Ryzyko zawodowe

Identyfikacja i ocena

czynników szkodliwych i

uciążliwych występujących na

stanowiskach pracy i ochrona

zdrowia pracowników

Część II

Stres

• Badania przeprowadzone w ostatnim ćwierćwieczu

dostarczają argumentów aby stres psychiczny

traktować jako

istotny czynnik ryzyka w środowisku

pracy.

• Stres jest definiowany

(CIOP)

jako zespół

reakcji psychofizjologicznych organizmu na

wymagania środowiska, które

przekraczają

możliwości organizmu lub są na granicy tych

możliwości.

• Stres można opisać na poziomie fizjologicznym,

psychologicznym i behawioralnym (czyli poziomie

zachowań)

Ramowa Dyrektywa Europejska 89/391/EEC

Stres – poziom fizjologiczny

Składowe stresu na poziomie fizjologicznym

:

• pobudzenie autonomicznego układu nerwowego

, zarówno

w jego części sympatycznej, jak i parasympatycznej,
przekazującego impulsy nerwowe do narządów
wewnętrznych (przyspieszenia akcji serca, wzmożone
oddychania),

• pobudzenie rdzenia nadnerczy

, co powoduje wydzielanie

adrenaliny i noradrenaliny do krwioobiegu. Hormony te
działają podobnie,

• pobudzenie przysadki mózgowej

, a za jej pośrednictwem

innych gruczołów wydzielania wewnętrznego np. tarczycy
wydzielającej do krwioobiegu hormon tyroksynę, który
m.in. zwiększa ogólną przemianę materii, częstość akcji
serca.

Stres – poziom psychologiczny

Reakcje psychologiczne:

• do najważniejszych należy

pobudzenie emocjonalne

przybierające postać gniewu, bądź lęku czy agresji;

• możliwe jest też

obniżenie nastroju

i pojawienie się

reakcji depresyjnych, apatii,

• często może dojść do

obniżenia samooceny

, a świat

staje się wrogi,

Przeżycia jednostki w chwili stresu zależą w dużym
stopniu od jej cech indywidualnych, a także od
rodzaju stresora.

Stres – poziom behawioralny

Reakcje na poziomie behawioralnym:

• Bezsenność, nadmierne palenie papierosów, zbyt

częste picie kawy, alkoholu, nadmierne jedzenie bądź
niedojadanie, mniejsza produktywność, skłonność do
pomyłek a nawet wypadków.

• Długotrwałe utrzymywanie się reakcji stresowej lub

szczególnie intensywny jej przebieg mogą prowadzić
do zmian chorobowych

Stres – skutki zdrowotne

Skutki zdrowotne stresu:

• choroby sercowo – naczyniowe, zwłaszcza choroba

wieńcowa, wysokie ciśnienie, zawał serca;

• zaburzenia układu trawiennego, zwłaszcza choroba

wrzodowa;

• dolegliwości mięśniowo – szkieletowe np. bóle szyi,

krzyża;

• zmniejszenie odporności immunologicznej organizmu.

Konsekwencje stresu w zakładzie

pracy

• wzrost absencji;
• spadek produktywności,
• wzrost wypadków,
• wyższa fluktuacja,
• zwiększone koszty ponoszone przez

organizację.

Z danych Europejskiej Fundacji Poprawy

Warunków Pracy i Życia wynika , że rocznie

kraje Unii Europejskiej wydają 20 mld euro z

powodu stresu w pracy (CIOP)

Źródła stresu w pracy

Źródłami stresu w pracy mogą być:

• złe fizyczne warunki pracy (hałas, zapylenie,

oświetlenie i inne),

• nadmierne wymagania ilościowe i jakościowe –

przeciążenie pracą,

• niedociążenie pracą,
• ograniczenie kontroli w pracy (autonomia

pracowników, uczestnictwo w podejmowaniu decyzji),

• niejasność i konflikt roli,
• niepewność pracy i brak perspektyw zawodowych,

• złe stosunki międzyludzkie, brak wsparcia

społecznego (mobbing, dyskryminacja).

Podstawowe kierunki

przeciwdziałania stresorom w

środowisku pracy

• indywidualne oddziaływanie na ludzi zwiększające

odporność na stres np. uczenie stosowania technik
relaksacyjnych;

• trening oddechowy;
• ćwiczenia fizyczne;
• medytacja;
• właściwy dobór zawodowy;
• wprowadzenie zmian organizacyjnych

optymalizujących psychospołeczne środowisko pracy.

