Promieniowanie

Promieniowanie

ultrafioletowe

ultrafioletowe

Promieniowanie

Promieniowanie

ultrafioletowe

ultrafioletowe



Ultrafiolet (

Ultrafiolet (

UV

UV

, 

, 

promieniowanie

promieniowanie

ultrafioletowe

ultrafioletowe

, 

, 

nadfiolet

nadfiolet

)

)

– promieniowanie

– promieniowanie

elektromagnetyczne o długości fali od

elektromagnetyczne o długości fali od

10 nm do 400 nm (niektóre źródła za

10 nm do 400 nm (niektóre źródła za

ultrafiolet przyjmują zakres 100–400 nm).

ultrafiolet przyjmują zakres 100–400 nm).

Jest niewidzialne dla człowieka.

Jest niewidzialne dla człowieka.

Promieniowanie ultrafioletowe ma fale

Promieniowanie ultrafioletowe ma fale

krótsze niż światło widzialne i dłuższe

krótsze niż światło widzialne i dłuższe

niż promieniowanie rentgenowskie.

niż promieniowanie rentgenowskie.





Słowo "ultrafiolet" oznacza "powyżej

Słowo "ultrafiolet" oznacza "powyżej

fioletu" i utworzone jest

fioletu" i utworzone jest

z łacińskiego słowa "ultra" (ponad) i

z łacińskiego słowa "ultra" (ponad) i

słowa "fiolet" oznaczającego barwę o

słowa "fiolet" oznaczającego barwę o

najmniejszej długości fali w świetle

najmniejszej długości fali w świetle

widzialnym. Dawniej było nazywane

widzialnym. Dawniej było nazywane

promieniowaniem "pozafiołkowym".

promieniowaniem "pozafiołkowym".





Głównym źródłem promieni UV jest

Głównym źródłem promieni UV jest

słońce, spośród źródeł sztucznych

słońce, spośród źródeł sztucznych

należy wymienić solarium,

należy wymienić solarium,

kwarcówki, lampy stosowane w

kwarcówki, lampy stosowane w

utwardzeniu polimerów, lampy

utwardzeniu polimerów, lampy

bakteriobójcze, światła halogenowe

bakteriobójcze, światła halogenowe

oraz niektóre typy lasera.

oraz niektóre typy lasera.

Zakresy promieniowania

Zakresy promieniowania

ultrafioletowego

ultrafioletowego



Zarówno zakres całego ultrafioletu,

Zarówno zakres całego ultrafioletu,

jak i podziały na podzakresy, mają

jak i podziały na podzakresy, mają

charakter umowny. Najbardziej

charakter umowny. Najbardziej

istotne podziały to:

istotne podziały to:



do celów spektroskopii

do celów spektroskopii



ze względu na skutki oddziaływania

ze względu na skutki oddziaływania

na organizm ludzki

na organizm ludzki

Do celów spektroskopii stosuje

Do celów spektroskopii stosuje

się podział na ultrafiolet:

się podział na ultrafiolet:



skrajny

skrajny

 – długość fali: 10-121 nm

 – długość fali: 10-121 nm



daleki

daleki

 – długość fali: 122-200 nm

 – długość fali: 122-200 nm



pośredni

pośredni

 – długość fali: 200-300 nm

 – długość fali: 200-300 nm



bliski

bliski

 – długość fali 300-400 nm

 – długość fali 300-400 nm

Ze względu na skutki działania

Ze względu na skutki działania

na organizm

na organizm



UV-C

UV-C

 – długość fali 100-280 nm- mniej

 – długość fali 100-280 nm- mniej

niebezpieczne od UV-B ze względu na słaby

niebezpieczne od UV-B ze względu na słaby

zasięg w skórze.

zasięg w skórze.



UV-B

UV-B

 – długość fali 280-315 nm- wściekle

 – długość fali 280-315 nm- wściekle

zabójcze dla bakterii, także dla komórek

zabójcze dla bakterii, także dla komórek

ludzkich. Najbardziej niebezpieczne.

ludzkich. Najbardziej niebezpieczne.



