TERMOTERAPIA

Podział termoterapii

1. Ciepłolecznictwo

zabiegi dostarczające tkankom ciepło suche lub

wilgotne

zabiegi powodujące powstanie ciepła w tkankach

2. Zimnolecznictwo

zabiegi odbierające tkankom ciepło

Ciepłolecznictwo

Dostarczanie do ustroju energii cieplnej

drogą:



przewodzenia

–

kondukcji

polega na wyrównaniu energii kinetycznej

cząstek w wyniku ich bezpośredniego

zderzenia -ciała stałe.



przenoszenia–konwekcji

charakterystyczny dla gazów i cieczy.



promieniowania–radiacji

Ciepło można przekazywać w sposób :



bezpośredni

– np. parafina



pośredni

– woda w butelce, woda w

termoforze



Współczynnik

przenoszenia

ciepła w

Współczynnik

przenoszenia

ciepła w

tkankach zależy od ich ukrwienia.



Skóra dobrze ukrwiona ma większą

przewodność niż np. tkanka tłuszczowa,

ponieważ przekazywanie ciepła odbywa

się drogą naczyń krwionośnych.

Szybkość z jaką następuje przegrzanie

poszczególnych warstw tkanek zależy od:



ciepła właściwego



pojemności cieplnej ciała ogrzanego

Wg Levisa do leczenia ciepłem należy

stosować ciała ogrzane, które powoli tracą

ciepło np. parafina

Prawo Dastre - Morata



Prawo określające zachowanie się

naczyń krwionośnych pod wpływem

bodźców termicznych.

"Bodźce termiczne (ciepło lub zimno),

działając na duże powierzchnie skóry,

powodują przeciwne do naczyń skóry

zachowanie się dużych naczyń klatki

piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia

nerek, śledziony i mózgu wykazują

odczyn taki sam, jak naczynia skóry".

Termoregulacja

Zespół czynników fizycznych i

fizjologicznych

pozwalających

fizjologicznych

pozwalających

utrzymanie stałej temperatury ciała czyli

zabezpieczenie

organizmu

przed

zabezpieczenie

organizmu

przed

przegrzaniem i oziębieniem.

Termoregulacja fizyczna

Zabezpiecza organizm przed

przegrzaniem.

Ciepło jest oddawane drogą

promieniowania i przewodzenia.

1 etap

–

dochodzi do przyjęcia takiej

pozycji,

której

zwiększa

się

pozycji,

której

zwiększa

się

powierzchnia

oddawania

ciepła.

powierzchnia

oddawania

ciepła.

Rozszerzają się naczynia krwionośne

skóry, przyspiesza się akcja serca, spłyca i

przyspiesza oddech.

2 etap

–

dochodzi do zwiększonego

wydzielania potu.

Termoregulacja chemiczna

Zabezpiecza organizm przed

oziębieniem.

etap

–

dochodzi do skurczu naczyń

krwionośnych

powierzchownych

krwionośnych

powierzchownych

przerzucenie ich w głąb organizmu.

Przyjęcie

pozycji

zmniejszającej

Przyjęcie

pozycji

zmniejszającej

powierzchnie ciała

etap

–

polega na wzmożeniu przemiany

materii i pojawieniu się skurczów mięśni

Wpływ ciepła na organizm

Zależy od:



natężenia ciepła (różnica między temp.

bodźca a temp. organizmu)



okoliczności fizycznych towarzyszących

oddziaływaniu ciepła



możliwości termoregulacyjnych ustroju



czasu działania bodźca



zmiany natężenia bodźca w czasie



powierzchni ciała na którą działa bodziec

cieplny

Odczyn miejscowy

: rumień cieplny,

jest nieregularnym, plamistym, zgodnym z

układem naczyń zaczerwienieniem skóry.

Pojawia się w kilka minut od zadziałania

bodźca i utrzymuje się 1 – 2 godz. po

zabiegu. Zaczerwienienie skóry przekracza

pole działania bodźca, po zabiegu znika

bez pozostawienia śladu.

