

Podstawowa różnica celu:



- poznanie prawdy (formułowanie teorii)



- działanie (interwencja)



Psychologia akademicka – pełne
zrozumienie problemu, wskazanie
wszystkich zmiennych i roli jaka pełnią



Psychologia praktyczna – znalezienie
najlepszego rozwiązania problemu

•

Teoretycy – problem staje się bardzo
skomplikowany, nie ma prostych odpowiedzi
ani prostych recept, poszukiwanie trafnych
wskaźników wybranych zmiennych

•

Praktycy – trafność na drugim planie –
przede wszystkim użyteczność i rzetelność –
najszybsza droga do postawienia diagnozy i
zaplanowania interwencji (często w trakcie
diagnozy)- diagnozujemy, to na co możemy
mieć wpływ



Ograniczony:



1. teorie trzeba zweryfikować



2. stworzenie narzędzia wymaga czasu i
pieniędzy (normalizacja, standaryzacja,
badania trafności i rzetelności)



3. wiedza teoretyczna nie przekłada się
wprost na praktykę



Wiedza na temat przyczyn zaburzeń
emocjonalnych:



- doświadczenia wczesnodziecięce, często
przedwerbalne



Praktyk:



- zainteresowany modyfikacją obecnych
problemów emocjonalnych



Tworząc test pytamy (trafność kryterialna):



- jak odpowiadają na pytania testowe osoby
z danej grupy kryterialnej



W praktyce – zastosowania – pytamy:



- znając odpowiedzi osoby ustalamy do
jakiej grupy kryterialnej należy



Nie są to sytuacje symetryczne



Wybór strategii zależy od podejścia
teoretycznego, ale przede wszystkim od
celu badania.



Pytanie:



- czy badani dobrze pracują (diagnoza
ilościowa)



- dlaczego badani dobrze pracują (diagnoza
jakościowa)

•

Obserwacja uczestnicząca

•

- źródło – badania etnograficzne

•

- zastosowanie – np. diagnoza dzieci

•

Studia przypadków

•

- źródło – medycyna

•

- zastosowanie – klinika

•

Badania fenomenologiczne

•

- źródło – filozofia

•

- zastosowanie – klinika, badania naukowe

•

Badania narracyjne

•

- zastosowanie – różne rodzaje diagnoz i

badania naukowe



Diagnoza tradycyjna (korelacyjna):



Oparta na poszukiwaniu różnic
interindywidualnych, w oparciu o założenie
wariancji trwałych parametrów opisujących
ludzi



Tradycja związana z selekcją raczej niż z kliniką



Diagnoza behawioralna:



- przede wszystkim obserwacja i próby testowe



Tradycja związana z kliniką



Wykorzystywanie praw i procedur
wypracowanych przez podejście
behawioralne (Skinner, Eysenck i inni) do
modyfikowania zachowań.



Analizuje zachowania w paradygmacie:



Bodziec - reakcja



Diagnoza tradycyjna



Cel: zakwalifikowanie do odpowiedniej

grupy (w istocie jest to diagnoza

nozologiczna) i na tej podstawie

zaprogramowanie terapii lub interwencji)



Diagnoza behawioralna



Cel: zobrazowanie deficytów i zasobów,

jako wstęp do terapii



W tradycyjnej metodzie diagnoza jest

wstępem do terapii (oddzielny etap)



Centralne pojęcie DYSPOZYCJA



„Tendencja, skłonność wyjaśniająca zachowanie,
myślenie i odczuwanie w określonych,
jednostkowy i względnie stały sposób”



Autorem jest Allport (1937), który używał raczej
pojęcia „cecha psychologiczna”



„Struktura neurofizjologiczna, która wiąże zespół
funkcjonalnie równoważnych bodźców z zespołem
funkcjonalnie równoważnych zachowań”



Efektem podejścia były testy: np. 16-
czynnikowy test osobowości Cattella



1. Bezpośrednia przyczyna zachowania



(napadł na znajomego, bo jest agresywny)



2. Czynnik spustowy



(pojawienie się zachowania tylko w
określonych sytuacjach)



3. Pojęcie semantyczne



(regularny, stabilny i kierunkowy aspekt
zachowania)



Czy cechy powodują, że człowiek zachowuje
się w określony sposób czy też na
podstawie zachowań wnioskujemy o jego
cechach ?



Dane empiryczne wskazują na tę druga
możliwość.



Jednym z dowodów jest słaba trafność
większości testów diagnostycznych.



1. Tworzymy test



2. Wyróżniamy dwie grupy kryterialne

różniące się zachowaniem – na przykład

reakcją na stres - (np. alkoholicy i

niealkoholicy)



3. Sprawdzamy czy wyniki testowania się

różnią



4. Jeśli tak – błędny wniosek – BADANA

CECHA – Rodzaj reakcji na stres - JEST

PRZYCZYNĄ BYCIA ALKOHOLIKIEM



Czy są zachowania, które można

wytłumaczyć jedną cechą – dyspozycją ?



Ludzie zachowują się w sposób
zróżnicowany w zależności od sytuacji.



Konsekwencja – diagnoza sytuacyjna



„Zmienność czynników sytuacyjnych
determinuje zmienność zachowań a
transsytuacyjność jest mitem”



Przedmiot diagnozy: czynniki sytuacyjne,
które wywołują dane zachowanie i
podtrzymują je.



Cel:



Opis zachowań jednostki i ich efektach, a
także przyczynach, interpretacja służąca
zaprogramowaniu interwencji.



Założenie:



Liczba diagnozowanych stanów nie może
przekraczać liczby metod interwencji.



W większości szkół terapeutycznych nie ma
możliwości rozdzielenia procesu
diagnostycznego od terapeutycznego.



Przykład:



Psychoanaliza – analiza skojarzeń (część
diagnozy) służyła także pracy nad tymi
skojarzeniami (terapia)



Czy diagnoza jest przydatna do planowania
terapii ?



W wielu podejściach odpowiedź brzmi – NIE



- nawet rozbudowana diagnoza nie daje
wskazówek praktycznych



- skuteczna technika może nie mieć nic
wspólnego ani z diagnozą ani z teorią



WNIOSEK: diagnoza to strata czasu i
wysiłku



CZYŻBY ?