UV-A

UV-A

 – długość fali 315-400 nm- o dużym

 – długość fali 315-400 nm- o dużym

zasięgu podskórnym, o niewielkiej

zasięgu podskórnym, o niewielkiej

zjadliwości.

zjadliwości.

Wpływ promieniowania UV-A

Wpływ promieniowania UV-A



UVA stymuluje opalanie skóry, czyli zwiększoną

UVA stymuluje opalanie skóry, czyli zwiększoną

produkcję barwnika skóry( melatoniny). W

produkcję barwnika skóry( melatoniny). W

przypadku nadmiernego wystawienia na UVA

przypadku nadmiernego wystawienia na UVA

dochodzi ponadto do powstania rumienia

dochodzi ponadto do powstania rumienia

skóry. Tylko niewielka ilość UVA pochłaniana

skóry. Tylko niewielka ilość UVA pochłaniana

jest przez ozon w atmosferze. Niewielkie ilości

jest przez ozon w atmosferze. Niewielkie ilości

UVA potrzebne są do wytwarzania witaminy D

UVA potrzebne są do wytwarzania witaminy D

w skórze. Nadmiar UVA powoduje grubienie i

w skórze. Nadmiar UVA powoduje grubienie i

twardnienie skóry, osłabienie odporności

twardnienie skóry, osłabienie odporności

immunologicznej organizmu oraz zaćmę.

immunologicznej organizmu oraz zaćmę.

Większość medycznych urządzeń do fototerapii

Większość medycznych urządzeń do fototerapii

oraz solaria stosują lampy eliminujące UVA.

oraz solaria stosują lampy eliminujące UVA.

Wpływ promieniowania UV-B

Wpływ promieniowania UV-B



Jest ono uważane za najbardziej niebezpieczne

Jest ono uważane za najbardziej niebezpieczne

promieniowanie ultrafioletowe ponieważ w tym zakresie

promieniowanie ultrafioletowe ponieważ w tym zakresie

długości fali nie dochodzi już do pełnej absorpcji

długości fali nie dochodzi już do pełnej absorpcji

promieniowania przez powietrze atmosferyczne, a zarazem

promieniowania przez powietrze atmosferyczne, a zarazem

energia fotonów jest wystarczająca do uszkodzenia

energia fotonów jest wystarczająca do uszkodzenia

komórkowego DNA. Niewielkie ilości UVB są niezbędne do

komórkowego DNA. Niewielkie ilości UVB są niezbędne do

wytwarzania witaminy D w organizmie ludzkim. Jednak

wytwarzania witaminy D w organizmie ludzkim. Jednak

większe ilości tego promieniowania powodują rumień skóry,

większe ilości tego promieniowania powodują rumień skóry,

stymulują raka skóry oraz zaćmę. Na szkodliwe działanie

stymulują raka skóry oraz zaćmę. Na szkodliwe działanie

promieniowania narażone są najbardziej osoby pracujące na

promieniowania narażone są najbardziej osoby pracujące na

powietrzu. Większa część UVB jest pochłaniana przez ozon

powietrzu. Większa część UVB jest pochłaniana przez ozon

górnych warstw atmosfery, dlatego istnieją uzasadnione

górnych warstw atmosfery, dlatego istnieją uzasadnione

obawy, że spowodowany przez zanieczyszczenia

obawy, że spowodowany przez zanieczyszczenia

cywilizacyjne zanik warstwy ozonowej atmosfery zaowocuje

cywilizacyjne zanik warstwy ozonowej atmosfery zaowocuje

wzrostem częstości raka skóry. Wąskie spektrum UVB jest

wzrostem częstości raka skóry. Wąskie spektrum UVB jest

stosowane w nowoczesnych systemach do fototerapii

stosowane w nowoczesnych systemach do fototerapii

chorób skóry.

chorób skóry.

