Wydatki publiczne

Wykład 8.

 

 

Istota wydatków publicznych

ponoszone na realizację zadań 
publicznych w celu zaspokojenia potrzeb 
zbiorowych bądź potrzeb 
indywidualnych, których ranga jest na 
tyle wysoka, że władze publiczne 
decydują się na całkowite lub częściowe 
ich finansowanie ze środków publicznych

 

 

Cechy



arbitralnie ustalane przez władze publiczne



polityczny charakter wydatków publicznych



umożliwiają realizację celów społecznych 
i gospodarczych



gwarantują wykonywanie klasycznych funkcji 
państwa



kreowanie popytu w gospodarce

 

 

Rodzaje wydatków 

publicznych

Kryteria podziału



przedmiotowe (związek z funkcjami państwa)



instytucjonalne



związku z fazą podziału dochodu narodowego



efektu



możliwości oddziaływania władzy publicznej

 

 

Kryterium przedmiotowe

Wydatki służące:



dostarczeniu dóbr i usług publicznych



dostarczeniu dóbr i usług społecznych



świadczeniu usług o charakterze gospodarczym



realizacji transferów socjalnych



obsłudze długu publicznego

 

 

Kryterium instytucjonalne



wydatki budżetu państwa



wydatki budżetów JST



wydatki funduszy zabezpieczenia społecznego



wydatki funduszy pozabudżetowych

 

 

Kryterium – związek z fazą 

podziału dochodu 

narodowego



wydatki redystrybucyjne (transfery)

 – transfery wewnętrzne

 – transfery zewnętrzne



wydatki rzeczywiste (definitywne)

 

 

Kryterium efektu



wydatki bieżące



wydatki inwestycyjne

 

 

Kryterium możliwości 

oddziaływania władzy 

publicznej



wydatki stałe (prawnie zdeterminowane)



wydatki zmienne (elastyczne)

 

 

Zakres (granice) 

wydatków publicznych

prawo A. Wagnera 
– nieustającego wzrostu wydatków 
publicznych

 

 

Przyczyny wzrostu wydatków 

publicznych

wyjaśniające funkcjonowanie prawa A. Wagnera



socjologiczne – im bardziej są aktywne podmioty 

publicznoprawne, tym silniejszą mają tendencję 

do rozszerzania swej działalności



historyczne – państwa pożyczając współcześnie 

na spłatę dawnych długów utrzymują, a nawet zwiększają 

realny poziom ogólnego zadłużenia



polityczne – wiążą się ze zmianą doktryny polityki 

gospodarczej, np. przejścia od państwa „nocnego stróża” 

do państwa dobrobytu”



ekonomiczno-społeczne – postęp techniczny, poszerzenie 

zakresu potrzeb zbiorowych

 

 

Wielkość wydatków publicznych 
w konkretnym miejscu i czasie

 

uwarunkowana jest:



prowadzoną polityką społeczno-gospodarczą



sytuacją międzynarodową (wojny, napięcie 
międzynarodowe)



koniunkturą ekonomiczną (w okresach kryzysów, 
recesji państwo wydatkuje więcej środków 
publicznych)



postępem technicznym



postępem cywilizacyjnym (jakość życia obywateli)

 

 

Zasady dokonywania wydatków 

publicznych (uwarunkowania 

prawne)



wydatki i rozchody publiczne ujęte w budżetach 
i planach finansowych jednostek budżetowych 
stanowią nieprzekraczalny limit 
(z wyłączeniem wydatków finansowanych 
z dochodów własnych jednostek budżetowych) 

 

 

Zasady dokonywania wydatków 

publicznych (uwarunkowania 

prawne)



wydatki ujęte w rocznych planach finansowych 
jednostek SFP mogą ulec zwiększeniu, jeżeli:

- zrealizowano przychody własne wyższe 
  od prognozowanych

- zwiększenie kosztów nie spowoduje 
zwiększenia
  dotacji z budżetu oraz nie zmniejszy wielkości 
  planowanych wpłat do budżetu 

 

 

Zasady dokonywania wydatków 

publicznych (uwarunkowania 

prawne)



wydatki mogą być ponoszone na cele i w 
wysokości ustalonych w ustawie budżetowej, 
uchwale budżetowej JST i w planie finansowym 
jednostki SFP



jednostki SFP mogą zaciągać zobowiązania 
do wysokości wynikającej z planu wydatków 
lub kosztów jednostki pomniejszonej o wydatki 
na wynagrodzenia i obligatoryjne wpłaty 

 

 

Zasady dokonywania wydatków 

publicznych (uwarunkowania 

prawne)



wydatki publiczne powinny być dokonywane w 
sposób: 

- celowy i oszczędny

- z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych 
 

  efektów z danych nakładów

- umożliwiający terminową realizację zadań

- na zasadach wynikających z ustawy o zamówieniach
  publicznych (usługi, dostawy lub roboty budowlane)

 

 

Zasady dokonywania wydatków 

publicznych (uwarunkowania 

prawne)



wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa 
są dokonywane przed innymi wydatkami 
budżetu państwa



realizacja wydatków następuje zgodnie 
z harmonogramem realizacji dochodów i 
wydatków budżetu 

 

 

Zasady dokonywania wydatków 

publicznych (uwarunkowania 

prawne)



wydatki związane z wpłatą środków własnych 
Unii Europejskiej dokonywane są w terminach 
i wysokości wynikającej z umowy 
międzynarodowej



w przypadku zwiększenia wpłaty w pierwszej 
kolejności przeznacza się:

–

wydatki zablokowane

–

niepodzielone rezerwy celowe

 

 

Zasady dokonywania wydatków 

publicznych (uwarunkowania 

prawne)



niezrealizowane kwoty wydatków budżetu 
państwa wygasają z upływem roku budżetowego



podstawowe wyjątki:

- wydatki, których źródłem finansowania są przychody 
  z kredytów zagranicznych

- wydatki przeznaczone na finansowanie „programów
  unijnych”

- wydatki ujęte w wykazie rozporządzenia RM

 

 

Zasady dokonywania wydatków 

publicznych (uwarunkowania 

prawne)



wydatki związane z dotacjami udzielanymi z 
budżetu państwa podlegają zwrotowi w 
przypadku:

- niewykorzystania

- wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem

- pobrania nienależnie lub w nadmiernej 

wysokości

 

 

Wydatki budżetu państwa 

– przeznaczenie



utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy 

publicznej



kontroli i ochrony prawa



zadania wykonywane przez administrację rządową



funkcjonowanie sądów i trybunałów



subwencje ogólne dla jednostek samorządu 

terytorialnego



dotacje dla JST

 

 

Wydatki budżetu państwa 

– przeznaczenie



środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej 
(środki własne UE)



subwencje dla partii politycznych



dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami



obsługa długu publicznego



realizacja Wspólnej Polityki Rolnej



współfinansowanie „programów unijnych”