GERONTOLOGIA I GERIATRIA
ZAKŁAD GERONTOLOGII SPOŁECZNEJ I
KLINICZNEJ

WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

Dr med. Jerzy Foerster

„WIEK ISTNIEJE TYLKO W NASZYCH
UMYSLACH PRZESTAJE ISTNIEĆ GDY O
NIM NIE MYŚLISZ”

Mark Twain

Gerontos = starzec Logos=nauka
Rok 1903 – Paryż – Ilia Miecznikow

GERONTOLOGIA – nauka o
starzeniu się i starości oraz
wszystkich związanych z nią
zjawiskach i problemach.

GERONTOLOGIEM może być każda
osoba zajmująca się tą problematyką
np.: biolog, genetyk, lekarz, socjolog,
pracownik socjalny, psycholog,
pielęgniarka, fizjoterapeuta.

GERONTOLOGIA jest nauką interdyscyplinarną .
W skład tzw. „zespołu gerontologicznego”
powinni wchodzić przedstawiciele różnych
dyscyplin.

- Lekarz
- Pielęgniarka
- Fizjoterapeuta
- Biolog
- Socjolog
- Psycholog
- Pracownik socjalny

Rok 1909 – Nowy Jork – Ignacy
Nasher

GERIATRIA – specjalizacja
medyczna zajmująca się
pacjentem w wieku podeszłym.

Kalendarzowo zajmuje się
pacjentami w wieku 65+

GERONTOLOGIA

KLINICZNA – wraz z Profilaktyką
Geriatryczną = GERIATRIA
DOŚWIADCZALNA – zajmuje się problemem
starzenia się na poziomie komórkowym,
tkankowym, genetycznym.
SPOŁECZNA – badanie warunków życia i
potrzeb ludzi starych, dążąc do ich
zaspokojenia. Analiza roli i zadań człowieka
starzejącego się w rodzinie i społeczeństwie.
EDUKACYJNA – ustawiczne kształcenie ludzi
starszych UTW – Uniwersytet Trzeciego Wieku,
Kluby Seniora, Ośrodki aktywizacji osób
starszych

WIEK KALENDARZOWY = WIEK
CHRONOLOGICZNY

LICZBA PRZEŻYTYCH LAT

Geriatria od 65 roku życia

WIEK

BIOLOGICZNY

fizjologicznie

:

zdolność maksymalnego zużycia tlenu w
jednostce czasu.

Całokształt ogólnej sprawności fizycznej,
psychicznej,

ogólnego

stanu

zdrowia,

wyglądu i wyników badań dodatkowych osoby
ocenianej.

WIEK PSYCHOLOGICZNY

ZDOLNOŚĆ ADAPTACJI, PRZYSTOSOWANIA SIĘ DO

ZMIENIAJĄCYCH SIĘ WARUNKÓW I SYTUACJI
ŻYCIOWYCH ORAZ ZDOLNOŚĆ DO POZYTYWNEGO
PATRZENIA SIĘ NA ŚWIAT I LUDZI. CIĄGLA CIEKAWOŚĆ
OTACZAJĄCEGO ŚWIATA, WIEDZY, POCZUCIA HUMORU
e.t.c.

DEFINICJA GERIATRYCZNA ZDROWIA (wg Prof.

Tadeusza Wróblewskiego)

„ZDROWY STARSZY CZLOWIEK TO TEN, KTÓRY

JEST ZDOLNY DO WYKONYWANIA CODZIENNYCH

CZYNNOŚCI.”

CEL NOWOCZESNIEJ GERIATRII

Jak najdłuższe utrzymanie osoby starszej
w środowisku naturalnym (dom, rodzina)
bez

konieczności

trwalej

opieki

instytucjonalnej.

CECHY GERIATRII

Wyróżniające ją jako dyscyplinę medyczną

wywodzącą się ze specjalizacji Chorób

Wewnętrznych – Interny:

konieczność odróżniania i oceny stanów
chorobowych od fizjopatologicznych cech
starzenia się

holistyczne podejście do problemów
zdrowotnych

kompleksowe

rozwiązywanie

potrzeb

profilaktyczno-leczniczych

oraz

psychologicznych

przygotowanie osoby starszej do

funkcjonowania w środowisku naturalnym
(dom)

działania rehabilitacyjne

koordynacja leczenia
wielospecjalistycznego

STARZENIE SIĘ I STAROŚĆ

Wiek kalendarzowy 65 rok życia uważa
się za początek tzw. ”wieku
geriatrycznego”

WHO uważa, że starzenie odbywa się w
wieku

od

40-70

roku

życia–

kalendarzowo,
uważając wiek 60-65r.ż. za początek
starości.

PODZIAŁ WIEKU

GERIATRYCZNEGO - WHO

60-74 starość wczesna lub wiek
podeszły
75-89 starość późna lub wiek
starczy
90 i więcej starość lub wiek
sędziwy
b. późna -długowieczność

Piśmiennictwo anglo-saskie
60-74 young – old
75 i powyżej old - old

MIARY GERONTOLOGICZNE POULACJI

1 -liczba osób w poszczególnych

przedziałach wiekowych np. po 65 r.ż.

