Wprowadzenie do
Wprowadzenie do
medycyny
medycyny
rozwojowej.
rozwojowej.
Noworodek,
Noworodek,
wcześniak, dziecko
wcześniak, dziecko
dystroficzne.
dystroficzne.
Dr med. Izabela Jastrzębska
Dr med. Izabela Jastrzębska
Wprowadzenie do
Wprowadzenie do
medycyny
medycyny
rozwojowej.
rozwojowej.
Noworodek,
Noworodek,
wcześniak, dziecko
wcześniak, dziecko
dystroficzne.
dystroficzne.
Dr med. Izabela Jastrzębska
Dr med. Izabela Jastrzębska
Wiek płodowy
Wiek płodowy
Reguła Naegelego (- 3 miesiące + 7
Reguła Naegelego (- 3 miesiące + 7
dni)
dni)
USG płodu (10 Hbd)
USG płodu (10 Hbd)
Ruchy płodu
Ruchy płodu
20 Hbd - I ciąża
20 Hbd - I ciąża
16-18 Hbd - kolejne ciąże
16-18 Hbd - kolejne ciąże
Wiek płodowy po urodzeniu
Wiek płodowy po urodzeniu
dziecka
dziecka
Skale dojrzałości:
Skale dojrzałości:
- Skala Ballard
- Skala Ballard
Noworodek może być
Noworodek może być
urodzony:
urodzony:
Przedwcześnie (< 37 Hbd)
Przedwcześnie (< 37 Hbd)
O czasie 37-42 Hbd
O czasie 37-42 Hbd
Po terminie > 42 Hbd
Po terminie > 42 Hbd
Prawidłowa masa ciała
Prawidłowa masa ciała
noworodka
noworodka
2 500 – 4 500 g
2 500 – 4 500 g
dla noworodka urodzonego o czasie czyli
dla noworodka urodzonego o czasie czyli
między
między
37 – 42 Hbd
37 – 42 Hbd
Np. dla dziecka urodzonego w 40 Hbd
Np. dla dziecka urodzonego w 40 Hbd
Norma masy ciała
Norma masy ciała
2 900 – 4 200 g
2 900 – 4 200 g
Siatki centylowe
Siatki centylowe
Istnieją siatki centylowe dla płodu
Istnieją siatki centylowe dla płodu
Masa ciała
Masa ciała
Wzrost
Wzrost
Obwód głowy
Obwód głowy
Klasyfikacja noworodków
Klasyfikacja noworodków
SGA (small for gestational age) –
SGA (small for gestational age) –
noworodki o masie ciała < 3 centyla dla
noworodki o masie ciała < 3 centyla dla
danego wieku płodowego
danego wieku płodowego
AGA (appropriate for gestational age) –
AGA (appropriate for gestational age) –
noworodki o masie ciała między 4 a 90
noworodki o masie ciała między 4 a 90
centylem
centylem
LGA (large for gestational age) –
LGA (large for gestational age) –
noworodki o masie ciała > 90 centyla dla
noworodki o masie ciała > 90 centyla dla
danego wieku płodowego
danego wieku płodowego
Masa ciała noworodka
Masa ciała noworodka
Noworodki z małą masą ciała (low
Noworodki z małą masą ciała (low
birth weight – LBW) < 2 500 g
birth weight – LBW) < 2 500 g
Noworodki z bardzo małą masą ciała
Noworodki z bardzo małą masą ciała
(very low birth weight – VLBW) < 1
(very low birth weight – VLBW) < 1
500 g
500 g
Noworodki ze skrajnie małą masą
Noworodki ze skrajnie małą masą
ciała (extremely low birth weight –
ciała (extremely low birth weight –
ELBW) < 1 000 g
ELBW) < 1 000 g
IUGR – Intrauterine growth
IUGR – Intrauterine growth
retardation
retardation
Śródmaciczne opóżnienie wzrastania:
Śródmaciczne opóżnienie wzrastania:
-
Noworodki z hipotrofią symetryczną
Noworodki z hipotrofią symetryczną
-
Noworodki z hipotrofią asymetryczną
Noworodki z hipotrofią asymetryczną
Hipotofia symetryczna
Hipotofia symetryczna
Pojawia się, gdy czynnik zadziałał w I trymestrze
Pojawia się, gdy czynnik zadziałał w I trymestrze
ciąży.
ciąży.
Obwód głowy, długość i masa ciała są
Obwód głowy, długość i masa ciała są
proporcjonalnie zmniejszone
proporcjonalnie zmniejszone
i znajdują się < 3
i znajdują się < 3
centyla dla danego wieku płodowego.
centyla dla danego wieku płodowego.
