Chemioterapia

Chemioterapia

•

Leki alkilujące.

Leki alkilujące.

•

Antymetabolity kwasu foliowego, pirymidyn i puryn, inhibitory

Antymetabolity kwasu foliowego, pirymidyn i puryn, inhibitory

deaminazy adenozynowej i inne antymetabolity.

deaminazy adenozynowej i inne antymetabolity.

•

Inhibitory topoizomerazy.

Inhibitory topoizomerazy.

•

Antybiotyki cytostatyczne.

Antybiotyki cytostatyczne.

•

Alkaloidy. Taksoidy. Lignany.

Alkaloidy. Taksoidy. Lignany.

•

Enzymy. Hormony. Inne.

Enzymy. Hormony. Inne.

•

Leki alkilujące – głównym mechanizmem działania związków

Leki alkilujące – głównym mechanizmem działania związków

alkilujących i bezpośrednią przyczyną śmierci komórki jest

alkilujących i bezpośrednią przyczyną śmierci komórki jest

uszkodzenie biologicznej aktywności DNA. Cytostatyczne działanie

uszkodzenie biologicznej aktywności DNA. Cytostatyczne działanie

związków alkilujących ujawnia się najsilniej wobec komórek szybko

związków alkilujących ujawnia się najsilniej wobec komórek szybko

dzielących się. Ponieważ nie jest to działanie wybiórcze oprócz

dzielących się. Ponieważ nie jest to działanie wybiórcze oprócz

niszczenia szybko proliferujących komórek nowotworowych,

niszczenia szybko proliferujących komórek nowotworowych,

uszkodzeniu ulegają tkanki prawidłowe o żywej odnowie

uszkodzeniu ulegają tkanki prawidłowe o żywej odnowie

komórkowej

komórkowej

/Cyclofosfamid , Ifosfamid ,

/Cyclofosfamid , Ifosfamid ,

Melphalan, Busulfan, Carmustin ,

Melphalan, Busulfan, Carmustin ,

Dacarbazyna , Cisplatin , Karboplatyna/

Dacarbazyna , Cisplatin , Karboplatyna/

Leki p/nowotworowe można ująć w kilka

Leki p/nowotworowe można ująć w kilka

grup

grup

:

:

Leki alkilujące

Leki alkilujące

•

głównym mechanizmem działania związków

głównym mechanizmem działania związków

alkilujących i bezpośrednią przyczyną śmierci

alkilujących i bezpośrednią przyczyną śmierci

komórki jest uszkodzenie biologicznej

komórki jest uszkodzenie biologicznej

aktywności DNA. Cytostatyczne działanie

aktywności DNA. Cytostatyczne działanie

związków alkilujących ujawnia się najsilniej

związków alkilujących ujawnia się najsilniej

wobec komórek szybko dzielących się.

wobec komórek szybko dzielących się.

Ponieważ nie jest to działanie wybiórcze

Ponieważ nie jest to działanie wybiórcze

oprócz niszczenia szybko proliferujących

oprócz niszczenia szybko proliferujących

komórek nowotworowych, uszkodzeniu

komórek nowotworowych, uszkodzeniu

ulegają tkanki prawidłowe o żywej odnowie

ulegają tkanki prawidłowe o żywej odnowie

komórkowej.

komórkowej.

/Cyclofosfamid , Ifosfamid ,

/Cyclofosfamid , Ifosfamid ,

Melphalan, Busulfan, Carmustin

Melphalan, Busulfan, Carmustin

,Dacarbazyna , Cisplatin , Karboplatyna/

,Dacarbazyna , Cisplatin , Karboplatyna/

Antymetabolity

Antymetabolity

•

są strukturalnymi analogami naturalnych metabolitów lub

są strukturalnymi analogami naturalnych metabolitów lub

koenzymów występujących w komórkowych układach biologicznych.

koenzymów występujących w komórkowych układach biologicznych.

Związki te, wskutek zbliżonej do metabolitów budowy chemicznej,

Związki te, wskutek zbliżonej do metabolitów budowy chemicznej,

hamują konkurencyjnie reakcje enzymatyczne lub zostają

hamują konkurencyjnie reakcje enzymatyczne lub zostają

wbudowane

wbudowane

zamiast metabolitu w miejsce jednostki budulcowej, niezbędnej do

zamiast metabolitu w miejsce jednostki budulcowej, niezbędnej do

prawidłowych procesów życiowych komórki.

prawidłowych procesów życiowych komórki.

Leczenie za pomocą antymetabolitów jest oparte na różnicy

Leczenie za pomocą antymetabolitów jest oparte na różnicy

kinetykirozrostu między tkanką nowotworową a prawidłową.

kinetykirozrostu między tkanką nowotworową a prawidłową.

