Ekonomiczne problemy
polityki ochrony
środowiska
Wykład 11
Instrumenty polityki ochrony
środowiska w praktyce
Ekonomiczne problemy
polityki ochrony
środowiska
Wykład 11
Instrumenty polityki ochrony
środowiska w praktyce
Podstawowe funkcje
instrumentów
ekonomicznych
• Rola fiskalna – generowanie dochodów
budżetu lub funduszy celowych
• Rola motywacyjna – ekonomiczny
bodziec skłaniający podmioty
gospodarcze do zmiany postępowania
• Obie funkcje są względem siebie
konkurencyjne i prowokują konflikt celów
(cele fiskalne kontra cele motywacyjne)
Warianty gromadzenia
dochodów z podatków i
opłat ekologicznych
• Budżet centralny
• Budżet centralny i budżety lokalne
• Fundusze celowe ochrony
środowiska
• Doraźne fundusze celowe
• Systemy mieszane
Uzasadnienie finansowania
projektów z funduszy celowych
Projekt jest
efektywny
ekonomicznie
Projekt nie jest
efektywny
ekonomicznie
Wykonalność
finansowa
projektu jest
zapewniona
Samodzielna
realizacja projektu
Projekt nie powinien
być realizowany z
punktu widzenia
społecznego
Projekt nie jest
wykonalny
finansowo
Realizacja
projektu jest
społecznie
pożądana, ale
wymaga
finansowego
wsparcia
Projekt nie zostanie
zrealizowany
Kierunek ewolucji
finansowania ochrony
środowiska na przykładzie
Holandii
• Do roku 1988: opłaty za użytkowanie środowiska
(w tym emisyjne) dostarczały dochodów
funduszom celowym ochrony środowiska
(earmarking czyli „szufladkowanie” )
• W latach 1988-1992: dochody z opłat zasilały
skonsolidowany fundusz ochrony środowiska
• Od roku 1992: wszystkie dochody z podatków o
podstawie środowiskowej trafiają do budżetu i
mogą zostać dowolnie wykorzystane
Przychody z „ekologicznych
podatków” w Unii Europejskiej
(15)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
19
80
,
19
81
,
19
82
,
19
83
,
19
84
,
19
85
,
19
86
,
19
87
,
19
88
,
19
89
,
19
90
,
19
91
,
19
92
,
19
93
,
19
94
,
19
95
,
19
96
,
19
97
,
19
98
,
19
99
,
%
w
sz
ys
tk
ic
h
p
o
d
a
tk
ó
w
Energia Zanieczyszczenia Transport
Przychody z „ekologicznych
podatków” w UE (15) wg
kategorii
Podatki prośrodowiskowe w krajach UE
0
2
4
6
8
10
12
14
Ho
lan
dia
Da
nia
Po
rtu
ga
lia
Irla
nd
ia
W
ielk
a B
ryt
an
ia
Fin
lan
dia
Lu
xe
m
bu
rg
Gre
cja
UE His
zp
an
ia
Be
lgia
Sz
w
ec
ja
Nie
m
cy
Au
str
ia
Fra
nc
ja
%
c
a
łk
o
w
it
y
c
h
p
rz
y
c
h
o
d
ó
w
p
o
d
a
tk
o
w
y
c
h
Energia
Zanieczyszczenia
Transport
0
2
4
6
8
10
12
14
%
c
ał
ko
w
it
yc
h
p
rz
yc
h
o
d
ó
w
p
o
d
at
ko
w
yc
h
Energia
Zanieczyszczenia
Transport
95
100
105
110
115
120
125
130
1980
1988
1996
Rok
In
d
e
k
s
w
zr
o
s
tu
p
rz
yc
h
o
d
ó
w
p
o
d
at
k
o
w
yc
h
w
%
Środowisko
Kapitał
Konsumpcja
Praca
Dynamika dochodów
podatkowych w UE
(wg
podstawy opodatkowania)
0
40000
80000
120000
160000
Em
is
je
d
o
po
w
ie
tr
za
C
FC
s
S
ci
ek
i
O
dp
ad
y
B
en
zy
na
b
ez
oł
ow
io
w
a
B
en
zy
na
o
ło
w
io
w
a
O
le
j n
ap
ęd
ow
y
(d
ie
se
l)
Le
kk
ie
o
le
je
o
pa
ło
w
e
C
ię
żk
ie
o
le
je
o
pa
ło
w
e
G
az
z
ie
m
ny
W
ęg
ie
l
K
ok
s
B
io
pa
liw
a
En
er
gi
a
el
ek
tr
yc
zn
a
(k
on
su
m
en
ci
)
En
er
gi
a
el
ek
tr
yc
zn
a
(p
ro
du
ce
nc
i)
Tr
an
sp
or
t (
je
dn
or
az
ow
y
po
da
te
k*
)
Tr
an
sp
or
t (
co
ro
cz
ny
p
od
at
ek
**
)
m
ili
on
y
U
S
D
Dochody z „ekologicznych
podatków” w OECD
(wg podstawy
opodatkowania
)
Kryteria wyboru
instrumentów polityki
ochrony środowiska (1)
• Skuteczność środowiskowa – realizacja
ustalonych celów ochrony środowiska
• Efektywność kosztowa – realizacja
celów zapewniających wymierne
korzyści jak najniższym kosztem
• Konkurencyjność gospodarki –
zapewnianie warunków do trwałego
rozwoju społeczno-gospodarczego
Kryteria wyboru
instrumentów polityki
ochrony środowiska (2)
• Przydatność bodźcowa lub fiskalna
• Zdolność do stymulowania postępu
technicznego
• Akceptowalność (przez podmioty
gospodarcze i społeczeństwo)
• Zapotrzebowanie na dane i
informacje
• Oszacowane koszty wdrożenia i
administrowania
Kryteria wyboru
instrumentów polityki
ochrony środowiska (3)
• Stabilność i wiarygodność
• Adaptacyjność (do istniejącej regulacji)
• Integracja z politykami sektorowymi
• Zgodność z porozumieniami
międzynarodowymi
• Brak negatywnych efektów
redystrybucyjnych (koszty, korzyści)
• Zaplecze społeczne i polityczne
Instrumenty polityki ochrony
środowiska w praktyce (1)
• Powszechna dominacja regulacji prawnych
• Powszechność stosowania rozwiązań
mieszanych, czyli prawno-
administracyjnych i ekonomicznych
• Wysokie koszty stosowania instrumentów
prawno-administracyjnych
• Rosnąca popularność instrumentów
ekonomicznych stwarzających szansę
obniżenia kosztów (efektywność kosztowa)
Instrumenty polityki ochrony
środowiska w praktyce (2)
• Powszechność stosowania jednolitych
systemów norm oraz opłat
• Obok kosztu dostosowania się podmiotów
gospodarczych istotny jest koszt
wdrożenia i administrowania
instrumentami
• Bariery wiedzy, możliwości pomiaru,
wyceny ekonomicznej i dostępności
informacji dotyczą kosztów zewnętrznych,
kosztów redukcji zanieczyszczeń, korzyści
z obniżenia presji na środowisko