Slajd 1

TRENING

ZASTĘPOWANIA

AGRESJI - TZA

AGRESSION

REPLACEMENT

TRAINING – ART™

Opracowała: Agnieszka Puchalska

ŹRÓDŁA PROGRAMU TZA

•

Narodziny programu

Lata 1980-te Instytut Badań nad Agresją

Uniwersytetu w Syracuse (USA)

•

Twórca metody

Arnold Goldstein

•

Kontynuacja, wsparcie adaptacji na terenie

Polski

Polski Barry Glick

•

Prekursorzy w Polsce

Prekursorzy w Polsce:

Ewa Morawska, Jacek Morawski

ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE TZA

NURT POZNAWCZO-

BEHAWIORALNY

• DEFINICJE AGRESJI

• KOMPONENTY AGRESJI I JEJ

RODZAJE

• GENEZA ZACHOWAŃ

AGRESYWNYCH

PODSTAWOWE DEFINICJE

•

AGRESJA

= forma zachowania, której

celem jest wyrządzenie szkody

(Baron, Richardson, 1994)

•

PRZEMOC

PRZEMOC =agresja skierowana na osobę

(Goldstein, Glick, Gibbs, 2004)

cechy: jawne, wyuczone

SKŁADNIKI AGRESJI

•

poznawczy

poznawczy = błędy poznawcze w ocenie np.

relacji interpersonalnych, deficyty społeczno -

poznawcze, nieznajomość powszechnie

akceptowanych norm funkcjonowania w grupie

•

emocjonalny

emocjonalny = pobudzenie zabarwione

negatywnie: złość, uraza, frustracja itp.

•

behawioralny

behawioralny = zachowanie: agresja,

przemoc

TYPY AGRESJI A MOŻLIWOŚĆ

TERAPII

(Dodge, 1990)

TYP

AGRESJI

CECHY

MOŻLIWOŚĆ

INTERWENCJI

AGRESJA
PROAKTYWN
A

- Zorientowana bezpośrednio
na przedmiot (wartości
materialne)
- Cel: zysk materialny lub
dominacja
- przestępstwa zaplanowane

- Konsekwentne wygaszanie
zachowań agresywnych
- Konsekwentne nagradzanie
zachowań prospołecznych
- Nauka umiejętności
prospołecznych

AGRESJA
REAKTYWNA
(wroga)

- Zorientowana bezpośrednio
na osobę
- Cel: zranić lub zaszkodzić
- Charakter impulsywny,
wybuchowy
- Przestępstwa pod wpływem
emocji, uczuć np. zazdrości,
urazy

- Trening kontroli złości
- Wzmacnianie empatii

ŹRÓDŁA AGRESJI

WEWNĘTRZNE (W OSOBIE):

•

BIOLOGICZNE

•

DOŚWIADCZENIA OSOBISTE, ZABURZENIA W ROZWOJU

→

WYUCZONE WZORCE REAGOWANIA I BŁĘDY W

MYŚLENIU

→

DEFICYTY EMOCJONALNE I MORALNE

ZEWNĘTRZNE (SYTUACYJNE):

•

WYZWALACZE FRUSTRACJI, LĘKU, NIEPEWNOŚCI,

STRESU PSYCHOLOGICZNEGO I FIZYCZNEGO

BIOLOGICZNE PODŁOŻE

AGRESJI

- MECHANIZMY WYKSZTAŁCONE W PROCESIE EWOLUCJI

CZŁOWIEKA

- GENETYCZNE

- DEFICYTY ORGANICZNE, USZKODZENIA CENTRALNEGO

UKŁADU NERWOWEGO

- ŚRODKI ODURZAJĄCE

EFEKTY:

- NISKI PRÓG AGRESYWNEJ REAKCJI
- OBNIŻONA SAMOKONTROLA

PODŁOŻE AGRESJI

WYUCZONE MECHANIZMY

REAGOWANIA

UCZENIE SIĘ

POŚREDNIE

PRZEZ OBSERWACJĘ

(MODELOWANIE)

UCZENIE SIĘ

BEZPOŚREDNIE

NAŚLADOWANIE +

DOŚWIADCZANIE

KORZYŚCI

EFEKTY:

- PRZEKONANIE O SKUTECZNOŚCI AGRESJI

- BRAK ALTERNATYWNYCH UMIEJĘTNOŚCI

- SZTYWNOŚĆ REAKCJI
(Banura,1969, 1973, Berkowitz,
1964)