Wpływ promieniowania UV-C

Wpływ promieniowania UV-C



Naturalne promieniowanie tego typu nie

Naturalne promieniowanie tego typu nie

występuje na powierzchni Ziemi, ponieważ w

występuje na powierzchni Ziemi, ponieważ w

całości jest pochłaniane przez atmosferę, jak

całości jest pochłaniane przez atmosferę, jak

promieniowanie próżni oraz daleki UV. Sztuczne

promieniowanie próżni oraz daleki UV. Sztuczne

promieniowanie UVC stosowane jest do

promieniowanie UVC stosowane jest do

odkażania. Znaczne ilości UVC powstają podczas

odkażania. Znaczne ilości UVC powstają podczas

spawania w łuku elektrycznym. W skórze ludzkiej

spawania w łuku elektrycznym. W skórze ludzkiej

UVC pochłaniane przez zewnętrzne, martwe

UVC pochłaniane przez zewnętrzne, martwe

warstwy rogowe naskórka. Narażenie na znaczne

warstwy rogowe naskórka. Narażenie na znaczne

dawki UVC może powodować stan zapalny skóry

dawki UVC może powodować stan zapalny skóry

oraz uszkodzenie rogówki. Oparzenie UVC goi się

oraz uszkodzenie rogówki. Oparzenie UVC goi się

dość szybko ( zwykle w ciągu 2 dni), jednak może

dość szybko ( zwykle w ciągu 2 dni), jednak może

być bardzo bolesne.

być bardzo bolesne.

Negatywny wpływ

Negatywny wpływ

promieniowania

promieniowania

Zdrowotne konsekwencje narażania na promieniowanie UV:

Zdrowotne konsekwencje narażania na promieniowanie UV:



fotostarzenie się skóry – czyli przedwczesne starzenie się skóry spowodowane wieloma procesami

fotostarzenie się skóry – czyli przedwczesne starzenie się skóry spowodowane wieloma procesami

zachodzącymi pod wpływem promieniowania ultrafioletowego,

zachodzącymi pod wpływem promieniowania ultrafioletowego,



nowotwory skóry – nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV może prowadzić do przewlekłych

nowotwory skóry – nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV może prowadzić do przewlekłych

zmian skórnych o charakterze nowotworowym jak: czerniak złośliwy, rak podstawnokomórkowy, rak

zmian skórnych o charakterze nowotworowym jak: czerniak złośliwy, rak podstawnokomórkowy, rak

kolczystonabłonkowy,

kolczystonabłonkowy,



przebarwienia skóry – pojawiają się w przypadku nadmiernego przebywania na słońcu lub

przebarwienia skóry – pojawiają się w przypadku nadmiernego przebywania na słońcu lub

intensywnego, długotrwałego korzystania z solarium,

intensywnego, długotrwałego korzystania z solarium,



zaskórniki – promieniowanie UV ma wpływ na wzrost ilości pojawiających się zaskórników na skórze,

zaskórniki – promieniowanie UV ma wpływ na wzrost ilości pojawiających się zaskórników na skórze,



nadprodukcja wolnych rodników – czyli reaktywnych form tlenu, które powodują utlenianie, drobne

nadprodukcja wolnych rodników – czyli reaktywnych form tlenu, które powodują utlenianie, drobne

uszkodzenia i degeneracji włókien kolagenowych. Pogarszają stan skóry, przyśpieszają jej starzenie,

uszkodzenia i degeneracji włókien kolagenowych. Pogarszają stan skóry, przyśpieszają jej starzenie,



immunosupresja – zwiększona ekspozycja na promieniowanie UV prowadzi do osłabienia układu

immunosupresja – zwiększona ekspozycja na promieniowanie UV prowadzi do osłabienia układu

odpornościowego. Udowodniono, że intensywne opalanie się prowadzi do reaktywacji wirusa

odpornościowego. Udowodniono, że intensywne opalanie się prowadzi do reaktywacji wirusa

opryszczki – Hermes Simplex. Poziom osłabienia odporności organizmu przez promieniowanie UVB

opryszczki – Hermes Simplex. Poziom osłabienia odporności organizmu przez promieniowanie UVB

zależy od indywidualnych i genetycznych uwarunkowań,

zależy od indywidualnych i genetycznych uwarunkowań,



fotodermatozy – nienowotworowe choroby skóry, wynikające z powstających w organizmie

fotodermatozy – nienowotworowe choroby skóry, wynikające z powstających w organizmie

szkodliwych związków, aktywujących się pod wpływem promieni UV,

szkodliwych związków, aktywujących się pod wpływem promieni UV,



choroby oczu – wykazano, że istnieje zależność miedzy zaćmą a nadmierną ilością promieniowania

choroby oczu – wykazano, że istnieje zależność miedzy zaćmą a nadmierną ilością promieniowania

