Chromosomopatie

Chromosomopatie

Zespoły chorobowe spowodowane

aberracjami chromosomowymi

zarówno strukturalnymi jaki i

liczbowymi.

Chromosomopatie - Aneuploidie

Chromosomopatie - Aneuploidie

•

Choroby człowieka spowodowane aberracjami
liczbowymi pojedynczych chromosomów:

– Trisomie:

tylko trzy rodzaje dają szansę na

narodziny – chromosomu 13, 18 i 21

– Monosomie

– letalne w przypadku autosomów

i chromosomu Y (brak chromosomu X)

Aberracje liczbowe autosomów:

Trisomie:

•

chromosomu

21

- zespół Downa

•

chromosomu

18

- zespół Edwardsa

•

chromosomu

13

- zespół Patau

•

średnia częstość 1/700, wzrasta z wiekiem matki (np.u
kobiety 35 letniej wynosi 1/300, u 40 letniej 1/22)

•

wykrywalny w badaniach prenatalnych USG: torbiel
pęcherzowa okolicy szyjnej, obrzęk, wady serca,
zwężenie lub zarośnięcie dwunastnicy

•

wysoki odsetek płodów z trisomią 21 ulega poronieniu

(60%)

Zespół Downa – trisomia 21

• upośledzenie umysłowe
• mongoloidalne ustawienie szpar powiekowych
• zmarszczka nakątna
• dysplastyczne uszy
• wystający, duży język
• „małpia bruzda”
• płaska potylica
• często towarzyszące wady serca

Zespół Downa – fenotyp

Zespół Downa

(regularny)

47,XY,+21

• Prosta trisomia:

47,XY,+21 (96%)

• Zespoły translokacyjne (3%):

46,XX,der(14;21)(q10;q10),+21

46,XX,der(21;21)(q10;q10),+21

• Kariotyp nosiciela translokacji zrównoważonej:

45,XX,der(14;21)(q10;q10)

45,XY,der(21;21)(q10;q10)

• Kariotypy mozaikowe (1%):

mos 46,XX/47,XX,+21

Zespół Downa – kariotypy

Zespół Downa – kariotypy

Ryzyko teoretyczne

urodzenia dziecka z

zespołem Downa, niezależnie od płci nosiciela

translokacji, wynosi 1:3

Ryzyko empiryczne

urodzenia dziecka z

zespołem Downa w przypadku nosicielstwa

translokacji robertsonowskiej

wynosi:

• 10-15% gdy nosicielem jest kobieta

• 2-5% gdy nosicielem jest mężczyzna

Zespół Edwardsa – trisomia 18

•

częstość około 1/3000

•

przewaga płci żeńskiej

•

większość płodów ulega poronieniu (95%) –
wysoka umieralność we wczesnym okresie
niemowlęcym (30% dzieci umiera w pierwszym
miesiącu życia)

Kariotypy:

47,XX,+18

mos46,XX/47,XX,+18

Zespół Edwardsa

47,XY,+18

Zespół Edwardsa – trisomia 18

•

retrognatia, wydatna potylica

•

zniekształcone, nisko osadzone uszy

•

syndaktylia

•

stopy o łukowato wygiętych podeszwach

•

krótki mostek

•

u chłopców zwykle występuje wnętrostwo

•

znaczne opóźnienie rozwoju

•

często towarzyszące wady narządów
wewnętrznych

Zespół Patau – trisomia 13

• częstość około 1/5000 urodzeń

• większość płodów ulega poronieniu

• około 50% dzieci z zespołem Patau umiera
w ciągu pierwszego miesiąca życia

• tylko 10% dzieci przeżywa pierwszy rok
życia - wykazują głębokie upośledzenie
fizyczne i umysłowe

Zespół Patau’a

47,XX,
+13

•

wady OUN – holoprosencefalia (brak podziału
przodomózgowia na półkule)

•

wady wrodzone twarzoczaszki

•

hipoteloryzm

•

rozszczepienie wargi i podniebienia

•

dysplastyczne uszy

•

zmarszczka nakątna

•

często towarzyszące wady narządów
wewnętrznych

Zespół Patau – trisomia 13

Aberracje strukturalne

Zespół Cri du chat (częściowa

monosomia chromosomu 5)

• częstość około 1/50 000 urodzeń

• około 75% chorych umiera w pierwszych
miesiącach życia, a około 90% - przed ukończeniem
1-go roku życia

• wśród noworodków przeważają dziewczynki

Zespół Cri du chat

46,XX,del(5)(p13)

Zespół Cri du chat (częściowa

monosomia chromosomu 5)

