Kształcenie ruchowe i
metodyka nauczania
ruchu

Prowadzący: Mgr Anna Kopiczko

Wymiar godzin: 27 w semestrze letnim

Zasady zaliczenia przedmiotu:
- obecność na zajęciach
- test wiedzy
- zaliczenie praktyczne przedmiotu

Ogólna systematyka

ćwiczeń.

Podział somatyczno- anatomiczny.

Uwzględnia miejsce oddziaływania ćwiczenia np.
ćwiczenia głowy, szyi, kończyn górnych, tułowia,
jak również kierunek wykonywanych ruchów w
poszczególnych płaszczyznach ciała.

Przykłady: skłony boczne tułowia (zgięcia
boczne), wymachy kończyn w bok (odwiedzenie),
wypady kończyn w lewo i w prawo, skłon głowy w
przód, odskłon tułowia w tył, skrętoskłon
tułowia.

Podział fizjologiczny.
Kryterium stanowi rodzaj skurczów mięśniowych
występujących podczas wykonywania ćwiczeń.

Ćwiczenia statyczne- skurcze izometryczne
(czynne napinanie mięśni bez efektu ruchu).
Zastosowanie m. in. przy zanikach mięśni,
urazach stawów

Ćwiczenia dynamiczne- skurcze izotoniczne i
auksotoniczne.
Mięśnie na przemian kurczą się (praca
koncentryczna czyli pokonująca) i rozkurczają
(praca ekscentryczna czyli ustępująca)
Przykłady: biegi, skoki, rzuty, ćwiczenia na
przyrządach.

Podział strukturalny.

Ćwiczenia cykliczne-

poszczególne fazy ruchu

powtarzają się co pewien czas np. chód, bieg.
Ćwiczenia acykliczne- ćwiczenia wolne, skoki,
rzuty.
Ćwiczenia mieszane- połączenia dwóch
poprzednich np.skok z rozbiegu.
Ćwiczenia asymetryczne
Ćwiczenia symetryczne

Podział psychomotoryczny (funkcjonalny).
Kryterium stanowi rodzaj kształtowanych cech
motorycznych.

Ćwiczenia kształtujące cechę :
- siłę (statyczną i dynamiczną)
- szybkość
-wytrzymałość
- gibkość
- skoczność (siła eksplozywna)
- zręczność
- poczucie przestrzeni
- równowagę

Podział praktyczny (stosowany).

Ćwiczenia porządkowo- dyscyplinujące np. tworzenie
kolumn ćwiczebnych.

Ćwiczenia kształtujące- wolne, indywidualne, ze
współćwiczącym, z przyborami, na przyrządach.

Ćwiczenia użytkowo- sportowe- chód, bieg, dźwigania,
skoki gimnastyczne, rzuty, chwyty, ćwiczenia równoważne,
na przyrządach w zwisach i podporach.
Zadanie tych ćwiczeń to kształtowanie prawidłowej
postawy i czynności lokomocyjnych człowieka, oraz cech
fizycznych i motorycznych z naturalnymi elementami
ruchu.
Oddziaływanie wychowawcze, kształcenie siły woli oraz
wytrwałości.

Ćwiczenia uzupełniające- rozluźniające, relaksacyjne,
korekcyjne, rozciągające- stretching, muzyczno- ruchowe,
gry i zabawy.

W grupie tej znajdują się gry i zabawy, elementy

taneczno ruchowe, elementy ćwiczeń utylitarnych,
czyli zapożyczone ze sportów walki, oraz elementy
ćwiczeń korekcyjnych dotyczących przede wszystkim
prawidłowej postawy, oraz zachowania tej postawy
w czasie ruchów lokomocyjnych.

Systematyka ćwiczeń musi być ściśle

skorelowana z terminologią
gimnastyczną. Każde ćwiczenie ma
określony sens i wywiera konkretny
wpływ na organizm ćwiczącego.

Złe

podanie treści ćwiczenia lub jego złe zrozumienie
zmienia również wpływ tego ćwiczenia, przez co
może stać się ćwiczeniem szkodliwym dla określonej
jednostki chorobowej.

ĆWICZENIA ODDECHOWE dzielimy na:
Ogólne-są do zastosowania dla wszystkich bez specjalnych

wskazań

Wybiórcze-są najczęściej prowadzone w sposób indywidualny

w przypadkach chorób układu oddechowego, w rehabilitacji

kardiologicznej, w wadach postawy w tym skrzywień

bocznych kręgosłupa.

• Dla prawidłowego przeprowadzenia ćwiczeń oddechowych,

pomieszczenie musi być dobrze przewietrzone. Wdech przez

nos, wydech w zależności od typu ćwiczenia przez nos lub

przez usta.

• Ćwiczeń oddechowych nie należy rozliczać, ponieważ każdy

ma własny rytm oddechowy. Podczas ćwiczeń wysiłkowych

nie należy wstrzymywać oddechu. Wydech w trakcie skurczu

mięśni. W pewnych pozycjach ciała wdech i wydech może

być utrudniony, bądź ułatwiony. Dla lepszego wdechu

przyjmujemy tzw. pozycje otwarte na zewnątrz, żeby ułatwić

wydech stosujemy pozycje zamknięte do wewnątrz.

• Ćwiczenia oddechowe mogą być ćwiczeniami wolnymi lub z

dawkowanym oporem.

ĆWICZENIA ROZLUŹNIAJĄCE
• Zadaniem ich jest rozluźnienie mięśni i zmniejszenie

napięcia. Ćwiczenia rozluźniające polegają na
świadomym rozluźnianiu określonych grup mięśniowych.
Jeżeli przeprowadzone są w wygodnych pozycjach
leżących lub półleżących za specjalnym psychicznym
zaangażowaniem, potęgującym moment rozluźnienia to
wtedy nazywamy je ćwiczeniami relaksacyjnymi.

Wskazania do ćwiczeń rozluźniających i relaksacyjnych:
• Zmniejszenie odczuwania bólu oraz konieczność

odpoczynku mięśni po intensywnej pracy.

• Ćwiczenia rozluźniające stosujemy we wszystkich

rodzajach ćwiczeń zbiorowych (poza ćwiczeniami w
wodzie). Po intensywnych bądź długotrwałych wysiłkach
jako tzw. ćwiczenia przerywnikowe, oraz w ćwiczeniach
ogólno kondycyjnych pod koniec lekcji.

Ćwiczenia rozluźniające mogą stanowić
odrębną jednostkę ćwiczeniową w postaci
treningu autogennego Schultza czy
progresywnej relaksacji wg Jackobsona. Obie
techniki stanowią odrębną grupę ćwiczeń w
kierunku relaksacji ogólnej lub miejscowej.
Trening autogenny Schultza polega na
świadomym i kontrolowanym zmniejszaniu
ogólnego napięcia mięśni oraz pewnego
rodzaju regulacji akcji serca i rytmu
oddechowego.
Relaksacja lokalna zmierza do opanowania
świadomego rozluźniania określonych mięśni
(duże znaczenie w reedukacji w niektórych
przypadkach neurologicznych).

Rozluźniające ćwiczenia gimnastyczne
polegają przede wszystkim na:
- ruchach wahadłowych zwisającą kończyną
- wstrząsanie nią
- bezwładnym opadaniu wzniesionej
wcześniej kończyny.

Wkinezyterapii rozluźnienie uzyskuje się przez
wprowadzenie w ruch wahadłowy lub
wibracyjny kończyny będącej w podwieszeniu
osiowym, w podwieszeniu oscylującym na
gumach lub sprężynach.

ĆWICZENIA KOORDYNACYJNE

Każdy złożony ruch potrzebuje koordynacji nerwowo-mięśniowej.
Przejawem dobrej koordynacji będzie płynne i rytmiczne
wykonywanie ruchu.
Brak koordynacji określamy jako dyskoordynacja. Występuje w
wielu schorzeniach. Ale również przyczyna może być: ból,
osłabienie mięśni i czucia, zwiększenie napięcia mięśniowego,
okres po długim bezruchu, ograniczenie ruchomości w stawach,
bądź przykurcze, blizny, wzmożona pobudliwość, lęk, brak
koncentracji i uwagi, oraz procesy starzenia się organizmu.
Wskazówki metodyczne do ćwiczeń koordynacyjnych:
Skupienie uwagi
Precyzja wykonywania ruchów
Powtarzanie ruchu
Dobrze regulowane tempo ruchu
Sygnalizacja o zatrzymaniu lub przyśpieszeniu
Obserwowanie przez ćwiczącego ruchów własnych
Stosowanie przerw wypoczynkowych
Ćwiczenia koordynacyjne dają uczucie uspokojenia psychicznego

ĆWICZENIA RÓWNOWAŻNE
• W formie łatwiejszej, bez użycia przyrządów-wchodzą w skład ćw.

kształtujących.

• Ich formy trudniejsze na przyrządach zaliczane są do ćw. stosowanych.

O stopniu ich trudności decyduje wielkość płaszczyzny podparcia i

położenie środka ciężkości.

• Angażują do pracy układ nerwowy i mięśniowy. Żeby dobrze wykonać

ćwiczenie musi dojść do korelacji tych układów. Ćwiczenia rozszerzają

zakres koordynacji ruchowej i rozwijają odwagę przy zachowaniu

przezorności.

Dzielimy je na:
- wodne
- z użyciem przyborów
- na przyrządach
- ze współćwiczącym
- w formie zabawowej

• Ćwiczenia utrudniamy przez zmniejszenie płaszczyzny

podstawy ciała, oderwanie środka ciężkości od podłoża,
zwiększenie wysokości przyrządu, wprowadzenie
elementu ruchowego przyrządu, pokonywanie przeszkód
w trakcie ruchu.

• Ćwiczenia dają poczucie świadomego wykonywanie ruchu

w sytuacji kiedy poczucie równowagi jest zagrożone.

• Pierwszymi ćwiczeniami równoważnymi w rozwoju

człowieka jest pionizowanie ciała i ruchy lokomocyjne. Po
wyuczeniu, przenoszenie środka ciężkości w czasie
ruchów lokomocyjnych, następuje odruchowo jako
czynność utrwalona w OUN. Głównie współdziałają ze
sobą błędnik-czucie mięśniowe i wzrok. W przypadku
braku jednego z tych czynników, czynniki pozostałe
przejmują te funkcje powodując zmianę zakodowanej w
korze mózgowej równowagi czynnościowej, statycznej i
dynamicznej.

POZYCJE WYJŚCIOWE.
leżenie tyłem
leżenie przodem
leżenie na boku
pozycja niska Klappa
pozycja średnia Klappa
klęk podparty
klęk prosty
siad klęczny
siad skulny
siad ugięty
siad skrzyżny
siad prosty
siad rozkroczny
zwis bierny (na rękach)
zwis bierny (na podudziach)
zwis czynny (na rękach)
stanie

ZWISY I PODPORY.

Są to ćwiczenia siłowe o zróżnicowanej pracy
mięśni.
W trakcie zwisów linia barków znajduje się
poniżej punktu chwytu, w podporach powyżej.
Wyróżniamy zwisy:
BIERNE- siła ciężkości biernie rozciąga ciało
osiowo, mięśnie nie są zaangażowane do pracy,
rozciągamy więzadła kończyn górnych, ramion
oraz kręgosłupa.
CZYNNE- pozycja ciała naprężonego o
skorygowanym ustawieniu głowy i napięciu
mięsni kończyn górnych oraz posturalnych.

PÓŁZWISY:

POSTAWY ZWIESZONE- układ ciała w postawie
stojącej z odchyleniem go od punktu chwyty poprzez
wyprost rąk.
POZYCJE ZWIESZONE- ciało znajduje się w tej samej
płaszczyźnie co chwyt dłoni i wyróżniamy:
- stanie zwieszone (zwis dosiężny)
- przysiad zwieszony
- półprzysiad zwieszony
- siad zwieszony
PÓŁZWISY POSTAWNE- pozycja ciała podobna do
postawy zwieszonej z tym ze punkt podparcie nóg
jest przesunięty do przodu i znajduje się poza
płaszczyzną chwyty dłoni.
PÓŁZWIS LEŻĄC- położenie ciała w stosunku do
podłoża jest bardziej równoległe niż w półzwisach
postawnych.

ĆWICZENIA W WODZIE

• Najczęściej ćwiczenia o charakterze ogólno-

usprawniającym zalecane w przypadku osłabienia

mięśni, przykurczów i bólu. Pacjenci o osłabionych

mięśniach mogą w wodzie poruszać się swobodnie,

ponieważ wysiłek mięśni konieczny do wykonywania

ruchu zmniejsza się do ¼. Przy większym

zanurzeniu ciśnienie hydrostatyczne sprawia, że

utrudniony jest wdech a wspomagany wydech.

Woda przyspiesza efekt rozluźnienia mięśni. Woda

powinna mieć temperaturę 30

-36

w małym

baseniku ,a w dużym 26

- 30

. Środowisko wodne

zmniejsza tarcie, powoduje płynność i sprawia, że

ruchy są mniej bolesne. Czas trwania 35- 45 min.

Instruktor prowadzący zajęcia powinien być poza

basenem. Zajęcia w wodzie dzielimy na dwie

grupy : ćwiczenia w wodzie i nauka pływania. W

wodzie nie ma odpowiedniej stabilizacji. Grupa max

15 osób.

Wskazania:

• osłabienie mięśni
• niedowłady
• porażenia wiotkie i spastyczne
• zaniki z niedoczynności
• zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej
• ograniczenie ruchomości stawów
• nauka chodu nawet przy słabym zroście
• boczne skrzywienie kręgosłupa
• w schorzeniach i wadach postawy w celu odciążenia osiowego kręgosłupa oraz

zwiększeniu ruchomości kręgosłupa i klatki piersiowej

• zaburzenia w stereotypie chodu
• po zdjęciu gipsu, kiedy następuje odruchowe napięcie mięśni
• choroby zwyrodnieniowe
• schorzenia naczyń obwodowych
• w celach relaksacji i psychoterapii