UVB. Dlatego tak ważna jest ochrona oczu za pomocą okularów przeciwsłonecznych, które

UVB. Dlatego tak ważna jest ochrona oczu za pomocą okularów przeciwsłonecznych, które

wyposażone są w specjalne filtry. Na całym świecie rocznie około 12-15 ml osób oślepło z powodu

wyposażone są w specjalne filtry. Na całym świecie rocznie około 12-15 ml osób oślepło z powodu

zaćmy, z czego 20% może być spowodowane działaniem promieniowania słonecznego,

zaćmy, z czego 20% może być spowodowane działaniem promieniowania słonecznego,



rumień i oparzenia słoneczne,

rumień i oparzenia słoneczne,



reakcje fotouczulające,

reakcje fotouczulające,

Zalecane środki chroniące

Zalecane środki chroniące

przed nadmiernym

przed nadmiernym

promieniowaniem UV

promieniowaniem UV



należy ograniczyć czas przebywania w słońcu szczególnie kolo

należy ograniczyć czas przebywania w słońcu szczególnie kolo

południa, w godz. 10:00-14:00,

południa, w godz. 10:00-14:00,



należy robić przerwy w opalaniu się, częściej przebywać w cieniu,

należy robić przerwy w opalaniu się, częściej przebywać w cieniu,



należy nosić ubrania ochronne, bawełniane, nie eksponować

należy nosić ubrania ochronne, bawełniane, nie eksponować

całego ciała, szczególnie chronić oczy, twarz, szyje,

całego ciała, szczególnie chronić oczy, twarz, szyje,



należy nosić okulary przeciwsłoneczne z panelami bocznymi, które

należy nosić okulary przeciwsłoneczne z panelami bocznymi, które

stanowią 99-100% ochrony przed UVA i UVB dla oczu,

stanowią 99-100% ochrony przed UVA i UVB dla oczu,



należy używać kremów ochronnych o szerokim spektrum ochrony

należy używać kremów ochronnych o szerokim spektrum ochrony

przeciwsłonecznej, filtry słoneczne nie powinny być jednak

przeciwsłonecznej, filtry słoneczne nie powinny być jednak

wykorzystywane do wydłużania czasu spędzonego na słońcu,

wykorzystywane do wydłużania czasu spędzonego na słońcu,



należy unikać korzystania ze sztucznego promieniowania UV

należy unikać korzystania ze sztucznego promieniowania UV

w solariach,

w solariach,



należy chronić niemowlęta i dzieci już od najmłodszych lat i uczyć

należy chronić niemowlęta i dzieci już od najmłodszych lat i uczyć

je wraz z wiekiem racjonalnego korzystania ze słońca.

je wraz z wiekiem racjonalnego korzystania ze słońca.

Nowotwory skóry

Nowotwory skóry



Nowotwory skóry są zmianami zlokalizowanymi na całej

Nowotwory skóry są zmianami zlokalizowanymi na całej

powierzchni ciała najczęściej w miejscach, w których

powierzchni ciała najczęściej w miejscach, w których

nastąpiło uszkodzenie skóry. Najważniejszym

nastąpiło uszkodzenie skóry. Najważniejszym

czynnikiem etiologicznym jest promieniowanie

czynnikiem etiologicznym jest promieniowanie

ultrafioletowe (UV), zarówno to emitowane przez

ultrafioletowe (UV), zarówno to emitowane przez

słońce jak i inne źródła np. solaria. Najwięcej chorych

słońce jak i inne źródła np. solaria. Najwięcej chorych

na nowotwory stwierdza się w Australii, Nowej Zelandii,

na nowotwory stwierdza się w Australii, Nowej Zelandii,

USA, czyli w krajach o dużym nasłonecznieniu.

USA, czyli w krajach o dużym nasłonecznieniu.

