background image

Romuald Lango

Katedra Pielęgniarstwa 

Akademii Pomorskiej w Słupsku

background image

Epidemiolo
gia zatruć

Według WHO: czwarta 

przyczyna zgonów

Młody wiek ofiar

Druga przyczyna zgonów < 

50 r.ż, 

Zatrucia przypadkowe: 

przedawkowanie leków, 

omyłkowe, reakcje 

nadwrażliwości na leki, 

powikłania leczenia, zatrucia 

w wyniku skażenia środowiska

Zatrucia celowe: z zamiarem 

zabójstwa, demonstracyjne, 

samobójcze: dokonane i 

niedokonane

background image

Podział w zależności od drogi 
przedostania się toksyny do organizmu

Doustne

Przez wstrzyknięcie

Wziewne

Przez absorpcję z tkanek

background image

Podział w zależności od wieku ofiary

Wiek

20

40

60

80

100

Zatrucia 

Przypadkowe

1-3 lat

Zatrucia 

przypadkowe

Zatrucia 

Samobójcze

Kobiety 15-25 lat

Zatrucia 

Samobójcze

Mężczyźni 30-49 lat

background image

Najwyższy wskaźnik śmiertelności w 
zatruciach

Alkohole

Związki fosfoorganiczne

Metale

Tlenek węgla

Leki (Trójpierścieniowe przeciwdepresyjne, 

pobudzające, działające na układ krążenia

Narkotyki

Często zatrucia mieszane

!

!

background image

Zasady  postępowania z pacjentem 

Zasady  postępowania z pacjentem 

zatrutym

zatrutym

background image

Zasady  postępowania z pacjentem 

Zasady  postępowania z pacjentem 

zatrutym

zatrutym

Wszyscy chorzy z zaburzeniami świadomości 

gdzie nie można wykluczyć zatrucia powinni 
otrzymać:

Tlen  ( CO)

Nalokson ( narkotyki)

Tiaminę z glukozą ( alkohol)

Kon

iec

zno

ść w

ykl

ucz

eni

a in

nyc

h s

tan

ów

 

Kon

iec

zno

ść w

ykl

ucz

eni

a in

nyc

h s

tan

ów

 

cho

rob

ow

ych

 

cho

rob

ow

ych

 

mo

gąc

ych

 prz

ybi

era

ć m

ask

ę z

atr

uci

a, 

mo

gąc

ych

 prz

ybi

era

ć m

ask

ę z

atr

uci

a, 

szc

zeg

óln

ie h

ipo

glik

em

ii i 

obr

aże

ń m

ózg

ow

ia

szc

zeg

óln

ie h

ipo

glik

em

ii i 

obr

aże

ń m

ózg

ow

ia

!

!

background image

Zasady  postępowania z pacjentem 

Zasady  postępowania z pacjentem 

zatrutym

zatrutym

Wstępna ocena wydolności podstawowych funkcji życiowych

Drożność dróg oddechowych

Prawidłowa wentylacja i utlenowanie krwi

Prawidłowa perfuzja tkanek

Leczenie objawowe najczęściej niezależne od przyczyny 

zatrucia

Skurcz oskrzeli  -mimetyki wziewne: (Salbutamol, 

Berodual) 

Nadciśnienie tętnicze  leki naczyniorozszerzające

Niedociśnienie  uzupełnienie objętości i katecholaminy

!

!

background image

Zasady  postępowania z pacjentem 

Zasady  postępowania z pacjentem 

zatrutym

zatrutym

Istotne problemy u chorych z 
zatruciami:

•Drgawki 

•Hipotermia 

•Chorzy z hipotermią mają prawie 
zawsze hipotensję

•Rabdomioliza 

•Hipertermia

Intubacja tchawicy – wskazana u 
wszystkich chorych nieprzytomnych i 
u chorych bez odruchu gardłowego 
lub rzęsowego

!

!

background image

Zasady  postępowania z pacjentem 

Zasady  postępowania z pacjentem 

zatrutym

zatrutym

Leczenie objawowe zależne od rodzaju zatrucia:

Leczenie zaburzeń rytmu – zależne od przyczyny ale zawsze 

obowiązuje korekta zaburzeń elektrolitowych, kwasicy 

metabolicznej i hipoksji

Leczenie bradykardii  najczęściej Atropina, ewentualnie 

katecholaminy lub stymulacja zewnętrzna

Specyficzne leki w zatruciach gdy objawem jest bradykardia:

Blokery kanału wapniowego (werapamil)  związki wapnia

-blokery  glukagon

Trójpierścieniowe antydepresanty  NaHCO3

Fosfoorganiczne  atropina

Istotne działania: 

Ocena głębokości śpiączki

 Leczenie drgawek

Opanowanie pobudzenia psychoruchowego

!

!

background image

Zasady  postępowania z pacjentem 

Zasady  postępowania z pacjentem 

zatrutym

zatrutym

Dobry stan ogólny nie może 

Dobry stan ogólny nie może 

uśpić czujności ratownika.

uśpić czujności ratownika.

