BIAŁORUŚ

• EUROPA WSCHODNIA

• MIŃSK

• 10,31 MLN

• BIAŁORUSKI, ROSYJSKI

Białoruś formalnie jest krajem o ustroju semiprezydenckim,

uregulowanym konstytucją z 1994 roku znowelizowaną w

1996 roku. Powszechnie jednak władza uznawana jest za

autorytarny reżim pod władzą Aleksandra Łukaszenki i jego

zaufanych współpracowników.

Wydarzenia na Białorusi w latach 90-tych wykazują, że

wyłamuje się ona z nurtu procesów demokratycznych, które
zachodzą w innych państwach postkomunistycznych. Jest to

jedyny kraj gdzie praktycznie nie rozpoczęto prywatyzacji,

natomiast we wszystkich dziedzinach gospodarki

zachowane jest niepodzielne panowanie własności

państwowej. W świadomości masowej dominuje ideologia

komunistyczna i tęsknota za poprzednim systemem.

Nostalgia za ZSRR wśród ludności i nadzieje na integrację z

Rosją eksploatowane są przez białoruską elitę władzy.

Władzę wykonawczą sprawuje prezydent, wybierany na 5-letnią

kadencję z możliwością jednorazowej reelekcji ( po referendum z 17

października 2004 uległo to zmianie), oraz w odpowiednim zakresie

rząd. Prezydent posiada niemal nieograniczone uprawnienia w

stosunku do całego aparatu państwowego, a poprzez nadrzędność

dekretów nad ustawami oraz wyłączną możliwość rozpisywania

referendum, władza ma charakter dyktatorski. Uprawnienia

prezydenckie można podzielić na 4 grupy :

• W stosunku do konstytucyjnych organów państwa

• Kompetencje prawodawcze

• Kompetencje w zakresie stosunków zewnętrznych i obrony kraju

• Uprawnienia w sferze stosunków z obywatelami

Prezydent może zostać usunięty z urzędu za popełnienie

zdrady stanu lub innego ciężkiego przestępstwa.

Wniosek o to może przedstawić 1/3 Izby

Deputowanych, a śledztwo i oskarżenie należy do

kompetencji Rady Republiki. Za decyzją usunięcia

musi opowiedzieć się 2/3 Izby Deputowanych i 2/3

Rady Republiki. Prezydent także może zostać

zwolniony przedterminowo w razie jego niezdolności

do sprawowania urzędu ze względu na jego stan

zdrowia. Decyzję taką podejmuje na wniosek

specjalnie po to powołanej przez obie izby parlamentu

komisji, Izby Deputowanych oraz Rady Republiki- obie

większością 2/3 głosów.

od 1994 roku prezydenturę już drugą kadencję sprawuje

Aleksander Łukaszenko. Nowe wybory powinny odbyć

się w 1999 roku, jednak po przeprowadzeniu zmiany

konstytucji przez prezydenta w 1996 roku przedłużył

tym samym prezydenturę do 2001 roku.

Legalność i uczciwość przeprowadzanych w ostatnich

latach wyborów i referendów pozostawia wiele do

życzenia i jest kwestionowana przez opozycję i

organizacje międzynarodowe, na przykład: NATO,

OBWE, UE czy Radę Europy.

-1990 r. rozpad ZSRR; Rada Najwyższa Białoruskiej Socjalistycznej
Republiki Ludowej przyjęła deklarację suwerenności państwowej; rok
później Rada Najwyższa także przyjęła ustawę o niezależności
państwowej Białorusi.

- 1991 r. podpisanie aktów ustanawiających wspólnotę gospodarczą i
unię celną z Rosją.

- 1992 r. pięć białoruskich partii politycznych wystąpiło z inicjatywą
przeprowadzenia referendum dotyczącego ewentualnego rozwiązania
Rady Najwyższej, która złożona była z ludzi związanymi z poprzednim
reżimem. Rada jednak zgodziła się jedynie na referendum
konstytucyjne.