ŹRÓDŁA AGRESYWNYCH

WZORCÓW W UCZENIU SIĘ

•

RODZINA

ZNIEWALAJĄCE WYCHOWANIE

•

RÓWIEŚNICY

•

MEDIA

→

EFEKT AGRESJI: NAŚLADOWANIE

→

EFEKT OFIARY: WZROST LĘKU, SPADEK ZAUFANIA

→

EFEKT ŚWIADKA: ODWRAŻLIWIENIE

ŹRÓDŁA AGRESJI W RODZINIE

ZNIEWALAJĄCE WYCHOWANIE

CHŁÓD EMOCJONALNY, IRYTACJA

BRAK KONSEKWENCJI REAKCJI I NADZORU

PRZYMUS, KARY FIZYCZNE, PONIŻANIE
(MODELOWANIE)

(Patterson, Reid, Jones, Konger, 1975)

EFEKTY ZNIEWALAJĄCEGO

WYCHOWANIA:

- WYBUCHOWOŚĆ, PŁACZLIWOŚĆ
- NISKA SAMOOCENA
- PRZEKONANIE O SKUTECZNOŚCI SIŁY FIZYCZNEJ
- BRAK KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH,

EMOCJONALNYCH, MORALNYCH

→

→ PIERWSZE ZACHOWANIA AGRESYWNE (MAŁA

AGRESJA)

→

→ ODRZUCENIE PRZEZ RÓWIEŚNIKÓW,

STYGMATYZACJA W ŚRODOWISKU

→

→ WEJŚCIE W ROLĘ I GRUPĘ ASPOŁECZNĄ

→

→ DUŻA AGRESJA

ŹRÓDŁA AGRESJI –

INNE CZYNNIKI

POZNAWCZE

• MYŚLENIE EGOCENTRYCZNE, NIEZDOLNOŚĆ DO

ZMIANY PUNKTU WIDZENIA

• PIELĘGNOWANIE URAZY I SKŁONNOŚCI ODWETOWE,

PRZYPISYWANIE INNYM WROGOŚCI

• BAGATELIZOWANIE WŁASNYCH AGRESYWNYCH

ZACHOWAŃ

• WYJAŚNIANIE ICH ZACHOWANIEM OFIARY

• I INNYMI CZYNNIKAMI ZEWNĘTRZNYMI

ŹRÓDŁA AGRESJI - INNE

CZYNNIKI MORALNE I

EMOCJONALNE

• NIEDOJRZAŁOŚĆ MORALNA, NIEPRAWIDŁOWA

STRUKTURA WARTOŚCI

• DEFICYTY UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH

• BRAK KOMPETENCJI EMOCJONALNYCH

• AGRESJA JAKO UZALEŻNIENIE

PRZYCZYNY ZACHOWAŃ

AGRESYWNYCH-

PODSUMOWANIE

ZACHOWANIE AGRESYWNE

CZYNNIKI WEWNĘTRZNE - OSOBOWE

SYTUACJA

ICH INTERAKCJA

CELE TRENINGU ZASTĘPOWANIA

AGRESJI

REDUKCJA AGRESJI I ZACHOWAŃ ANTYSPOŁECZNYCH

POPRZEZ:
• WYPRACOWANIE PRAWIDŁOWYCH SPOSOBÓW RADZENIA

SOBIE W SYTUACJACH TRUDNYCH

• WZMOCNIENIE SAMOKONTROLI I WGLĄDU W PODŁOŻE

WŁASNYCH PROBLEMÓW

• PODNIESIENIE SAMOOCENY, PRZEKONANIA O WŁASNYCH

MOŻLIWOŚCIACH

• STYMULACJĘ ROZWOJU EMOCJONALNEGO I MORALNEGO
• ROZWIJANIE REFLEKSYJNEGO STOSUNKU DO WŁASNEGO

ZACHOWANIA (REDUKCJA IMPULSYWNOŚCI)

KOMPONENTY TZA

•

BEHAWIORALNY

TRENING UMIEJĘTNOŚCI (PRO)

SPOŁECZNYCH

•

EMOCJONALNY

TRENING KONROLI ZŁOŚCI

•

POZNAWCZO-MORALNY

TRENING WNIOSKOWANIA MORALNEGO

BEHAWIORALNY KOMPONENT

TZA TRENING UMIEJĘTNOŚCI

(PRO) SPOŁECZNYCH

POZNANIE ZASAD (KROKÓW) POSTĘPOWANIA W

TRUDNEJ SYTUACJI SPOŁECZNEJ

MODELOWANIE SCENEK PRZEZ TRENERÓW

ODGRYWANIE RÓL PRZEZ TRENUJĄCYCH

SAMOOCENA I INFORMACJE ZWROTNE OD

OBSERWATORÓW

TRANSFER W CODZIENNOŚĆ

PRZYKŁADY UMIEJĘTNOŚCI

SPOŁECZNYCH

• Podstawowe umiejętności prospołeczne:

prowadzenie rozmowy, zdawanie pytań, dziękowanie, przedstawianie się,

mówienie komplementów

• Nauka zastosowania podstawowych umiejętności prospołecznych:

Proszenie o pomoc, przepraszanie, przekonywanie innych

• Umiejętności emocjonalne:

wyrażanie swoich uczuć, rozumienie uczuć innych osób, radzenie sobie z czyjąś

złością, radzenie sobie ze strachem

• Alternatywne umiejętności wobec agresji:

negocjowanie, obrona własnych praw, reagowanie na zaczepki, unikanie

kłopotów z innymi i bójek.

• Umiejętność radzenia sobie ze stresem:

radzenie sobie ze wstydem (zakłopotaniem), radzenie sobie z pominięciem

(odrzuceniem), reagowanie na namawianie, reagowanie na niepowodzenia,

przygotowanie do trudnej rozmowy, radzenie sobie z presją grupy.

• Umiejętność planowania:

ustalenie przyczyny problemu, wyznaczenie celu, określanie swoich możliwości,

podejmowanie decyzji, koncentracja na zadaniu.

PRZYKŁAD INSTRUKCJI

UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNEJ

umiejętność unikania bójek - kroki

•

Wstrzymaj się na chwilę i zastanów się, dlaczego chcesz

walczyć

•

Zastanów się, czego chcesz na dłuższą metę (jaki będzie

rezultat długoterminowy?)

•

Pomyśl o innych sposobach radzenia sobie w tej sytuacji

oprócz walki (możesz negocjować, bronić swoich praw,

prosić o pomoc, uspokajać drugą osobę - wszystkie te

umiejętności obejmuje trening TZA)

•

Wybierz najlepszy sposób poradzenia sobie w tej sytuacji i

zastosuj go

Możesz: negocjować, bronić swoich praw, prosić o pomoc,

uspokoić drugą osobę

EMOCJONALNY KOMPONENT

TZA - TRENING KONROLI

ZŁOŚCI

• POZNANIE WŁASNYCH EMOCJI (wyzwalacze złości, jej

symptomy, reduktory)

• TRENING TECHNIK REDUKOWANIA ZŁOŚCI: poznawczych,

behawioralnych, kierowanie negatywnych emocji na działania

konstruktywne

• WZMOCNIENIE SAMOKONTROLI w zakresie zachowania

• ĆWICZENIE wykorzystania umiejętności społecznych jako

alternatywy dla agresji

WAŻNE: Praca na osobistych doświadczeniach

trenujących

POZNAWCZO - MORALNY

KOMPONENT TZA - TRENING

WNIOSKOWANIA MORALNEGO

DYLEMATY MORALNE (30 SCENEK)

ANALIZA SYTUACJI PROBLEMOWEJ

DYSKUSJA NAD JEJ ROZWIĄZANIEM

EFEKTY:

– wzmacnianie umiejętności zmiany perspektywy

– rozwój empatii

– zmniejszenie egocentryzmu

– zmiany systemu wartości

– stymulacja rozwoju moralnego

PRZYKŁADOWY DYLEMAT MORALNY

W TRENINGU WNIOSKOWANIA

MORALNEGO

„SYTUACJA PROBLEMOWA WOJTKA”

Pewnego dnia starszy brat Wojtka, Piotr, powierza mu

sekret: Piotr sprzedaje narkotyki. Zarówno Wojtek, jak i

Piotr wiedzą, że rodzaj narkotyków sprzedawanych przez

Piotra jest bardzo uzależniający i powoduje uszkodzenie

płuc i mózgu. Może nawet doprowadzić do śmierci. Wojtek

prosi brata, żeby zaprzestał sprzedaży. Ale rodzina

chłopców jest biedna i Piotr mówi, że jest to jedyny

sposób na zaradzenie rodzinnym problemom finansowym.

Piotr prosi brata, żeby nikomu nie wyjawił sekretu.

Co powinien zrobić

Wojtek?

ŚRODKI I METODY TZA

• PROCEDURY POSTĘPOWANIA W

SYTUACJACH SPOŁECZNYCH - KROKI

• SEKWENCJE KONTROLI ZŁOŚCI

• MODELOWANIE I WZMACNIANIE

POZYTYWNE

• RAPORTY WYKONANIA -

SAMONAGRADZANIE SIĘ TRENUJĄCYCH

• INFORMACJE ZWROTNE

• WZMACNIANIE MOTYWACJI WEWNĘTRZNEJ

• DYSKUSJA KIEROWANA - STYMULACJA

ROZWOJU MORALNEGO

CHARAKTERYSTYKA

ODBIORCÓW

• Dzieci i młodzież z deficytami kompetencji

społecznych, zagrożeni problemem agresji
i przestępczości, lub przeciwnie- wycofani i
nieśmiali

• Młodzież i dzieci zaniedbane środowiskowo
• Uzależnieni od środków odurzających
• Opiekunowie, rodzice, wychowawcy
• Pensjonariusze placówek

resocjalizacyjnych

DOBÓR GRUPY DO TRENINGU

• LICZEBNOŚĆ, PROPORCJE WIEKU I PŁCI –

DOSTOSOWANE DO CHARAKTERYSTYKI UCZESTNIKÓW

• PRZYGOTOWANIE TRENUJĄCYCH:

- DIAGNOZA wieloźródłowa (obserwacja, indywidualny

kwestionariusz umiejętności społecznych od uczestnika i

arkusz obserwacyjny od rodzica, nauczyciela, wywiad z

rodzicami

- MOTYWACJA zewnętrzna i wewnętrzna

- wypracowanie ATMOSFERY otwartości, akceptacji

- jasne

REGUŁY

REGUŁY (kontrakt)

• WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI, WYCHOWAWCAMI

ZALETY PROGRAMU TZA

• Aspekt profilaktyczny, terapeutyczny, interwencyjny

• Kompleksowość, wielotorowość – 3 komponenty programu, jak

3 obszary deficytów i przyczyn agresji

• Przejrzysta struktura, konspekty zajęć i pomoce dydaktyczne

• Jasne cele, konkretne metody

• Łatwość opanowania i wdrożenia

• Plastyczność, możliwość dostosowania do specyfiki grupy,

doświadczeń osobistych, kontekstu środowiskowego itp.

• Brak elementów karania, upominania, zawieszania w prawach,

które okazują się być nieskutecznymi, a wręcz pogłębiającymi

agresję

• Możliwość objęcia treningiem wychowawców i opiekunów

• Uniwersalność bez względu na wykształcenie i status

socjoekonomiczny

• Uwzględnienie kontekstu sytuacyjnego, podłoża zachowań

agresywnych

• Wykorzystanie praw uczenia się

• Zróżnicowanie form - atrakcyjność zajęć

• Wzrost samooceny uczestników, integracja grupy

• Potwierdzone, trwałe efekty

EFEKTYWNOŚĆ PROGRAMU NA

PRZYKŁADZIE OSÓB KARANYCH ZA

PRZESTĘPSTWA AGRESYWNE

BADANI: 51 osób w wieku od 13 do 21 lat, Nowy Jork, USA

Goldstein, Glick 1987r.

CZĘSTOŚĆ PONOWNYCH ARESZTOWAŃ

GRUPA

LICZBA

OSÓB

BADANYCH

LICZBA OSÓB

PONOWNIE

ARESZTOWANYCH

PROCENT OSÓB

PONOWNIE

ARESZTOWANYCH

TZA
MŁODZIEŻ

RODZINA

TZA
TYLKO

MŁODZIEŻ

BEZ TZA

POLECANA LITERATURA

•

Goldstein, A.P, Reagles, K. A., Lester L., (2001).

Umiejętności chroniące (odmawiania). Zapobieganie

narkomanii wśród młodzieży. Warszawa, Fundacja

KARAN.

•

Goldstein, A. P., Glick, B., Gibbs, J. C. (2004). ART.

Program Zastępowania Agresji. Warszawa, Instytut

Amity.

•

McGinnis, E., Goldstein, A. (2001). Skillstreaming.

Kształtowanie umiejętności ucznia. Nowe strategie i

perspektywy nauczania umiejętności prospołecznych.

Część 1 i 2. Warszawa, Fundacja KARAN.

•

Morawska, E., Morawski, J. (2004). Trening Zastępowania

Agresji w szkołach i placówkach systemu oświaty.

Instytut Amity, Warszawa

KWALIFIKACJE TRENERA

TZA

• Minimum 40 godzin treningu w małych grupach warsztatowych pod

okiem licencjonowanych trenerów

• Praktyki własne: 30 godzin

• Superwizja konsultacje indywidualne, jednodniowa sesja superwizyjno

-egzaminacyjna po zakończeniu praktyki

GDZIE SIĘ SZKOLIĆ:

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej
Warszawa ul. Zapłocie 20
tel.(022) 648 37 79

www.cmppp.edu.pl

Instytut Amity
Warszawa ul. Polna 46a
tel. (022) 825 44 51

www.amity.pl

Document Outline