Każde ostre zatrucie należy 

Każde ostre zatrucie należy 

traktować jako stan 

traktować jako stan 

zagrożenia życia dopóki nie 

zagrożenia życia dopóki nie 

upewnimy się, że jest 

upewnimy się, że jest 

inaczej.  

inaczej.  

Objawy zatrucia mogą 

Objawy zatrucia mogą 

pojawić się natychmiast, ale 

pojawić się natychmiast, ale 

mogą też wystąpić po wielu 

mogą też wystąpić po wielu 

godzinach lub kilku dniach

godzinach lub kilku dniach

!

!

background image

Dekontaminacja i eliminacja 
trucizn

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejszeni

Zmniejszeni

wchłaniania 

wchłaniania 

trucizny

trucizny

Przyspieszen

Przyspieszen

ie eliminacji  

ie eliminacji  

trucizny z 

trucizny z 

ustroju

ustroju

Związanie 

Związanie 

toksyny

toksyny

Zmniejszenie maksymalnego 

Zmniejszenie maksymalnego 

stężenia  toksyny 

stężenia  toksyny 

Krok 
I

!

!

background image

Dekontaminacja i eliminacja 
trucizn

Eliminacj

Eliminacj

niewchło

niewchło

niętej 

niętej 

trucizny

trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie 

enie 

wchłania

wchłania

nia 

nia 

trucizny

trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie 

zenie 

eliminacji 

eliminacji 

 trucizny 

 trucizny 

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego 

maksymalnego 

stężenia  toksyny 

stężenia  toksyny 

Krok I

Krok II

Zastosowanie 

Zastosowanie 

swoistej 

swoistej 

odtrutki

odtrutki

!

!

background image

Eliminacja niewchłoniętej toksyny

Z oczu  15 minut płukania 

wodą, potem 0,9% NaCl

Z e skóry  j.w.

Zatrucie drogą wziewną  

usunięcie chorego ze skażonego 
środowiska

Zatrucie drogą pokarmową  

prowokacja wymiotów, płukanie 
żołądka, płukanie jelit, podanie 
środka adsorbującego

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie 

zenie 

eliminacji 

eliminacji 

 trucizny 

 trucizny 

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego stężenia 

maksymalnego stężenia 

 toksyny 

 toksyny 

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

wchłaniania 

wchłaniania 

trucizny

trucizny

!

!

background image

Eliminacja niewchłoniętej toksyny

Podanie środka adsorbującego: 

     Carbo medicinalis

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie 

zenie 

eliminacji 

eliminacji 

 trucizny 

 trucizny 

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego stężenia 

maksymalnego stężenia 

 toksyny 

 toksyny 

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

wchłaniania 

wchłaniania 

trucizny

trucizny

Dawka 1-2 g/kg c.c. 

Dawka 1-2 g/kg c.c. 

Jest skuteczny jeśli podany w ciągu 

Jest skuteczny jeśli podany w ciągu 

24 godzin od spożycia trucizny 

24 godzin od spożycia trucizny 

Nie działa w zatruciach etanolem, 

Nie działa w zatruciach etanolem, 

metanolem, glikolem, solami żelaza i 

metanolem, glikolem, solami żelaza i 

litu

litu

 

 

Nie należy podawać po spożyciu 

Nie należy podawać po spożyciu 

silnych kwasów i zasad

silnych kwasów i zasad

Adsorbowanie jest niespecyficzne – 

Adsorbowanie jest niespecyficzne – 

możliwość adsorbowania 

możliwość adsorbowania 

specyficznych odtrutek

specyficznych odtrutek

 

 

!

!

background image

Prowokacja wymiotów

Nie wykonywać u osób z 
zaburzeniami 
świadomości, w 
zatruciach środkami 
żrącymi, węglowodorami i 
 środkami pieniącymi. 

Podawanie do picia letniej 
wody w porcjach po 200-
250 ml i drażnienie tylnej 
ściany gardła 

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie 

zenie 

eliminacji 

eliminacji 

 trucizny 

 trucizny 

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego stężenia 

maksymalnego stężenia 

 toksyny 

 toksyny 

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

wchłaniania 

wchłaniania 

trucizny

trucizny

!

!

background image

Płukanie żołądka

Najlepiej w ciągu godziny od spożycia 

toksyny

U osób przytomnych w pozycji siedzącej

U osób z zaburzonym odruchem 

gardłowym płukanie musi być 

poprzedzone intubacją dotchawiczą

Przez gruby zgłębnik (36-40 F u dorosłych, 

24-28 F u dzieci)

Popłuczyny na badanie toksykologiczne

Pierwsza objętość  płucząca 150 ml u 

dorosłych, 50 ml u dzieci

Kolejne 200-300 ml u dorosłych i 50-100 

ml u dzieci

U dzieci < 5 r.ż. wyłącznie sól fizjologiczna

Aż do uzyskania czystych popłuczyn

Ostatnia porcja – z węglem aktywowanym

Metoda alternatywna – węgiel do 

pierwszej porcji i płukanie do chwili 

uzyskania popłuczyn bez śladu węgla

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie 

zenie 

eliminacji 

eliminacji 

 trucizny 

 trucizny 

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego stężenia 

maksymalnego stężenia 

 toksyny 

 toksyny 

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

wchłaniania 

wchłaniania 

trucizny

trucizny

!