Typy nowotworów skóry:

Typy nowotworów skóry:



Raki podstawnokomórkowe

Raki podstawnokomórkowe



Raki płaskonabłonkowe

Raki płaskonabłonkowe



Czerniaki skóry

Czerniaki skóry

Raki podstawnokomórkowe

Raki podstawnokomórkowe



Raki podstawokomórkowe są najczęstszymi

Raki podstawokomórkowe są najczęstszymi

nowotworami skóry występującymi przeważnie u osób

nowotworami skóry występującymi przeważnie u osób

około 70 roku życia, niestety w niektórych

około 70 roku życia, niestety w niektórych

przypadkach stwierdza się je nawet u osób 30 letnich.

przypadkach stwierdza się je nawet u osób 30 letnich.

Występują głównie w miejscach narażonych na

Występują głównie w miejscach narażonych na

działanie promieniowania UV: twarz, dekolt, plecy,

działanie promieniowania UV: twarz, dekolt, plecy,

ramiona. Wcześnie rozpoznany rak

ramiona. Wcześnie rozpoznany rak

podstawnokomórkowy jest praktycznie w 100%

podstawnokomórkowy jest praktycznie w 100%

wyleczalny. Notuje się tylko nieliczne zgony (u osób,

wyleczalny. Notuje się tylko nieliczne zgony (u osób,

które miały bardzo duże zaawansowanie choroby) na

które miały bardzo duże zaawansowanie choroby) na

ten typ nowotworu. Leczenie jest głównie chirurgiczne,

ten typ nowotworu. Leczenie jest głównie chirurgiczne,

lecz w mniej zaawansowanych przypadkach można

lecz w mniej zaawansowanych przypadkach można

wykonać krioterapię lub uzyskać wyleczenie po

wykonać krioterapię lub uzyskać wyleczenie po

zastosowaniu odpowiednich preparatów (maści).

zastosowaniu odpowiednich preparatów (maści).

Raki płaskonałonkowe

Raki płaskonałonkowe



Rak płaskonabłonkowy, to typ nowotworu, który

Rak płaskonabłonkowy, to typ nowotworu, który

niezwykle częste rozwija się w obrębie zmian

niezwykle częste rozwija się w obrębie zmian

skórnych nazywanych rogowaceniem słonecznym.

skórnych nazywanych rogowaceniem słonecznym.

Występuje w podobnym przedziale wiekowym jak rak

Występuje w podobnym przedziale wiekowym jak rak

podstawnokomórkowy. Niestety jest to nowotwór o

podstawnokomórkowy. Niestety jest to nowotwór o

znacznym potencjale złośliwości. Nawet przy

znacznym potencjale złośliwości. Nawet przy

niewielkim zaawansowaniu mogą wystąpić przerzuty

niewielkim zaawansowaniu mogą wystąpić przerzuty

do regionalnych węzłów chłonnych lub odległe np. do

do regionalnych węzłów chłonnych lub odległe np. do

płuc czy też  narządów jamy brzusznej.

płuc czy też  narządów jamy brzusznej.

Leczenie nowotworu głównie chirurgiczne. W

Leczenie nowotworu głównie chirurgiczne. W

przypadkach bardzo zaawansowanych należy

przypadkach bardzo zaawansowanych należy

rozważyć radioterapię i/lub chemioterapię. Przebieg

rozważyć radioterapię i/lub chemioterapię. Przebieg

w przypadku zmian zaawansowanych jest

w przypadku zmian zaawansowanych jest

niekorzystny.

niekorzystny.

Czerniak skóry

Czerniak skóry

Czerniak skóry jest nowotworem o największym potencjale

Czerniak skóry jest nowotworem o największym potencjale

przyrostu nowych zachorowań na świecie (dotyczy to głównie

przyrostu nowych zachorowań na świecie (dotyczy to głównie

rasy białej). Dynamiczny przyrost zachorowań na świecie wiąże

rasy białej). Dynamiczny przyrost zachorowań na świecie wiąże

się z ekspozycją na promieniowanie UV (słońce, solaria).

się z ekspozycją na promieniowanie UV (słońce, solaria).

