewlekły. Główne
przyczyny:
palenie tytoniu, narażenie zawodowe na drażniące czynniki wziewne (kurz,
dymy, opary, spaliny)
przewlekły nieżyt nosa i zatok przynosowych
kaszel tylno – gardłowy (PNDS), choroby uszu
astma oskrzelowa
GERD
przewlekłe zapalenie oskrzeli
polekowy (ACE-I, β-blokery)
inne ch. układu oddechowego: zapalenie płuc, ropień płuca, gruźlica,
sarkoidoza, nowotwory
przyczyny sercowe (NLK, stenoza mitralna)
psychogenny
3-40% populacji, K>M
Poszukiwanie przyczyny należy rozpocząć od rtg klatki piersiowej (nowotwór,
zapalenie płuc, rozstrzenie oskrzeli, NLK). Prawidłowy wynik – diagnostyka
astmy, PNDS, GERD. Kolejne badania: rtg/KT zatok, bronchoskopia.
Kaszel przewlekły
•
PNDS - zespół spływania wydzieliny po tylnej ścianie
gardła, może być spowodowany przewlekłym
zapaleniem zatok obocznych nosa, alergicznym,
niealergicznym lub naczynioruchowym nieżytem błony
śluzowej nosa. Studia kliniczne sugerują, że PNDS jest
wywołany stymulacją włókien aferentnych z tylnej
ściany gardła do ośrodków kaszlu w rdzeniu
przedłużonym. Stymulację wywołuje wydzielina
spływająca z nosa i zatok do krtaniowej części gardła.
Na początku leczenia podajemy lek obkurczający błonę
śluzową nosa, następnie steryd lokalnie, w zależności
od potrzeb – antybiotyki i leki przeciwalergiczne.
•
Przewlekłe zapalenie oskrzeli – kaszel połączony z
wykrztuszaniem utrzymuje się trzy lub więcej miesięcy
w roku przez co najmniej dwa kolejne lata. U podłoża
tego stanu leży nadprodukcja śluzu, więc podaje się
leki cholinolityczne. Należy dążyć do eliminacji
czynika wywołującego.
Kaszel przewlekły
Astma oskrzelowa
Kaszel w astmie jest nawracający i nieproduktywny,
jego nasilenie wzrasta w godzinach nocnych,
nasila się pod wpływem infekcji, wysiłku, zimnego
powietrza, ekspozycji na alergeny. Terapia:
doraźnie wziewne leki z grupy
β
2
-
mimetyków, gdy
nieskuteczne – dołącza się kromony i
glikokortykosteroidy.
•
Zespół Corrao – astma niepełnoobjawowa.
Kaszel jest główną skargą chorych, nie towarzyszy
mu duszność ani świszczący oddech, spirometria
spoczynkowa jest w normie, występuje,
charakterystyczna dla astmy nadreaktywność
oskrzeli na metacholinę. Prawdopodobnie u
podłoża zespołu leży zapalenie ograniczone do
dużych oskrzeli.
Kaszel przewlekły
GERD – kaszel może być jedynym objawem lub
występuje zgaga, niestrawność, chrypka, dyskomfort w
klatce piersiowej. Terapia empiryczna: IPP, leki
osłaniające i prokinetyczne
kaszel polekowy – do 20 % pacjentów leczonych ACE-I
K>M, gdy objaw jest na tyle uporczywy, że zmusza do
odstawienia leku, należy go zastąpić antagonistą
receptora AT
1
kaszel psychogenny – rozpoznanie tylko z wykluczenia,
głośny, wybuchowy, nasila się w czasie zdenerwowania,
nigdy nie występuje w czasie snu. Badania fizykalne i
laboratoryjne nie wykazują odchyleń od normy. Często
staje się nawykiem po przebytej infekcji. Stosuje się leki
uspokajające i psychoterapię
Właściwa diagnostyka kaszlu umożliwia
jego skuteczne leczenie w większości
przypadków. Skuteczne leczenie kaszlu
zależy od właściwej terapii choroby
zasadniczej, której kaszel towarzyszy.
Ostateczna diagnoza opiera się często na
obserwacji, który z leków przyniósł
poprawę (diagnosis ex iuvantibus). Jeżeli
przyczyna jest nadal niejasna – rozważyć
błąd diagnostyczny. Ponieważ kaszel jest
ważnym życiowo odruchem obronnym dla
dróg oddechowych, celem leczenia kaszlu
przewlekłego musi być przywrócenie
prawidłowego odruchu kaszlowego.
