BIAŁORUŚ

 

 

• EUROPA WSCHODNIA 

• MIŃSK

• 10,31 MLN

• BIAŁORUSKI, ROSYJSKI

 

 

Białoruś formalnie jest krajem o ustroju semiprezydenckim, 

uregulowanym konstytucją z 1994 roku znowelizowaną w 

1996 roku. Powszechnie jednak władza uznawana jest za 

autorytarny reżim pod władzą Aleksandra Łukaszenki i jego 

zaufanych współpracowników. 

Wydarzenia na Białorusi w latach 90-tych wykazują, że 

wyłamuje się ona z nurtu procesów demokratycznych, które 
zachodzą w innych państwach postkomunistycznych. Jest to 

jedyny kraj gdzie praktycznie nie rozpoczęto prywatyzacji, 

natomiast we wszystkich dziedzinach gospodarki 

zachowane jest niepodzielne panowanie własności 

państwowej. W świadomości masowej dominuje ideologia 

komunistyczna i tęsknota za poprzednim systemem. 

Nostalgia za ZSRR wśród ludności i nadzieje na integrację z 

Rosją eksploatowane są przez białoruską elitę władzy.

 

 

Władzę wykonawczą sprawuje prezydent, wybierany na 5-letnią 

kadencję z możliwością jednorazowej reelekcji ( po referendum z 17 

października 2004 uległo to zmianie), oraz w odpowiednim zakresie 

rząd. Prezydent posiada niemal nieograniczone uprawnienia w 

stosunku do całego aparatu państwowego, a poprzez nadrzędność 

dekretów nad ustawami oraz wyłączną możliwość rozpisywania 

referendum, władza ma charakter dyktatorski. Uprawnienia 

prezydenckie można podzielić na 4 grupy :

• W stosunku do konstytucyjnych organów państwa

• Kompetencje prawodawcze

• Kompetencje w zakresie stosunków zewnętrznych i obrony kraju

• Uprawnienia w sferze stosunków z obywatelami

 

 

Prezydent może zostać usunięty z urzędu za popełnienie 

zdrady stanu lub innego ciężkiego przestępstwa. 

Wniosek o to może przedstawić 1/3 Izby 

Deputowanych, a śledztwo i oskarżenie należy do 

kompetencji Rady Republiki. Za decyzją usunięcia 

musi opowiedzieć się 2/3 Izby Deputowanych i 2/3 

Rady Republiki. Prezydent także może zostać 

zwolniony przedterminowo w razie jego niezdolności 

do sprawowania urzędu ze względu na jego stan 

zdrowia. Decyzję taką podejmuje na wniosek 

specjalnie po to powołanej przez obie izby parlamentu 

komisji, Izby Deputowanych oraz Rady Republiki- obie 

większością 2/3 głosów. 

 

 

od 1994 roku prezydenturę już drugą kadencję sprawuje 

Aleksander Łukaszenko. Nowe wybory powinny odbyć 

się w 1999 roku, jednak po przeprowadzeniu zmiany 

konstytucji przez prezydenta w 1996 roku przedłużył 

tym samym prezydenturę do 2001 roku. 

Legalność i uczciwość przeprowadzanych w ostatnich 

latach wyborów i referendów pozostawia wiele do 

życzenia i jest kwestionowana przez opozycję i 

organizacje międzynarodowe, na przykład: NATO, 

OBWE, UE czy Radę Europy.  

 

 

 

 

-1990 r. rozpad ZSRR; Rada Najwyższa Białoruskiej Socjalistycznej 
Republiki Ludowej przyjęła deklarację suwerenności państwowej; rok 
później Rada Najwyższa także przyjęła ustawę o niezależności 
państwowej Białorusi. 

- 1991 r. podpisanie aktów ustanawiających wspólnotę gospodarczą i 
unię celną z Rosją.

- 1992 r. pięć białoruskich partii politycznych wystąpiło z inicjatywą 
przeprowadzenia referendum dotyczącego ewentualnego rozwiązania 
Rady Najwyższej, która złożona była z ludzi związanymi z poprzednim 
reżimem. Rada jednak zgodziła się jedynie na referendum 
konstytucyjne.