•

Podobieństwo do naturalnych metabolitów okresla przynależność

Podobieństwo do naturalnych metabolitów okresla przynależność

antymetabolitów do następujących grup:

antymetabolitów do następujących grup:

•

Antagoniści kwasu foliowego/MTX

Antagoniści kwasu foliowego/MTX

•

Antagoniści pirymidyn/5FU,Cytarabina,Gemcytabina/

Antagoniści pirymidyn/5FU,Cytarabina,Gemcytabina/

•

Antagoniści puryn/Mercaptopuryna,Tioguanina,Azatiopryna

Antagoniści puryn/Mercaptopuryna,Tioguanina,Azatiopryna

•

Inhibitory deaminazy adenozynowej/Pentostatyna

Inhibitory deaminazy adenozynowej/Pentostatyna

•

Inne antymetabolity/Fludarabina,Cladrybina

Inne antymetabolity/Fludarabina,Cladrybina

Antybiotyki

Antybiotyki

cytostatyczne

cytostatyczne

•

antracykliny I i II generacji

antracykliny I i II generacji

•

P/nowotworowe działanie polega na ich

P/nowotworowe działanie polega na ich

wiązaniu się z DNA,

wiązaniu się z DNA,

•

Tworzeniu wolnych rodników, rozrywaniu i

Tworzeniu wolnych rodników, rozrywaniu i

stabilizacji fragmentacji podwójnej spirali

stabilizacji fragmentacji podwójnej spirali

DNA co uniemożliwia transkrypcję kodu DNA

DNA co uniemożliwia transkrypcję kodu DNA

na rybosomalny RNA i hamuje syntezę RNA/

na rybosomalny RNA i hamuje syntezę RNA/

Daunorubicyna,Doksorubicyna,Epirubicyna,Id

Daunorubicyna,Doksorubicyna,Epirubicyna,Id

arubicyna

arubicyna

,Mitoksantron,Bleomycyna,Mitomycyna/

,Mitoksantron,Bleomycyna,Mitomycyna/

Alkaloidy

Alkaloidy

•

mają działanie antymitotyczne-

mają działanie antymitotyczne-

hamuja podział komórki w stadium

hamuja podział komórki w stadium

metafazy /Vinblastyna,Vincrystina

metafazy /Vinblastyna,Vincrystina

,

,

Vinorelbina/

Vinorelbina/

Taksoidy

Taksoidy

•

działanie antymitotyczne ale inne niż

działanie antymitotyczne ale inne niż

w/w./Paklitaksel , Docetaksel/

w/w./Paklitaksel , Docetaksel/

Lignany

Lignany

•

pochodne podofilotoksyny alkaloidu

pochodne podofilotoksyny alkaloidu

wyodrębnionego z korzenia

wyodrębnionego z korzenia

Podophyllum peltatum.Związek nie

Podophyllum peltatum.Związek nie

znalazł zastosowania w leczeniu

znalazł zastosowania w leczeniu

nowotworów nowotworów ludzi ,

nowotworów nowotworów ludzi ,

został wykorzystany do syntez nowych

został wykorzystany do syntez nowych

związków o działaniu

związków o działaniu

p/nowotworowych /Etpozyd/

p/nowotworowych /Etpozyd/

Enzymy

Enzymy

•

Asparginaza –rozkład z asparginy

Asparginaza –rozkład z asparginy

niezbędnej do syntezy białek i do rozrostu

niezbędnej do syntezy białek i do rozrostu

niektórych komórek nowotworowych,

niektórych komórek nowotworowych,

które

które

nie mają syntetazy asparaginianowej i nie

nie mają syntetazy asparaginianowej i nie

potrafią syntetyzować tego aminokwasu.

potrafią syntetyzować tego aminokwasu.

