OGÓLNE ZASADY I

METODY WYCHOWANIA

1. ZASADY WYCHOWANIA.
2. METODY WYCHOWANIA.
3. TECHNIKI ODDZIAŁYWAŃ

WYCHOWAWCZYCH.

ZASADY WYCHOWANIA – ogólne normy, reguły,
prawidłowości postępowania w działalności
wychowawczej, których przestrzeganie umożliwia
realizację celów wychowania (pożądanych,
pozytywnych zmian w osobowości wychowanka –
poglądów, postaw, nawyków, przekonań, systemu
wartości i celu życia);

- najogólniejsze wytyczne, określające działanie w
procesie wychowania - czego należy przestrzegać, z
czym się należy liczyć, co uwzględniać w załozonych
celach wychowania;

- teoretyczne wskazówki co do skuteczności
realizowania zamierzeń wychowawczych;

- stosowanie zasad zależy od warunków społeczno-
kulturowych, strukturalno-organizacyjnych oraz
subiektywnych właściwości wychowawców i
wychowanków;

- istnieje wiele podziałów i ujęć.

Najczęściej w literaturze wyodrębniane zasady:

- motywacji
- aktywności
- praktyczności
- bezpośredniości
- receptywności
- systemowości
- trwałości
- zespołowości
- indywidualizacji

Zasada motywacji wynika z egzystencjalnej
potrzeby człowieka, jest źródłem jego aktywności,

- aby jednostka działała aktywnie musi to działanie
zaspokajać potrzeby jednostki, potrzeby te
przybierają postać celów działania;

- uświadomione potrzeby i konieczność działania
nazywamy motywami działań;

- uświadomienie i inspirowanie potrzeb człowieka oraz
budzenie motywacji w celu ich zaspokajania ważne w
wychowaniu;

- motywując do podejmowania określonych działań,
wychowanek musi jasno wiedzieć, dlaczego właśnie
tak ma postępować

ZASADY DOTYCZĄCE MOTYWACJI (K.

Kruszewski)

1. Motywacja do wykonania danego zadania jest tym

silniejsza, im mocniejsze ma wychowanek
przekonanie, że treść zadania, warunki jego
wykonania i decyzja o postawieniu zadania zależą
od niego.

2. Pozytywny stosunek do zadań podnosi motywację

do ich wykonania. Pozytywny stosunek do
któregokolwiek elementu sytuacji, w której
wychowanek ma wykonać zadanie, łatwo przenosi
się na samo zadanie.

3. Są wychowankowie, dla których głównym źródłem

motywacji do wykonywania szkolnych zadań jest
potrzeba akceptacji społecznej, przede wszystkim ze
strony nauczycieli, rodziców, kolegów. Zamiast
potrzeby akceptacji, może wykształcić się potrzeba
podporządkowania się i ona może stać się ważnym
czynnikiem motywacyjnym.

4. Jeżeli wychowanek uważa wykonanie zadania za

sukces, wzrasta motywacja wykonania zadania;

5. Zadania pobudzające ciekawość ucznia i

umożliwiające jej zaspokojenie wzbudzają
motywację do ich wykonania;

6. Motywacja do wykonania zadania zależy od czasu

trwania i siły napięcia, jakie wywołuje zadanie lub
okoliczności mu towarzyszące – zadanie powinno
wywoływać napięcie, które jednak nie naruszy
uczniowskiego poczucia bezpieczeństwa. Złe
metody – kary – odwrotny skutek;

7. Należy dążyć do wzbudzenia w wychowankach

motywacji wewnętrznej, lub przekształcania
motywacji zewnętrznej w wewnętrzną.

Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowanie
przez niego wiedzy o świecie oraz sposobów
postępowania staje się tym skuteczniejsze, im
wszechstronniejsza i silniejsza jest aktywizująca go
motywacja.