•

płacz przypominający miauczenie kota

•

małogłowie

•

hiperteloryzm

•

nisko osadzone uszy

•

małożuchwie

• znaczne opóźnienie rozwoju ruchowego i
umysłowego

• 10-15% przypadków to potomstwo nosicieli
translokacji zrównoważonej

Kariotypy:

46,XX, del(5)(p14)
46,XY, del(5)(p15)

Zespoły chorobowe człowieka

spowodowane

aberracjami chromosomów

płciowych

Zespół Turnera

Monosomia
chromosomu X

45,X

Zespół Turnera

•częstość 1/5000 urodzeń dziewczynek

•fenotyp żeński

• 99% przypadków ulega samoistnemu poronieniu

• w okresie prenatalnym i u noworodków
występuje: nadmiar skóry w okolicy karku,
obwodowe obrzęki limfatyczne

Zespół Turnera

Zespół Turnera

•

niski wzrost przy zachowaniu proporcji ciała, brak
skoku pokwitaniowego - wzrost ostateczny przy
braku terapii ok. 145 cm.

•

płetwiasta szyja

•

szeroka klatka piersiowa

•

szeroko rozstawione gruczoły sutkowe

•

nisko schodząca linia włosów

•

koślawość łokci

•

niedorozwój wtórnych cech płciowych

Zespół Turnera

Zespół Turnera

•

pasma łącznotkankowe w jajnikach

•

wcześnie rozwijająca się osteoporoza

•

brak upośledzenia umysłowego

Kariotypy:

•

monosomia chromosomu X

: 45,X

•

aberracje strukturalne chromosomu X:

46,X,del(X)(p11),

46,X,del(X)(q13),

46,X,i(X)(q10),

46,X,idic(X)(p11),

46,X,r(X)(p22;q28)

•

kariotypy mozaikowe:

mos 46,XX/45,X lub mos 46,XY/45,X,

mos 45,X/46,X,der(X)t(X;X)(q28;q28)

DODATKOWY CHROMOSOM
X

Zespół Klinefeltera

47,XXY

Zespół Klinefeltera

•

częstość 1/1000 urodzeń chłopców

•

fenotyp męski

•

wysoki wzrost

•

bezpłodność

•

atrofia jąder

•

słaby rozwój drugorzędowych cech płciowych

•

ginekomastia

•

brak upośledzenia umysłowego, czasem lekkie obniżenie IQ

Kariotypy:

47,XXY

mos 46,XY/47,XXY

47, XXX

•

1/1000 urodzeń dziewczynek

•

fenotyp żeński

•

czasami wtórny brak miesiączki i
przedwczesna menopauza

•

łatwiej zapadają na choroby psychiczne

•

75% płodnych

47, XYY

•

1/1000 urodzeń chłopców

•

fenotyp męski

•

wysoki wzrost i prawidłowa budowa
ciała

•

płodni

•

nie są to mężczyźni o większej agresji!

Chromosomopatie - Euploidie

Chromosomopatie - Euploidie

Case Report

A newborn baby was transferred to our hospital from a peripheral center for

further assessment because of the "unusual appear-ance". The baby was the

second born child to the non-consanguineous Caucasian couple. The mother

was aged 30 years. They have a 3-year- old boy, who is healthy and well. The

second pregnancy had spontaneously aborted at 14 weeks of gestation.

There was no family history of any significant illnesses or any other disorders.

The baby was small for gestational age with severe intrauterine

growth deficiency with a birth weight of 1600 g at 41 weeks of

gestation.

He had a large anterior fontanel and a posterior fontanel,

low set

ears, hypertelorism, pointed nose and a high arched palate

. There

was

syndactaly

of third and fourth digits in both upper and lower limbs.

Simian crease was noted on both hands. Testes were undescended on both

sides and penile length was less than 0.5 cm. Only 2 umbilical vessels were

noted. He also had

rocker bottom feet

on both sides. He also had a small

ventricular septal defect confirmed on 2-dimensional echocardiogram. In view

of all the above,

he was suspected to have trisomy 18

.

His renal

ultrasound scan was reported to be normal.

His chromosomal study

revealed 18p deletion, but otherwise no evi-dence of any trisomy. In all the

cells analyzed, one chromosome 18 homologue appeared atypical within the

centrometric region of the short arm. In view of this, parental chromosomal

study was performed revealing maternal chromosomes with 18p deletion,

exactly same as the baby. But the mother is phenotypically normal with no

evidence of dysmorphism and no mental handicap. Hence, this was

attributed by the geneticists to be an incidental finding.

The baby was

susequently reviewed by our senior clinical geneticist, who

diagnosed triploidy syndrome and a skin biopsy was performed. The

skin fibroblast culture revealed 46XY/69XXY mosaic karyotyping

,

consistent with the diagnosis of Mosaic Triploidy syndrome.

Kariotyp
triploidalny

69,XXY