Czerniaki występują najczęściej u pacjentów w wieku 45-55 lat.

Czerniaki występują najczęściej u pacjentów w wieku 45-55 lat.

Niestety notowane są także u dzieci.

Niestety notowane są także u dzieci.

Ostatnio stwierdza się niepokojący wzrost zachorowań i zgonów

Ostatnio stwierdza się niepokojący wzrost zachorowań i zgonów

u osób w wieku lat 70+. Jest to niezwykle agresywny nowotwór.

u osób w wieku lat 70+. Jest to niezwykle agresywny nowotwór.

Dla przykładu około 50% osób ma szansę na wieloletnie

Dla przykładu około 50% osób ma szansę na wieloletnie

przeżycia jeśli ognisko pierwotne czerniaka skóry nacieka skórę

przeżycia jeśli ognisko pierwotne czerniaka skóry nacieka skórę

na głębokość około 4 mm. Natomiast w przypadku raka sutka o

na głębokość około 4 mm. Natomiast w przypadku raka sutka o

wielkości nowotworu 2 cm wieloletnie przeżycia oscylują wokół

wielkości nowotworu 2 cm wieloletnie przeżycia oscylują wokół

85-90%. Jeśli wystąpią przerzuty czerniaka skóry niestety tylko

85-90%. Jeśli wystąpią przerzuty czerniaka skóry niestety tylko

25% chorych przeżyje 1 rok. Jedynym praktycznie sposobem

25% chorych przeżyje 1 rok. Jedynym praktycznie sposobem

leczenia jest leczenie chirurgiczne. Tylko w przypadkach bardzo

leczenia jest leczenie chirurgiczne. Tylko w przypadkach bardzo

zaawansowanych stosuje się chemioterapie i radioterapię,

zaawansowanych stosuje się chemioterapie i radioterapię,

niestety z ograniczonym efektem terapeutycznym.

niestety z ograniczonym efektem terapeutycznym.

Można określić grupy osób, które są szczególnie narażone na zachorowanie na

Można określić grupy osób, które są szczególnie narażone na zachorowanie na

nowotwory skóry.

nowotwory skóry.

Osoby o podwyższonym ryzyku zachorowania na nowotwory skóry to takie,

Osoby o podwyższonym ryzyku zachorowania na nowotwory skóry to takie,

które:

które:

•

wcześniej chorowały na nowotwory skóry lub te nowotwory wystąpiły u nich

wcześniej chorowały na nowotwory skóry lub te nowotwory wystąpiły u nich

w rodzinach,

w rodzinach,

•

maja dużą liczbę znamion skórnych,

maja dużą liczbę znamion skórnych,

•

mają wrażliwy typ skóry na promieniowanie UV,

mają wrażliwy typ skóry na promieniowanie UV,

•

przebyły oparzenie słoneczne, szczególnie w dzieciństwie,

przebyły oparzenie słoneczne, szczególnie w dzieciństwie,

•

przebywają rekreacyjnie dużo czasu na zewnątrz, nie chroniąc skóry przed

przebywają rekreacyjnie dużo czasu na zewnątrz, nie chroniąc skóry przed

promieniowaniem UV,

promieniowaniem UV,

•

opalają się (na plaży lub w  solarium),

opalają się (na plaży lub w  solarium),

•

pracują na wolnym powietrzu.

pracują na wolnym powietrzu.

W przypadku podejrzenia nowotworu skóry należy zgłosić się do dermatologa

W przypadku podejrzenia nowotworu skóry należy zgłosić się do dermatologa

lub chirurga onkologa. Specjaliści ci po dokładnym zbadaniu całej skóry z

lub chirurga onkologa. Specjaliści ci po dokładnym zbadaniu całej skóry z

użyciem dermatoskopu zdecydują o dalszym postępowaniu: wycięciu całej

użyciem dermatoskopu zdecydują o dalszym postępowaniu: wycięciu całej

zmiany, biopsji (tzn. pobraniu fragmentu zmiany) lub obserwacji.

zmiany, biopsji (tzn. pobraniu fragmentu zmiany) lub obserwacji.

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę