Naród i mniejszości etniczne

w11

1 Grupa etniczna a naród

2 Drogi kształtowania się narodów w Europie

3 Państwa wielonarodowe i narody wieloetniczne

4 Mniejszości narodowe i etniczne we współczesnej Polsce

Ad 1) Grupa etniczna a naród

...nie ma i prawdopodobnie nie będzie takiej definicji
narodu,
która pasowałaby do wszystkich grup, których
członkowie uporczywie
uważają samych siebie za należących do jednego
narodu i jako naród są postrzegani przez ludzi
należących do innych grup tego rodzaju...

(Jerzy Szacki 1997).

Naród to zjawisko ściśle związane ze sferą

świadomości, tożsamości, wartości. Pojęcie narodu jest ściśle
związane z pojęciem etniczności. Istotą etniczności jest poczucie
tożsamości grupowej i mocne przekonanie o własnej odrębności.
Składniki etniczności: nazwa zbiorowości, przekonanie o
wspólnym pochodzeniu, wspólne dzieje, własna kultura, określone
terytorium, poczucie solidarności i tożsamości.
Rodzaje grup etnicznych: miejskie mniejszości etniczne, ludy
tubylcze, kulturowo zróżnicowane populacje państw będących
koloniami, protonarody (narody bez państwa).
Gdy grupa etniczna dąży do posiadania własnego państwa
(upolitycznienie), nabywa znamię NARODU.

Ad 2) Drogi kształtowania się

narodów

1/Droga od narodu do państwa: odrębna wspólnota kulturowa
przekształca się w organizm polityczny. Tak powstały „stare”
narody (narody terytorialno-obywatelskie) Europy.
2/Droga od państwa do narodu: organizm polityczny nabiera
cech wspólnoty kulturowej. Tak powstały „nowe” narody
(narody etniczno-kulturowe) Europy.

Potoczna świadomość narodowa:
-postrzeganie narodu w nierozerwalnym związku z organizacją
państwową,
-postrzeganie narodu w niezależnych od polityki wymiarach
etniczności i kultury.
Naród – zbiorowość w skali makrospołecznej – przybiera charakter
grupy własnej.

Ad 3) Państwa wielonarodowe

i narody wieloetniczne

Większość państw to etniczne mozaiki tworzone
według różnych wzorów:

1/ w państwach narodowych, rozwiniętych z wcześniejszych państw
terytorialnych, tożsamość narodowa powstała jako nowa jakość, która
nadbudowała się nad etnicznymi różnicami;
2/ państwa narodowe powstawały na terenach zamieszkiwanych
także przez inne grupy etniczne;
3/ mniejszości narodowe i mniejszości etniczne tworzone w wyniku
migracji (politycznej, ekonomicznej);
4/ specyficzny wzór wieloetniczności w USA – kraju samych
imigrantów (rdzenni mieszkańcy, Indianie, zostali wytępieni bądź
żyją w rezerwatach).

Mozaiki narodowościowe i etniczne są potencjalnym źródłem
konfliktów oraz podłożem ruchów narodowych.

Ad 4) Mniejszości narodowe i

etniczne

we współczesnej Polsce

1/ Wieloetniczne państwo Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej:
Wedle spisu powszechnego z 1931 r. 31% mieszkańców deklarowało
inny niż polski język ojczysty (14%-Ukraińcy i Rusini; 8,5%-Żydzi;
3,1%-Białorusini; 2,3%-Niemcy; 3,1%-inne zbiorowości etniczne).
2/ PRL – państwo jednolite narodowościowo (90% obywateli
uważało się i było uważanych za Polaków).
3/ Wedle szacunków najliczniejsza jest we współczesnej Polsce
mniejszość niemiecka (300 do 700 tys.), białoruska (215 tys.),
ukraińska (265 tys.).
4/ Ochrona praw mniejszości narodowych i etnicznych jest w Polsce
gwarantowana konstytucyjnie (art. 35 Konstytucji
uchwalonej w 1997 r.).