Zasady właściwej organizacji

pracy

Zarys ogólnonarodowej strategii ochrony zdrowia

psychicznego w pracy opracowany przez Amerykański

Instytut Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.

• Obciążenie pracą i tempo pracy:

Wymagania zarówno

fizyczne jak i psychiczne powinny być zharmonizowane z

możliwościami i zasobami pracownika, tak aby uniknąć

przeciążenia lub niedociążenia pracą.

• Czas pracy

powinien być zharmonizowany z

obowiązkami poza pracą. Pozytywne rozwiązania to

ruchomy czas pracy, skracanie tygodnia pracy.

• Role zawodowe:

zakresy obowiązków i

odpowiedzialności powinny być dobrze zdefiniowane i

zrozumiałe dla pracownika. Należy unikać konfliktu

wymagań stawianych pracownikowi.

• Perspektywy zawodowe:

nie powinno być

dwuznaczności co do pewności pracy i perspektyw

rozwoju zawodowego. Należy jasno poinformować

pracowników o możliwościach awansu i

możliwościach doskonalenia zawodowego.

Zasady właściwej organizacji

pracy

• Środowisko społeczne:

Praca powinna dawać możliwość

kontaktów z ludźmi i tą drogą zapewniać wsparcie
emocjonalne i niezbędną pomoc przy wykonywaniu zadań.

• Treść pracy:

Zadania powinny być sensowne, stymulujące

i powinny wykorzystywać możliwości pracownika.
Zwiększenie zakresu obowiązków i rotacja stanowisk są
przykładami przeciwdziałania wąskiej, fragmentarycznej
pracy.

• Uczestnictwo i kontrola:

Pracownicy powinni mieć wpływ

na decyzje i działania, które wpływają na ich pracę.

Biologiczne czynniki szkodliwe –

podstawy prawne

1. Dział dziesiąty Kodeksu pracy;
2. Rozporządzenie MP i PS z 26.09.1997r. w sprawie

ogólnych przepisów bhp

(jedn. tekst Dz. U. z 2004r.

Nr 169, poz. 1650);

3. Rozporządzenie MZ z 22.04.2005r. w sprawie

szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w

środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników

zawodowo narażonych na te czynniki

(Dz. U. Nr 81,

poz. 716);

4. Rozporządzenie MZ z 28.11.2005r. w sprawie wykazu

stanowisk pracy oraz szczepień ochronnych

wskazanych do wykonania pracownikom

podejmującym pracę lub zatrudnionych na tych

stanowiskach

(Dz. U. Nr 250, poz. 2113).

5. Dyrektywy 89/391/EWG, 90/679EWG i 2000/54/WE

Biologiczne czynniki szkodliwe

Rozporządzenie [3] określa m.in.:

• klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych;
• wykaz prac narażających pracowników na działanie

czynników biologicznych;

• szczegółowe obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony

pracowników przed zagrożeniami powodowanymi przez
czynniki biologiczne,

• Sposób monitorowania stanu zdrowia narażonych

pracowników,

• Sposób prowadzenia rejestru prac narażających

pracowników na działanie szkodliwych czynników
biologicznych,

• Sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych

przy tych pracach oraz sposób przechowywania tych
rejestrów

Biologiczne czynniki szkodliwe –

klasyfikacja

Wyróżnia się cztery grupy zagrożenia:

• Grupa 1

– czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest

mało prawdopodobne.

• Grupa 2

– czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi,

mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale
rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało
prawdopodobne. Zazwyczaj są skuteczne metody profilaktyki
lub leczenia.

• Grupa 3

– czynniki, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie

choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a ich
rozprzestrzenienie w populacji ludzkiej jest bardzo
prawdopodobne. Zazwyczaj są skuteczne metody profilaktyki
lub leczenia.

• Grupa 4

– czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są

niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w
populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj nie
ma skutecznych metod ich profilaktyki lub leczenia.