Odczyn ogólny



podwyższenie temperatury ciała



przyspieszenie

akcji

serca

przyspieszenie

akcji

serca

zwiększeniem pojemności minutowej serca



wzrost temperatury ciała o 1

C powoduje

przyspieszenie tętna o 20 uderzeń na

minutę



przyspieszenie i spłycenie oddechu



czynność wydzielnicza nerek na skutek

odwodnienia się zmniejsza



czynność gruczołów potowych i łojowych

się zwiększa



następuje

rozszerzenie

naczyń

następuje

rozszerzenie

naczyń

krwionośnych obwodowych i zwiększenie

szybkości przepływu krwi w obszarze

poddanym zabiegowi



obniżenie ciśnienia krwi



rozluźnienie

mięśni

szkieletowych

rozluźnienie

mięśni

szkieletowych

gładkich



zmniejszenie

aktywności

tworu

zmniejszenie

aktywności

tworu

siatkowatego (ogólne odprężenie)

Pożądane działanie ciepła



Poprawia

ukrwienie,

wywołuje

przekrwienie

tkanek

–

działa

przeciwzapalnie



łagodzi dolegliwości bólowe spowodowane

wzmożonym napięciem mięśniowym



poprawia rozciągliwość kolagenowej tkanki

łącznej



Poprawia lepkość mazi stawowej i zwiększa

ruchomość w stawach



Ułatwia

wykonywanie

precyzyjnych ruchów



sprzyja resorpcji



poprawia trofikę tkanek



przyspiesza gojenie powierzchownych

zranień



zwiększa fagocytozę



działa ogólnie kojąco, uspokajająco,

odprężająco



nasila procesy przemiany materii i

pobudza krążenie



ma działanie przeciwbakteryjne,

przeciwwirusowe

Niepożądane działanie

ciepła



uczynnia utajone infekcje



nasila istniejące infekcje i stany zapalne



uaktywnia enzymy destrukcji chrząstek

stawowych



powoduje zwiększenie przepuszczalności

ścian naczyń wywołując obrzęk i

krwawienia



może zakłócać czynność serca i krążenia



przekroczenie

granicy

tolerowania

przekroczenie

granicy

tolerowania

temperatury – 45 – 48

C zagraża życiu

komórki

może

powodować

jej

komórki

może

powodować

jej

uszkodzenie (ścięcie białka)



wydalanie z potem dużej ilości wody,

chlorku

sodu

innych

substancji

chlorku

sodu

innych

substancji

mineralnych wpływa na gospodarkę wodną

i może prowadzić do odwodnienia i spadku

stężenia chlorku sodu we krwi

Wskazania do stosowania

ciepła



przewlekłe stany zapalne mięśni, ścięgien,

nerwów i stawów



wszystkie

stany

przebiegające

wszystkie

stany

przebiegające

zwiększonym napięciem mięśniowym



blizny i bliznowce



choroby zwyrodnieniowe stawów



stany po stłuczeniach i urazach tkanek

miękkich

–

ustąpieniu

odczynu

miękkich

–

ustąpieniu

odczynu

zapalnego



choroby układu nerwowego po ustąpieniu

stanu ostrego – nerwobóle, rwa kulszowa



choroby reumatyczne – w okresie remisji i

1 faza RZS



choroby układu krążenia – choroba

Raynauda



choroby przemiany materii – otyłość



choroby układu moczowego – zapalenia

pęcherza moczowego

Przeciwwskazania do

stosowania ciepła



ostre i podostre stany zapalne



zaostrzenia występujące w chorobach

przewlekłych np. artrozy, świeże

wypadnięcia dysku, obrzęki,

krwawienia, nowotwory, tętnicze i żylne

zaburzenia krążenia obwodowego,

zakrzepowe zapalenia żył, ciężkie

choroby serca i krążenia



świeże urazy



niemowlęta, osoby w starczym wieku



miażdżyca tętnic, żylaki



choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy



obrzęki



odwapnienia



stany po długotrwałym unieruchomieniu



zespół Sudecka



zaburzenia czucia

Przeciwwskazania -

ogólny stan zdrowia



choroby nowotworowe – większość

zabiegów powoduje rozszerzenie naczyń

krwionośnych



gruźlica



ciąża – przekrwienie miednicy



niewydolność krążenia



nadciśnienie tętnicze – nieustabilizowane

farmakologicznie



gorączka i stany podgorączkowe



zaburzenia czucia



choroby zakaźne



złe samopoczucie pacjenta

Parafina



charakteryzuje się dużą pojemnością

cieplną i małym przewodnictwem ciepła

tzn. bardzo wolno oddaje ciepło



do zabiegów używamy bezwonną parafinę

białą, w stanie stałym z dodatkiem

parafiny płynnej (olej parafinowy) co

zwiększa jej plastyczność. Na 1 kg.

parafiny stałej dodajemy 20 – 50 g.

parafiny płynnej

Temp. topnienia – 45 – 50

Temp. wrzenia – 250

Temp. wyjaławiania – 90

Temp. do zabiegów z zanurzeniem kończyn

powinna wynosić 53 – 54

Temp. do nakładania warstwami na ciało –

do 60

Charakterystyka

Sposób przygotowania

parafiny



parafinę podgrzewa się w łaźni wodnej lub w

specjalnej kuchni parafinowej.



parafina pozabiegowa może zostać wielokrotnie

użyta. Zużytą parafinę filtruje się przez gazę a

następnie wyjaławia.



w przypadku dużego zanieczyszczenia parafinę

pozabiegową gotuje się z wodą, po czym po

zastygnięciu

parafiny

wodę

się

zlewa.

zastygnięciu

parafiny

wodę

się

zlewa.

Powtarzamy kilkakrotnie.

Warunki BHP



pomieszczenia

powinny

pomieszczenia

powinny

być

wyposażone w sprzęt gaśniczy



odpowiednia wentylacja pomieszczeń



personel powinien być poddawany

rotacji ze względu na toksyczność

oparów parafinowych



personel powinien posiadać odzież

ochronną, gumowe rękawice, fartuch

igielitowy



obowiązkowe badanie lekarskie personelu

(obecność ciał parafinowych w ślinie)



drogi

komunikacyjne

między

pomieszczeniami

powinny

być

odpowiednio szerokie



w widocznym miejscu powinna znajdować

się tablica ostrzegająca pacjentów przed

zmianą ułożenia podczas zabiegu



temp.

pomieszczeń

nie

powinna

przekraczać 25

Przygotowanie pacjenta do

zabiegu



przed przystąpieniem do zabiegu sprawdzamy czy

pacjent nie ma zaburzeń czucia (ciepła i zimna woda)



skórę bardzo owłosiona smarujemy wazeliną



pacjent powinien obnażyć część ciała poddawaną

zabiegowi



zabieg wykonujemy na skórę czystą i suchą



zależnie od okolicy ciała poddanej zabiegowi pacjent

powinien wygodnie siedzieć lub leżeć



reszta ciała nie poddana zabiegowi powinna być

okryta



po zabiegu pacjent powinien odpocząć ok.15 minut

Wskazania



choroby stawów, zwłaszcza rąk i stóp



blizny i zrosty pooperacyjne



przykurcze pourazowe i pooperacyjne



RZS i ZZSK



zmiany zwyrodnieniowe i zniekształcające w

stawach



niektóre porażenia nerwów obwodowych



przygotowanie do kinezyterapii i masażu

Przeciwwskazania



osteoporoza



czynna gruźlica



ubytki i owrzodzenia skóry, wypryski



ostre stany zapalne



obrzęki



stany zagrażające krwawieniem



świeże blizny



zaburzenia czucia i inne, w których jest

przeciwwskazane stosowanie ciepła

Zabiegi parafinowe



Częściowe kąpiele parafinowe:

Kąpiel parafinowa rąk lub stóp. Wykonujemy w

odpowiednio dużych naczyniach wypełnionych

parafiną o temp. 53

Czas zabiegu – 30 – 40 minut

Ilość zabiegów – 10 – 20

Zabiegi stosujemy minimum 3 razy w tygodniu



Okłady parafinowe:

Wykonujemy na okolice barku, pleców,

stawów kolanowych i łokciowych.