Czynnik sprawczy spowodował spadek potencjału
Czynnik sprawczy spowodował spadek potencjału
wzrastania płodu (zaburzenia genetyczne,
wzrastania płodu (zaburzenia genetyczne,
wrodzone zakażenia)
wrodzone zakażenia)
Postać asymetryczna
Postać asymetryczna
Pojawia się, gdy czynnik zadziałał w II lub III
Pojawia się, gdy czynnik zadziałał w II lub III
trymestrze ciąży. Występuje
trymestrze ciąży. Występuje
asymetria budowy
asymetria budowy
ciała
ciała
, niedobory wzrostu mogą występować
, niedobory wzrostu mogą występować
niezależnie od niedoborów masy.
niezależnie od niedoborów masy.
Najczęstszymi przyczynami tej postaci hipotrofii
Najczęstszymi przyczynami tej postaci hipotrofii
są: niewydolność łożyska, cukrzyca ciężarnych,
są: niewydolność łożyska, cukrzyca ciężarnych,
nadciśnienie tętnicze, niedożywienie matki.
nadciśnienie tętnicze, niedożywienie matki.
Hipotrofia asymetryczna
Hipotrofia asymetryczna
Następuje zmniejszenie ilości glikogenu i tkanki
Następuje zmniejszenie ilości glikogenu i tkanki
tłuszczowej oraz niedorozwój wszystkich
tłuszczowej oraz niedorozwój wszystkich
narządów płodu oprócz
narządów płodu oprócz
, serca i
, serca i
chronionych przez
chronionych przez
zwiększony
przepływ krwi kosztem innych układów. Zwiększa
przepływ krwi kosztem innych układów. Zwiększa
się ryzyko
się ryzyko
płodu, a także jego
płodu, a także jego
i
i
.
.
Przyczyny hipotrofii
Przyczyny hipotrofii
Matczyne
Matczyne
Płodowe
Płodowe
Łożyskowe
Łożyskowe
Matczyne
Matczyne
niski wzrost (szczególnie <146 cm)
niski wzrost (szczególnie <146 cm)
,
,
,
niski
pierwsza ciąża
pierwsza ciąża
dotychczasowa ilość ciąż >=4
dotychczasowa ilość ciąż >=4
choroby
choroby
(
(
,
,
Matczyne
Matczyne
przeszkody we wzroście macicy
przeszkody we wzroście macicy
w trakcie ciąży
w trakcie ciąży
przebywanie na dużych wysokościach
przebywanie na dużych wysokościach
złe przystosowanie układu krążenia do
złe przystosowanie układu krążenia do
ciąży (mała
ciąży (mała
,
,
nieprawidłowa
macicy)
macicy)
Matczyne
Matczyne
przeszkody we wzroście macicy
przeszkody we wzroście macicy
w trakcie ciąży
w trakcie ciąży
przebywanie na dużych wysokościach
przebywanie na dużych wysokościach
złe przystosowanie układu krążenia do
złe przystosowanie układu krążenia do
ciąży (mała
ciąży (mała
,
,
nieprawidłowa
macicy)
macicy)
Płodowe
Płodowe
płeć żeńska
płeć żeńska
(np.
(np.
,
,
)
wrodzona niedokrwistość
wrodzona niedokrwistość
)
Płodowe
Płodowe
wady
,
,
)
z pierwotnym
uszkodzeniem
uszkodzeniem
choroby genetyczne
choroby genetyczne
lub
lub
wewnątrzmaciczne (np.
wewnątrzmaciczne (np.
,
)
)
ekspozycja na
ekspozycja na
(zwłaszcza
(zwłaszcza
dla dawki >10
dla dawki >10
)
)
Łożyskowe
Łożyskowe
przedwczesne oddzielenie łożyska
przedwczesne oddzielenie łożyska
pojedyncza tętnica pępowinowa
pojedyncza tętnica pępowinowa
Skala APGAR
Skala APGAR
Cecha
0 punktów
1 punkt
2 punkty
A
Appearance (Skin color)
kolor skóry
sinica całego
ciała
tułów różowy,
sinica części
dystalnych
kończyn
całe ciało
różowe
P
Pulse
puls/na min.
niewyczuwalny
<100
>100
G
Grimace (Reflex irritability)
reakcja na bodźce (np.