Biologiczne czynniki szkodliwe –

wykazy

Grupa

zagrożenia

Bakterie

i podobne

organizmy

Wirusy

Pasożyty

Grzyby

2

140

Różne

odmiany

salmonelli

56

odry,

grypy,

świnki,

różyczki

60

20

3

zazwyczaj nie

są zakaźne

drogą

powietrzną

28

Salmonella

Typhi,

odmiany

brucelli

57

zapalenia

wątroby,

mózgu

10

6

4

-

12

ebola,

-

-

Biologiczne czynniki szkodliwe –

wykazy

W wykazach zastosowano dodatkowe oznaczenia
istotne dla ustalania skutków narażenia i profilaktyki
zagrożeń i tak:

• A – to czynniki mogące powodować alergie,

• T – to produkcja toksyn,

• V – wskazuje, że dostępna jest skuteczna

szczepionka,

• D – wskazuje, że wykaz pracowników powinien być

przechowywany przez okres dłuższy niż 10 lat.

Miejsca występowania czynników

biologicznych

• powierzchnia lub wnętrze organizmów ludzkich,

zwierzęcych i roślin,

• gleba, nawóz, woda,
• ścieki przemysłowe i komunalne,
• odpady poprodukcyjne i komunalne,
• elementy konstrukcyjne i wykończeniowe budynków

przewlekle zawilgocone,

• urządzenia klimatyzacji i nawilżania,
• pył i powietrze.

W rozprzestrzenianiu szkodliwych czynników
biologicznych największe znaczenie epidemiologiczne
mają aerozole i pyły biologiczne zawarte w powietrzu
a najmniejsze ma droga pokarmowa.

Skutki działania czynników

biologicznych

Najczęstsze grupy chorób zawodowych:

• choroby alergiczne i immunotoksyczne płuc,
• choroby alergiczne i immunotoksyczne górnych dróg

oddechowych,

• choroby skóry o podłożu alergicznym lub

toksycznym,

• zapalenia spojówek o podłożu alergicznym,
• choroby zakaźne i inwazyjne,
• nowotwory górnych dróg oddechowych.

Najczęstsze choroby zawodowe:

• alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych,
• astma oskrzelowa pochodzenia zawodowego,
• syndrom toksyczny wywołany pyłem organicznym.

Skutki działania czynników

biologicznych

Choroby zawodowe w wybranych branżach

spowodowane czynnikami biologicznymi:

• Służba zdrowia - wirusowe zapalenie wątroby,

gruźlica, AIDS,

• Służby weterynaryjna i zootechniczna – bruceloza,

tularemia, pryszczyca, ornitozy

• Służby leśne, drwale – borelioza, kleszczowe

zapalenie mózgu, wścieklizna , tularemia,

• Rolnictwo – alergiczne zapalenie pęcherzyków

płucnych, bruceloza.

Grupy zawodowe szczególnie

narażone

• Pracownicy służby zdrowia i laboratoriów,
• Rolnicy i pracownicy przemysłu rolno-spożywczego,
• Leśnicy i pracownicy przemysłu drzewnego,
• Hodowcy zwierząt i pracownicy służby weterynaryjnej,
• Przemysł biotechnologiczny,
• Pracownicy zbierający odpady i obsługujący wysypiska

śmieci,

• Rybacy, nurkowie, drukarze, pracownicy chłodnictwa oraz

montażu i obsługi systemów klimatyzacji,

• Górnicy, pracownicy przemysłu włókienniczego,
• Pracownicy przemysłu maszynowego,
• Nauczyciele, wychowawcy i opiekunowie społeczni,
• Konserwatorzy zabytków, bibliotekarze i archiwiści,

kucharze, sprzedawcy, fryzjerzy i kosmetyczki

Obowiązki pracodawcy

Szkodliwe czynniki biologiczne.

art. 222¹kp

• W razie zatrudniania pracownika w warunkach

narażenia na działanie szkodliwych czynników
biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne
środki eliminujące narażenie, a jeżeli to
niemożliwe, środki ograniczające stopień tego
narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki;

• Pracodawca prowadzi rejestr prac narażających

pracowników na działanie szkodliwych czynników
biologicznych oraz rejestr pracowników
zatrudnionych przy takich pracach.