Pędzlowanie

Parafinę nakładamy warstwami za pomocą

pędzla, bezpośrednio na skórę. Pierwsza

warstwa szybko stygnie stanowiąc warstwę

izolacyjną. Po uzyskaniu warstwy ok. 1 – 2cm.

okład owijamy papierem woskowym lub folią

a następnie przykrywamy kocem, ręcznikiem

lub flanelą.

Czas zabiegu – ok. 30 minut

Po zabiegu skórę wycieramy i ponownie

okrywamy.

Metoda kuwetowa

Parafinę wlewa się do kuwety na grubość ok. 2cm.

Po skrzepnięciu wyjmujemy cały płat parafiny i

układamy i formujemy na powierzchni zabiegowej.

Następnie przykrywamy folią i kocem.

Czas zabiegu – 20 – 30 minut

Ilość zabiegów – 10 – 20

Zawijania parafinowe

Do zabiegu używamy kilka warstw gazy o

wym. ok. 12/50cm. zanurzonej w parafinie.

Po nałożeniu pędzlem, bezpośrednio na

skórę pierwszej warstwy parafiny owijamy

dany staw warstwą okładu parafinowego.

Do owinięcia używamy ok. 2 – 3 okłady.

Ten rodzaj zabiegu stosujemy na stawy

barkowe, kolanowe, dłonie i stopy.



Wlewy okołostawowe

Na staw nakłada się specjalny worek

gumowy, który po wypełnieniu go przez

górny otwór parafiną ściśle przylega do

stawu.

Czas zabiegu – 20 minut

Okłady parafinowe dłoni i stóp –

skarpetki i rękawiczki.

Po nałożeniu pędzlem warstwy ochronnej

zanurzamy dłonie lub stopy w parafinie na

ok. 0,5s i wynurzamy. Po 3s powtarzamy

czynność aż do uzyskania warstwy o

grubości 2 – 3cm. (ok.10 powtórzeń)

Czas zabiegu – 15 – 30 minut

Temp. parafiny rośnie od 42

C do 54

Maseczki parafinowe

Stosuje się przy porażeniu nerwu

twarzowego.

Parafinę nakłada się na gazę, którą okłada

się twarz.

Należy zabezpieczyć oczy i uszy.

Temp. okładu – poniżej 45

Czas zabiegu – 20 minut



po zabiegach parafinowych może wystąpić

przemijający odczyn podrażnienia skóry.



skóra po zabiegu jest początkowo blada

następnie

różowa,

zaczerwieniona,

następnie

różowa,

zaczerwieniona,

wilgotna, pokryta potem, ucieplona.



parafina stygnąc kurczy się i wywiera

mikromasujące działanie.



Okłady z parafango

Jest to mieszanina fango i parafiny. Fango jest to szlam

leczniczy pochodzenia wulkanicznego.

Masę podgrzewamy w specjalnych kuchenkach do temp.

C, następnie rozkładamy na grubość ok. 2cm.

Gdy masa przestygnie do ok. 47

C nakładamy ją na ciało.