Hormony

Hormony

•

–

–

glikokortykosteroidy wykazują swoiste

glikokortykosteroidy wykazują swoiste

działanie w nowotworach ukł.chłonnego, ALL,

działanie w nowotworach ukł.chłonnego, ALL,

CLL, chłoniakach, ziarnicy złośliwej,dzięki

CLL, chłoniakach, ziarnicy złośliwej,dzięki

hamowaniu procesów podziałowych, w

hamowaniu procesów podziałowych, w

limfocytach i działaniu limfocytolitycznemu,

limfocytach i działaniu limfocytolitycznemu,

jako leki wspomagające w skojarzeniu z

jako leki wspomagające w skojarzeniu z

cytostatykami/prednizolon, deksametazon,

cytostatykami/prednizolon, deksametazon,

hydrokortyzon /

hydrokortyzon /

Inne leki p/nowotworowe

Inne leki p/nowotworowe

•

–

–

hamowanie syntezy DNA

hamowanie syntezy DNA

/Hydroksymocznik, Prokarbazyna,

/Hydroksymocznik, Prokarbazyna,

Amsakryna, ATRA /

Amsakryna, ATRA /

•

Obecnie stosuje się chemioterapię wielolekową, polegającą

Obecnie stosuje się chemioterapię wielolekową, polegającą

na stosowaniu najbardziej odpowiednich dla danego

na stosowaniu najbardziej odpowiednich dla danego

nowotworu zestawów leków cytostatycznych, podawanych

nowotworu zestawów leków cytostatycznych, podawanych

w odpowiedniej sekwencji. Zasada opiera się na

w odpowiedniej sekwencji. Zasada opiera się na

stwierdzeniu,

stwierdzeniu,

że różne cytostatyki działają na różne typy komórek

że różne cytostatyki działają na różne typy komórek

nowotworowych , na różne fazy cyklu komórkowego, mają

nowotworowych , na różne fazy cyklu komórkowego, mają

różne mechanizmy działania. W celu zwiększenia skutku

różne mechanizmy działania. W celu zwiększenia skutku

leczniczego przez bardziej wielostronne działanie

leczniczego przez bardziej wielostronne działanie

na czynności życiowe komórek patologicznych, uniknięcia

na czynności życiowe komórek patologicznych, uniknięcia

powstania oporności i zmniejszenia objawów niepożądanych

powstania oporności i zmniejszenia objawów niepożądanych

wprowadzono do leczenia programy- zestawy leków

wprowadzono do leczenia programy- zestawy leków

oznaczonych skrótami ,pierwszych liter nazw leków np. :

oznaczonych skrótami ,pierwszych liter nazw leków np. :

VAD, Bu-Me, DA 3+7

VAD, Bu-Me, DA 3+7

DROG PODANIA LEKÓW

DROG PODANIA LEKÓW

CYTOSTATYCZNYCH

CYTOSTATYCZNYCH

•

Dożylne

Dożylne

- polegające na wprowadzeniu leku

- polegające na wprowadzeniu leku

bezpośrednio

bezpośrednio

do krwioobiegu/stosuje się rozcieńczenia 0,9% NaCl,

do krwioobiegu/stosuje się rozcieńczenia 0,9% NaCl,

5% G-za, butelki korkowane lub worki.

5% G-za, butelki korkowane lub worki.

Podje się 30 min-24 h, lub jako tzw. bolusy o obj.

Podje się 30 min-24 h, lub jako tzw. bolusy o obj.

co najmniej 20ml

co najmniej 20ml

•

Podskórne

Podskórne

– do tkanki łącznej bogatej w

– do tkanki łącznej bogatej w

nacz.krwionośne,

nacz.krwionośne,

chłonne oraz zakończenia nerwów obwodowych/aby

chłonne oraz zakończenia nerwów obwodowych/aby

zapobiec bolesności podaje się wodne roztwory leków,

zapobiec bolesności podaje się wodne roztwory leków,

maksymalna obj.nie powinna przekraczać 1,5-2 ml/

maksymalna obj.nie powinna przekraczać 1,5-2 ml/

DROGI PODANIA LEKÓW

DROGI PODANIA LEKÓW

CYTOSTATYCZNYCH

CYTOSTATYCZNYCH

•

Dokanałowe – wprowadzane do kanału rdzeniowego

Dokanałowe – wprowadzane do kanału rdzeniowego

izoosmotyczne r-ry o obj. nie przekraczającej 2 ml.

izoosmotyczne r-ry o obj. nie przekraczającej 2 ml.

Roztwory do podania dokanałowego nie mogą zawierac

Roztwory do podania dokanałowego nie mogą zawierac

śr.konserwującego /ulotka dotycząca leku/

śr.konserwującego /ulotka dotycząca leku/

•

Stosowane są również drogi- dootrzewnowe, dotętnicze,

Stosowane są również drogi- dootrzewnowe, dotętnicze,

dopęcherzowe

dopęcherzowe

•

Doustne – jeżeli nie istnieje preparat handlowy w

Doustne – jeżeli nie istnieje preparat handlowy w

odpowiedniej postaci lub dawce przygotowuje się go w

odpowiedniej postaci lub dawce przygotowuje się go w

postaci opłatków lub proszków /należy pamiętać by nie

postaci opłatków lub proszków /należy pamiętać by nie

dotykać kapsułek gołymi rękami tylko w rękawiczkach

dotykać kapsułek gołymi rękami tylko w rękawiczkach

jednorazowych/

jednorazowych/

Procedura przygotowania i

Procedura przygotowania i

podania leku cytostatycznego

podania leku cytostatycznego

•

Komora laminarna powinna być włączona 30 min przed

Komora laminarna powinna być włączona 30 min przed

rozpuszczaniem leków;

rozpuszczaniem leków;

