Konserwanty- substancje
chemiczne, które dodane do
żywności, preparatów
kosmetycznych czy leków
zapobiegają ich psuciu się lub
opóźniają ten proces. Zapobiegają
rozwojowi bakterii, grzybów
i wirusów. Wiele z nich ma
niekorzystny wpływ na zdrowie, ale
działanie konserwujące mają także
związki nieszkodliwe, a nawet
potrzebne dla zdrowia np. wit. C.

Termin "konserwanty" brzmi groźnie, ale groźne jest
też to, że o konserwowaniu żywności wiemy
zdecydowanie zbyt mało. Powszechne błędy to: brak
nawyku czytania etykiet na żywności, naiwność,
nieznajomość zasad dotyczących znakowania
substancji dodawanych do żywności. Często dajemy
się nabrać na sztuczki producentów żywności. Np.
napis "nie zawiera konserwantów" na opakowaniu
twarożku albo puszce groszku konserwowego jest
niezgodny z prawem
i zasadami zdrowej konkurencji, bowiem w procesie
produkcji tych wyrobów nikt nigdy nie dodaje
konserwantów. Oddychamy z ulgą, kupując "serek
bez konserwantów", ale nasza czujność słabnie, gdy
wrzucamy do koszyka bakalie lub paczkę śledzi -
niesłusznie, bowiem właśnie te produkty bardzo
często są konserwowane chemicznie.

Podobnie rzecz się ma z tzw. wodami
smakowymi, nagminnie konserwowanymi
np. benzoesanem sodu.
Jedyna rada na wszechobecność
konserwantów to uważne czytanie etykiet
i domaganie się informacji od producenta,
także wtedy, gdy mamy do czynienia z
produktem sprzedawanym na wagę po
rozcięciu zbiorczego opakowania. Wtedy
możemy się przekonać, czy popularna na
bazarach szynka "bez konserwantów"
rzeczywiście ich nie zawiera (wędliny o
świeżym różowym odcieniu z pewnością
mają dodatek azotanów i azotyn).

Przekonanie, że chemia zawarta w produktach może
być szkodliwa, jest na tyle silne, że coraz częściej
szukamy produktów od niej wolnych. W sklepach więc
przybywa artykułów z napisem: „bez konserwantów”
lub „konserwowane metodami naturalnymi”. Ale
przeważają takie, których sposób utrwalenia pozostaje
jedną wielką zagadką.

Konserwowanie żywności nie jest wymysłem
współczesności. Nasi przodkowie konserwowali mięso i
ryby przy pomocy soli.
Z czasem funkcje te przejęli wyspecjalizowani
producenci,
a i w wielu domach także obecnie robi się przetwory
na zimę.
Te słodkie utrwala się cukrem, a pikantne – solą lub
octem. Wytwórcy żywności stosujący „naturalną
konserwację” bardzo ten proces udoskonalili.

Jednak według współczesnej wiedzy o żywieniu,
produkty wędzone mogą sprzyjać nowotworom,
nadmiar soli grozi nadciśnieniem, cukru – otyłością,
a ocet – kłopotami trawiennymi. Wniosek? Rzecz nie
tylko w metodzie konserwowania. Ważne, jak często
i ile zakonserwowanych produktów się zjada, a także
ile konserwantów – w tym tych naturalnych –
dodano do przetworów.

Do utrwalenia żywności można używać także
substancji syntetycznych. Istnieje już około 2000
różnych dodatków, które mogą trafiać do produktów
żywnościowych. Są to konserwanty, barwniki,
antyutleniacze i emulgatory, czyli zmiękczacze.
Niestety, nie istnieją oficjalnie wytyczone granice
ilości chemicznych dodatków w poszczególnych
wyrobach. Według badań z lat 80. ubiegłego wieku, w
niektórych krajach Europy Zachodniej do żywności
trafiało tyle dodatków, że statystyczny konsument
zjadał rocznie od 5 do 7 kg syntetyków.