2 -średnia długość życia

/przewidywana/

np. w momencie urodzenia tzw. E0

lub E65 w wieku lat 65
/przewidywana
dalsza średnia długość życia/

Starzenie się

to dynamiczny,

długotrwały
i nieodwracalny proces fizjologiczny
zachodzący w osobniczym rozwoju
żywych organizmów.

Starzenie

się

człowieka

rozpatrujemy
co najmniej w trzech aspektach:

- biologicznym
- psychologicznym
- socjalno - społecznym

DEMOGRAFIA

LUDNOŚĆ POLSKI
~1000 – 1-2 mln 1970 – 32,6
mln
1370 – 1,9 mln 1978 – 35,1
mln
1582 – 7,5 mln 1988 – 37,9
mln
1750 – 12 mln 1990 – 38,83

mln

1911 – 22,1 mln 1995 – 38,61
mln
1921 – 27,2 mln 2000 – 38,654
mln
1931 – 32,1 mln 2005 – 38,191
mln
1938 – 34,8 mln 2007 – 38,115

mln

1946 – 23,9 mln 2008 – 38,135
mln
1950 – 25 mln 2009 – 38,167
mln
1960 – 29,8 mln 2012 – 38,535

mln

1970 – 32, 6 mln
1978 – 35,1 mln
1988 – 37,9 mln
1990 – 38,83 mln
1995 – 38,61 mln
2000 – 38,654 mln
2005 – 38,191 mln
2007 – 38,115mln
2008 – 38,135 mln
2009 – 38,167 mln

PROGNOZA NA ROK 2035 - 35,993

mln

W roku 1990 prognoza na rok 2025

zakładała 44 mln

Uśredniony wiek (w latach)
Polska – 37,3
Miasto - 38,5 Na wsi – 35,5
Mężczyźni – 35,4 Kobiety – 39,3

Rozkład wiekowy ludności Polski %

Dzieci i

młodzież 0-

17

W tym 0-14

Wiek

produkcyjny

K – 18-60

M - 18-65

Wiek

emerytalny

K>60

M>65

1990 29

2000 24,4

2011 18,5

25

19

15,3

58,2

60,8

65,0

12,8 – 4,9

mln

14,8

16,5 - 6,3 mln

E

E

0 – 2008 rok

0 – 2008 rok

Kraj

Średnia

Męż.

Kob.

Różnica

ŚWIAT

65,8

63,9

67,8

3,9

UE

78,7

75,6

82,0

6,4

RPA

42,5

43,2

41,7

-1,5

Kenia

55,3

55,2

55,4

0,2

Rosja

65,9

59,1

73,0

13,9

Brazylia

72,2

68,3

76,4

8,1

POLSKA

75,8

71,9

80,1

8,2 /2012/

Czechy

76,4

73,1

79,9

6,8

USA

78,0

75,2

81,0

5,8

Wielka

Brytania

78,7

76,2

81,3

5,1

Niemcy

79,0

76,0

82,1

6,1

Włochy

80,0

77,0

83,1

6,1

Szwecja

80,6

78,4

83,0

4,6

Japonia

82,6

78,7

85,6

6,9

Makau

82,3

79,4

85,3

5,9

Andora

83,5

80,6

86,6

6,0

Prognoza na rok

2035

– 35,993 mln

Prognoza w roku 1992 – prognozowała

na rok

2025

- 44 mln

% osób starszych 2012
65+ 80+
EUROPA 16,8 4,3
POLSKA 13,6 2,9

WŁOCHY 19,9 5,3

Powierzchnia kraju – 312 tys.
km.kwad.
Zaludnienie 122 osoby / km.2
Miasto - 61% Wieś – 39%
Kobiet 52% Mężczyzn 48%

107

K / 100 M

do 44 r.ż. 97 K/ 100 M
po 65 r.ż. 165 K/ 100M
po 80 r.ż. 290 K/ 100M

Śluby i rozwody 2011

ŚLUBY 207 TYS

ROZWODY 65 TYS

Średnia długość życia :

Eo – przewidywana długość życia w
momencie urodzenia 2010.
POLSKA –

75,19

M - 71,18

K - 79,44

Ilość osób w wieku geriatrycznym (65 i
więcej w 2012 r.)
POLSKA - 13,6%
SZWECJA - 17,7 %

Polska 2008
Współczynnik urodzeń 9,94/1000
ludności
Współczynnik umieralości 9,94/1000
ludności

Dzietność – ilość dzieci
przypadających na kobiety w wieku
14-49 lat:
2003 - 1,22
2006 - 1,27
2011 - 1,40

Najbardziej korzystny współczynnik
2,1 – 2,15

E

0 „ŚREDNIA DŁUGOŚĆ ŻYCIA”

wydłuża się

nowe technologie medyczne
nowoczesna diagnostyka
profilaktyka, rehabilitacja
prozdrowotny tryb życia
rewitalizacja osób starzejących się
Najnowsze dane Eo 08/11/2010
Program ONZ d.s. Rozwoju Wskaźnika
Rozwoju Społecznego
JAPONIA – 83,2
POLSKA – 76,0
AFGANISTAN – 44,6