-1994 r. uchwalenie przez Radę Najwyższą konstytucji. W tym samym
roku odbyły się dwie tury wyborów prezydenckich. Pierwszą turę
wygrywa Aleksander Łukaszenko. Drugą turę, ponad 80 % głosów
również zwycięża Łukaszenko, chociaż na zwycięzcę typowany jest
ówczesny premier Wiaczesław Kiebicz. Są to pierwsze przejawy
odchodzenia Białorusi od demokratycznych rządów.

-1995 r. prezydent wydaje dekret „O pewnych środkach na rzecz zapewnienia
stabilności i porządku prawnego w Republice Białoruś”. Na jego mocy
pozbawiono deputowanych immunitetu, zawieszono działalność białoruskich
związków zawodowych.

- jesienią 1996 r. opozycja parlamentarna i pozaparlamentarna zagroziły
odsunięciem Łukaszenki od sprawowania funkcji prezydenta, jeśli ten nie
wycofa się z planowanego przeprowadzenia zmian konstytucyjnych. Czując
zagrożenie prezydent rozpoczął negocjacje z parlamentem. Zawarto
porozumienie, które jednak nie zostało ratyfikowane, w skutek czego A.
Łukaszenko zdymisjonował przewodniczącego Centralnej Komisji Wyborczej.
Doszło również do rewizji podstawowych zasad zawartych w konstytucji:

•zanegowanie zasad pluralizmu politycznego
•zanegowanie zasady przedstawicielstwa ogólnonarodowego i trójpodziału
władzy
•wprowadzenie niemal absolutnej władzy prezydenta- nieograniczonego
dekretodawstwa, pozbawienia praw i wolności człowieka i obywatela
•ograniczenia uprawnień i marginalizacji parlamentu, Sądu Konstytucyjnego
oraz poddania ich niemal całkowitej kontroli prezydenta.

-1999 r. podpisano porozumienie, na mocy którego
powstał Związek Białorusi i Rosji tworząc tym
samym wspólne państwo związkowe. Zakładał on
unifikację obydwu państw, jednak stanowisko Rosji
było zbyt twarde i na warunki stawiane przez Rosję
reżim Łukaszenki nie chciał się zgodzić.

- kryzys na linii Moskwa – Mińsk zaostrzył się w roku
2006

PARLAMENT

Białoruski parlament składa się z dwóch izb. Pierwsza Izba-

Izba Reprezentantów jest wybierana w wyborach

powszechnych na 4-letnia kadencję. Druga Izba- Rada

Republiki stanowią przedstawiciele władz terenowych. Mimo

wielu konstytucyjnych uprawnień parlament na Białorusi

jest jednym z narzędzi prezydenta A. Łukaszenki. W wyniku

fałszerstw i manipulacji prawie wszystkie mandaty w Izbie

Reprezentantów zostały obsadzone przez „bezpartyjnych”

popierających Łukaszenkę. Opozycyjne wiece, które

zgromadziły zaledwie kilkaset osób zostały brutalnie rozbite

przez łukaszenkowską bezpiekę.

PARTIE POLITYCZNE

♠ Biała Ruś- jest to białoruska partia polityczna, która miała zostać
założona na początku października 2007 r. przez prezydenta Białorusi A.
Łukaszenkę. Przewodniczącym partii został Wiktar Łukaszenka. Za swoje
zadanie partia uznaje zjednoczenie z Rosją.

♠

Białoruska Partia Demokratyczna- białoruska partia polityczna

opozycyjna do reżimu A. Łukaszenki. Partia powstała w czerwcu 2003 r. z
Białoruskiej Partii Kobiet „Nadzieja”. Partia opowiada się za integracją z
zachodem i jego strukturami militarnymi (NATO) i gospodarczymi (UE).
Przewodniczącą partii jest Alena Jaśkowa.