Motywacja wewnętrzna – tendencja do
podejmowania i kontynuowania działania ze względu
na jego treść,
- cechą jest ciekawość, np. zainteresowanie lub
zamiłowanie do czegoś,
- związana z potrzebą samodeterminacji (poczucia, że
przyczyna działania leży w jednostce) oraz z potrzebą
skuteczności działania (poczucia kompetencji),
- negatywny wpływ nagród rzeczowych, a pozytywny –
pozytywnej informacji zwrotnej o wykonaniu zadania;

Motywacja zewnętrzna – tendencja do
podejmowania działań ze względu na nagrody lub inne
uchwytne korzyści,
- stwarza zachętę do działania, która pozwala uniknąć
kary,
- w szkole motywacji zewnętrznej sprzyja system
nagród i kar, np.. stopnie, stypendia, świadectwo z
czerwonym szlaczkiem.

Zasada aktywności – aktywność jest warunkiem
orientacji w otaczającym świecie, zdobywania
doświadczenia do przekształcania samego siebie i
otaczającej rzeczywistości.

- aktywność lepiej i skuteczniej się rozwija, gdy
zwiększa się jego samodzielność. Należy stwarzać
warunki i sytuacje do aktywności w różnych
działaniach – społecznych, gospodarczych,
intelektualnych, kulturalnych itp..

- im większa jest aktywność własna, im
różnorodniejsze są jej formy, tym opanowanie wiedzy
o świecie jest lepsze i sposoby postępowania są
skuteczniejsze.

- nie należy regulować aktywności przepisami i
zarządzeniami przełożonych, ponieważ rodzi to
bierność lub wymuszoną aktywność;

- należy kształtować motywację wewnętrzną do
aktywności.

Zasada praktyczności – związek teorii z praktyką,
jedność poznania i działania, teorii i praktyki prowadzi
do przekształcania człowieka i rzeczywistości.

- wychowawca musi uświadomić sens i przydatność
każdego działania;

- zasada ta wymaga od wychowanka zrozumienia
teorii, poznania jej zastosowania w praktyce oraz
opanowania określonych reguł działania, zależnie od
zadań i sytuacji;

- kształtowanie osobowości jest tym skuteczniejsze, im
w większym zakresie realizowane jest w toku jego
samodzielnego dochodzenia, poprzez działanie do
poznania, a w oparciu o poznanie do skutecznego
działania weryfikującego to poznanie;

- wychowanek musi uświadomić sobie praktyczną
wartość pracy nad samym sobą.

Zasada bezpośredniości – kształtowanie
osobowości, nabywanie określonych sposobów
postępowania i zachowania zależy od stopnia
powiązania tego postępowania z obiektywną
rzeczywistością od bezpośrednich kontaktów z
otoczeniem przyrodniczym i społecznym;

- chodzi o szeroki i bezpośredni kontakt ze światem
rzeczy i zjawisk, o bezpośrednie uczestnictwo w
procesach poznawania i przekształcania
rzeczywistości;

- jeżeli chodzi o postawy – musimy stwarzać sytuacje
wychowawcze umożliwiające mu bezpośrednie
zetknięcie z takimi postawami; powinien poznać i
przeżyć, musi mieć do nich określony stosunek;

- muszą to być kontakty świadome, stwarzające
okazję do przeżyć i przemyśleń, do wyciągania
wniosków, korygowania sądów.

Zasada receptywności (przystępności) - możliwości
recepcyjne są różne u różnych osób, należy dostosować
działalność wychowawczą do możliwości wychowanka;

- im treści działalności wychowawczej są przystępniejsze
poznawczo i uczuciowo, tym skuteczniejsze
oddziaływanie.

Zasada systemowości – poznawanie otaczającego
świata i działanie w świecie opiera się na tworzeniu i
rozbudowie różnorodnych systemów;

- system – uporządkowany na jakiejś zasadzie zbiór
składników, powiązanych wewnętrznie tak, że każdy z
nich spełnia w tym zbiorze określoną funkcję.

Zasada trwałości – zależy od odpowiedniego
rozłożenia działalności wychowawczej w czasie, w
kolejności, od wiązania tego co nowe z uprzednim
doświadczeniem, od akcentowania tego co istotne i
zasadnicze;

- wiąże się z zasadą systematyczności, jej efektem są
utrwalone sposoby postępowania;

- wymaga stosowania ćwiczeń, powtarzania
określonych sytuacji, pozwalających modelować
właściwe wzorce postępowania;

- należy dążyć do odpowiedniego egzekwowania
(kontrola, ocena) pożądanych sposobów
postępowania;

- należy włączyć specyficzne czynności myślowo-
pamięciowe regulujące czas, kolejność i sposób
wiązania tego, co nowe z poprzednim
doświadczeniem.