wprowadzenie cewnika
do nosa)
brak
grymas twarzy
kaszel lub
kichanie
A
Activity (Muscle tone)
napięcie mięśni
brak napięcia,
wiotkość
ogólna
napięcie
obniżone,
zgięte
kończyny
napięcie
prawidłowe,
samodzieln
e ruchy
R
Respiration
oddychanie
brak oddechu
wolny i
nieregularny
głośny płacz
Skala APGAR
Skala APGAR
Wynik:
Wynik:
10–9 – noworodek w dobrym stanie
10–9 – noworodek w dobrym stanie
8–7 – zmęczenie porodem
8–7 – zmęczenie porodem
6–4 – zamartwica średniego stopnia (sina)
6–4 – zamartwica średniego stopnia (sina)
3–0 – zamartwica ciężka (blada)
3–0 – zamartwica ciężka (blada)
Łożyskowe
Łożyskowe
nieprawidłowy przebieg naczyń
nieprawidłowy przebieg naczyń
pępowinowych
pępowinowych
rozległe zawały łożyska
rozległe zawały łożyska
nieprawidłowy przyczep pępowiny
nieprawidłowy przyczep pępowiny
anastomozy naczyniowe
anastomozy naczyniowe
duże guzy łożyska (np.
duże guzy łożyska (np.
hamartoma
hamartoma
)
)
Zmiany po porodzie
Zmiany po porodzie
Fizjologiczny spadek masy ciała
Fizjologiczny spadek masy ciała
Żółtaczka fizjologiczna
Żółtaczka fizjologiczna
Oddanie smółki
Oddanie smółki
Hipoglikemia przejściowa
Hipoglikemia przejściowa
Hipokalcemia
Hipokalcemia
Fizjologiczny spadek
Fizjologiczny spadek
masy ciała
masy ciała
- Wydalanie płynu z płuc
- Wydalanie płynu z płuc
-
Oddawanie moczu i wydalenie smółki
Oddawanie moczu i wydalenie smółki
-
Utrata wody wskutek parowania
Utrata wody wskutek parowania
-
Wysychanie pępowiny
Wysychanie pępowiny
-
Ograniczona zdolność do zagęszczania
Ograniczona zdolność do zagęszczania
moczu
moczu
-
Najwyższy w 2-4 dobie, 10% masy ciała
Najwyższy w 2-4 dobie, 10% masy ciała
Żółtaczka noworodków
Żółtaczka noworodków
Wystąpienie żółtaczki: 2-3 doba życia
Wystąpienie żółtaczki: 2-3 doba życia
Rodzaj bilirubiny: bilirubina niesprzężona
Rodzaj bilirubiny: bilirubina niesprzężona
Tempo narastania bilirubiny < 10
Tempo narastania bilirubiny < 10
umol/l/godz.
umol/l/godz.
Stężenie maksymalne < 305 umol/l
Stężenie maksymalne < 305 umol/l
Ustąpienie żółtaczki: 5-7 doba życia
Ustąpienie żółtaczki: 5-7 doba życia
Żółtaczką patologiczną nazywamy żółtaczkę,
Żółtaczką patologiczną nazywamy żółtaczkę,
która nie spełnia powyższych kryteriów
która nie spełnia powyższych kryteriów
Żółtaczka fizjologiczna
Żółtaczka fizjologiczna
noworodków
noworodków
Nadmierne wytwarzanie bilirubiny:
Nadmierne wytwarzanie bilirubiny:
- krótszy czas przeżycia erytrocytów
- krótszy czas przeżycia erytrocytów
- nieefektywna erytropoeza
- nieefektywna erytropoeza
- policytemia
- policytemia
Zaburzenia transportu bilirubiny:
Zaburzenia transportu bilirubiny:
- niższe stężenie albumin
- niższe stężenie albumin
Zaburzenia metabolizmu wątrobowego:
Zaburzenia metabolizmu wątrobowego:
- mniejsza aktywność enzymów
- mniejsza aktywność enzymów
- niedobór białek nośnikowych
- niedobór białek nośnikowych
Nasilone krążenie jelitowo-wątrobowe:
Nasilone krążenie jelitowo-wątrobowe:
-
Niedobór endogennej flory jelitowej
Niedobór endogennej flory jelitowej
-
Słaba perystaltyka
Słaba perystaltyka
-
Obecność beta-glukuronidazy
Obecność beta-glukuronidazy
Zaburzenia oddychania u
Zaburzenia oddychania u
noworodka
noworodka
Zespół zaburzeń oddychania (ZZO) [RDS –
Zespół zaburzeń oddychania (ZZO) [RDS –
respiratory distress syndrome]
respiratory distress syndrome]
Zespół aspiracji smółki (MAS – meconium
Zespół aspiracji smółki (MAS – meconium
aspiration syndrome)
aspiration syndrome)
Przejściowe tachypnoe noworodków (TTN
Przejściowe tachypnoe noworodków (TTN
– transient tachypnoe of neonatorum)
– transient tachypnoe of neonatorum)
Zaburzenia drożności nosa
Zaburzenia drożności nosa
Wady wrodzone (np. Zespół Pierre-
Wady wrodzone (np. Zespół Pierre-
Robina)
Robina)
Przejściowe tachypnoe
Przejściowe tachypnoe
noworodków
noworodków
Łagodna, samoograniczająca się
Łagodna, samoograniczająca się
niewydolność oddechowa,
niewydolność oddechowa,
spowodowana opóźnioną reabsorpcją
spowodowana opóźnioną reabsorpcją
płynu owodniowego z płuc noworodka
płynu owodniowego z płuc noworodka
Częstość oddechów 60 - 120/min.