!

background image

Płukanie jelit

W zatruciu 

Żelazem

trójpierścieniowymi antydepresantami

połknięciu opakowanych narkotyków

 
Podaje się do żołądka duże ilości glikolu 

polietylenowego

Upłynnia treść jelitową i przyspiesza pasaż 

jelitowy

Można dodać środki przeczyszczające

Aż do uzyskania czystego płynu z odbytnicy

Przeciwwskazania: 

perforacja przewodu pokarmowego, 

niedrożność, 

obfite krwawienie z p.pok.

ciężki stan ogólny

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

wchłaniania 

wchłaniania 

trucizny

trucizny

Przyspies

Przyspies

zenie 

zenie 

eliminacji 

eliminacji 

 trucizny 

 trucizny 

z ustroju

z ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego stężenia 

maksymalnego stężenia 

 toksyny 

 toksyny 

!

!

background image

Przyspieszenie eliminacji toksyny z 
ustroju

Diureza wymuszona z 
modyfikacją pH moczu)

Powtarzane podawanie 
węgla aktywowanego

Techniki nerkozastępcze 
(Hemodializa, 
hemofiltracja)

Hemoperfuzja

Plazmafareza

Tlenoterapia i hiperbaria 
tlenowa

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie 

enie 

wchłania

wchłania

nia 

nia 

trucizny

trucizny

Przyspieszeni

Przyspieszeni

e eliminacji  

e eliminacji  

trucizny z 

trucizny z 

ustroju

ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego stężenia 

maksymalnego stężenia 

 toksyny 

 toksyny 

background image

Diureza wymuszona 

z modyfikacją pH 

moczu

Wskazania - zatrucia substancjami 

dobrze rozpuszczalnymi w wodzie

Słabo wiążącymi się z białkami

Wydalanymi przez nerki

Przeciwwskazania: niewystarczająca 

wydolność nerek i serca

Czyli zatrucia:

Litem

Bromkami  

Amanityną (wczesny okres zatrucia 

sromotnikiem)

Realizacja:  kilkakrotne podawanie 

objętości 500 ml krystaloidów i 

prowokowanie diurezy 

furosemidem, tak by osiągnąć 

pożądany bilans płynowy

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie 

enie 

wchłania

wchłania

nia 

nia 

trucizny

trucizny

Przyspieszeni

Przyspieszeni

e eliminacji  

e eliminacji  

trucizny z 

trucizny z 

ustroju

ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego stężenia 

maksymalnego stężenia 

 toksyny 

 toksyny 

background image

Diureza 

wymuszona z alkalizacją moczu

Wskazania - zatrucia słabymi kwasami 

dobrze rozpuszczalnymi w wodzie

Słabo wiążącymi się z białkami

Wydalanymi przez nerki

Czyli zatrucia:

Salicylanami

Alkoholem

Chlorpropamidem

Barbituranami

Realizacja: 20-30 ml NaHCO3 do każdej 

objętości 500 ml podawanych 

krystaloidów, pod kontrolą jonogramu 

i stanu nawodnienia chorego

Cel: osiągnięcie diurezy > 1,5-2 

ml/kg/godz. , 7,45<pH< 7,55, 4,0<K

+

 

< 5,0 mmol/l 

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie 

enie 

wchłania

wchłania

nia 

nia 

trucizny

trucizny

Przyspieszeni

Przyspieszeni

e eliminacji  

e eliminacji  

trucizny z 

trucizny z 

ustroju

ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego stężenia 

maksymalnego stężenia 

 toksyny 

 toksyny 

Zasadowa diureza osmotyczna –  
mannitol lub glukoza 10% 6-8 L/dobę

  

 

background image

Dializa żołądkowo-jelitowa

Podawanie powtarzanych dawek 

węgla aktywowanego

Porcje 0,5-1 g/kg c.c.

Co 2-4 godzin

W zatruciach substancjami:

Przechodzącymi do krążenia 

wątrobowo-jelitowego

Słabo wiążącymi się z białkami

Czyli w zatruciach:

Teofiliną

Fenobarbitalem

Karbamazepiną

Trójpierścieniowymi 

antydepresantami

Eliminacja 

Eliminacja 

niewchłonięt

niewchłonięt

ej trucizny

ej trucizny

Zmniejsz

Zmniejsz

enie 

enie 

wchłania

wchłania

nia 

nia 

trucizny

trucizny

Przyspieszeni

Przyspieszeni

e eliminacji  

e eliminacji  

trucizny z 

trucizny z 

ustroju

ustroju

Związani

Związani

e toksyny

e toksyny

Zmniejszenie 

Zmniejszenie 

maksymalnego stężenia 

maksymalnego stężenia 

 toksyny 

 toksyny 

background image

Swoiste odtrutki

Substancje:

Zmieniające tor metaboliczny 
toksyny na mniej szkodliwy 
lub

Łączące się z toksyną w 
kompleks o mniejszej 
toksyczności, szybciej 
eliminowany z ustroju

Zastosowanie 

Zastosowanie 

swoistej 

swoistej 

odtrutki

odtrutki

Po podaniu specyficznej odtrutki 

Po podaniu specyficznej odtrutki 

konieczna jest obserwacja chorego, 

konieczna jest obserwacja chorego, 

aż do chwili znacznego obniżenia 

aż do chwili znacznego obniżenia 

stężenia toksyny

stężenia toksyny

Po początkowej poprawie związanej z 

Po początkowej poprawie związanej z 

podaniem odtrutki, może nastąpić 

podaniem odtrutki, może nastąpić 

ponowne pogorszenie stanu chorego

ponowne pogorszenie stanu chorego

!

!

background image

Swoiste odtrutki

TRUCIZNY

ODTRUTKI

Alkohol metylowy
Amfetamina (zespół 

cholinolityczny)
Benzodwuazepiny
Beta-blokery
Glikol etylenowy
Muchomor sromotnikowy
Opioidy
Paracetamol
Naparstnica
Fosforoorganiczne
Tlenek węgla
Żelazo

Alkohol etylowy

Fizostymina (neostygmina)

Flumazenil (Anexate)

Glukagon

Alkohol etylowy

Penicylina krystaliczna

Nalokson (Narcan)

N-acetylocysteina

Digibind, Digitalis antidot

Atropina, pralidoksym, toksogonina

Tlen

Deferoksamina

!

!

background image

Podstawy rozpoznawania zatruć

Zbieranie informacji

Zbieranie informacji

Choroby przewlekłe

Dostęp do leków

Narażenie zawodowe

Spożycie alkoholu

Nastawienie psychiczne 
w ostatnim okresie

Co zdarzyło się po 
spożyciu substancji

background image

Podstawy rozpoznawania zatruć

Poszukiwanie objawów 

Poszukiwanie objawów 

zatrucia

zatrucia

Wydolność podstawowych 
czynności życiowych

Szerokość źrenic

Zaburzenia widzenia

Stan neurologiczny

Stan skóry i śluzówek

Perystaltyka jelit

Obecność 
charakterystycznego 
zapachu

background image

Podstawy rozpoznawania zatruć

Badania diagnostyczne

Badania diagnostyczne

Co najmniej: 

10 ml krwi heparynizowanej 

10 ml krwi na skrzep

50 ml moczu

100 ml pierwszych popłuczyn

Badania są kosztowne  

konieczność wskazania czego 

poszukujemy

Niezgodność między badaniem 

toksykologicznym a objawami 

klinicznymi sugeruje zatrucie 

wieloma substancjami

!

!

background image

Podstawy rozpoznawania zatruć

Badania diagnostyczne

Badania diagnostyczne

Wnioski z badań podstawowych: 

Kwasica metaboliczna  zatrucie 

kwasami (salicylany, glikol, 

alkohol metylowy, barbiturany, 

cyjanki, tlenek węgla, żelazo

Hiperkaliemia  zatrucie 

digoksyną

 Hiperkalcemia  zatrucie 

fluorem i fluorowodorem

Hiponatremia  zatrucie 

związkami litu

EKG – niedokrwienie serca  

zatrucie CO, 

EKG - zab. Przewodnictwa  

blokery, Ca-blokery, digoksyna, 

trójpierścieniowe

!

!

background image

Rozpoznanie różnicowe

Obrażenia głowy

Choroby infekcyjne

Hipo- lub hiperglikemia

Niedoczynność tarczycy

Zespół odstawienia alkoholu

Podstawy rozpoznawania zatruć

background image

Zespoły objawów toksykologicznych - 
TOKSYDROMY

CHOLINERGICZNY

ANTYCHOLINERGICZNY

SYMPATYKOMIMETYCZNY

OPIOIDOWY/SEDATYWNY

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

background image

TOKSYDROM CHOLINERGICZNY

Objawy

ślinotok, 

bradykardia (lub 

tachykardia)

szpilkowate źrenice

łzawienie

potliwość

zwiększona ilość wydzieliny 

w oskrzelach, skurcz 

oskrzeli

wzmożona perystaltyka

osłabienie i drżenie 

mięśniowe

splątanie lub depresja OUN

Drgawki

Przyczyny:

Środki fosforoorganiczne

Fizostygmina, 

Grzyby (Muchomor 

sromotnikowy)

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

background image

TOKSYDROM ANTYCHOLINERGICZNY

Objawy:

Hipertermia

Tachykardia

Hipertensja

Zaczerwieniona sucha 

skóra

Rozszerzone źrenice

Suche śluzówki

Zwolnienie perystaltyki

Zaburzenia świadomości: 

podniecenie, otumanienie, 

halucynacje

Drgawki

Zaburzenia rytmu serca

Przyczyny:

Leki przeciwdepresyjne

Przeciwpsychotyczne

Przeciwpadaczkowe

Przeciwparkinsonowskie

Atropina

Skopolamina

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

background image

TOKSYDROM SYMAPTYKOMIMETYCZNY

Objawy:

Hipertermia

Tachykardia

Hipertensja

Rozszerzone źrenice

Obfite pocenie

Gęsia skórka

Zaburzenia świadomości: 

podniecenie, otumanienie, 

halucynacje, urojenia, 

agresja

Drgawki

Zaburzenia rytmu serca

Przyczyny:

Kokaina

Amfetamina i pochodne

Teofilina

Efedryna i inne leki 

sympatykomimetyczne

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

background image

TOKSYDROM OPIOIDOWY / SEDATYWNY

Objawy:

Śpiączka

Depresja oddychania

Obniżenie czucia bólu

Zwężenie źrenic

Bradykardia

Hipotensja

Hipotermia

Zwolnienie perystaltyki

Przyczyny:

Narkotyki

Barbiturany

Benzodwuazepiny

Podstawy rozpoznawania zatruć

!

!

background image

Zatrucia lekami i substancjami 
chemicznymi

Paracetamol

Salicylany

Opioidy i substancje euforyzujące

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne

Alkohole i glikole

background image

Paracetamol

Dawka toksyczna: 150 mg/kg ale notowano uszkodzenie wątroby 

po 60 mg/kg

Dobowa dawka toksyczna dla dorosłego: 7,5 g, Dawka śmiertelna: 

15 g

Najczęściej zatrucia u dzieci < 2 lat 

Objawy (2 – 4 doby po spożyciu) 

biegunka

brak łaknienia

nudności

wymioty

bóle brzucha 

potliwość

ból w prawym podżebrzu

żółtaczka

powiększenie wątroby

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

!

!

background image

Zatrucie Paracetamolem - 
postępowanie

Zapewnienie czynności życiowych według schematu ABC

Podanie węgla aktywowanego 1g/kg, 

Podanie N-acetylocysteiny 

Doustnie: pierwsza dawka 150 mg/kg, potem co 4 godziny 
70 mg/kg (łącznie 17 dawek)

 We wlewie dożylnym: 150 mg/kg przez 15 min, potem 50 
mg/kg/4 godziny, potem 100 mg/kg/16 godzin                        
                         (łącznie 300 mg/kg w ciągu 20 godzin)

Działa ochronnie na wątrobę poprzez inaktywację 
toksycznych metabolitów paracetamolu

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

background image

Salicylany

Pochodne kwasu acetylosalicylowego

Dawka toksyczna: 150 -300mg/kg 

Objawy zatrucia 

nudności

wymioty

potliwość

Szum w uszach

Encefalopatia salicylanowa (m.in. Pobudzenie ośrodka oddechowego 

 zasadowica oddechowa)

Objawy ciężkiego zatrucia

Zaburzenia neurologiczne

Obrzęk płuc 

Niewydolność oddechowa

Niewydolność nerek

Rabdomioliza

Krwawienie z przewodu pokarmowego

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

Objawy mogą 

Objawy mogą 

być 

być 

maskowane 

maskowane 

objawami 

objawami 

infekcji, 

infekcji, 

będącej 

będącej 

powodem ich 

powodem ich 

przyjmowania  

przyjmowania  

!

!

background image

Zatrucie Salicylanami - postępowanie 

Zapewnienie czynności życiowych według schematu 
ABC

Podanie węgla aktywowanego 1g/kg c.c.

W przypadku preparatów dojelitowych  płukanie jelit

Podawanie zwiększonych objętości płynów: 0,9% NaCl, 
Glukoza 5% z dodatkiem 20-30 ml NaHCO3

W razie ciężkiego stanu  hemodializa lub 

hemofiltracja

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

!

!

background image

Opioidy 

Objawy zatrucia  zespół opioidowy

Postępowanie

Objawowe: zabezpieczenie lub wspomaganie 

oddychania

Znaczna depresja oddechowa lub depresja OUN: 

podać nalokson 0,2 – 0,5 mg dożylnie lub do rurki 
intubacyjnej. Dawki naloksonu można powtarzać 
do dawki łącznej 2 mg.

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

Opioidy  szpilkowate źrenice, 

senność, śpiączka, depresja 

oddechowa, hipotensja.

   

Najczęstsze przyczyny zgonu: 

zatrzymanie oddechu i obrzęk płuc

!

!

background image

Substancje euforyzujące: Amfetamina i 
pochodne 

Objawy  zatrucia  zespół sympatykomimetyczny

Postępowanie

Zapewnienie czynności życiowych według schematu ABC

Tlenoterapia, podanie diazepamu 2-5 mg, leki obniżające 
ciśnienie

Badanie EKG i Rtg klatki piersiowej

Zatrucia lekami i substancjami chemicznymi

Kokaina  pobudzenie, euforia, 

drażliwość, drżenie, nudności, 

wymioty, rozszerzenie źrenic, ból za 

mostkiem, nadciśnienie, tachykardia, 

drgawki.