Zabiegi z zastosowaniem

ciepła suchego



Nagrzewanie miejscowe przy użyciu

suszarki do włosów

Odległość wylotu ciepłego powietrza (120

C –

150

C) od skóry powinna wynosić ok. 15 – 20 cm

Podczas zabiegu należy poruszać suszarką

Czas zabiegu – 15 – 20 minut

Częstotliwość zabiegu – 2 – 3

razy dziennie



Nagrzewanie termoforem

Nie układamy termoforu bezpośrednio na

skórę



Nagrzewanie

poduszką

elektryczną

Nakładamy bezpośrednio na okolicę ciała

poddawaną zabiegowi



Nagrzewanie

budkach

cieplnych (Polano)

Budki cieplne zbudowane z drewna,

wewnątrz których znajdują się żarówki o

mocy 24 – 40W w ilości od 4 do 24 –

zależnie od przeznaczenia.

Czas zabiegu – 20 – 30 minut

Maksymalna temperatura zabiegu – 45



Nagrzewanie gorącym piaskiem

Stosujemy

piasek o średnicy ziaren ok. 2 –

3 mm. podgrzany do temp. 40 – 46

Worek

piaskiem

przykładamy

Worek

piaskiem

przykładamy

bezpośrednio na skórę.

Można również stosować również kąpiele z

piaskiem w drewnianych wannach. (tylko u

osób ze zdrowym układem krążenia)

Inne



Gorący rulon

Zwinięte ręczniki nasączamy wrzącą wodą

i toczymy po skórze.

Po wystygnięciu ręcznik odwracamy i

czynność powtarzamy.

Temp. zabiegu - ok. 45

C. Maksymalnie

Czas trwania zabiegu – 10 – 20 minut



Woreczki z kwiatem siana

Kwiat siana można znaleźć na podłodze,

pod zmagazynowanym sianem. Wkładamy

je do woreczków i podgrzewamy na parze.

Czas zabiegu – 10 minut, codziennie

Wskazania – bóle reumatyczne,

naciągnięte mięśnie, psychowegetatywne

stany napięcia.



Papka z ziemniaków

Ziemniaki gotowane w łupinach gnieciemy.

Wkładamy w lniane woreczki i układamy

na bolące miejsce.

Czas okładu – 10 – 15 minut

Wskazania – zmiany zwyrodnieniowe

stawów, kaszel, zapalenie oskrzeli,

zapalenie miedniczek nerkowych

Łaźnia sucha szafkowa



Zabieg wykonywany jest w specjalnej

szafce drewnianej, w której przebywa

chory, natomiast jego głowa pozostaje na

zewnątrz. Powietrze nagrzewane jest

grzejnikami elektrycznymi do temperatury

od 60

C do 80

C. Czas zabiegu wynosi 15

– 20 min

Łaźnia sucha rzymska

Zabieg wykonuje się w specjalnie

przystosowanym pomieszczeniu, w którym

powietrze nagrzewa się do temperatury

40 – 60

C za pomocą piecyków lub grzałek

elektrycznych. W pomieszczeniu znajduje

się instalacja z zimną wodą służąca do

zmywania twarzy i wykonywania zimnych

okładów na okolicę serca. Po zabiegu

chorego poddaje się letniej kąpieli.

Sauna

Zabieg fizykalny stosowany do celów

higienicznych, leczniczych i w odnowie

biologicznej.

Jest to kąpiel w gorącym powietrzu o

nieznacznej wilgotności, w której okresowo

występuje jej zwiększenie.

Metodyka sauny



aprzemienne nagrzewanie i

ochładzanie organizmu (każda faza

trwa od 5 do 12 minut, łącznie od 10

do 25 minut)



orzystać z sauny można po upływie

1 godziny od ostatniego posiłku



ależy wypróżnić się (stolec, mocz)



ależy umyć ciało mydłem pod

ciepłym natryskiem i dokładnie

wysuszyć ciało

ie używać natrysku

o zmiennej temperaturze



o sauny należy wchodzić nago



fazie nagrzewania należy ułożyć

się w pozycji leżącej lub siedzącej na

najniższej ławie



razie dobrego znoszenia wysokiej

temperatury można przenosić się na

wyższe ławy

od ciało należy

podłożyć suchy ręcznik



ożna polewać wodą kamienie,

wzmagając efekt przegrzania (1

wejście lub kolejne)



