Posłuszeństwo autorytetowi
Posłuszeństwo autorytetowi
Oficyna Wydawnicza Alma – Press ,
Warszawa 1993
Sposób 30
Zamiast uzasadnień używa się autorytetów
Wygramy łatwo, mając po swojej stronie jakiś autorytet,
który jest szanowany przez przeciwnika;
dla niego zaś istnieje tym więcej autorytetów,
im bardziej ograniczone są jego wiadomości i zdolności
Prości ludzie mają głęboki respekt
dla wszelkiego rodzaju fachowców
Jeśli zatem nie znajdziemy autorytetu odpowiedniego,
to trzeba się posłużyć pozornym i zacytować, co ktoś tam
powiedział, choćby w innym sensie lub innych warunkach
Najskuteczniej działają zwykle takie autorytety,
których przeciwnik w ogóle nie rozumie
W razie potrzeby można nie tylko przekręcać cytaty,
ale po prostu je fałszować,
a nawet podawać takie, które są własnym wymysłem
Doprawdy, nie ma tak absurdalnego poglądu, którego
by ludzie nie przyjęli jako własny,
o ile tylko potrafi im się wmówić,
że pogląd ten został przyjęty przez ogół
Eksperyment Stanleya Milgrama
1965, 1974 – City University of New York
Co sprawiło, że Eichman i inni hitlerowcy postępowali wobec
Żydów tak, że wymordowano miliony ludzi w komorach gazowych
obozów koncentracyjnych ?
Czy u Niemców występował jakiś defekt charakteru ?
Osobami badanymi byli zgłaszający się na ochotnika mężczyźni,
którym płacono 4,5 USD za wzięcie udziału w eksperymencie
Wiek : 20 – 50 lat
W badanych wzbudzano przekonanie, że celem eksperymentu
jest ustalenie wpływu kar na zapamiętywanie
Każdemu badanemu mówiono, że będzie „nauczycielem” i jego
zadaniem będzie wymierzanie Kary (wstrząsu elektrycznego)
uczniowi, za każdym razem,
gdy popełni on błąd
w tekście uczenia się
Osoba badająca
„nauczyciel”
Profesor
autoryte
t
Osoba
badana
„uczeń”
Mr. Wallace „nauczyciel”
był sympatycznym
Mężczyzną, w wieku około
50 lat z zawodu księgowym
Sytuację zaaranżowano
w taki sposób,
aby wydawało się,
że o wyznaczeniu roli
„nauczyciela” lub „ucznia”
decyduje losowanie
Na wstępie „uczeń”
otrzymywał próbny
wstrząs o sile 45 woltów
będąc przywiązany do
„krzesła elektrycznego”,
któremu przyglądał się
nauczyciel
„Nauczycielowi” pokazano jak posługiwać się trzydziestoma
wyraźnie oznaczonymi przyciskami oznaczonymi :
od „słaby wstrząs” 15 woltów
do „niebezpieczeństwo silny wstrząs” 450 woltów
Następnie polecono mu
zwiększać napięcie,
gdy uczeń popełni błąd
lub nie zareaguje
Ponieważ uczeń
popełniał wiele błędów,
poziom kar szybko się
podnosił
Osoba badająca
„nauczyciel”
Profesor
autoryte
t
Osoba
badana
„uczeń”
Protesty ofiary „ucznia”,
dobiegające z głośnika
wzmagały się wraz ze
wzrostem napięcia
Przy 75 woltach uczeń
zaczynał jęczeć,
przy 150 domagał się aby
go zwolnić z udziału
w eksperymencie,
przy 180 woltach krzyczał,
że nie może dłużej
wytrzymać bólu
Przy 300 woltach krzyczał,
ze ma chore serce, wył,
a następnie przez ostatnie
serie prób
nie reagował w ogóle
Jeśli „nauczyciel” wahał się lub protestował, nie chcąc wymierzyć
następnego wstrząsu, eksperymentator mówił mu :
„Nie masz innego wyboru : musisz działać dalej ?