   

Najczęstsze przyczyny zgonu: 

zawał, nadciśnienie,  komorowe 

zaburzenia rytmu i drgawki 

   

(Relanium jest najczęściej skuteczne)

!

!

background image

Zatrucia alkoholami i glikolami

Alkohol etylowy

Alkohol metylowy

Alkohol metylowy

Alkohol izopropylowy

Alkohol izopropylowy

Glikol etylenowy

Glikol etylenowy

Glikol dwuetylenowy

Glikol dwuetylenowy

Zatrucie alkoholem z 

Zatrucie alkoholem z 

nieznanego źródła

nieznanego źródła

Świadoma konsumpcja 

Świadoma konsumpcja 

substancji zawierającej 

substancji zawierającej 

toksyczne alkohole 

toksyczne alkohole 

Alkohole działają depresyjnie na OUN przez receptor GABA. Jednoczesne spożycie 
leków działających przez receptor GABA nasila toksyczność jednego i drugiego

!

!

background image

Alkohol metylowy

Już 4 ml powodowało ślepotę

Duża zmienność wrażliwości osobniczej

Objawy po 12-24 (-72) godzin od spożycia

10-20 x < od etanolu powinowactwo do dehydrogenazy 
alkoholowej

Przyczyną zgonu są następstwa głębokiej kwasicy 
metabolicznej

Zatrucia alkoholami i glikolami

!

!

background image

Alkohol izopropylowy

Toksyczność większa niż etanol i mniejsza niż metanol

Metabolizowany przez dehydrogenazę alkoholową do 
acetonu (zapach!!)

W dużych dawkach powoduje hipotonię i hipowolemię

Tendencja do hipoglikemii

Zgon może nastąpić po spożyciu 150-200 ml 70% roztworu 

Zatrucia alkoholami i glikolami

background image

Glikol etylenowy 

Najczęstsza przyczyna zatruć alkoholami – także u dzieci

Metabolizowany do kwasu szczawiooctowego

Metabolity powodują głęboką depresję OUN z obrzękiem 
mózgu, drgawkami, kwasicę metaboliczną i ostrą 
niewydolność nerek

Dawka śmiertelna 1-2 ml/kg

W moczu – kryształki szczawianów wapnia

Zatrucia alkoholami i glikolami

background image

Problemy z zatruciem glikolem i 
metanolem 

Objawy wstępne jak po spożyciu alkoholu etylowego nie 
budzą niepokoju

Sedacja spowodowana spożyciem nie zwraca uwagi na 
grożące niebezpieczeństwo

Zawartość alkoholu etylowego w preparatach odwleka w 
czasie początek objawów toksycznych

Wskazuje to na konieczność wykonania badań na obecność 
metanolu i glikolu u wszystkich chorych głęboko upojonych 
alkoholem, szczególnie gdy jest głęboka kwasica 
metaboliczna (Oddech gonionego psa) 

Zatrucia alkoholami i glikolami

!

!

background image

Leczenie  

Różnicowanie z innymi możliwymi przyczynami pogorszenia 

czynności OUN

Postępowanie wstępne według zasad ABC

Płukanie żołądka jest uzasadnione do 30-60 min po spożyciu

NaHCO3 do wyrównania kwasicy

Prowokowana diureza z alkalizacją moczu

Vit. B1, B2, B6, Kwas foliowy, Glukoza 5%

Alkohole etylowy do żołądka – dawka wstępna 30-60 ml 80% 

roztworu albo

Alkohol etylowy dożylnie do stężenia 1 - 1,5 ‰

Anticol – hamuje dehydrogenazę alkoholową, może być 

podawany jako leczenie uzupełniające

W ciężkim zatruciu: hemodializa lub hemofiltracja 

Zatrucia alkoholami i glikolami

!

!

background image

Zatrucia gazami i dymami

Droga wziewna – ogromne pole powierzchni 

wchłaniania toksyny  szybka absorpcja

W razie wypadków przemysłowych – możliwa duża 

liczba ofiar. Ocena możliwości występowania toksyn 

według znajomości procesu technologicznego

Toksyny tym bardziej niebezpieczne im bardziej 

odczyn odbiega od neutralnego (pH<2,0 lub 

pH>11,5)

Zamierzone zatrucie spalinami – CO

background image

Objawy zatrucia

Niektóre toksyny wywołują reakcje alergiczne

Formaldehyd  stan astmatyczny lub wstrząs 

anafilaktyczny

Niektóre działają bezpośredni0 (chlorowodór, 

fluor, fluorowodór), inne po przejściu przemian 
metabolicznych (fosgen  chlorowodór + HCl)

Czynniki wpływające na ciężkość objawów 

zatrucia: czas ekspozycji, stężenie środka, 
rozpuszczalność w wodzie, pH 

Zatrucia gazami i dymami

background image

Typy uszkodzenia w ostrym zatruciu

Typ I: 