-1994 r. uchwalenie przez Radę Najwyższą konstytucji. W tym samym 
roku odbyły się dwie tury wyborów prezydenckich. Pierwszą turę 
wygrywa Aleksander Łukaszenko. Drugą turę, ponad 80 % głosów 
również zwycięża Łukaszenko, chociaż na zwycięzcę typowany jest 
ówczesny premier Wiaczesław Kiebicz. Są to pierwsze przejawy 
odchodzenia Białorusi od demokratycznych rządów.

 

 

 

-1995 r. prezydent wydaje dekret „O pewnych środkach na rzecz zapewnienia 
stabilności i porządku prawnego w Republice Białoruś”. Na jego mocy 
pozbawiono deputowanych immunitetu, zawieszono działalność białoruskich 
związków zawodowych. 

- jesienią 1996 r. opozycja parlamentarna i pozaparlamentarna zagroziły 
odsunięciem Łukaszenki od sprawowania funkcji prezydenta, jeśli ten nie 
wycofa się z planowanego przeprowadzenia zmian konstytucyjnych. Czując 
zagrożenie prezydent rozpoczął negocjacje z parlamentem. Zawarto 
porozumienie, które jednak nie zostało ratyfikowane, w skutek czego A. 
Łukaszenko zdymisjonował przewodniczącego Centralnej Komisji Wyborczej. 
Doszło również do rewizji podstawowych zasad zawartych w konstytucji:

•zanegowanie zasad pluralizmu politycznego
•zanegowanie zasady przedstawicielstwa ogólnonarodowego i trójpodziału 
władzy
•wprowadzenie niemal absolutnej władzy prezydenta-  nieograniczonego 
dekretodawstwa, pozbawienia praw i wolności człowieka i obywatela
•ograniczenia uprawnień i marginalizacji parlamentu, Sądu Konstytucyjnego 
oraz poddania ich niemal całkowitej kontroli prezydenta.

 

 

-1999 r. podpisano porozumienie, na mocy którego 
powstał Związek Białorusi i Rosji  tworząc tym 
samym wspólne państwo związkowe. Zakładał on 
unifikację obydwu państw, jednak stanowisko Rosji 
było zbyt twarde i na warunki stawiane przez Rosję 
reżim Łukaszenki nie chciał się zgodzić. 

- kryzys na linii Moskwa – Mińsk zaostrzył się w roku 
2006 

 

 

PARLAMENT

Białoruski parlament składa się z dwóch izb. Pierwsza Izba- 

Izba Reprezentantów jest wybierana w wyborach 

powszechnych na 4-letnia kadencję. Druga Izba- Rada 

Republiki stanowią przedstawiciele władz terenowych. Mimo 

wielu konstytucyjnych uprawnień parlament na Białorusi 

jest jednym z narzędzi prezydenta A. Łukaszenki. W wyniku 

fałszerstw i manipulacji prawie wszystkie mandaty w Izbie 

Reprezentantów zostały obsadzone przez „bezpartyjnych” 

popierających Łukaszenkę. Opozycyjne wiece, które 

zgromadziły zaledwie kilkaset osób zostały brutalnie rozbite 

przez łukaszenkowską bezpiekę.   

 

 

PARTIE POLITYCZNE

♠ Biała Ruś- jest to białoruska partia polityczna, która miała zostać 
założona na początku października 2007 r. przez prezydenta Białorusi A. 
Łukaszenkę. Przewodniczącym partii został Wiktar Łukaszenka. Za swoje 
zadanie partia uznaje zjednoczenie z Rosją.

♠

 

Białoruska Partia Demokratyczna- białoruska partia polityczna 

opozycyjna do reżimu A. Łukaszenki. Partia powstała w czerwcu 2003 r. z 
Białoruskiej Partii Kobiet „Nadzieja”. Partia opowiada się za integracją z 
zachodem i jego strukturami militarnymi (NATO) i gospodarczymi (UE). 
Przewodniczącą partii jest Alena Jaśkowa.