ŚREDNIA DŁUGOŚĆ ŻYCIA

Prehistoria – 20
Starożytny EGIPT – 21
RZYM – 21-23
GRECJA – 21-23
Średniowiecze – 24-29
(epidemie)
XVIII wiek – 24-29
(epidemie)
XIX wiek – 38
XX wiek 1900-1950 – 48-60
Obecnie 2008 ŚWIAT – 66
Obecnie 2008 UE - 78

PATOLOGIA STARCZA

Skłonność do niewydolności

narządowej

Osłabienie reakcji procesu
zapalnego

Osłabienie reakcji
immunologicznej

Nadprodukcja przeciwciał

I

N

W

O

L

U

C

J

A

A

D

A

P

T

A

C

J A

OCENA STANU ZDROWIA
PACJENTA W WIEKU
PODESZLYM

Problemy zdrowia somatycznego

Problemy zdrowia psychicznego

Problemy społeczno -
ekonomiczne

LECZENIE GERIATRYCZNE
TO KOMPLEKSOWE
LECZENIE:

STANU SOMATYCZNEGO Farmakoterapia
I FUNKCJONALNEGO Rehabilitacja

STANU PSYCHICZNEGO Farmakoterapia
Psychoterapia

OCENA STANU EKONOMICZNEGO

Należna pomoc

socjalna

ZMIANY PSYCHOLOGICZNE ZWIĄZANE ZE
STARZENIEM SIĘ POZOSTAJĄ W
WYRAŹNYM ZWIĄZKU ZE ZMIANAMI
BIOLOGICZNYMI, ZDROWOTNYMI I
SPOŁECZNYMI

zwiększająca się zależność od otoczenia
zmiana postawy, zachowań
potrzeba bezpieczeństwa
wycofanie się z wcześniejszych form
aktywności skłonności hipochondryczne
egocentryzm
potrzeba akceptacji
potrzeba aktywizacji

GERIATRYZM (ageizm) – pojęcie używane

na oznaczenie uprzedzeń, negatywnych

postaw wobec ludzi starszych

WIELOCHOROBOWOŚĆ
POLIPATOLOGIA

NP.

choroby układu krążenia
choroby układu ruchu
choroby metaboliczne, układowe
choroby przewodu pokarmowego
choroby układu oddechowego
choroby gruczołów dokrewnych
choroby nowotworowe
choroby

C.U.N

- N.T.
- Ch.N.S.
- Stany po udarze mózgu
- Choroba zwyrodnieniowa stawów
- Dyskopatia
- Cukrzyca
- P.O.CH.P.
- Stany po złamaniach
- Stany po operacjach
- Choroby otępienne
-Depresja

PROBLEMY GERIATRYCZNE

(zespoły objawów

chorobowych)

1.

Zaburzenia pamięci /

dezorientacja,

zmieszanie/

2. Bóle głowy
3. Zaburzenia wzroku
4. Zaburzenia słuchu
5. Zawroty głowy
6.

Upadki

7.

Drżenia

8. Zatrzymanie moczu
9.

Nietrzymanie moczu

10.

Zaparcia /objawy dyspeptyczne/

11. Nietrzymanie kału
12. Bóle stawów i kręgosłupa
13. Brak apetytu
14. Utrata wagi ciała
15. Uczucie osłabienia i zmęczenia
16. Bóle w klatce piersiowej
17. Duszność
18. Obrzęki
19. Inne

Zespół s

ł

abości =

FRAILTY

Fizjologiczne zmniejszenie się rezerw
organizmu i spadek odporności na
bodźce stresowe.
Spadek wagi 5% - 1 rok
Spadek aktywności fizycznej
Osłabienie siły mięśniowej
Mała szybkość chodu
Wyczerpanie, zmęczenie

FRAILTY – 3 pkt.
PREFRAILTY – 1-2 pkt.

OPIEKUNOWIE OSÓB
STARSZYCH (w domu, %)

Dzieci –

51

Współmałżonek - 19
Synowa / zięć –

13,4

Wnukowie – 6,6
Dalsze pokrewieństwo – 5
(wuj, ciotka, siostrzeniec)
Osoby obce - 5

Literatura

Zygmunt Chodorowski

„Geriatria-Główne problemy klniczne” 2006

23zł

„Postępy w diagnostyce i terapii” 2007 35zł

Tomasz Kostka

„Choroby wieku podeszłego” 2009

Katarzyna Wieczorkowska-Tobis

„Pielęgniarstwo geriatryczne”

Program wykładów

Gerontologia, Geriatria, terminologia, główne
zagadnienia,
dane demgraficzne, zespoły chorobowe.
Patofizjologia; starzenie się poszczególnych układów.
Zaburzenia pamięci, demencje, depresje podeszłego
wieku.
Zagadnienia kardiologiczne w geriatrii /miażdżyca i
jej
konsekwencje/.
Choroby układu ruchu u osób starszych.
C.O.G.-całkowita ocena geriatryczna.

Dziękuję za uwagę