Wydatki publiczne

Wykład 8.

Istota wydatków publicznych

ponoszone na realizację zadań
publicznych w celu zaspokojenia potrzeb
zbiorowych bądź potrzeb
indywidualnych, których ranga jest na
tyle wysoka, że władze publiczne
decydują się na całkowite lub częściowe
ich finansowanie ze środków publicznych

Cechy



arbitralnie ustalane przez władze publiczne



polityczny charakter wydatków publicznych



umożliwiają realizację celów społecznych
i gospodarczych



gwarantują wykonywanie klasycznych funkcji
państwa



kreowanie popytu w gospodarce

Rodzaje wydatków

publicznych

Kryteria podziału



przedmiotowe (związek z funkcjami państwa)



instytucjonalne



związku z fazą podziału dochodu narodowego



efektu



możliwości oddziaływania władzy publicznej

Kryterium przedmiotowe

Wydatki służące:



dostarczeniu dóbr i usług publicznych



dostarczeniu dóbr i usług społecznych



świadczeniu usług o charakterze gospodarczym



realizacji transferów socjalnych



obsłudze długu publicznego

Kryterium instytucjonalne



wydatki budżetu państwa



wydatki budżetów JST



wydatki funduszy zabezpieczenia społecznego



wydatki funduszy pozabudżetowych

Kryterium – związek z fazą

podziału dochodu

narodowego



wydatki redystrybucyjne (transfery)

– transfery wewnętrzne

– transfery zewnętrzne



wydatki rzeczywiste (definitywne)

Kryterium efektu



wydatki bieżące



wydatki inwestycyjne

Kryterium możliwości

oddziaływania władzy

publicznej



wydatki stałe (prawnie zdeterminowane)



wydatki zmienne (elastyczne)

Zakres (granice)

wydatków publicznych

prawo A. Wagnera
– nieustającego wzrostu wydatków
publicznych

Przyczyny wzrostu wydatków

publicznych

wyjaśniające funkcjonowanie prawa A. Wagnera



socjologiczne – im bardziej są aktywne podmioty

publicznoprawne, tym silniejszą mają tendencję

do rozszerzania swej działalności



historyczne – państwa pożyczając współcześnie

na spłatę dawnych długów utrzymują, a nawet zwiększają

realny poziom ogólnego zadłużenia



polityczne – wiążą się ze zmianą doktryny polityki

gospodarczej, np. przejścia od państwa „nocnego stróża”

do państwa dobrobytu”



ekonomiczno-społeczne – postęp techniczny, poszerzenie

zakresu potrzeb zbiorowych

Wielkość wydatków publicznych
w konkretnym miejscu i czasie

uwarunkowana jest:



prowadzoną polityką społeczno-gospodarczą



sytuacją międzynarodową (wojny, napięcie
międzynarodowe)



koniunkturą ekonomiczną (w okresach kryzysów,
recesji państwo wydatkuje więcej środków
publicznych)



postępem technicznym



postępem cywilizacyjnym (jakość życia obywateli)

Zasady dokonywania wydatków

publicznych (uwarunkowania

prawne)



wydatki i rozchody publiczne ujęte w budżetach
i planach finansowych jednostek budżetowych
stanowią nieprzekraczalny limit
(z wyłączeniem wydatków finansowanych
z dochodów własnych jednostek budżetowych)

Zasady dokonywania wydatków

publicznych (uwarunkowania

prawne)



wydatki ujęte w rocznych planach finansowych
jednostek SFP mogą ulec zwiększeniu, jeżeli:

- zrealizowano przychody własne wyższe
od prognozowanych

- zwiększenie kosztów nie spowoduje
zwiększenia
dotacji z budżetu oraz nie zmniejszy wielkości
planowanych wpłat do budżetu

Zasady dokonywania wydatków

publicznych (uwarunkowania

prawne)



wydatki mogą być ponoszone na cele i w
wysokości ustalonych w ustawie budżetowej,
uchwale budżetowej JST i w planie finansowym
jednostki SFP



jednostki SFP mogą zaciągać zobowiązania
do wysokości wynikającej z planu wydatków
lub kosztów jednostki pomniejszonej o wydatki
na wynagrodzenia i obligatoryjne wpłaty

Zasady dokonywania wydatków

publicznych (uwarunkowania

prawne)



wydatki publiczne powinny być dokonywane w
sposób:

- celowy i oszczędny

- z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych

efektów z danych nakładów

- umożliwiający terminową realizację zadań

- na zasadach wynikających z ustawy o zamówieniach
publicznych (usługi, dostawy lub roboty budowlane)

Zasady dokonywania wydatków

publicznych (uwarunkowania

prawne)



wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa
są dokonywane przed innymi wydatkami
budżetu państwa



realizacja wydatków następuje zgodnie
z harmonogramem realizacji dochodów i
wydatków budżetu

Zasady dokonywania wydatków

publicznych (uwarunkowania

prawne)



wydatki związane z wpłatą środków własnych
Unii Europejskiej dokonywane są w terminach
i wysokości wynikającej z umowy
międzynarodowej



w przypadku zwiększenia wpłaty w pierwszej
kolejności przeznacza się:

–

wydatki zablokowane

–

niepodzielone rezerwy celowe

Zasady dokonywania wydatków

publicznych (uwarunkowania

prawne)



niezrealizowane kwoty wydatków budżetu
państwa wygasają z upływem roku budżetowego



podstawowe wyjątki:

- wydatki, których źródłem finansowania są przychody
z kredytów zagranicznych

- wydatki przeznaczone na finansowanie „programów
unijnych”

- wydatki ujęte w wykazie rozporządzenia RM

Zasady dokonywania wydatków

publicznych (uwarunkowania

prawne)



wydatki związane z dotacjami udzielanymi z
budżetu państwa podlegają zwrotowi w
przypadku:

- niewykorzystania

- wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem

- pobrania nienależnie lub w nadmiernej

wysokości

Wydatki budżetu państwa

– przeznaczenie



utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy

publicznej



kontroli i ochrony prawa



zadania wykonywane przez administrację rządową



funkcjonowanie sądów i trybunałów



subwencje ogólne dla jednostek samorządu

terytorialnego



dotacje dla JST

Wydatki budżetu państwa

– przeznaczenie



środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej
(środki własne UE)



subwencje dla partii politycznych



dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami



obsługa długu publicznego



realizacja Wspólnej Polityki Rolnej



współfinansowanie „programów unijnych”