•

W laminarze umieścić wszelkie potrzebne składniki –

W laminarze umieścić wszelkie potrzebne składniki –

gaziki,

gaziki,

alkohol do dezynfekcji, pojemnik na zużyte igły, pojemnik na

alkohol do dezynfekcji, pojemnik na zużyte igły, pojemnik na

zużyte fiolki ,rozpuszczalnik, w przypadku dalszego

zużyte fiolki ,rozpuszczalnik, w przypadku dalszego

rozcieńczenia płyn infuzyjny/ butelka z korkiem gumowym lub

rozcieńczenia płyn infuzyjny/ butelka z korkiem gumowym lub

worek/igły ju 1,2, strzykawki; flamaster niezmywalny do

worek/igły ju 1,2, strzykawki; flamaster niezmywalny do

podpisania przygotowanych preparatów; Sprawdzić datę

podpisania przygotowanych preparatów; Sprawdzić datę

ważności leku, zgodność nazwy leku-2 pielęgniarki, lek stały

ważności leku, zgodność nazwy leku-2 pielęgniarki, lek stały

rozpuszczać zgodnie z zaleceniem producenta ;

rozpuszczać zgodnie z zaleceniem producenta ;

•

Przed przystąpieniem do pracy należy ubrać fartuch

Przed przystąpieniem do pracy należy ubrać fartuch

ochronny, czepek, maskę , okulary ochronne;

ochronny, czepek, maskę , okulary ochronne;

•

Umyć ręce zgodnie z zasadami mycia rąk następnie

Umyć ręce zgodnie z zasadami mycia rąk następnie

zdezynfekować ręce i po wyschnięciu założyć rękawice

zdezynfekować ręce i po wyschnięciu założyć rękawice

jałowe;

jałowe;

Wszelkie odpady /gaziki, igły, strzykawki, fiolki/ wyrzucamy

Wszelkie odpady /gaziki, igły, strzykawki, fiolki/ wyrzucamy

zgodnie z procedurą segregacji i utylizacji;

zgodnie z procedurą segregacji i utylizacji;

•

Korek fiolki spryskujemy 70% alkoholem, nadmiar ścieramy

Korek fiolki spryskujemy 70% alkoholem, nadmiar ścieramy

jałowym gazikiem; Wziąć strzykawkę o objętości

jałowym gazikiem; Wziąć strzykawkę o objętości

odpowiadającej

odpowiadającej

ilości odpowiadającej ilości pobranego r-ru leku, nakładamy

ilości odpowiadającej ilości pobranego r-ru leku, nakładamy

igłę, jałowy gazik i nabieramy lek z fiolki /lub wcześniej

igłę, jałowy gazik i nabieramy lek z fiolki /lub wcześniej

rozpuszczalnik /pobieramy lek /roztwór, wyjmujemy igłę ze

rozpuszczalnik /pobieramy lek /roztwór, wyjmujemy igłę ze

strzykawką, usunąć nadmiar powietrza /nałożyć nasadkę na

strzykawką, usunąć nadmiar powietrza /nałożyć nasadkę na

strzykawkę ,lub wtłoczyć do butelki, worka z aparatem do

strzykawkę ,lub wtłoczyć do butelki, worka z aparatem do

przetoczeń uprzednio wypełnionego płynem infuzyjnym bez

przetoczeń uprzednio wypełnionego płynem infuzyjnym bez

pęcherzyków powietrza;

pęcherzyków powietrza;

•

Odkładamy na brzeg laminaru przygotowany zestaw

Odkładamy na brzeg laminaru przygotowany zestaw

uprzednio podpisany/imię i nazwisko chorego, nazwa leku,

uprzednio podpisany/imię i nazwisko chorego, nazwa leku,

dawka, data i godzina rozpuszczenia/;

dawka, data i godzina rozpuszczenia/;

•

Komorę laminarną myjemy środkiem dezynfekującym

Komorę laminarną myjemy środkiem dezynfekującym

ruchami zygzakowatymi zachowując kierunek z góry na dół,

ruchami zygzakowatymi zachowując kierunek z góry na dół,

użyty gazik wyrzucamy do worka do spalenia /c/

użyty gazik wyrzucamy do worka do spalenia /c/

•

Zdejmujemy odzież ochronną, rękawice i wyrzucamy do

Zdejmujemy odzież ochronną, rękawice i wyrzucamy do

pojemników zgodnie z zasadami segregacji.

pojemników zgodnie z zasadami segregacji.

