Środki 

Środki 

dezynfekujące i 

dezynfekujące i 

antyseptyczne

antyseptyczne

 

 

Aktywnymi antyseptykami są tenzydy.

Aktywnymi antyseptykami są tenzydy.

Detergenty te cechuje:

 łatwość przenikania błon 

cytoplazmatycznych,

 szybkie i nietoksyczne 

działanie.

Detergenty te cechuje:

 łatwość przenikania błon 

cytoplazmatycznych,

 szybkie i nietoksyczne 

działanie.

 

 

 Zasadniczym elementem budowy 

chemicznej detergentów kationowych jest 
obecność czwartorzędowego ugrupowania 
amoniowego, 

 Zasadniczym elementem budowy 

chemicznej detergentów kationowych jest 
obecność czwartorzędowego ugrupowania 
amoniowego, 

Budowa chemiczna

Budowa chemiczna

C

H

3

N

+

CH

3

CH

3

C

H

3

Bromek cetrimonium

, Br

-

 

 

 Cztery grupy alkilowe połączone są 

z atomem azotu wiązaniem 
kowalencyjnym,

 Cztery grupy alkilowe połączone są 

z atomem azotu wiązaniem 
kowalencyjnym,

Budowa chemiczna

Budowa chemiczna

 Fragment anionowy (Cl

-

 lub Br

-

) 

związany jest z atomem azotu 
elektrowalencyjnie. 

C

H

3

N

+

CH

3

CH

3

C

H

3

, Br

-

Bromek cetrimonium

 

 

 Dodatnio naładowany atom azotu 

warunkuje hydrofilny charakter 
cząsteczki. 

 Dodatnio naładowany atom azotu 

warunkuje hydrofilny charakter 
cząsteczki. 

Budowa chemiczna

Budowa chemiczna

 Jeden z podstawników stanowi zawsze 

łańcuch kilkunastowęglowy, który nadaje 
cząsteczce charakter lipofilny.

 Jeden z podstawników stanowi zawsze 

łańcuch kilkunastowęglowy, który nadaje 
cząsteczce charakter lipofilny.

N

+

CH

3

Chlorek cetylopirydyniowy   

,Cl

-

 

 

 Podstawniki alkilowe stanowią grupy 

metylowe, alkiloarylowe i 
fenoksyalkilowe. 

 Podstawniki alkilowe stanowią grupy 

metylowe, alkiloarylowe i 
fenoksyalkilowe. 

Budowa chemiczna

Budowa chemiczna

C

H

3

N

+

CH

3

CH

3

C

H

3

N

+

C

H

3

CH

3

CH

3

N

+

CH

3

O

CH

3

C

H

3

 

 

 Korzystniejsze działanie wykazują 

kationity, zawierające w cząsteczce dwa 
ugrupowania amoniowe. Charakteryzuje je 
szybkie i dłuższe działanie. 

 Korzystniejsze działanie wykazują 

kationity, zawierające w cząsteczce dwa 
ugrupowania amoniowe. Charakteryzuje je 
szybkie i dłuższe działanie. 

Działanie

Działanie

N

+

CH

3

N

+

C

H

3

NH

2

NH

2

Chlorek 
dekwaliniowy

,2Cl

-

 

 

 Aktywność tenzydów kationowych 

zależy o ich zdolności do jonizacji. 

Tym należy tłumaczyć spadek siły 
działania w obecności związków 
zmniejszających stopień jonizacji, takich 
jak:

 Aktywność tenzydów kationowych 

zależy o ich zdolności do jonizacji. 

Tym należy tłumaczyć spadek siły 
działania w obecności związków 
zmniejszających stopień jonizacji, takich 
jak:

 mydła, 

 białka surowicy krwi, 

 detergenty anionowe.

 mydła, 

 białka surowicy krwi, 

 detergenty anionowe.

Działanie

Działanie

 

 

 Dodatnio naładowane czwartorzędowe 

ugrupowanie amoniowe umożliwia reakcję 
tych zwiazków z ujemnie naładowanymi 
grupami fosforanowymi fosfolipidów 
błonowych. 

 Detergenty kationowe wykazują 

najsilniejsze działanie w środowisku 
zasadowym. 

 Niszczą one przede wszystkim bakterie 

Gram-dodatnie, słabiej Gram-ujemne. 

 Dodatnio naładowane czwartorzędowe 

ugrupowanie amoniowe umożliwia reakcję 
tych zwiazków z ujemnie naładowanymi 
grupami fosforanowymi fosfolipidów 
błonowych. 

 Detergenty kationowe wykazują 

najsilniejsze działanie w środowisku 
zasadowym. 

 Niszczą one przede wszystkim bakterie 

Gram-dodatnie, słabiej Gram-ujemne. 

Działanie

Działanie

 

 

Praktycznie wykorzystuje się je do 
dezynfekcji:

 pomieszczeń, 

 szkła, 

 przyrządów chirurgicznych. 

Praktycznie wykorzystuje się je do 
dezynfekcji:

 pomieszczeń, 

 szkła, 

 przyrządów chirurgicznych. 