Lokalizacja uszkodzenia:  górne drogi oddechowe, oskrzela i oskrzeliki 

(martwica rozpływna lub koagulacyjna błon śluzowych)

Substancje: związki dobrze rozpuszczalne w wodzie (amoniak, chlor i 

(amoniak, chlor i 

chlorowodór, fluor i fluorowodór)

chlorowodór, fluor i fluorowodór)

Typ II: 

Lokalizacja uszkodzenia:  oskrzeliki oddechowe i pęcherzyki płucne 

Substancje: związki nierozpuszczalne w wodzie (fosgen, tlenki azotu)

(fosgen, tlenki azotu)

Typ III: 

Lokalizacja uszkodzenia:  tkanki całego organizmu  

Substancje: gazy lub pary absorbowane przez płuca, nie wywierające 

działania miejscowego (tlenek węgla, siarkowodór, cyjanowodór)

(tlenek węgla, siarkowodór, cyjanowodór)

Mechanizm działania: hamowanie procesów oddychania 

wewnątrzkomórkowego

Stopień hipoksemii nasila ogólne działanie substancji toksycznej

Zatrucia gazami i dymami

background image

Postępowanie w zatruciach wziewnych

Troska o własne bezpieczeństwo: maska, rękawice, odzież ochronna

W skażeniu siarkowodorem – aparat oddechowy

Schemat postępowania ABC

Jeżeli konieczny jest oddech zastępczy to przy pomocy worka 

samorozprężalnego lub układów oddechowych bezzwrotnych

Prowadzenie oddechu usta-usta bez zabezpieczenia się przed 

powietrzem wydychanym przez ratowanego jest niedozwolone

Podawanie tlenu w maksymalnym stężeniu

Wszyscy zatruci wymagają leczenia szpitalnego

Niewydolność oddechowa może pojawić się wiele godzin po ekspozycji

Zatrucia gazami i dymami

background image

Postępowanie w zatruciach wziewnych

Swoiste odtrutki w zatruciach typu III

H2S  azotan amylu, wziewnie

Cyjanowodór  wersenian dikobaltowy (Kelocyjanor)

Arsenowodór  Unithiol

Leczenie objawowe

obrzęku płuc

skurczu oskrzeli

zaburzeń rytmu serca

drgawek

obrzęku mózgu

Zatrucia gazami i dymami

background image

Tlenek węgla

Jedna z najczęstszych przyczyn zgonu z powodu zatruć! 

Jedna z najczęstszych przyczyn zgonu z powodu zatruć! 

Śmiertelność: 1,8%
Częstość powikłań neuropsychiatrycznych: 10-43%

Główne źródła

Gazy spalinowe

Dym

Gaz świetlny

Mechanizm działania:

Wiązanie się z hemoglobiną  karboksyhemoglobina niezdolna do 

przenoszenia tlenu. Powinowactwo Hb do CO 250 razy silniejsze niż do 

tlenu

Zablokowanie cytochromu C (przy stężeniu karboksyhemoglobiny > 50%)

Wiązanie z mioglobiną  rabdomioliza i ONN

Zatrucia gazami i dymami

!

!

background image

Tlenek węgla

Objawy zatrucia gdy HbCO < 25%

Bóle głowy

Nudności

Wymioty

Pobudzenie psychoruchowe

Objawy zatrucia gdy HbCO > 25%

Zaburzenia świadomości do śpiączki

Drgawki

Zaburzenia rytu serca

Obrzęk płuc

 niewydolność oddechowa

Obrzęk mózgu

Gdy HbCO > 60%  zgon w ciągu kilkunastu minut 

Zatrucia gazami i dymami

!

!

background image

Tlenek węgla – badania dodatkowe

HbCo > 10 % - potwierdzenie rozpoznania

Kwasica metaboliczna, 

podwyższone mleczany

CK

CK-MB

EKG

RTG

Zatrucia gazami i dymami

background image

Zatrucie CO – postępowanie

Bezpieczeństwo ratownika !!

Bezpieczeństwo ratownika !!

Wszyscy chorzy z objawami zatrucia CO wymagają leczenia 

Wszyscy chorzy z objawami zatrucia CO wymagają leczenia 

szpitalnego!!

szpitalnego!!

Postępowanie według schematu ABC

Natychmiast tlenoterapia – tlen w maksymalnym stężeniu

Maseczka CPAP

T1/2 HbCO – 4,5 godz. – 21% O2

T1/2 HbCO – 1,5 godz. – 100% O2

T1/2 HbCO – 20 min. W komorze hiperbarycznej  (Standard 

2,5 – 3 atmosfer przez 90 min. (– do 6 godzin od zatrucia 

CO) 

Leczenie tlenem powinno trwać co najmniej 4 x T1/2

Zatrucia gazami i dymami

!