♠

 Białoruska Partia Narodowo- Demokratyczna- partia polityczna o 

charakterze prawicowym, założona  24 września 2001 r. przez Waleryja 
Liewanieuskiego.

♠

 Białoruska Socjaldemokratyczna Partia- założona 2 grudnia 2001 r. przez 

byłych członków Narodnaj Hamady. Pierwszym przewodniczącym wybranym 
8 grudnia 2001 r. był Mikoła Statkliewicz.

 

 

♠  Białoruska Socjaldemokratyczna Partia Hramada- opozycyjna 
wobec rządów Aleksandra Łukaszenki. W ostatnich wyborach w 2004 
r. Hramada była częścią bloku Ludowa Koalicja 5 plus, która nie 
uzyskała żadnego mandatu. Kandydat Hramady w wyborach 
prezydenckich w 2006 r. Aleksandar Kazulin uzyskał poparcie 2,3%

♠ 

Białoruski Front Narodowy- opozycyjne ugrupowanie polityczne na 

Białorusi, o charakterze konserwatywnym. Program partii jest oparty 
na hasłach integracji z NATO i UE, gospodarki wolnorynkowej i 
demokracji. Do najważniejszych działaczy należą Wincuk Wiaczorka, 
Wiktar Iwaszkiewicz, Juraś Chadyka, Aleś Michalewicz i Aleksiej 
Janukiewicz. W wyborach prezydenckich z 2006 r. BFN poprał 
kandydaturę Aleksandra Milinkiewicza. Partia ma kilka mandatów w 
radach miejskich.

 

 

 ♠ 

Partia Komunistów Białorusi- lewicowa białoruska partia 

polityczna opozycyjna wobec reżimu Łukaszenki, której liderem 

jest Siarhej Kaliakin. W wyborach prezydenckich w 2006 r. partia i 

jej lider poparli Aleksandra Milinkiewicza. 2 sierpnia 2007 r. partia 

została zawieszona przez sąd najwyższy na 6 miesięcy z powodu 

uczestnictwa w zjeździe założycielskim Sojuszu Partii Lewicowych, 

który odbył się poza granicami kraju oraz nierzetelnego 

przedstawienia listy swoich członków i rozmieszczenie niektórych 

struktur niezgodnie z adresem prawnym. 

♠ 

Zjednoczona Partia Obywatela- białoruska partia polityczna 

opozycyjna wobec reżimu obecnego prezydenta założona przez 

Henadźa Karpienkę. Przewodniczącym partii jest Anatol Labiedźka. 

ZPO reprezentuje poglądy liberalno- konserwatywne. W wyborach 

lokalnych w 2003 r. partia obywatelska uzyskała 5 mandatów w 

radach miejskich. W wyborach prezydenckich w 2006 r. partia 

poparła kandydaturę Aleksandra Milinkiewicza. W ostatnich 

wyborach lokalnych, które zostały sfałszowane partia nie uzyskała 

ani jednego mandatu. 

 

 

INNE ORGANIZACJE

• Żubr- organizacja młodzieżowa zrzeszająca przeciwników 

autorytarnych rządów A. Łukaszenki. Żubr czerpie inspirację z 
serbskiego ruchu oporu Otpor oraz prac Gene Sharp. Organizacja 
zyskała popularność, gdy jej liderzy spotkali się na Litwie z 
sekretarzem stanu USA Condoleezzą Rice, ryzykując w ten sposób 
własne bezpieczeństwo po powrocie do kraju.

• Młody Front- radykalna białoruska organizacja młodzieżowa 

opozycyjna, powstała w 1997 r. Liczy ok. 600 członków. Związana 
jest z partią Białoruski Front Narodowy. Celem Młodego Frontu jest 
obalenie reżimu A. Łukaszenki. Liderami są; Pawał Siewieryniec, 
Żmicier Daszkiwecz.

• Karta 97

 

 

Organizacje opozycyjne domagają się przede wszystkim 

respektowania praw człowieka, wolności słowa oraz 

możliwości używania w życiu publicznym języka 

białoruskiego.