Obowiązki pracodawcy

Rejestr prac

narażających pracowników na działanie

czynnika zakwalifikowanego do 3 lub 4 grupy
zagrożenia prowadzi się
w formie elektronicznej lub księgi rejestrowej.
W rejestrze powinny się znaleźć informacje
dotyczące:

• liczby pracowników wykonujących te prace
• wykazu czynności, podczas których pracownik jest

lub może być narażony na działanie czynników,

• imienia i nazwiska, stanowiska i telefonu osoby

upoważnionej przez pracodawcę do nadzoru w
zakresie bhp

Obowiązki pracodawcy

Rejestr pracowników

narażonych na działanie szkodliwych

czynników biologicznych zakwalifikowanych do grupy

3

lub 4

zagrożenia prowadzi się w formie elektronicznej lub

księgi rejestrowej.
Rejestr powinien zawierać następujące informacje

dotyczące:

• rodzaju wykonywanej pracy,
• stopnia zagrożenia spowodowanego działaniem czynnika,
• awarii i wypadków związanych z narażeniem na działanie

czynnika,

• wyniku przeprowadzonej oceny ryzyka z podaniem nazwy

czynnika i grupy zagrożenia,

• liczby pracowników narażonych na działanie czynnika,
• imienia i nazwiska, stanowiska oraz numeru telefonu

osoby odpowiedzialnej u pracodawcy za bhp i ochronę

zdrowia pracowników.

Obowiązki pracodawcy

Rejestr pracowników pracodawca przechowuje przez
okres co najmniej

10 lat

od dnia ustania narażenia.

Jeżeli następstwem narażenia może być choroba:

1.

przewlekła albo utajona,

2.

obecnie niemożliwa do zdiagnozowania do czasu kiedy
się rozwinie

3.

o wyjątkowo długim okresie wylęgania,

4.

o nawracającym charakterze w długim okresie
pomimo leczenia,

5.

mogąca powodować poważne, długookresowe
powikłania,
rejestr należy przechowywać przez

40 lat

.

W razie likwidacji zakładu pracodawca przekazuje
rejestr PIS i WOMP.
Rejestr jest udostępniany pracownikom na ich
wniosek.

Obowiązki pracodawcy

• unikanie

stosowania szkodliwego czynnika

biologicznego lub zastąpienie go mniej niebezpiecznym

o ile to jest możliwe;

• ograniczanie liczby pracowników narażonych na

działanie czynnika

;

• unikanie lub zminimalizowanie ryzyka

uwalniania się

czynnika biologicznego w miejscu pracy;

• zapewnienie pracownikom

skutecznych środków

ochrony zbiorowej i indywidualnej,

• stosowanie znaku ostrzegającego

przed zagrożeniem

biologicznym,

• opracowanie planu postępowania na wypadek awarii z

udziałem czynnika biologicznego zaliczonego do 3 lub 4

grupy zagrożenia

;

• przeprowadzenie badań na obecność czynnika, tam

gdzie to jest konieczne i technicznie wykonalne;

Obowiązki pracodawcy

• zapewnienie warunków

bezpiecznego zbierania,

przechowywania oraz usuwania odpadów

z zastosowaniem

bezpiecznych i oznakowanych pojemników;

• opracowanie i stosowanie

procedur bezpiecznego

postępowania z czynnikami;

• zapewnienie pracownikom

systematycznego

specjalistycznego szkolenia;

• poinformowanie pracowników o badaniach lekarskich, z

których mogą skorzystać po ustaniu narażenia;

• poinformowanie właściwego inspektora sanitarnego

o

pierwszym użyciu czynnika biologicznego zaliczonego do 2
– 4 grupy

zagrożenia, o każdym przypadku gdy zachodzą

zmiany mające znaczenie dla bezpieczeństwa pracowników,
o każdej awarii lub wypadku, które mogły
spowodować uwolnienie się czynnika i o zakończeniu
działalności.

Obowiązki pracodawcy

• zapewnienie pracownikom

bezpiecznych warunków

spożywania posiłków i napojów w wydzielonych
pomieszczeniach;

• Zapewnienie pracownikom

odpowiednich środków ochrony

indywidualnej i przechowywania tych środków w wyraźnie
oznakowanych miejscach,

• Zapewnienie

bezpiecznych pomieszczeń i urządzeń

higieniczno sanitarnych, środków higieny osobistej, środków
do odkażania skóry lub błon śluzowych;

• Opracowanie i zapewnienie

stosowania procedur

pobierania,

transportu oraz przetwarzania próbek i materiałów
pochodzenia ludzkiego i zwierzęcego, dezynfekcji,
bezpiecznego usuwania i postępowania ze skażonymi
odpadami;

