Cukrzyca typu
LADA i MODY
Wojasińska Małgorzata
Cukrzyca typu
LADA i MODY
Wojasińska Małgorzata
Cukrzyca typu
LADA
(Latent Autoimmune
Diabetes in Adults)
Termin LADA wprowadził Zimmet w 1995 roku. W
literaturze spotyka się czasem także inne
określenia tego typu cukrzycy:
Wolno postępująca cukrzyca insulinozależna
(slowly progressive IDDM)
Utajona cukrzyca typu 1
(latent type 1 diabetes)
Cukrzyca młodych dorosłych
(youth-onset
diabetes of maturity)
Cukrzyca typu 1 o późnym początku
(late
onset type 1 diabetes)
Cukrzyca insulinoniezależna immunologicznie
dodatnia
(antibody-positive NIDDM)
Definicja i obraz
kliniczny
• Cukrzyca typu LADA jest szczególną formą
cukrzycy typu 1, której początek przypada na
wiek dorosły
• Występuje w niej przewlekły proces
autoimmunologiczny prowadzący do
zniszczenia wysp trzustkowych
• Dynamika procesu przebiega wolniej niż w
typowej cukrzycy typu 1, jednak z upływem
czasu zaburzenia sekrecji insuliny pogłębiają
się, co powoduje rozwój choroby
Immunologia i podłoże
molekularne
Klasyczne przypadki cukrzycy typu 1 i LADA łączy
autoimmunologiczna etiologia choroby. Rozpoznanie
cukrzycy o podłożu autoimmunologicznym opiera się na
stwierdzeniu obecności autoprzeciwciał skierowanych
przeciwko komórkom ß wysp trzustkowych. Najważniejsze
z nich to p/ciała skierowane przeciw:
-
antygenom cytoplazmatycznym wysp
trzustkowych
(ICA, islet cells antibodies)
-
dekarboksylazie kwasu glutaminowego
(GADA,
glutamic acid decarboxylase antibodies)
-
insulinie
(IAA, insulin autoantibodies)
-
fosfatazie tyrozynowej
(ICA512/IA2A)
Kolejnym etapem diagnostyki cukrzycy
autoimmunologicznej są badania genetyczne,
które jednak wykonuje się o wiele rzadziej niż
oznaczenia przeciwciał, ponieważ
- allele potencjalnie predysponujące do
zachorowania na cukrzycę
autoimmunologiczną występują stosunkowo
często w populacji ogólnej
- koszt analiz molekularnych jest stosunkowo
wysoki
Czynniki predysponujące
Czynniki
immunologicz
ne
Czynniki
genetyczne
Czynniki
metabolicz
ne
GADA
DR2
Insulinooporno
ść
IAA
DR3
Mała rezerwa
peptydu C
ICA
DR4
IA-2
Promotor
insuliny
Receptor CTLA-4
Fosfataza
tyrozyny
białkowej
Podstawowe cechy
kliniczne i laboratoryjne
• Zachorowanie powyżej 30. roku życia
• Brak otyłości
• Obecność autoprzeciwciał typowych dla
cukrzycy typu 1
• Niskie stężenie peptydu C
• Początkowo dobra odpowiedź na
postępowanie dietetyczne i leki doustne
• Szybka progresja do klinicznej
insulinozależności
Cukrzyca typu
MODY
(Maturity Onset
Diabetes of the Young)
• Forma monogenowa cukrzycy typu 2
• Dziedziczona autosomalnie dominująco
• Dotyka głównie ludzi młodych
• Nie występują p/ciała
charakterystyczne dla cukrzycy typu 1
• Brak otyłości
• Chory posiada bogaty w cukrzyce
wywiad rodzinny
• Mutacje genów w tym typie cukrzycy dotyczą
ilości wydzielanego hormonu, więc nie
wszyscy chorzy muszą stosować
insulinoterapię lub środki doustne, bywa, że
wystarczy odpowiednia dieta i wysiłek fizyczny
• Ze względu na
miejsce mutacji
występuje
sześć odmian cukrzycy typu MODY, które
różnią się przede wszystkim wiekiem w jakim
się manifestują, intensywnością i opornością
na doustne środki
MODY 1
• Mutacja dotyczy genu
HNF4α
na chromosomie 20 i
jest bardzo rzadka (stanowi 5% przypadków)