Zastosowanie

Zastosowanie

 Nie należy ich stosować jako 

antyseptyków na uszkodzona powierzchnię 
ciała.

 

 

N

+

C

H

3

CH

3

CH

3

Benzododecinu
m

Bromek lub chlorek 
benzylododecylodimetyloamon
iowy

Br

-

, Cl

-

Przykłady związków

Przykłady związków

C

H

3

N

+

CH

3

CH

3

C

H

3

Bromek cetrimonium

Cetrimonium 
bromide

 

 

N

+

CH

3

Przykłady związków

Przykłady związków

N

+

CH

3

O

CH

3

C

H

3

Cetylpirydinium 
chloride

Chlorek cetylopirydyniowy   

Domiphen 
bromide

Bromek domifenu

,Cl

-

,
Br

-

 

 

N

+

CH

3

N

+

C

H

3

NH

2

NH

2

Przykłady związków

Przykłady związków

Dequalinum 
chloride

Chlorek 
dekwaliniowy

,2Cl

-

 

 

N

N

N

N

CH

3

CH

3

Przykłady związków

Przykłady związków

Octenidine 
hydrochloride

Clorowodorek 
oktenidyny

,2HCl

 

 

 detergent kationowy odmienny pod 

względem budowy chemicznej

 pochodna bisdiguanidowa

 detergent kationowy odmienny pod 

względem budowy chemicznej

 pochodna bisdiguanidowa

NH

NH

NH

NH

NH

NH

NH

NH

NH

NH

Cl

Cl

Chlorheksydyna

Chlorheksydyna

 

 

 trudno rozpuszczalny w wodzie, 

 silnie zasadowy bisguanid 

 tworzy z kwasami sole

 w lecznictwie stosowany jest diglukonian, 

umożliwiający uzyskanie 20% roztworu 
wodnego oraz dichlorowodorek.

 trudno rozpuszczalny w wodzie, 

 silnie zasadowy bisguanid 

 tworzy z kwasami sole

 w lecznictwie stosowany jest diglukonian, 

umożliwiający uzyskanie 20% roztworu 
wodnego oraz dichlorowodorek

.

Chlorheksydyna

Chlorheksydyna

 

 

 Działanie bakteriobójcze jest wynikiem 

połączenia fragmentu kationitu z ujemnie 
naładowana błoną. 

Prowadzi to do zakłócenia równowagi 
osmotycznej komórek błonowych. 

 Działanie bakteriobójcze jest wynikiem 

połączenia fragmentu kationitu z ujemnie 
naładowana błoną. 

Prowadzi to do zakłócenia równowagi 
osmotycznej komórek błonowych. 

Przy niskich stężeniach leku komórkę 

opuszczają składniki o małej masie 
molowej, np. Jony potasu i fosforany, 

Przy wyższych stężeniach lek 

przenika do wnętrza komórki.

Przy niskich stężeniach leku komórkę 

opuszczają składniki o małej masie 
molowej, np. Jony potasu i fosforany, 

Przy wyższych stężeniach lek 

przenika do wnętrza komórki.

Chlorheksydyna

Chlorheksydyna

 

 

 

działa bakteriobójczo i baktriostatycznie na 

bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne, nie dając 
szczepów opornych, 

 niszczy grzyby, szczególnie Candida albicans. 

Chlorheksydyna 

 jest dobrym antyseptykiem błon śluzowych, 

 stosuje się ją również do odkażania rąk i pola 

operacyjnego,

 w środowisku zasadowym lub w twardej wodzie 

jej aktywność maleje, ponieważ wytrąca się wolna 
zasada trudno rozpuszczalna w wodzie. 

 

działa bakteriobójczo i baktriostatycznie na 

bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne, nie dając 
szczepów opornych, 

 niszczy grzyby, szczególnie Candida albicans. 

Chlorheksydyna 

 jest dobrym antyseptykiem błon śluzowych, 

 stosuje się ją również do odkażania rąk i pola 

operacyjnego,

 w środowisku zasadowym lub w twardej wodzie 

jej aktywność maleje, ponieważ wytrąca się wolna 
zasada trudno rozpuszczalna w wodzie. 

Chlorheksydyna

Chlorheksydyna

 

 

 jest pochodną benzochinonową 

guanidyny,

 wykazuje podobne działanie do 

chloreheksydyny

 jest pochodną benzochinonową 

guanidyny,

 wykazuje podobne działanie do 

chloreheksydyny

NH

NH

N

NH

2

S

NH

N

NH

2

Ambazon

Ambazon

 

 

 działa bakteriostatycznie głównie na 

paciorkowce-ropotwórcze, zieleniejące i 
zapalenia płuc. 

 nie działa na bakterie Gram-ujemne. 

 stosowany jest w zakażeniach jamy 

ustnej i gardła. 

 działa bakteriostatycznie głównie na 

paciorkowce-ropotwórcze, zieleniejące i 
zapalenia płuc. 

 nie działa na bakterie Gram-ujemne. 

 stosowany jest w zakażeniach jamy 

ustnej i gardła. 

Ambazon

Ambazon

 

 

Koniec

Dziękuję.
..