Obowiązki pracodawcy

• zapewnienie

bezpiecznych warunków odkażania, czyszczenia,

a w razie konieczności niszczenia odzieży, środków
ochrony indywidualnej i wyposażenia, które uległy skażeniu
czynnikiem

,

• dostarczenie pracownikom pisemnych instrukcji bezpiecznego

postępowania z czynnikiem,

• informowanie pracowników, PIS i WOMP o awariach, ich

przyczynach i proponowanych środkach zapobiegawczych,

• stosowanie odpowiednich

stopni hermetyczności

określonych

w przepisie,

• informowanie PIS

o każdym przypadku zachorowania bądź

zgonu pracownika spowodowanych działaniem czynnika i
zapewnienie pozostałym pracownikom możliwości
przeprowadzenia stosownych badań, ponowne
przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego.

Środki i stopnie hermetyczności dla laboratoriów,

zwierzętarni, pomieszczeń izolacyjnych dla ludzi i

zwierząt

Środki hermetyczności

Stopień hermetyczności

Grupa 2

zagrożenia

Grupa 3
zagrożenia

Grupa 4

zagrożenia

1

2

3

4

Miejsce pracy odizolowane

od innych pomieszczeń

niewymaga

ne

zalecane

wymagane

Powietrze wyprowadzane i

wprowadzane do

miejsca pracy przez

filtry np. HEPA

niewymaga

ne

wymagane tylko

dla powietrza

wyprowadzaneg

o

wymagane

Dostęp wyłącznie dla osób

uprawnionych

zalecane

wymagane

wymagane

przez śluzę

powietrzną

Miejsce pracy przystosowane

do dezynfekcji przez

fumigację

niewymaga

ne

zalecane

wymagane

Określone procedury

dezynfekcji

wymagane wymagane

wymagane

Środki i stopnie hermetyczności dla laboratoriów,

zwierzętarni, pomieszczeń izolacyjnych dla ludzi i

zwierząt

1

2

3

4

Podciśnienie w miejscu

pracy

niewymagan

e

zalecane

wymagane

Skuteczna ochrona przed

wektorami zakażeń

(gryzoniami, owadami)

zalecane

wymagan

e

wymagane

Powierzchnie

nieprzepuszczalne dla wody

i łatwo zmywalne

wymagane

dla stołów

wymagan

e dla

stołów i

podłogi

wymagane

dla

wszystkich

powierzchni

Powierzchnie odporne na

kwasy, zasady,

rozpuszczalniki i środki

dezynfekcyjne

zalecane

wymagan

e

wymagane

Bezpieczne przechowywani

czynnika biologicznego

wymagane

wymagan

e

Wymagane,

zabezpieczon

y pojemnik

Możliwość obserwacji

pracowników

zalecane

zalecane

wymagane

Środki i stopnie hermetyczności dla laboratoriów,

zwierzętarni, pomieszczeń izolacyjnych dla ludzi i

zwierząt

1

2

3

4

Pełne wyposażenie

przypisane do

laboratorium

niewymaga

ne

zalecane

wymagane

Praca ze skażonym

materiałem włącznie ze

zwierzętami w

odpowiednim

pomieszczeniu

zamkniętym

tam gdzie

to

konieczne

wymagane, gdy

zakażenie

przenoszone

jest drogą

powietrzną

wymagane

Piec do spopielania

zwłok zwierzęcych

zalecane

wymagane

(dostępne)

wymagane

na miejscu

Środki i stopnie hermetyczności w procesach

przemysłowych

Środki

hermetyczności

Stopień hermetyczności

Grupa 2

zagrożenia

Grupa 3 zagrożenia

Grupa 4

zagrożenia

1

2

3

4

Praca z żywymi

drobnoustrojami

w systemie

odizolowanym

od środowiska

wymagane

wymagane

wymagane

Kontrola gazów

wylotowych z

systemu

zamkniętego

Wymagana

minimalizacja

rozprzestrzenia

nia tych gazów

Wymagane

zapobieganie

rozprzestrzenianiu

tych gazów

Wymagane

zapobieganie

rozprzestrzenian

iu tych gazów

Pobieranie próbek,

wprowadzanie

materiału do

systemu

zamkniętego oraz

przenoszenie

żywych organizmów

do innego systemu

zamkniętego

wymagana

minimalizacja

rozprzestrzenia

nia

wymagane

zapobieganie

rozprzestrzenianiu

wymagane

zapobieganie

rozprzestrzenian

iu

Środki i stopnie hermetyczności w procesach

przemysłowych

1

2

3

4

Płynne podłoża

hodowlane nie są

usuwane poza

system

zamknięty, chyba,

że żywe

organizmy

poddano:

inaktywacji przy

użyciu

wiarygodnych

metod

inaktywacji przy

użyciu

wiarygodnych

metod

chemicznych i

fizycznych

inaktywacji przy

użyciu

wiarygodnych

metod

chemicznych i

fizycznych

Szczelność

systemu

zaprojektowano

tak, aby:

zminimalizować

uwolnienie

zapobiec

uwolnieniu

zapobiec

uwolnieniu

System zamknięty

zlokalizowan

y w obrębie

obszaru

kontrolowane

go

dowolnie

dowolnie

wymagane, musi

być zbudowany

specjalnie w tym

celu

Środki i stopnie hermetyczności w

procesach przemysłowych

1

2

2

2

1.

Należy umieścić znaki

zagrożenia biologicznego

dowolnie

wymagan

e

wymagane

2.

Dostęp ograniczony dla

osób uprawnionych

dowolnie

wymagan

y

wymagany

poprzez śluzę

powietrzną

3.

Personel nosi odzież

ochronną

niewymagan

e

wymagan

e

wymagana

całkowita

wymiana

odzieży

4.

Umywalnie i środki

odkażające dostępne dla

personelu

wymagane

wymagan

e

wymagane

5.

Personel bierze prysznic

przed opuszczeniem

obszaru kontrolowanego

niewymagan

e

dowolnie

wymagane

6.

Woda z odpływów z

umywalek i pryszniców

magazynowana i

inaktywowana przed

uwolnieniem

niewymagan

e

dowolnie

wymagane

Środki i stopnie hermetyczności w

procesach przemysłowych

1

2

3

4

7.

Obszar kontrolowany jest

wentylowany tak, aby

zminimalizować skażenie

powietrza

dowolnie

dowolnie

wymagane

8.

Podciśnienie w obszarze

kontrolowanym

niewymaga

ne

dowolnie

wymagane

9.

Powietrze wyprowadzane i

wprowadzane do obszaru

kontrolowanego powinno

przechodzić przez filtry HEPA

niewymaga

ne

dowolnie

wymagane

10. Wszystkie odpływy z systemu

zamkniętego mieszczą się w

obszarze kontrolowanym

niewymaga

ne

dowolnie

wymagane

11. Obszar kontrolowany posiada

uszczelnienia pozwalające na

dezynfekcję przez fumigację

niewymaga

ne

dowolnie

wymagane

12. Postępowanie z materiałem

odpływowym z systemu przed

usunięciem

inaktywacja inaktywacj

a

inaktywacja

Wykaz rodzajów prac i szczepień

ochronnych

L

p

Określenie stanowiska bądź

rodzaju pracy

Szczepienia

ochronne przeciw

1

Kontakt z materiałem biologicznym

pochodzenia ludzkiego

WZW typu B

2

Praca związana z wyjazdami do

obszarów występowania

zachorowań na wirusowe zapalenie

wątroby typu A

WZW typu A

3

Usuwanie odpadów komunalnych i

nieczystości ciekłych, konserwacja

urządzeń służących do tych celów

WZW typu A,

tężcowi, durowi

brzusznemu

4

Prace wymagające częstego

kontaktu z glebą

tężcowi

5

Prace w obszarach endemicznego

występowania zachorowań na

kleszczowe zapalenie mózgu

kleszczowemu

zapaleniu mózgu

Wykaz stanowisk pracy i szczepień

ochronnych

6

Obsługa osób przyjeżdżających z

obszarów występowania błonicy lub

osoby tam wyjeżdżające

błonicy

7

Diagnozowanie wścieklizny lub prace

wymagające kontaktu z

nietoperzami

wściekliźnie

8

Praca na obszarach gdzie występuje

żółta gorączka, jeżeli tak stanowią

przepisy danego kraju

żółtej gorączce

9

Diagnostyka duru brzusznego i

innych schorzeń jelitowych

durowi brzusznemu

10 Obsługa zwierząt gospodarskich

tężcowi

11 Prace w rejonach endemicznego

występowania japońskiego zapalenia

mózgu

japońskiemu

zapaleniu mózgu