•

Należy pamiętać , że przed podaniem leku dożylnie

Należy pamiętać , że przed podaniem leku dożylnie

sprawdzamy drożność cewnika , portu, w przypadku

sprawdzamy drożność cewnika , portu, w przypadku

venflonu

venflonu

zawsze zakładamy nowy w danym dniu, a po zakończeniu

zawsze zakładamy nowy w danym dniu, a po zakończeniu

infuzji venflon usuwamy uprzednio go przepłukując.

infuzji venflon usuwamy uprzednio go przepłukując.

NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY

NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY

•

Przygotowywanie preparatów w dyżurce

Przygotowywanie preparatów w dyżurce

pielęgniarskiej, gabinecie zabiegowym lub

pielęgniarskiej, gabinecie zabiegowym lub

bezpośrednio na sali chorych .Odbywa się to często

bezpośrednio na sali chorych .Odbywa się to często

wśród innych pracowników ,pacjentów czemu

wśród innych pracowników ,pacjentów czemu

towarzyszy atmosfera zamieszania i rozproszenia

towarzyszy atmosfera zamieszania i rozproszenia

•

Wadliwe oznakowanie sporządzonych preparatów

Wadliwe oznakowanie sporządzonych preparatów

/ oprócz informacji – imię i nazwisko,data ,dawka

/ oprócz informacji – imię i nazwisko,data ,dawka

droga podania, godzina do której powinien

droga podania, godzina do której powinien

preparatzostać zużyty, należy pamiętać o

preparatzostać zużyty, należy pamiętać o

warunkach

warunkach

przechowywania/

przechowywania/

•

Nieprawidłowe przechowywanie preparatów już

Nieprawidłowe przechowywanie preparatów już

przygotowanych – czas czyli okres stabilności chemicznej,

przygotowanych – czas czyli okres stabilności chemicznej,

czystości mikrobiologicznej, odp. temperatury, ochrona przed

czystości mikrobiologicznej, odp. temperatury, ochrona przed

światłem

światłem

•

Nieprawidłowe przechowywanie rozpoczętych fiolek – w takim

Nieprawidłowe przechowywanie rozpoczętych fiolek – w takim

przypadku należy dokładnie oznakować fiolkę tj.data i godzina

przypadku należy dokładnie oznakować fiolkę tj.data i godzina

otwarcia fiolki ,ilości pobranej leku, ilości pozostawionej

otwarcia fiolki ,ilości pobranej leku, ilości pozostawionej

leku,daty

leku,daty

i godziny do której musi być zużyty lek .

i godziny do której musi być zużyty lek .

•

Korek fiolki zabezpieczamy – dezynfekujemy + folia.

Korek fiolki zabezpieczamy – dezynfekujemy + folia.