Częstość oddechów 60 - 120/min.
Brak innych objawów lub tylko
Brak innych objawów lub tylko
zaciąganie przestrzeni
zaciąganie przestrzeni
międzyżebrowych
międzyżebrowych
Objawy ustępują do 48-72 godzin
Objawy ustępują do 48-72 godzin
Martwicze zapalenie jelit
Martwicze zapalenie jelit
NEC – necrotizing enterocolitis
NEC – necrotizing enterocolitis
- występowanie rozlanych lub punktowych ognisk
- występowanie rozlanych lub punktowych ognisk
martwicy języka cienkiego i grubego,
martwicy języka cienkiego i grubego,
prowadzących do perforacji jelita i zapalenia
prowadzących do perforacji jelita i zapalenia
otrzewnej.
otrzewnej.
- Dotyczy głównie wcześniaków, duża śmiertelność
- Dotyczy głównie wcześniaków, duża śmiertelność
- Czynniki ryzyka: VLBL, kolonizacja bakteryjna,
- Czynniki ryzyka: VLBL, kolonizacja bakteryjna,
niedokrwienie jelit
niedokrwienie jelit
Erytrocyty u noworodka
Erytrocyty u noworodka
Prawidłowe wartości u noworodków
Prawidłowe wartości u noworodków
donoszonych:
donoszonych:
- Hemoglobina – 16,8 g/dl
- Hemoglobina – 16,8 g/dl
- Hematokryt – 58 %
- Hematokryt – 58 %
- Krwinki czerwone – 5 100 000
- Krwinki czerwone – 5 100 000
- Retikulocyty – 5 %
- Retikulocyty – 5 %
Anemia
Anemia
Anemia u noworodka donoszonego
Anemia u noworodka donoszonego
Hb < 13,5 g/dl
Hb < 13,5 g/dl
Zespół różyczki
Zespół różyczki
wrodzonej
wrodzonej
TRIADA GREGA:
TRIADA GREGA:
- oko
- oko
- ucho
- ucho
- serce
- serce
Wady wrodzone: zaćma, mikroftalmia,
Wady wrodzone: zaćma, mikroftalmia,
zanik nerwu wzrokowego, wady serca,
zanik nerwu wzrokowego, wady serca,
głuchota, hepatosplenomegalia,
głuchota, hepatosplenomegalia,
małopłytkowość
małopłytkowość
Zespół ospy wietrznej
Zespół ospy wietrznej
wrodzonej
wrodzonej
Zapalenie siatkówki i naczyniówki
Zapalenie siatkówki i naczyniówki
Hipoplazja kończyn
Hipoplazja kończyn
Małogłowie
Małogłowie
Blizny
Blizny
Zaćma
Zaćma
Upośledzenie rozwoju psycho-
Upośledzenie rozwoju psycho-
ruchowego
ruchowego
Toksoplazmoza wrodzona
Toksoplazmoza wrodzona
Triada Sabina-Pinkertona:
Triada Sabina-Pinkertona:
- wodogłowie
- wodogłowie
- zwapnienia wewnątrzczaszkowe
- zwapnienia wewnątrzczaszkowe
- zapalenie siatkówki i naczyniówki
- zapalenie siatkówki i naczyniówki
oka
oka
Toksoplazmoza wrodzona
Toksoplazmoza wrodzona
Inne objawy:
Inne objawy:
- Wcześniactwo, dytrofia wewnątrzmaciczna
- Wcześniactwo, dytrofia wewnątrzmaciczna
- Drgawki w przebiegu zapalenia opon i mózgu
- Drgawki w przebiegu zapalenia opon i mózgu
- Objawy uogólnionego zakażenia (żółtaczka,
- Objawy uogólnionego zakażenia (żółtaczka,
hepatosplenomegalia, wysypka, wybroczyny,
hepatosplenomegalia, wysypka, wybroczyny,
niedokrwistość, małopłytkowość,
niedokrwistość, małopłytkowość,
powiększenie węzłów chłonnych
powiększenie węzłów chłonnych
- Małoocze
- Małoocze
- Zaćma
- Zaćma