♠

Białoruska Partia Narodowo- Demokratyczna- partia polityczna o

charakterze prawicowym, założona 24 września 2001 r. przez Waleryja
Liewanieuskiego.

♠

Białoruska Socjaldemokratyczna Partia- założona 2 grudnia 2001 r. przez

byłych członków Narodnaj Hamady. Pierwszym przewodniczącym wybranym
8 grudnia 2001 r. był Mikoła Statkliewicz.

♠ Białoruska Socjaldemokratyczna Partia Hramada- opozycyjna
wobec rządów Aleksandra Łukaszenki. W ostatnich wyborach w 2004
r. Hramada była częścią bloku Ludowa Koalicja 5 plus, która nie
uzyskała żadnego mandatu. Kandydat Hramady w wyborach
prezydenckich w 2006 r. Aleksandar Kazulin uzyskał poparcie 2,3%

♠

Białoruski Front Narodowy- opozycyjne ugrupowanie polityczne na

Białorusi, o charakterze konserwatywnym. Program partii jest oparty
na hasłach integracji z NATO i UE, gospodarki wolnorynkowej i
demokracji. Do najważniejszych działaczy należą Wincuk Wiaczorka,
Wiktar Iwaszkiewicz, Juraś Chadyka, Aleś Michalewicz i Aleksiej
Janukiewicz. W wyborach prezydenckich z 2006 r. BFN poprał
kandydaturę Aleksandra Milinkiewicza. Partia ma kilka mandatów w
radach miejskich.

♠

Partia Komunistów Białorusi- lewicowa białoruska partia

polityczna opozycyjna wobec reżimu Łukaszenki, której liderem

jest Siarhej Kaliakin. W wyborach prezydenckich w 2006 r. partia i

jej lider poparli Aleksandra Milinkiewicza. 2 sierpnia 2007 r. partia

została zawieszona przez sąd najwyższy na 6 miesięcy z powodu

uczestnictwa w zjeździe założycielskim Sojuszu Partii Lewicowych,

który odbył się poza granicami kraju oraz nierzetelnego

przedstawienia listy swoich członków i rozmieszczenie niektórych

struktur niezgodnie z adresem prawnym.

♠

Zjednoczona Partia Obywatela- białoruska partia polityczna

opozycyjna wobec reżimu obecnego prezydenta założona przez

Henadźa Karpienkę. Przewodniczącym partii jest Anatol Labiedźka.

ZPO reprezentuje poglądy liberalno- konserwatywne. W wyborach

lokalnych w 2003 r. partia obywatelska uzyskała 5 mandatów w

radach miejskich. W wyborach prezydenckich w 2006 r. partia

poparła kandydaturę Aleksandra Milinkiewicza. W ostatnich

wyborach lokalnych, które zostały sfałszowane partia nie uzyskała

ani jednego mandatu.

INNE ORGANIZACJE

• Żubr- organizacja młodzieżowa zrzeszająca przeciwników

autorytarnych rządów A. Łukaszenki. Żubr czerpie inspirację z
serbskiego ruchu oporu Otpor oraz prac Gene Sharp. Organizacja
zyskała popularność, gdy jej liderzy spotkali się na Litwie z
sekretarzem stanu USA Condoleezzą Rice, ryzykując w ten sposób
własne bezpieczeństwo po powrocie do kraju.

• Młody Front- radykalna białoruska organizacja młodzieżowa

opozycyjna, powstała w 1997 r. Liczy ok. 600 członków. Związana
jest z partią Białoruski Front Narodowy. Celem Młodego Frontu jest
obalenie reżimu A. Łukaszenki. Liderami są; Pawał Siewieryniec,
Żmicier Daszkiwecz.

• Karta 97

Organizacje opozycyjne domagają się przede wszystkim

respektowania praw człowieka, wolności słowa oraz

możliwości używania w życiu publicznym języka

białoruskiego.