Od 1989 roku istnieje obowiązek oznaczania na
opakowaniu wszystkich syntetycznych dodatków
użytych przy wytwarzaniu danego produktu.
Każdy z nich ma symbol E i trzy cyfry. Lepiej
unikać wyrobów, w których znajdują się
konserwanty od E210 do E 233. Jeśli zamiast
symboli figurują nazwy, nie należy kupować
produktów konserwowanych benzoesanem i
benzoesanem sodu – te substancje mogą
powodować raka. Lepiej omijać z daleka te, w
których cała informacja sprowadza się do
sformułowania: sztucznie konserwowane,
barwione, aromatyzowane o tzw. przedłużonym
terminie trwałości.

WHO – Światowa Organizacja
Zdrowia podzieliła
konserwanty, na szkodliwe i
nieszkodliwe dla organizmu
człowieka. Te pierwsze mają
najczęściej charakter
rakotwórczy z racji na swój
skład chemiczny : azotany
i azotyny. Możemy je spotkać
w takich produktach jak napoje
gazowane, wszelkie marynaty
w słoikach a nawet
w majonezach. Ich symbolika
mieści się w przedziale od
E210 do E219.

Kolejna grupa
konserwantów o
właściwościach
rakotwórczych mieści się
w przedziale od E249 do
E252. Te natomiast
możemy spotkać w
żółtych serach oraz
wędlinach. I to właśnie
tych konserwantów
powinnyśmy się
najbardziej wystrzegać.

Kolejna grupa
konserwantów to takie,
które mogą wywoływać
wszelkie reakcje alergiczne
w postaci uczuleń i
podrażnień skóry.
Najczęściej możemy je
spotkać na skórkach
owoców cytrusowych,
ponieważ to właśnie tymi
konserwantami są one
impregnowane. Nie oznacza
to, że musimy się
wystrzegać zakupów tychże
owoców. Istotną rolę pełni
tutaj odpowiednia higiena.
Zarówno owoce jak
i dłonie musimy myć pod
ciepłą, bieżącą wodą.

Trzecia grupa konserwantów
to te, które są całkowicie
zabronione w stosowaniu.
WHO zabroniło stosowania
ich we wszelkich
produktach. Należą do nich :
E222, E223, E224 oraz
E232, E234, E241.
Spotykane w napojach
alkoholowych, produktach
mlecznych, sokach
owocowych, pieczywie,
produktach ziemniaczanych,
winie, marynowanych
owocach. Te szkodliwe
konserwanty zawierają
także skorupiaki, ser,
śmietanka, owoce w puszce.

kwas benzoesowy E 210 i benzoesan
sodu
E 211 – stosuje się je w napojach
gazowanych, majonezach,
marynatach, konserwach warzywnych
I owocowych. Zbyt duże ich spożycie
może wywołać alergie

Benzoesan sodu

bifenyl E 230 – dwa pierścienie
połączone wiązaniem pojedynczym
– służy do konserwowania skórek
owoców cytrusowych. Moczenie w
wodzie nie wymywa bifenylu,
dlatego należy dokładnie usuwać
skórkę z owoców

kwas mrówkowy E 236 – stosowany
do zabezpieczenia przed bakteriami i
grzybami różnych produktów
spożywczych, w tym wędzonych ryb.
Działanie kwasu mrówkowego na
organizm nie jest jeszcze dokładnie
poznane, dlatego spożywanie go
powinno być ograniczone

azotan (III) sodu E 249 oraz azotan (III) potasu E 250 –
stosowane do konserwacji szynki i innych wędlin w celu
uniknięcia zatruć pokarmowych spowodowanych przez
bakterię Clostridium betulinum, znana pod nazwą jadu
kiełbasianego. Sole te stosuje się podczas peklowania
wędlin, jednak w tym procesie azotany (III) mogą
przekształcać się w rakotwórcze nitrozoaminy. Nitrozoaminy
tworzą się również podczas ogrzewania np. serów. Powinno
się więc ograniczać spożycie pizzy, zapiekanek, tostów, w
których w dużych ilościach występuje ser lub szynka

kwas octowy E 260 – używa się go do
wyrobu sałatek, grzybów, śledzi w
occie. Jego toksyczność dla organizmu
jest znikoma.

pochodne kwasu p - hydroksybenzoesowego (parabeny), złożone
sole czwartorzędowe, fenoksyetanol, kwas sorbowy czy Kronopol
należą do najczęściej stosowanych środków konserwujących w
kosmetykach. Parabeny mają działanie antyseptyczne,
grzybostatyczne, dezynfekujące, są słabo rozpuszczalne w
wodzie, dobrze rozpuszczalne w etanolu i gorących olejach,
aktywne w środowisku słabo kwaśnym, używane w kremach,
mleczkach, płynach kosmetycznych, preparatach do włosów w
stężeniu 3 – 5%.