•

Niewłaściwa segregacja i utylizacja odpadów cytostatycznych

Niewłaściwa segregacja i utylizacja odpadów cytostatycznych

•

Brak kontroli – istotna znajomość zasad postępowania,

Brak kontroli – istotna znajomość zasad postępowania,

sporządzania procedur, kontroli ze strony farmaceutów

sporządzania procedur, kontroli ze strony farmaceutów

OBJAWY UBOCZNE PO

OBJAWY UBOCZNE PO

CHEMIOTERAPII

CHEMIOTERAPII

NATYCHMIASTOWE

NATYCHMIASTOWE

- nudności - wymioty - uczulenie

- nudności - wymioty - uczulenie

WCZESNE

WCZESNE

-

Niedokrwistość - zmiany zapalne śluzówek, p. pokarmowego

Niedokrwistość - zmiany zapalne śluzówek, p. pokarmowego

- łysienie

- łysienie

PÓŻNE

PÓŻNE

- uszkodzenie gonad - wtórne nowotwory

- uszkodzenie gonad - wtórne nowotwory

UBOCZNE INNE

UBOCZNE INNE

-

Pneumotoksyczność - kardiotoksyczność

Pneumotoksyczność - kardiotoksyczność

- Neurotoksyczność - hematologiczne

- Neurotoksyczność - hematologiczne

Postępowanie w przypadku

Postępowanie w przypadku

kontaktu

kontaktu

cytostatyku

cytostatyku

ze skórą

ze skórą

•

Natychmiast przerwać pracę

Natychmiast przerwać pracę

•

Zdjąć rękawice i wyrzucić do pojemnika na odpady

Zdjąć rękawice i wyrzucić do pojemnika na odpady

cytotoksyczne

cytotoksyczne

•

Skażone miejsce spłukiwać wodą -10 minut-po czym umyć

Skażone miejsce spłukiwać wodą -10 minut-po czym umyć

ręce mydłem i spłukać wodą

ręce mydłem i spłukać wodą

•

Konsultacja z lekarzem

Konsultacja z lekarzem

•

Dacarbazyna, antracykliny , etopozyd wywołują

Dacarbazyna, antracykliny , etopozyd wywołują

podrażnienie skóry, po kontakcie z Doxorubicyną polecany

podrażnienie skóry, po kontakcie z Doxorubicyną polecany

jest 0,9% NaCl , Daunorubicyna – mycie skóry mydłem i

jest 0,9% NaCl , Daunorubicyna – mycie skóry mydłem i

obfite spłukanie wodą , alkaloidy Vinci spłukujemy dużą

obfite spłukanie wodą , alkaloidy Vinci spłukujemy dużą

ilością wody, 3% r-rem węglanu sodowego lub

ilością wody, 3% r-rem węglanu sodowego lub

izotonicznym roztworem/2,96%/ tiosiarczanu

izotonicznym roztworem/2,96%/ tiosiarczanu

sodowego.Cyclophosphamid nie drażni

sodowego.Cyclophosphamid nie drażni

skóry miejscowo ale wchłania się przez nią

skóry miejscowo ale wchłania się przez nią

Postępowanie w przypadku

Postępowanie w przypadku

kontaktu cytostatyku z oczami

kontaktu cytostatyku z oczami

•

Nie wolno trzeć oczu

Nie wolno trzeć oczu

•

Natychmiast przerwać pracę

Natychmiast przerwać pracę

•

Zdjąć maskę , rękawice ochronne i wyrzucić

Zdjąć maskę , rękawice ochronne i wyrzucić

do pojemnika na odpady

do pojemnika na odpady

•

Obficie spłukiwać wodą

Obficie spłukiwać wodą

•

Konsultacja z lekarzem

Konsultacja z lekarzem

Postępowanie w przypadku

Postępowanie w przypadku

rozlania lub

rozlania lub

rozsypania

rozsypania

•

W przypadku rozbicia opakowania szklanego nie należy

W przypadku rozbicia opakowania szklanego nie należy

kawałków szkła dotykać ręką

kawałków szkła dotykać ręką

•

Odizolować skażone miejsce

Odizolować skażone miejsce

•

Przygotować sprzęt i potrzebne materiały do oczyszczenia

Przygotować sprzęt i potrzebne materiały do oczyszczenia

skażonego miejsca/ręczniki papierowe ,pojemnik na odpady/

skażonego miejsca/ręczniki papierowe ,pojemnik na odpady/

•

Założyć odzież ochronną + 2 pary rękawic lateksowych

Założyć odzież ochronną + 2 pary rękawic lateksowych

•

Ostrożnie usunąć przedmioty skażone i wyrzucić do

Ostrożnie usunąć przedmioty skażone i wyrzucić do

pojemnika

pojemnika

•

Rozlany płyn zebrać ręcznikami papierowymi, skażone

Rozlany płyn zebrać ręcznikami papierowymi, skażone

ręczniki wyrzucić do pojemnika na odpady

ręczniki wyrzucić do pojemnika na odpady

•

Suchą substancję zebrać wilgotnymi ręcznikami

Suchą substancję zebrać wilgotnymi ręcznikami

papierowymi

papierowymi

i wyrzucić do pojemnika na odpady

i wyrzucić do pojemnika na odpady

•

Jeżeli nastąpi duże skażenia należy użyć substancji

Jeżeli nastąpi duże skażenia należy użyć substancji

neutralizującej

neutralizującej

•

Miejsce skażenia wielokrotnie zmyć detergentem i obficie

Miejsce skażenia wielokrotnie zmyć detergentem i obficie

spłukać wodą

spłukać wodą

Postępowanie w przypadku

Postępowanie w przypadku

wynaczynienia

wynaczynienia

cytostatyku

cytostatyku

•

Leki drażniące miejscowo powodujące