Zasada zespołowości – człowiek jest istotą społeczną,
nabywanie określonych sposobów zachowania zależy w
dużym stopniu od charakteru stosunków łączących
wychowanka z zespołem;

- kształtowanie osobowości jest tym skuteczniejsze, im
bardziej zespół darzy się wzajemnym zaufaniem i
zrozumieniem oraz współodpowiedzialnością za wszelkie
czyny;

- efekty pracy grupy zależą od atmosfery w grupie, od
jej integracji, wewnętrznej zgody i nastawienia na
działania zespołowe, współpracę i współdziałanie;

- im w większym stopniu wychowankowie i wychowawcy
tworzą harmonijny zespół powiązany wzajemnym
zaufaniem i zrozumieniem, że wszyscy w tym zespole
współdziałają zgodnie w realizacji planu wychowania
przy różnej proporcji, ale obustronnej odpowiedzialności
za tę realizację, tym większe rezultaty w kształtowaniu
osobowości.

Zasada indywidualizacji – uwzględnienie w
procesie wychowania indywidualnych właściwości
każdego wychowanka oraz jego możliwości;

- wychowawca powinien dążyć do jak najlepszego
poznania wychowanków, orientować się w różnicach
między nimi i uwzględniać je w procesie
wychowawczym;

- dostosowanie oddziaływań wychowawczych do
indywidualnych właściwości osobowych,
psychicznych wychowanków, a także preferowanych
przez nich systemów wartości, pozwala skuteczniej
kształtować ich osobowość.

Zasady związane z normami aksjologicznymi

- zasada poszanowania godności wychowanka – stoi na
straży jakości interakcji pomiędzy podmiotami
wychowania;

- odwoływanie się do doświadczeń wychowanka – łączenie
doświadczeń z wymaganiami wychowawczymi;

- stopniowania wymagań wychowawczych – rozeznanie
skali wymagań, proporcjonalnie do wieku dziecka oraz
jego fizycznych i i psychicznych możliwości; wynika z
zasady indywidualizacji;

- zasada dyscyplinowania zachowań – reagowanie na
wszelkie przejawy zachowań: na zachowanie pozytywne –
by je wzmocnić, na zachowanie negatywne – by nie
powstało przekonanie o ich aprobacie (R. Walters i A.
Bandura, H. Sullivan – dziecko ma tendencję do
utrwalania tych form zachowań, które zauważyło,
niezależnie od tego, czy wywołało aprobatę, czy
dezaprobatę otoczenia)

METODY WYCHOWANIA

Metoda (gr. methodos – droga, sposób postępowania)

- sposób postępowania stosowany świadomie,
konsekwentnie oraz systematycznie;

- zespół czynności i środków użytych do osiągnięcia
celów.

Metoda wychowania – systematycznie stosowane
sposoby postępowania wychowawczego lub
powtarzalne czynności zmierzające do
urzeczywistnienia celów wychowawczych;

- systematycznie stosowany sposób postępowania
wychowawcy, zmierzający do wywołania u
wychowanków takiej aktywności własnej, jaka jest w
stanie doprowadzić do pożądanych zmian w ich
osobowości.

Istnieją różne klasyfikacje metod wychowania.

Klasyfikacja metod – M. Łobocki:

- metody indywidualne i grupowe,
- metody bezpośredniego i pośredniego

oddziaływania wychowawczego,

- metody wpływu osobistego, sytuacyjnego i

społecznego oraz metody kierowania
samowychowaniem.