KONSERWANTY

schemat: symbol E - nazwy handlowe i systematyczne - pochodzenie;
dodawany do produktów

E 200 - kwas sorbowy - syntetyczny; sery, margaryny i inne
E 201 - sorbinian sodu - syntetyczny; sery, margaryny i inne
E 202 - sorbinian potasu - syntetyczny; sery, margaryny i inne
E 203 - sorbinian wapnia - syntetyczny; sery, margaryny i inne
E 210 - kwas benzoesowy - syntetyczny; napoje gazowane,
majonezy, marynaty, konserwy owocowe i warzwyne, sałatki
E 211 - benzoesan sodu - syntetyczny;
E 212 - benzoesan potasu - syntetyczny;
E 213 - benzoesan wapnia - syntetyczny;

E 214,215 - p-hydroksybenzoesan etylu i pochodne - syntetyczny;
E 216,217 - p-hydroksybenzoesan propylu i pochodne,
Propylparaben, Nipasol, Solbrol P - syntetyczny; różne
E 218,219 - p-hydroksybenzoesan metylu i pochodne - syntetyczny;
różne
E 220 - dwutlenek siarki - syntetyczny; soki owocowe i koncentraty,
wino, suszone owoce

E 220 - dwutlenek siarki - syntetyczny; soki owocowe i koncentraty,
wino, suszone owoce
E 221 - siarczan(IV) sodu (siarczyn sodu) - syntetyczny; różne
E 222 - wodorosiarczan(IV) sodu (kwaśny siarczyn sodu) -
syntetyczny; różne
E 223 - pirosiarczan(IV) sodu, dwusiarczan(IV) sodu - syntetyczny;
różne
E 224 - pirosiarczan(IV) potasu, dwusiarczan(IV) potasu -
syntetyczny; różne
E 226 - siarczan(IV) wapnia (siarczyn wapnia) - syntetyczny; różne
E 227 - wodorosiarczan(IV) wapnia (kwaśny siarczyn wapnia) -
syntetyczny; różne
E 228 - wodorosiarczan(IV) potasu (kwaśny siarczyn potasu) -
syntetyczny; różne
E 230 - 1,1'-difenyl, Bifenyl, Diphenyl - syntetyczny; owoce
cytrusowe (zabezpieczenie skórek przed owadami)
E 231 - o-fenylo-fenol, Dowicide - syntetyczny; owoce cytrusowe
E 232 - o-fenylo-fenolan sodu - syntetyczny; owoce cytrusowe
E 233 - Thiabendazol, MK-360, Omnizole, Bovizole, Eprofil, Equizole,
Tecto - syntetyczny; owoce cytrusowe
E 234 - niazyna (antybiotyk) - wytwarzany przez Streptococcus
lactis; sery topione

E 236 - kwas mrówkowy - syntetyczny; ryby wędzone, surowe
soki owocowe
E 237 - mrówczan sodu - syntetyczny; różne
E 238 - mrówczan wapnia - syntetyczny; różne
E 239 - heksametylenotetraamina, urotropina - syntetyczny;
różne
E 249 - azotan(III) sodu (azotyn sodu) - syntetyczny; wędliny
E 250 - azotan(III) potasu (azotyn potasu) - syntetyczny;
wędliny
E 251 - azotan sodu - syntetyczny; wędliny, sery
podpuszczkowe i topione
E 252 - azotan potasu - syntetyczny; wędliny, sery
podpuszczkowe i topione
E 260 - kwas octowy - syntetyczny lub fermentacyjny;
marynaty: śledzie, grzyby, sałatki...
E 261 - octan potasu - syntetyczny; marynaty: śledzie, grzyby,
sałatki...
E 262 - octan sodu - syntetyczny; marynaty: śledzie, grzyby,
sałatki...
E 263 - octan wapnia - syntetyczny; marynaty: śledzie, grzyby,
sałatki...