Leki drażniące miejscowo powodujące

zapalenie ale nie martwicę /duża ilość/

zapalenie ale nie martwicę /duża ilość/

•

5 Fluorouracyl Bleomycin

5 Fluorouracyl Bleomycin

•

Carmustin/BiCNu Cisplatin

Carmustin/BiCNu Cisplatin

•

Dacarbazine Taxol

Dacarbazine Taxol

•

Etoposid/Vepesid Ifosfamid/Holoxan

Etoposid/Vepesid Ifosfamid/Holoxan

•

Doxorubicin/Adriblastin Mitoxantron

Doxorubicin/Adriblastin Mitoxantron

Postępowanie w przypadku rozlania

Postępowanie w przypadku rozlania

lub

lub

rozsypania

rozsypania

•

W przypadku rozbicia opakowania szklanego nie należy kawałków szkła

W przypadku rozbicia opakowania szklanego nie należy kawałków szkła

dotykać ręką

dotykać ręką

•

Odizolować skażone miejsce

Odizolować skażone miejsce

•

Przygotować sprzęt i potrzebne materiały do oczyszczenia skażonego

Przygotować sprzęt i potrzebne materiały do oczyszczenia skażonego

miejsca/ręczniki papierowe ,pojemnik na odpady/

miejsca/ręczniki papierowe ,pojemnik na odpady/

•

Założyć odzież ochronną + 2 pary rękawic lateksowych

Założyć odzież ochronną + 2 pary rękawic lateksowych

•

Ostrożnie usunąć przedmioty skażone i wyrzucić do pojemnika

Ostrożnie usunąć przedmioty skażone i wyrzucić do pojemnika

•

Rozlany płyn zebrać ręcznikami papierowymi, skażone ręczniki wyrzucić

Rozlany płyn zebrać ręcznikami papierowymi, skażone ręczniki wyrzucić

do pojemnika na odpady

do pojemnika na odpady

•

Suchą substancję zebrać wilgotnymi ręcznikami papierowymi i wyrzucić

Suchą substancję zebrać wilgotnymi ręcznikami papierowymi i wyrzucić

do pojemnika na odpady

do pojemnika na odpady

•

Jeżeli nastąpi duże skażenia należy użyć substancji neutralizującej

Jeżeli nastąpi duże skażenia należy użyć substancji neutralizującej

•

Miejsce skażenia wielokrotnie zmyć detergentem i obficie spłukać wodą

Miejsce skażenia wielokrotnie zmyć detergentem i obficie spłukać wodą

Środki neutralizujące

Środki neutralizujące

cytostatyki

cytostatyki

Natychmiast zakładamy
opatrunek lodowy

Dactinomycin

Paclitaksel

Docetaksel

j/w + opatrunek lodowy

Carmustin

Podać roztwór 5 ml 8,4%
Natrium
Bicarbonicum rozcieńczonego
Aqua pro iniectione 10 ml.podać
do 5 ml. Podać od 4 do 8 mg
Dexavenu lub 20-25 mg
Hydrocortizonu do obszaru
wynaczynienia

Daunorubicyna
Epirubicyna

Doxorubicyna
Idarubicyna

Neutralizacja

Nazwa leku

Środki neutralizujące

Środki neutralizujące

cytostatyki

cytostatyki

Postepujemy zgodnie z przyjętymi
zasadami.

Cytarabina
Cyclophosphami Bleomycin
Etoposid 5
Fluorouracyl Methotreksat

Podajemy hialuronidazę 150 IU
kilkakrotnie w miejscu
wynaczynienia /Hialuronidazę
rozcieńczy w 20 ml NaCl i pobrać
2 ml/miejsce łagodnie ogrzać
przez godzinę

Vincristine Vinblastin
Vinorelbine

Lokalne podanie mieszaniny
Tiosiarczanu Sodu 10% i Aqua pro
iniectione w dawce2 ml,

Cisplatin

Neutralizacja

Nazwa leku

Zasady postępowania przy

Zasady postępowania przy

wynaczynieniu leku

wynaczynieniu leku

cytostatycznego

cytostatycznego

•

Leki powinny być podawane przez doświadczony

Leki powinny być podawane przez doświadczony

personel.

personel.

•

Leki o ile to możliwe należy wprowadzać do głównych

Leki o ile to możliwe należy wprowadzać do głównych

lub dużych naczyń /wkłucie centralne/.

lub dużych naczyń /wkłucie centralne/.

•

Przed podaniem leku sprawdzamy drożność cofając

Przed podaniem leku sprawdzamy drożność cofając

krew z drenu.

krew z drenu.

•

Należy lek podawać zgodnie z zaleceniem, unikać

Należy lek podawać zgodnie z zaleceniem, unikać

pośpiechu, ignorować uwagi pacjenta - ból lub pieczenie

pośpiechu, ignorować uwagi pacjenta - ból lub pieczenie

w okolicy podania

w okolicy podania

W przypadku wynaczynienia

W przypadku wynaczynienia

•

Natychmiast przerwać podanie

Natychmiast przerwać podanie

•

Założyć sterylne rękawice

Założyć sterylne rękawice

•

Zaznaczyć miejsce wynaczynienia

Zaznaczyć miejsce wynaczynienia

•

Podłączyć strzykawkę i aspirować jak największą ilość

Podłączyć strzykawkę i aspirować jak największą ilość

cytostatyku

cytostatyku

•

W okolicy wynaczynienia mogą pojawić się pęcherzyki,

W okolicy wynaczynienia mogą pojawić się pęcherzyki,

które

które

należy aspirować, za każdym razem używając nowej

należy aspirować, za każdym razem używając nowej

kaniuli

kaniuli

w nowym miejscu wkłucia

w nowym miejscu wkłucia

•

Zastosować antidotum.

Zastosować antidotum.

PROBLEMY PIELĘGNACYJNE

PROBLEMY PIELĘGNACYJNE

A

A

CYTOSTATYKI

CYTOSTATYKI

-

Bilans wodno-elektrolitowy

- Zapewnienie wygody w załatwianiu potrzeby
fizjologicznej, higieny intymnej, środki
p/biegunkowe /Smecta, Nifuroksazyd,
loperamid/

Biegunka

-

Środki p/wymiotne, zapewnienie ligniny

miski
nerkowatej, wietrzenie sali, spokój
- Spożywanie produktów dozwolonych
podczas chemioterapii, utrzymanie
równowagi wodno-elektrolitowej poprzez
bilans płynów, środki do płukania jamy
ustnej, zmiana bielizny pościelowej i osobistej

Nudności,

wymioty

Działanie pielęgnacyjne

Problem

-

Rozmowa z pacjentem, noszenie czapeczek,

chustek czy peruki

Wypadanie
włosów

-

Środki pielęgnujące śluzówki/ aqua +

natr.bicarb ,
nystatyna +gliceryna ,mieszanki witaminowe
,szławia,
corsodyl,aqua + lignocaina /należy pamiętać
o bezwzględnej pielęgnacji jamy ustnej
zapobiegającej
innym problemom ze strony ukł.pokarmowego/

Dolegliwości
jamy ustnej,
obrzęk
śluzówek,
pieczenie
gardła,
zmiany
grzybicze

-

Środki poprawiające perystaltykę jelit, sucha

rurka,
odpowiednia dieta

-

Kontrola żywności dostarczanej przez

najbliższych,
picie niegazowanych płynów

Wzdęcia i
zaparcia
brzucha

- Tlenoterapia

-

Wysokie ułożenie

-

Stworzenie atmosfery bezpieczeństwa / w miarę

możliwości nie opuszczanie pacjenta/

Uczucie
duszności,
trudności w
oddychaniu

-

Czasem wynika z powodu podawania cytostatyku

/Cytosar/
utrzymanie higieny osobistej, intymnej

-

Bezwzględne mycie rąk /personel – rękawiczki/ przed

posiłkami, bilans wodno-elektrolitowy

-

Środki obniżające temperaturę, antybiotyki, leki

p/grzybicze,

-

Pielęgnacja głębokiego wkłucia /w przypadku użycia

venflonu usuwanie po każdorazowym podaniu
cytostatyku/

-

Wykonywanie posiewów/krew, gardło, mocz, kał/

-

Zapewnienie prawidłowej wentylacji płuc /gimnastyka

oddechowa-uwaga- nie oklepujemy
pacjentów/

-

Zapewnienie płynów doustnych

- Pomiar wagi

Stany
podwyższonej
temperatury,
gorączka

-

Bilans wodno-elektrolitowy

-

Leki moczopędne

-

Zastosowanie premedytacji

- „Ostrożne” cewnikowanie
- Kontrola parametrów życiowych

Trudności z
oddaniem
moczu

-

Środki p/bólowe

-

Ćwiczenia czynne, bierne przez rehabilitanta

- Chemioterapia

Bóle kostno-
stawowe

-

Suchy kaszel lub zaleganie gęstej wydzieliny

-

Inhalacje w zależności od kaszlu leki p/kaszlowe

lub
wykrztuśne, pielęgnacja j.ustnej

- Gimnastyka oddechowa

Zaburzenie
wentylacji
płuc

-

Monitorowanie parametrów życiowych, częste

badania
kontrolujące – Morfologia, bad. biochemiczne

-

Przetaczanie UKKCz, płytek krwi, osocza,

-

Zapewnienie prawidłowej wentylacji płuc

/tlenoterapia /

- Walka z zakażeniami w/szpitalnymi
- Podanie czynnika wzrostu

Spadek
elementów
morfotycznyc
h
krwi

- Pielęgnacja okolicy wkłucia i samego
cewnika
centralnego poprzez bezwzględne
przestrzeganie
zasad aseptyki, ograniczenie manipulacji
przy
wkłuciu ,korki farmakologiczne.

Zakażenie
miejsca
cewnika
centralnego

-

Leki p/zakrzepowe /Fraxiparyna,Heparyna/

unieruchomienie kończyn na szynie Brauna

-

Kontrola ukł. Krzepnięcia

- Badanie przepływów

Zakrzepowe
zapalenie
żył