Klasyfikacja metod wychowania wg J.
Górniewicza:

- metody indywidualne, tzw. interpersonalne – tzw.

metody wpływu bezpośredniego /czyli: interakcji
wychowawca – wychowanek/:

- metody nagradzania i karania;
- metoda modelowania;

- metoda kształtowania zachowań wychowanka wg
przykładu
osobistego lub innego wzoru wychowawczego;

- metoda stawiania zadań do wykonania;
- metoda perswadowania /tłumaczenia

zasad postępowania moralnego/;

- metody wpływu poprzez grupę - metody grupowe

– tzw. metody wpływu pośredniego /kiedy wychowawca
pośrednio oddziałuje na wychowanka dokonując
restrukturalizacji pozycji socjometrycznych w grupie,
zmieniając nastawienia poszczególnych osób w
stosunku do danego wychowanka/:

- kształtowanie norm, wartości grupowych;
- restrukturowanie powiązań

interpersonalnych w grupie.

- Każda z metod wychowania pozbawiona jest
charakteru uniwersalnego;

- wszystkie się wzajemnie uzupełniają i dopełniają;
- o tym, jaką z metod należy zastosować, decyduje
wychowawca, który musi pamiętać, że ważny jest
sposób jej wykorzystania dla realizacji celów
wychowawczych;

- o sukcesie pedagogicznym decydują też różne
psychospołeczne uwarunkowania prawidłowego
rozwoju wychowanka;

- skuteczność zastosowanych metod zależy od
zaistniałej sytuacji wychowawczej i cech osobowości
wychowanka.

CHARAKTERYSTYKA METOD WYCHOWANIA

A/ Metody nagradzania i karania: często

występują łącznie, stanowią jedne z najczęściej
stosowanych metod oddziaływań wychowawczych,
wywodzą się z psychologii behawioryzmu.

Metoda nagradzania – często stosowana, tzw.

metoda wzmacniania pozytywnego, w przeciwieństwie
do metody karania, w której występują tzw. wzmocnienia
negatywne.

Polega na promowaniu określonych zachowań –

pożądanych z punktu wiedzenia wychowawczego: cały
wachlarz pochwał /w formie ustnej lub pisemnej;
wymowny gest; przyjazne spojrzenie, wyrażające
akceptację itp./ lub przyznawanie nagród (wzmocnienia
materialne).

Stosowanie ww. metody jest tym skuteczniejsze, im

bardziej stosuje się ją zgodnie upragnionymi przez
wychowanków rodzajami wzmocnień pozytywnych.
Dlatego tez zaleca się znać je, aby móc te
wzmocnienia efektywnie stosować.

Metoda nagradzania spełnia funkcje:

- zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia

oczekiwanego przez dzieci i młodzież sposobu ich
postępowania;

- pozytywnie motywuje ich do zachowań społecznie

i moralnie pożądanych;

- wpływa na aktywność i kreatywność;

- umacnia ich poczucie wartości i własnej godności.

Metoda karania – sposób oddziaływania za

pomocą świadomie stosowanych kar, których celem
jest zapobieganie powtórzenia przez wychowanków
zachowań niezgodnych z obowiązującymi normami i
wartościami w życiu;

- każda działalność wychowawcza polegająca na

tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń
pozostających w czasowym związku z jego określonym
zachowaniem się;

- formalna dezaprobata (upomnienie lub nagana),

zawężenie marginesu swobód, pozbawienie
przywilejów, uprawnień, zakazy z korzystania różnych
atrakcji;

- uczniowie nagradzani częściej uzyskiwali na ogół

zdecydowanie lepsze wyniki w pracy i nauce niż
uczniowie, którzy byli tylko karani;

- kara bywa skuteczna tylko do pewnego momentu,

przekroczenie granicy skuteczności kary powoduje to,
że występują odwrotne skutki niż planowane przez
wychowawcę. Mogą pojawić się nieprzewidywalne
reakcje wychowanka.

Zalety i wady karania:

- metoda karania raczej „tłumi” niż „wygasza”
niepożądane zachowanie u dzieci i młodzieży;
przyczynia się częściej do chwilowego ich zaprzestania
niż całkowitego wyeliminowania:

- nadmiar karania wyzwala skłonność do agresji,
kłamstwa, uprzedzeń; powoduje frustrację, lęk,
niepewność, sprzyja poczuciu niższości i budzi uczucia
nienawiści;

- rzadko skutkuje, negatywne zachowania chwilowo
tłumi, z czasem nawet zwiększa ich nasilenie,
zwłaszcza, gdy groźba kary znika;

- karanie nie może urągać godności wychowanka; nie
może być stosowane podczas uniesień nauczyciela,
powinno być poprzedzone wyjaśnieniem szkodliwości
popełnionego czynu.

Teoria wzmocnienia pozytywnego i wzmocnienia
negatywnego mówi, że stopniowalny wzrost nagród
lub kar doprowadza do stanu nasycenia - aby uzyskać
zamierzony efekt musi stosować radykalnie większe
bodźce pozytywne bądź negatywne.

Od wielu lat teoretycy wychowania, prawnicy, ludzie
wrażliwi na problemy przeżywane przez dzieci i osoby
dorosłe

kwestionują

karanie

jako

metodę

wychowawczą. Wielu pedagogów uważa, że
warunkiem koniecznym stosowania metody karania
jest więź emocjonalna z wychowankiem.
Zasady

edukacyjne

bez

więzi

emocjonalnych

prowadzą do buntu, oporu.

B/ Metoda modelowania: metoda kształtowania

zachowań według określonego wzoru i wzorca uznanego
przez wychowawcę za cenny, inaczej metoda przykładu;

- metoda ta jest jedną z najskuteczniejszych metod

wychowania w myśl: „słowa uczą, a przykłady
pociągają”;

- ważne jest tu wskazanie wzoru /przykładu/, określenie

jego wartości i cech osobowościowych;

.- wychowanek chce upodobnić się do modelu, kształtuje

swoją osobowość na jego podobieństwo, naśladuje go w
formułowaniu myśli, werbalizowaniu problemów i w
wypowiedziach, w zachowaniach społecznych, w
konkretnych działaniach;

- jej skuteczność zależy od stopnia atrakcyjności modelu

w świadomości wychowanka, od panującej mody w
środowisku młodzieżowym na określony typ człowieka,
wreszcie od wiedzy i doświadczenia wychowanka o
człowieku jako istocie społecznej i uosabiającej wartości
moralne i estetyczne.

Metoda modelowania jest mniej skuteczna w

stosunku do dzieci w wieku młodszym niż w starszym;
chłopcy chętniej upodobniają się do zachowań męskich
i odwrotnie – dziewczynki chętniej upodobniają się do
zachowań kobiecych.

Model wywiera większy wpływ na obserwatora, gdy:

- w wyższym stopniu obserwator postrzega jego

kompetencje i prestiż, jakim cieszy się w otoczeniu;

- szerszy jest zakres władzy modela i większe

ma możliwości zapewnienia obserwatorowi oparcia;

- w większym stopniu obserwator zauważa u

modela podobieństwo do siebie, np. względem
określonych umiejętności, zainteresowań i uzdolnień;

- więcej entuzjazmu przejawia model dla

wszystkich swych zachowań altruistycznych.

C/ Metoda kształtowania zachowań wychowanka

wg przykładu osobistego lub innego wzoru
wychowawczego: działanie przykładem osobistym
polega na wywieraniu silnego wpływu na aktywność
wychowanka w danej sytuacji wyłącznie przez
dostarczenie mu pewnych wzorów zachowania.

Naśladowanie zachowań wychowawcy nie może narażać
wychowanka na konflikty z otoczeniem, dostarczane
wzory zachowania muszą być przydatne i wartościowe
dla
zaspokojenia aktualnych i ważnych potrzeb.

Metoda ta opiera się na tendencji jednostki do

naśladownictwa i identyfikacji, na co podatne są osoby
młode, niekiedy metoda ta jest utożsamiana z ww.
metodą modelowania /wzorowania/, gdyż stosowanie jej
skłania wychowanków do naśladownictwa.

D/ Metoda stawiania zadań do wykonania

/metoda

zadaniowa: polega na powierzaniu wychowankom
konkretnych zadań, których wykonywanie, prowadzi
zwrotnie do zmian ich zachowań i postaw pożądanych, a
także do wzbogacania ich wiedzy i doświadczeń w
określonej dziedzinie działalności.

-metoda zadaniowa to oddziaływanie, które polega na
tym, że wychowawca tworzy realne sytuacje, będące dla
wychowanka wyzwaniem, tj. wymagające od niego
podjęcia odpowiednich działań, a działania te prowadzą
zwrotnie do pożądanych zmian.

Metoda zadaniowa posiada niewątpliwy wpływ
wychowawczy. Nabiera ona szczególnego znaczenia w
aspekcie bezinteresownych świadczeń na rzecz drugiego
człowieka.

Metoda zadaniowa ma znaczenie w procesie

kształcenia - lepsi uczniowie pomagają słabszym w
nauce;

Warunki efektywności tej metody, chodzi o to, by

uczniowie:

- podjęli się „służby” na rzecz innych z wyboru, w

sposób świadomy, i aby byli tym głęboko zainteresowani;

- byli przekonani o potrzebie przynoszenia ulgi innym i

wsparcia ich, to jest dobrze znali cel poczynań;

- wykonywali zadania dla innych na miarę swych

możliwości;

- świadczyli rozmaite usługi wobec ludzi, mieli

sposobność nabywania doświadczeń w czynnym
wspomaganiu innych;

- stopniowo uczyli się działań na rzecz dobra

wspólnego, poczynając od zadań prostych, a kończąc na
zadaniach coraz bardziej złożonych;

- spotykali się z zachętą ze strony rodziców i

nauczycieli w formie pochwał lub uwydatniania korzyści
ich działania;

- doznali zadowolenia z tego powodu, iż mogli

naprawdę być użyteczni dla osób potrzebujących.

E/ Metoda perswadowania (tłumaczenia zasad

postępowania moralnego; metoda perswazyjna):
polega na uświadamianiu wychowankom obowiązków i
powinności, jakie mają wobec społeczeństwa, innych
ludzi i samych siebie oraz na przypominaniu
przysługujących im praw;

-przekonywanie kogoś o czymś lub tłumaczenie czegoś

komuś;

czyni się tak z zamiarem spowodowania zmiany opinii,

przekonań, postaw;

-metoda perswazji jest jedną z najczęściej stosowanych

w procesie wychowania, łączona z modelowaniem i
metodą zadaniową; wspiera się ją rozmową i dyskusją;

-przekonywanie kogoś do własnego stanowiska

wyrażanego w określonych, ważnych dla perswadującego
sprawach;

- wyjaśnianie złożonych kwestii moralnych dokonuje się

przeważnie na przykładach możliwych do zrozumienia
przez dzieci będące w różnych okresach rozwojowych.

.

F/ Metoda kształtowania norm i wartości

grupowych w grupie wychowawczej:
organizowaniu kilkuosobowych zespołów - w celu
przedyskutowania interesujących wychowanków
problemów oraz wykonania przez nich konkretnych
zadań o użyteczności praktycznej.

Warunkiem skutecznego tworzenia zespołów grupy

wychowawczej jest panujący tam klimat, sprzyjający ich
powstawaniu.

- I faza- uwrażliwienie dzieci i młodzieży na

wspólne zaspokajanie określonych potrzeb;

- II faza- ustala się odpowiednio skład osobowy

zespołu, dobierają go najczęściej same dzieci lub
młodzież;

- III faza- wyłanianie się grup;
- IV faza- zaktywizowanie grup – zespołów w

wykonywaniu różnego rodzaju zadań itp.

G/ Metoda restrukturowania powiązań
interpersonalnych w grupie: opiera się na zasadzie
atrakcyjności poszczególnych członków i tworzących
określoną strukturę socjometryczną, czyli układ pozycji
zajmowanych w grupie; jednym z działań wychowawcy
rozpoznającego grupę swoich wychowanków jest odkrycie
rzeczywistych powiązań między poszczególnymi
członkami zespołu.

Znając układ relacji interpersonalnych wychowawca może
realizować swoje cele związane na przykład ze zmianą
postaw jednego z wychowanków poprzez
restrukturowanie niektórych powiązań między
określonymi uczniami. Dokonuje w tym wypadku
określonych zmian w zakresie podwyższania bądź
obniżania statusów socjometrycznych. Nie zawsze
struktura formalna klasy pokrywa się ze strukturą
nieformalną mającą większy wpływ na życie grupy,
usytuowanie poszczególnych uczniów, ich samopoczucie,
czy wreszcie możliwość wpływania na opinie i zachowania
innych osób.

Techniki oddziaływań wychowawczych

bliżej skonkretyzowane sposoby postępowania

wychowawczego, stanowią uszczegółowienie jednej lub
kilku metod wychowania, a różnią się od nich tym, że są
szczegółowym opisem określonego postępowania
wychowawczego, niekiedy graniczącym nawet z
przesadną dokładnością czy wręcz skrupulatnością.

1. TECHNIKI WYMIANY OPINII:
- technika „burzy mózgów";
- technika decyzji grupowej,

- technika sondażu opinii,

- technika swobodnej ekspresji słownej
- technika kontaktów międzyludzkich.

2. TECHNIKI OPARTE NA DRAMATYZACJI:
- technika socjodramatyczna /tzw. socjodrama/,
- technika gier dramatycznych /tzw. zabawa w teatr/;
- technika dramy : / „rzeźba”; „płaszcz eksperta”; „stop-

klatka”/.

3. TECHNIKI WZMACNIANIA POZYTYWNEGO I

NEGATYWNEGO:

- techniki wzmacniania pozytywnego:

- bezpośredniej gratyfikacji;
- zawierania kontraktu;
- sukcesywnej gratyfikacji.

- techniki wzmacniania negatywnego:

- szybkiej interwencji;

- słownego napomnienia;
- potrąconych punktów;
- chwilowej izolacji.

4. TECHNIKI ODDZIAŁYWAŃ NIEWERBALNYCH:
- technika swobodnej ekspresji plastycznej:

- za pomocą rysowania;
- za pomocą malowania;
- za pomocą lepienia;
- za pomocą wycinania;

- technika ignorowania zachowań

niepożądanych:

- przy pomocy chwilowej dekoncentracji;
- przy pomocy wyglądania przez okno;
- przy pomocy zagadywania kolegi (koleżanki);
- przy pomocy

5. TECHNIKI ORGANIZOWANIA CZASU WOLNEGO

- rekreacja kulturalno-rozrywkowa

- technika rekreacji biernej
- technika rekreacji czynnej

- rekreacja twórcza

- zajęcia plastyczne
- zajęcia techniczne

- zajęcia umuzykalniające,
- improwizacje sceniczne;
- zajęcia fotograficzne i filmowe;
- zajęcia związane z twórczo ścią wychowanków

- rekreacja fizyczna (ruchowa)

- wycieczki

- gry i zabawy sportowe
- zabawy ruchowe, bieżne
- zabawy i gry terenowe,

Przekonywanie
/uświadamianie
i wyjaśnianie;
perswadowanie/

-

Rozmawianie

(dialog,

dyskusja): polega na ukazywaniu

argumentów;

uzasadnianiu

i

tłumaczeniu;

przedstawianiu

„racji: za i przeciw”; ukazywaniu
motywów; inspirowaniu – czyli

pobudzaniu do działania itp./.
-

Pogadanka:

polega

na

ukazywaniu

argumentów;

uzasadnianiu

i

tłumaczeniu;

przedstawianiu

„racji:

za

i

przeciw”; ukazywaniu motywów;
inspirowaniu – pobudzaniu do

działania oraz racjonalnego i
skutecznego postępowania itp./.
- Odczyt /na podstawie referatu,
fragmentu listu, książki itd./:

polega

na

ukazywaniu

argumentów; uzasadnianiu i

tłumaczeniu;

przedstawianiu

„racji: za i przeciw”; ukazywaniu

motywów,

inspirowaniu

–

pobudzaniu do działania.

Ćwiczenia
-działania
praktyczne

-

Pokaz

(demonstracja).
-Technika

dramy

/sytuacyjna/: polega

na odegraniu roli i
utożsamianiu się z

jej „bohaterem”.
-

Czynności

manualne: technika
ta

polega

na

kontrolowaniu

i

ocenianiu

przez

wychowawcę

-

czynności
praktycznych

wychowanka a w
razie

potrzeby,

modyfikowanie ich.

Wzór osobisty- przykład
osobisty

-

Obserwacja:

polega

na

przyglądaniu

się

zachowaniu

i

postępowaniu

wychowanków,

rozpoznawaniu ich cech osobowości;
- Opis: polega na przedstawianiu
przykładów

właściwego

postępowania - „wzorów” osobowych
-

etycznych

postaci,

czy

też

przedstawianie wartości etyczno-

moralnych

–

godnych

do

naśladowania i przyswojenia;
- Naśladownictwo /imitowanie/:
polega

na

praktycznym

postępowaniu

–

w

różnych

sytuacjach i okolicznościach - na

przykładzie

ukazanych

wzorów

osobowych itp.
-

Modelowanie

/kształtowanie,

formowanie/:

polega

na

antycypowaniu

–

za

pomocą

„modelu”/wzorca

osobowego/

-

oczekiwanego

i

preferowanego

zachowania i postępowania;
- Stawianie i rozliczanie zadań:
polega

na

dyscyplinowaniu

wychowanków

-

racjonalne

przydzielanie im zadań do realizacji,
rozliczanie z jakości i terminowości

ich wykonania.

Metoda nagród i kar

- Rozmawianie (dialog, dyskusja):
polega na ukazywaniu argumentów;
uzasadnianiu

i

tłumaczeniu;

przedstawianiu „racji: za i przeciw”;
ukazywaniu motywów; inspirowaniu –
pobudzaniu

do

powszechnie

akceptowanego postępowania;
- Opis: polega na przedstawianiu
wychowankom przykładów właściwego

postępowania - „wzorów” osobowych -
etycznych

postaci,

czy

też

przedstawianie im wartości etyczno-

moralnych – godnych do naśladowania i
przyswojenia; Pogadanka: polega na

ukazywaniu argumentów; uzasadnianiu
i tłumaczeniu; przedstawianiu „racji: za
i przeciw”; ukazywaniu motywów;
inspirowaniu – pobudzaniu do działania

oraz

racjonalnego

i

skutecznego

postępowania;
- Sondaż diagnostyczny /zebranie
opinii/: polega na stosownym – przed

wyróżnieniem

lub

ukaraniem

wychowanka – zapoznaniem się z jego
opinią.

Samokontrola i
samoocena

-

Autorefleksja:

nauczenie

wychowanków samooceny w zakresie
swoich zachowań i swojego
postępowania, gdy zachowanie budzi

wiele

zastrzeżeń

ze

strony

wychowawców

-

umiejętnego

modyfikowania go tak, aby przywrócić

pożądany stan; możliwa jest u osób,
które

w

pełni

uzyskały

samoświadomość w zakresie swojego
postępowania.
- Samokontrola bieżąca i końcowa:
technika ta, wymaga samoświadomości

w zakresie swojego postępowania.
Wychowanek

musi

umieć

samokontrolować się zarówno w
krótszym okresie czasu, jak i w

dłuższym tak, aby móc z perspektywy
określonego czasu opisać, a co za tym
idzie – w razie potrzeby – zmodyfikować

swoje postępowanie. Ważnym jest
przestrzeganie tzw. „zasad zdrowia
psychicznego”, które mają istotny
wpływ na racjonalne i skuteczne

znalezienie

ewentualnych

przyczyn

swojej chwilowej niedyspozycji oraz
dokonania - w określonym czasie –

stosownych modyfikacji.

Samodoskonalenie

- Autorefleksja: nauczenie się przez
wychowanków kontrolowania nie
tylko swojego zachowania, ale i

postępowania. Gdy włączy się w ten
proces

wyobraźnia

można

antycypować

swoja

najbliższą

przyszłość.

Wówczas

różne

rozpatrywane warianty, sugestie oraz
intuicja pozwalają na dostrzeżenie
potrzeby samodoskonalenia się, by

zrealizować życiowe plany.
- Autokreacja: metoda ta dotyczy

„umysłów” samoświadomych,
związanych z kreatywnym i
twórczym

myśleniem.

Szukając

racjonalnych, coraz to nowszych

rozwiązań

–

wychowankowie

dostrzegają

potrzebę

samodoskonalenia się. Z czasem

stają się ludźmi już nie tylko
poszukującymi, ale i kreatywnymi
poszukiwaczami – na miarę swojego
rozwoju

intelektualnego.

Takiej

postawie

–

z

psychologicznego

punktu widzenia – sprzyja tzw.
„otwarta postawa umysłu”.