• Związek kodowany przez HNF4α, czyli hepatocytowy
czynnik jądrowy, kontroluje ekspresję innych
czynników mających wpływ na ilość wydzielanej
insuliny
• Wpływa także na wczesny rozwój trzustki, nerek,
wątroby i jelit oraz komórek β wysp trzustkowych
• Choroba ujawnia się w drugiej lub trzeciej dekadzie
życia i większość chorych przez wiele lat zażywa
doustnie tylko pochodne sulfonylomocznika zanim
rozpocznie insulinoterapię
MODY 2
• Spowodowana jest mutacją genu
GCK
dla glukokinazy
zlokalizowanego na chromosomie 7
• Glukokinaza nie tylko reguluje metabolizm glukozy w
komórkach, ale wpływa też na sekrecję insuliny z
komórek beta wysp trzustkowych
• W tym typie MODY hiperglikemia jest bardzo specyficzna;
nie występuje ona z pierwotnego braku insuliny ale żeby
aktywować glukokinazę która z kolei aktywuje trzustkę
do wydzielania insuliny
• Jeśli chodzi o leczenie, zazwyczaj wystarczają dieta dla
cukrzyków i ćwiczenia, rzadko stosuje się inne formy
terapii
• Rozpoznanie następuje albo zaraz po urodzeniu –
hiperglikemia noworodków lub we wczesnym dzieciństwie
MODY 3
• Mutacja genu
TCF1
na chromosomie 12, gen ten
koduje związek HNF1-α (hepatocytowy czynnik
jądrowy 1α) który jest czynnikiem transkrypcyjnym
• Obok postępującego niedoboru insuliny występuje
obniżony próg nerkowy dla glukozy, co oznacza, że
więcej glukozy niż w przypadku cukrzycy typu 1 jest
wydalane z moczem
• MODY 3 jest najczęstszą postacią tej cukrzycy (65%)
• Diagnozowana jest w drugiej lub trzeciej dekadzie,
początkowo leczenie polega na stosowaniu i diety i
wysiłku fizycznym, następnie doustnie pochodne
sulfonylomocznika na które MODY 3 jest wrażliwe
MODY 4
• Mutacja genu
IPF-1
na chromosomie 13
• Jest to istotny czynnik transkrypcyjny ze
szczególnym znaczeniem dla rozwoju
embrionalnego trzustki
• U dorosłych wpływa na ekspresję genów
związanych związanych z wydzielaniem insuliny,
glukokinazy, somatostatyny i transporterów
insulinoniezależnych GLUT-2
• MODY 4 jest niezmiernie rzadki i nie wykryto aby
ta mutacja manifestowała się w innym niż
trzustka miejscu
MODY 5
• Mutacja genu
TCF2
na chromosomie 17
• Związek kodowany przez ten gen to HNF1-β
(hepatocytowy czynnik jądrowy 1β)
• Jest to najrzadsza forma cukrzycy MODY
• HNF1-β, podobnie jak HNF1-α ulega ekspresji nie tylko
w trzustce ale i w nerkach, towarzyszące MODY 5
schorzenia nerek i trzustki także należą do
najpoważniejszych ze wszystkich typów MODY
• Wady układu moczowo-płciowego dotyczą głównie
niedorozwoju nerek i towarzyszących im torbieli
• Oprócz zmian anatomicznych zaburzona zostaje też
funkcja nerek: spadek filtracji kłębuszkowej i
białkomocz
MODY 6
• Mutacja genu
NEUROD1/BETA2
na chromosomie
2
• NEUROD1 ulega ekspresji w OUN oraz części
endokrynnej trzustki, reguluje transkrypcję genu
insuliny
• Mutacja manifestuje się tylko przez cukrzycę,
która ujawnia się w czwartej – szóstej dekadzie
życia i wymaga insulinoterapii
• Na świecie zdiagnozowano zaledwie kilka
przypadków tej choroby
Bibliografia
• Joanna Bobrek, Maciej T. Małecki
„
Cukrzyca typu LADA: wybrane
aspekty patofizjologiczne i kliniczne
”
• Małgorzata Myśliwiec „
Cukrzyca u
dzieci – etiopatogeneza, diagnostyka
i terapia
”
• http://abccukrzyca.pl