Twoje zadanie polega na karaniu ucznia za popełnianie błędów”
Eksperymentator podkreślał,
że brak reakcji również
musi być karany,
ponieważ przyjęto zasadę,
iż należy to uważać za błąd
Gdy poproszono 40 psychiatrów, aby przewidzieli
jak zachowają się badani „nauczyciele”
- większość badanych nie przekroczy 150 woltów
- przy 300 woltach tylko 4 %badanych będzie posłusznych
- tylko około 0,1 % dojdzie do 450 woltów
(jednostki, które są pod jakimś względem anormalne)
62 % „nauczycieli” – 450 woltów
Średni poziom wymierzanego wstrząsu woltów - 370 woltów
We wszystkich tych
badaniach „uczeń –
ofiara”
była w rzeczywistości
pomocnikiem
eksperymentatora,
a jej protesty to była gra,
nagrana wcześniej na
taśmie magnetofonowej
- żadnego wstrząsu w
rzeczywistości ofiara nie
otrzymała
Natomiast bez nakazów autorytetu połowa badanych
kończyła na 75V, zaś tylko mniej niż 10% wychodziło poza 150V
Eksperyment powtórzono w innych krajach – wyniki podobne
Badani wpadli w pajęczynę sprzecznych norm
i trudno im było określić, której z nich się porządkować
Jeżeli raz człowiek podporządkuje się jakiejś normie,
jest mu trudno zawrócić i uświadomić sobie,
że stała się ona nieodpowiednia
i że trzeba się podporządkować innej
Wyznaczniki posłuszeństwa
1. Nadzorowanie wykonania poleceń
2. Wielkość autorytetu
3. Dystans między autorytetem a wykonawcą
4. Dystans między wykonawcą a ofiarą
•
65% sąsiedni pokój
•
40% siedzi obok
•
30% wykonawca przytrzymuje rękę ofiary
5. Konflikty między autorytetami
6. Obserwacja cudzego nieposłuszeństwa
7. Wciąganie do posłuszeństwa metodą małych kroków
8. Autorytaryzm
„wabienie i przełączanie”
stworzenie wrażenia, że norma posłuszeństwa jest odpowiednia
eksperyment toczył się szybko i badani nie mieli czasu na reakcję
Kiedy człowiek podejmuje
ważną albo skomplikowaną
decyzję
pojawia się dysonans, a zaraz
potem nacisk, by go
zredukować
Symbole autorytetu :
Tytuły - prof., dr medycyny,
przypisywanie większego wzrostu osobie z tytułem
(prawdziwym bądź nie).
Ubranie - większe zaufanie np. do Policjanta;
większy posłuch do "mundurowych"
(większe zaufanie wzbudza osoba elegancko ubrana)
Samochody - ważny wyznacznik statusu społecznego
Automatyczne wyzwalacze posłuszeństwa –
tytuły, ubranie, polecenia przełożonego czy autorytetu
Uległość w stosunku do niecodziennych próśb nieznajomych
osób „cywili” lub w uniformie
"Widzi pan tego człowieka przy parkometrze?
Przekroczył już swój czas parkowania,
ale nie ma żadnych drobnych. Proszę dać mu monetę!"
“Proszę stanąć po drugiej stronie słupka”
(oznaczającego przystanek autobusowy)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
Procent osób ulegających prośbie
„cywila”
„mundurowego”
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
rzeczywisty
42
92
oceniany
50
63
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
za : W.Baryła : www
Syndrom osobowości
autorytarnej
(GRUPA Z BERKELEY: Adorno, Frenkel-Brunswik, Levinson i Sanford)
•
skłonność do ujmowania relacji społecznych jako pionowych
(dominacja-podporządkowanie; wyżej-niżej)
a nie poziomych (egalitarnych)
•
uległość w stosunku do tych co wyżej,
dominacja nad tymi co niżej
•
zamiłowanie do zewnętrznych oznak siły i władzy
•
etnocentryzm (uprzedzenia + niechęć do obcych:
rasowo,
narodowościowo, mniejszości seksualnych)
•
wrogość, wyparcie i projekcja własnej wrogości na innych
•
antyintracepcja (niechęć do wglądu w ludzką psychikę)
•
konserwatyzm obyczajowy
i prawicowość poglądów społeczno-politycznych
Przyczyny osobowości autorytarnej :
1. surowe wychowanie
4. idealizacja obrazu rodziców
3. wysokie wymagania
2. kontrola przez przymus
Kapitanoza
błąd podczas
symulowanego
lotu w trudnych
warunkach
25% załóg nie
poprawia
oczywistego
błędu kapitana
samolotu
EFEKT PRÓŻNIACTWA SPOŁECZNEGO
RINGELMANN (1920)
:
im więcej ludzi równocześnie wykonuje jakąś pracę, tym gorszy
rezultat uzyskują w porównaniu z tym, co wynikałoby
z dodawania ich rezultatów uzyskiwanych indywidualnie.
Ciągnięcie liny:
Liczba
osób
Wysiłek
indywidualny
wkładany w
pracę
1
2
3
4
5
6
7
8
100%
93%
85%
77%
70%
63%
56%
49%
CZYNNIKI MODYFIKUJĄCE EFEKT
•
identyfikowalność wkładu jednostki
•
ważność zadania
•
ważność grupy
•
grupa oceniana jako całość
•
oczekiwany poziom wykonania innych
•
niepowtarzalność wkładu jednostki
•
wielkość grupy
•
płeć
•
kultura
•
złożoność zadania
sytuacja wspólnego działania
Trzy najbardziej wyraziste przypadki wpływu społecznego to
:
NAŚLADOWNICTWO
kopiowanie cudzych zachowań we własnym działaniu
KONFORMIZM
uleganie rzeczywistemu bądź wyobrażonemu naciskowi
ze strony innych ludzi stanowiących większość
POSŁUSZEŃSTWO WOBEC AUTORYTETU
podporządkowywanie się poleceniom bądź sugestiom ludzi
mających władzę czy autorytet
NAŚLADOWNICTWO – 2 aspekty
1.Automatyczny proces przejmowania cudzych
reakcji behawioralnych
rozwiązywanie zadania z osobą, która pociera twarz powoduje
wykonywanie tych samych gestów
(Chartrand, Bargh, 1999)
badani słuchający filozoficznego tekstu odczytanego przez inną
osobę w smutny bądź radosny sposób, sami zaczynają
wypowiadać się w sposób smutny bądź radosny
i popadać w lepszy bądź gorszy nastrój
(Neumann, Strack, 2000)
Zarażanie się cudzymi
reakcjami
behawioralnymi
lub emocjonalnymi
odbywa się bez żadnej
intencji,
a nawet świadomości
jego występowania.
To swoisty „klej
społeczny” (Chartrand,
Bargh),
który ułatwia empatyczne
porozumienie z innymi,
a nawet powstawanie
sympatii (zjawisko
mirroringu)
2. Społeczny dowód słuszności
Uważamy jakieś zachowanie za poprawne w danej sytuacji
o tyle, o ile widzimy innych, którzy tak właśnie się zachowują.
Gdy zauważamy, że wiele osób coś robi, zdajemy się zakładać,
że wiedzą one o czymś, o czym my nie wiemy
(Cialdini)
Działa najsilniej gdy:
jesteśmy niepewni swego, gdy sytuacja jest dwuznaczna i niejasna
gdy króluje niepewność
(Tesser, Campbell i Mickler, 1983)
niewiedza wielu oraz zjawisko rozproszenia odpowiedzialności
gdy obserwujemy działanie ludzi podobnych do nas samych
(Festinger, 1954)
EFEKT WERTERA
wzrost liczby samobójstw w populacji pod wpływem samobójstwa
znanej osoby omawianego w mass mediach
(Phillips, 1986)
MIESIĄC
PRZED
MIESIĄC OBECNY
MIESIĄC PO
2 MIESIĄCE PO
3 MIESIĄCE PO
zaczerpnięto z Wojciszke (2002). Człowiek wśród ludzi
•
sławne samobójstwo powoduje wzrost psychicznej
dostępności samobójstwa jako sposobu na rozwiązanie
problemów
•
podobieństwo naśladowców
•
efekt jest największy w tych regionach geograficznych,
gdzie oryginalne samobójstwo jest najsilniej nagłaśniane
•
efekt rośnie wraz z liczbą dni, w trakcie których sławne
samobójstwo jest opisywane
Pytania
Omów:
1.Eksperyment Stanleya Milgrama
2.Przyczyny osobowości autorytarnej
3.Kapitanoza
4.EFEKT PRÓŻNIACTWA SPOŁECZNEGO
5.EFEKT WERTERA