Posłuszeństwo autorytetowi

Oficyna Wydawnicza Alma – Press ,
Warszawa 1993

Sposób 30

Zamiast uzasadnień używa się autorytetów

Wygramy łatwo, mając po swojej stronie jakiś autorytet,
który jest szanowany przez przeciwnika;
dla niego zaś istnieje tym więcej autorytetów,
im bardziej ograniczone są jego wiadomości i zdolności

Prości ludzie mają głęboki respekt
dla wszelkiego rodzaju fachowców

Jeśli zatem nie znajdziemy autorytetu odpowiedniego,
to trzeba się posłużyć pozornym i zacytować, co ktoś tam
powiedział, choćby w innym sensie lub innych warunkach

Najskuteczniej działają zwykle takie autorytety,
których przeciwnik w ogóle nie rozumie

W razie potrzeby można nie tylko przekręcać cytaty,
ale po prostu je fałszować,

a nawet podawać takie, które są własnym wymysłem

Doprawdy, nie ma tak absurdalnego poglądu, którego
by ludzie nie przyjęli jako własny,
o ile tylko potrafi im się wmówić,
że pogląd ten został przyjęty przez ogół

Eksperyment Stanleya Milgrama

1965, 1974 – City University of New York

Co sprawiło, że Eichman i inni hitlerowcy postępowali wobec
Żydów tak, że wymordowano miliony ludzi w komorach gazowych
obozów koncentracyjnych ?
Czy u Niemców występował jakiś defekt charakteru ?

Osobami badanymi byli zgłaszający się na ochotnika mężczyźni,
którym płacono 4,5 USD za wzięcie udziału w eksperymencie
Wiek : 20 – 50 lat

W badanych wzbudzano przekonanie, że celem eksperymentu
jest ustalenie wpływu kar na zapamiętywanie

Każdemu badanemu mówiono, że będzie „nauczycielem” i jego
zadaniem będzie wymierzanie Kary (wstrząsu elektrycznego)
uczniowi, za każdym razem,
gdy popełni on błąd
w tekście uczenia się

Osoba badająca

„nauczyciel”

Profesor

autoryte

t

Osoba

badana

„uczeń”

Mr. Wallace „nauczyciel”
był sympatycznym
Mężczyzną, w wieku około
50 lat z zawodu księgowym

Sytuację zaaranżowano
w taki sposób,
aby wydawało się,
że o wyznaczeniu roli
„nauczyciela” lub „ucznia”
decyduje losowanie

Na wstępie „uczeń”
otrzymywał próbny
wstrząs o sile 45 woltów
będąc przywiązany do
„krzesła elektrycznego”,
któremu przyglądał się
nauczyciel

„Nauczycielowi” pokazano jak posługiwać się trzydziestoma
wyraźnie oznaczonymi przyciskami oznaczonymi :
od „słaby wstrząs” 15 woltów
do „niebezpieczeństwo silny wstrząs” 450 woltów

Następnie polecono mu
zwiększać napięcie,
gdy uczeń popełni błąd
lub nie zareaguje

Ponieważ uczeń
popełniał wiele błędów,
poziom kar szybko się
podnosił

Osoba badająca

„nauczyciel”

Profesor

autoryte

t

Osoba

badana

„uczeń”

Protesty ofiary „ucznia”,
dobiegające z głośnika
wzmagały się wraz ze
wzrostem napięcia

Przy 75 woltach uczeń
zaczynał jęczeć,
przy 150 domagał się aby
go zwolnić z udziału
w eksperymencie,
przy 180 woltach krzyczał,
że nie może dłużej
wytrzymać bólu

Przy 300 woltach krzyczał,
ze ma chore serce, wył,
a następnie przez ostatnie
serie prób
nie reagował w ogóle

Jeśli „nauczyciel” wahał się lub protestował, nie chcąc wymierzyć
następnego wstrząsu, eksperymentator mówił mu :
„Nie masz innego wyboru : musisz działać dalej ?
Twoje zadanie polega na karaniu ucznia za popełnianie błędów”

Eksperymentator podkreślał,
że brak reakcji również
musi być karany,
ponieważ przyjęto zasadę,
iż należy to uważać za błąd

Gdy poproszono 40 psychiatrów, aby przewidzieli
jak zachowają się badani „nauczyciele”

- większość badanych nie przekroczy 150 woltów

- przy 300 woltach tylko 4 %badanych będzie posłusznych

- tylko około 0,1 % dojdzie do 450 woltów
(jednostki, które są pod jakimś względem anormalne)

62 % „nauczycieli” – 450 woltów

Średni poziom wymierzanego wstrząsu woltów - 370 woltów

We wszystkich tych
badaniach „uczeń –
ofiara”
była w rzeczywistości
pomocnikiem
eksperymentatora,
a jej protesty to była gra,
nagrana wcześniej na
taśmie magnetofonowej
- żadnego wstrząsu w
rzeczywistości ofiara nie
otrzymała

Natomiast bez nakazów autorytetu połowa badanych
kończyła na 75V, zaś tylko mniej niż 10% wychodziło poza 150V

Eksperyment powtórzono w innych krajach – wyniki podobne

Badani wpadli w pajęczynę sprzecznych norm
i trudno im było określić, której z nich się porządkować

Jeżeli raz człowiek podporządkuje się jakiejś normie,
jest mu trudno zawrócić i uświadomić sobie,
że stała się ona nieodpowiednia
i że trzeba się podporządkować innej

Wyznaczniki posłuszeństwa

1. Nadzorowanie wykonania poleceń
2. Wielkość autorytetu
3. Dystans między autorytetem a wykonawcą
4. Dystans między wykonawcą a ofiarą

•

65% sąsiedni pokój

•

40% siedzi obok

•

30% wykonawca przytrzymuje rękę ofiary

5. Konflikty między autorytetami
6. Obserwacja cudzego nieposłuszeństwa
7. Wciąganie do posłuszeństwa metodą małych kroków
8. Autorytaryzm

„wabienie i przełączanie”



stworzenie wrażenia, że norma posłuszeństwa jest odpowiednia



eksperyment toczył się szybko i badani nie mieli czasu na reakcję

Kiedy człowiek podejmuje
ważną albo skomplikowaną
decyzję
pojawia się dysonans, a zaraz
potem nacisk, by go
zredukować

Symbole autorytetu :

Tytuły - prof., dr medycyny,
przypisywanie większego wzrostu osobie z tytułem
(prawdziwym bądź nie).

Ubranie - większe zaufanie np. do Policjanta;
większy posłuch do "mundurowych"
(większe zaufanie wzbudza osoba elegancko ubrana)

Samochody - ważny wyznacznik statusu społecznego

Automatyczne wyzwalacze posłuszeństwa –
tytuły, ubranie, polecenia przełożonego czy autorytetu

Uległość w stosunku do niecodziennych próśb nieznajomych
osób „cywili” lub w uniformie

"Widzi pan tego człowieka przy parkometrze?
Przekroczył już swój czas parkowania,
ale nie ma żadnych drobnych. Proszę dać mu monetę!"

“Proszę stanąć po drugiej stronie słupka”
(oznaczającego przystanek autobusowy)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Procent osób ulegających prośbie

„cywila”

„mundurowego”

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

rzeczywisty

42

92

oceniany

50

63

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

za : W.Baryła : www

Syndrom osobowości

autorytarnej

(GRUPA Z BERKELEY: Adorno, Frenkel-Brunswik, Levinson i Sanford)

•

skłonność do ujmowania relacji społecznych jako pionowych

(dominacja-podporządkowanie; wyżej-niżej)
a nie poziomych (egalitarnych)

•

uległość w stosunku do tych co wyżej,

dominacja nad tymi co niżej

•

zamiłowanie do zewnętrznych oznak siły i władzy

•

etnocentryzm (uprzedzenia + niechęć do obcych:

rasowo,
narodowościowo, mniejszości seksualnych)

•

wrogość, wyparcie i projekcja własnej wrogości na innych

•

antyintracepcja (niechęć do wglądu w ludzką psychikę)

•

konserwatyzm obyczajowy

i prawicowość poglądów społeczno-politycznych

Przyczyny osobowości autorytarnej :

1. surowe wychowanie

4. idealizacja obrazu rodziców

3. wysokie wymagania

2. kontrola przez przymus

Kapitanoza

błąd podczas
symulowanego
lotu w trudnych
warunkach
25% załóg nie
poprawia
oczywistego
błędu kapitana
samolotu

EFEKT PRÓŻNIACTWA SPOŁECZNEGO

RINGELMANN (1920)

:

im więcej ludzi równocześnie wykonuje jakąś pracę, tym gorszy
rezultat uzyskują w porównaniu z tym, co wynikałoby
z dodawania ich rezultatów uzyskiwanych indywidualnie.

Ciągnięcie liny:

Liczba

osób

Wysiłek

indywidualny

wkładany w

pracę

1

2
3
4

5
6
7
8

100%

93%
85%
77%

70%
63%
56%
49%

CZYNNIKI MODYFIKUJĄCE EFEKT

•

identyfikowalność wkładu jednostki

•

ważność zadania

•

ważność grupy

•

grupa oceniana jako całość

•

oczekiwany poziom wykonania innych

•

niepowtarzalność wkładu jednostki

•

wielkość grupy

•

płeć

•

kultura

•

złożoność zadania

sytuacja wspólnego działania

Trzy najbardziej wyraziste przypadki wpływu społecznego to

:

NAŚLADOWNICTWO

kopiowanie cudzych zachowań we własnym działaniu

KONFORMIZM

uleganie rzeczywistemu bądź wyobrażonemu naciskowi
ze strony innych ludzi stanowiących większość

POSŁUSZEŃSTWO WOBEC AUTORYTETU

podporządkowywanie się poleceniom bądź sugestiom ludzi
mających władzę czy autorytet

NAŚLADOWNICTWO – 2 aspekty

1.Automatyczny proces przejmowania cudzych
reakcji behawioralnych

rozwiązywanie zadania z osobą, która pociera twarz powoduje
wykonywanie tych samych gestów

(Chartrand, Bargh, 1999)

badani słuchający filozoficznego tekstu odczytanego przez inną
osobę w smutny bądź radosny sposób, sami zaczynają
wypowiadać się w sposób smutny bądź radosny
i popadać w lepszy bądź gorszy nastrój

(Neumann, Strack, 2000)

Zarażanie się cudzymi
reakcjami
behawioralnymi
lub emocjonalnymi
odbywa się bez żadnej
intencji,
a nawet świadomości
jego występowania.
To swoisty „klej
społeczny” (Chartrand,
Bargh),
który ułatwia empatyczne
porozumienie z innymi,
a nawet powstawanie
sympatii (zjawisko
mirroringu)

2. Społeczny dowód słuszności

Uważamy jakieś zachowanie za poprawne w danej sytuacji
o tyle, o ile widzimy innych, którzy tak właśnie się zachowują.
Gdy zauważamy, że wiele osób coś robi, zdajemy się zakładać,
że wiedzą one o czymś, o czym my nie wiemy

(Cialdini)

Działa najsilniej gdy:

jesteśmy niepewni swego, gdy sytuacja jest dwuznaczna i niejasna
gdy króluje niepewność

(Tesser, Campbell i Mickler, 1983)

niewiedza wielu oraz zjawisko rozproszenia odpowiedzialności

gdy obserwujemy działanie ludzi podobnych do nas samych

(Festinger, 1954)

EFEKT WERTERA

wzrost liczby samobójstw w populacji pod wpływem samobójstwa
znanej osoby omawianego w mass mediach

(Phillips, 1986)

MIESIĄC
PRZED

MIESIĄC OBECNY

MIESIĄC PO

2 MIESIĄCE PO

3 MIESIĄCE PO

zaczerpnięto z Wojciszke (2002). Człowiek wśród ludzi

•

sławne samobójstwo powoduje wzrost psychicznej

dostępności samobójstwa jako sposobu na rozwiązanie
problemów

•

podobieństwo naśladowców

•

efekt jest największy w tych regionach geograficznych,

gdzie oryginalne samobójstwo jest najsilniej nagłaśniane

•

efekt rośnie wraz z liczbą dni, w trakcie których sławne

samobójstwo jest opisywane

Pytania

Omów:

1.Eksperyment Stanleya Milgrama

2.Przyczyny osobowości autorytarnej

3.Kapitanoza

4.EFEKT PRÓŻNIACTWA SPOŁECZNEGO

5.EFEKT WERTERA