!

background image

Wskazania do hiperbarii tlenowej w 
zatruciu CO

HbCO > 25%

Utrata przytomności w wywiadzie i 

patologiczne objawy neurologiczne

Objawy niedokrwienia serca i niebezpieczne 

zaburzenia rytmu

Brak klinicznej poprawy podczas tlenoterapii 

normobarycznej

HbCO > 10% u ciężarnych lub cechy 

zagrożenia płodu

Zatrucia gazami i dymami

!

!

background image

Zatrucia metalami

Występują rzadko

Objawy i rokowanie poważne

Najczęściej: 

Żelazo – przypadkowe zatrucia  u dzieci

Lit – zatrucia przewlekłe u osób leczonych z powodu 

manii/depresji

Arsen – najczęściej zatrucia celowe (trójtlenek  

arsenu – arszenik)

Zatrucia metalami

background image

Żelazo

Zdeponowane w narządach – wątrobie, nerkach, mózgu i sercu

Powodują niewydolność wielonarządową

Owrzodzenia, krwawienie lub perforacja przewodu 

pokarmowego, zapalenie otrzewnej

Kwasica mleczanowa + hiperglikemia

Dawka śmiertelna > 180 mg/kg

U dzieci najczęstsza przyczyna zgonu – ostra niewydolność 

wątroby 

Leczenie: objawowe + swoiste

Płukanie żołądka

Podawanie węgla nie ma sensu

Płukanie jelit jeśli badanie Rtg potwierdza rozpoznanie

Swoista odtrutka: Deferoksamina 15 mg/kg c.c./godz. i.v. do 

zmniejszenia stężenia żelaza w surowicy < 100 g/dl

Powstaje feroksamina wydalana z moczem

Zatrucia metalami

background image

Zatrucie litem – obraz kliniczny

Objawy prodromalne świadczące o zbliżaniu się do stężenia toksycznego: 

Drżenie rąk

Pragnienie

Poliuria

Objawy toksyczne:
      Ze strony przewodu pokarmowego:

Nudności 

Wymioty 

Biegunka

      Ze strony układu nerwowego:

Osłabienie mięśni, ataksja, dyzartria, mioklonie, splątanie, niewyraźne 

widzenie, zespół rzekomoparkinsonowski

Objawy ciężkiego zatrucia:

Drgawki

Stupor, śpiączka

Niewydolność nerek

Zatrucia metalami

background image

Zatrucie litem – postępowanie

Ocena stanu chorego według schematu ABC

Resuscytacja płynowa:  podawanie 0,9% NaCl + 
diureza wymuszona z alkalizacją moczu

Płukanie żołądka jeśli od spożycia litu nie minęła 1 
godzina

Płukanie jelit glikolem etylenowym 2 l/godz. 

Hemodializa lub hemofiltracja wielokrotnie powtarzane 
gdyż lit wolno wychodzi z tkanek

Konsultacja psychiatryczna po wyprowadzeniu ze stanu 
ostrego zatrucia

Zatrucia metalami

background image

Zatrucie arsenem

Dawka śmiertelna: 3-4 mg/kg

Mechanizm działania toksycznego: blokowanie grup 
sulfhydrylowych wielu enzymów  zaburzenia oddychania 

wewnątrzkomórkowego

Uszkodzenie zakończeń nerwów współczulnych i 
uszkodzenie naczyń włosowatych

Zatrucia metalami

background image

Zatrucie arsenem – obraz kliniczny

Objawy prodromalne (w ciągu kilku godzin o przyjęciu 

trucizny):

Bóle i zawroty głowy

Bóle brzucha

Obfita wodnista biegunka

Objawy charakterystyczne ( 12-24 godz. po spożyciu): 

Szaro-blada wilgotna i zimna skóra

Zaburzenia czucia

Zaburzenia rytu serca

Objawy ciężkiego wstrząsu

Zatrucia metalami

background image

Zatrucie arsenem – postępowanie

Prowokowanie wymiotów i płukanie żołądka do 1 godz. Po 
spożyciu trucizny

Płukanie jelit z wielokrotnym podawaniem węgla

Laktuloza 50 ml doustnie lub przez sondę– dawki należy 
powtarzać 

Hemodializa lub hemofiltracja

Dimerkaprol (BAL, Sulfactin) – substancja cheltująca metale 
ciężkie, takie jak arsen, rtęć, ołów 

Zatrucia metalami

background image

Zadania regionalnych ośrodków 
toksykologicznych

1.

Gromadzenie informacji o truciznach i ich działaniu

2.

Wykonywanie analiz toksykologicznych

3.

Diagnostyka i leczenie zatruć ostrych i przewlekłych

4.

Udzielanie telefonicznych konsultacji i informacji 
toksykologicznych

5.

Prewencja i likwidowanie zagrożeń toksycznych

6.

Współdziałanie ze służbami ratowniczymi w razie wystąpienia 
katastrof i masowych zatruć

Telefon do Regionalnego Ośrodka Informacji Toksykologicznej 

w Gdańsku: 058 349 2222 

058 349 2222 

(prosić o połączenie z lekarzem dyżurnym Kliniki Ostrych 

Zatruć) 


Document Outline