soby gorzej znoszące wysoką

temperaturę powinny chłodzić

twarz i serce zimną wodą

(konieczny w komorze kran z zimną

wodą)



e względów bezpieczeństwa w

komorze powinny znajdować się co

najmniej 2 osoby



czasie 1 zabiegu sauny stosuje

się zwykle 2-3 wejścia do gorącej

komory



celu utrzymania dobrej ogólnej

sprawności wystarcza 1 zabieg w

tygodniu, w uzasadnionych

przypadkach 2-3 razy w tygodniu



Faza chłodzenia:

wyjście na świeże

powietrze, polewanie, zanurzanie w

basenie z zimną wodą (ok. 18 stopni),

natrysk, rozcieranie śniegiem



hłodzenie nie może być gwałtowne



tosować odpowiednie oddychanie

z wydłużonym wydechem



o ochłodzeniu wskazane jest

ogrzanie stóp ciepłą wodą



ależy dokładnie osuszyć skórę

przed kolejnym wejściem do

gorącej komory



arunkiem prawidłowego

przepr

wadzenia sauny jest dobre

przegrzanie i odpowiednie

schłodzenie

Działanie sauny na ustrój



bciążenie mechanizmów

termoregulacyjnych, zmiany odczynowe w

całym ustroju



Faza nagrzewania:

wysoka temperatura

działa na skórę i błonę śluzową powodując

wzrost przemiany materii średnio o 11%



o ok. 3 minutach (max. 10 minut)

występuje wzrost wydzielania potu,

dużutrata wody (400-800ml, nawet

2000ml)



pocie wydalane są duże ilości

sodu, chloru, potasu, kwasu

moczowego, mocznika



onieczne jest uzupełnianie

ubytków po seansie sauny



rzegrzanie wnętrza organizmu do

39 stopni, powierzchni skóry do 42

stopni



ysoka temperatura

powierzchniowa działa na:

Układ oddechowy



rzyśpieszając oddychanie: 24-36

oddechów na minutę



większając pojemność życiową

płuc i minutową pojemność

oddechową, (hiperwentylacja

powoduje obniżenie ciśnienia

parcjalnego dwutlenku węgla,

zwiększenie ciśnienia parcjalnego

tlenu)



większając wydzielanie gruczołów

błony śluzowej dróg oddechowych

Układ krążenia



ozszerzając naczynia krwionośne

skóry, zwężając we wnętrzu ciała,

uruchamiając mechanizmy adaptacyjne



większając czynność serca do 100/120

uderzeń na minutę



większając pojemność minutową



większając szybkość przepływu krwi w

naczyniach



mniejszając opory obwodowe



twierając połączenia żylno-tętnicze



większając amplitudy ciśnienia krwi

dzięki obniżeniu wartości ciśnienia

rozkurczowego



ługie przebywanie w saunie

prowadzi do zwiększenia ciśnienia

skurczowego krwi

Inne



większając wydzielanie przez

przysadkę hormonu

adrenokortykotropowego, przez

nadnercza kortyzolu i amin

katecholowych (ustępuje po kilku

godzinach)



większając wydolność wysiłkową

oraz odporność



Faza ochłodzenia:



mniejszenie częstości akcji serca



większenia ciśnienia rozkurczowego

(przy nadciśnieniu intensywne

schładzanie jest przeciwwskazane)

Wskazania



ielęgnacja ciała



dprężenie



dpoczynek po intensywnym wysiłku



większenie wydolności organizmu

Pośrednie wskazania

lecznicze



rzewlekłe schorzenia gośćcowe



miany zwyrodnieniowe



adciśnienie tętnicze ok. 1 i 1-2

według WHO



tany pourazowe



rądzik



rzewlekłe stany zapalne narządów

rodnych

Przeciwwskazania



horoby zakaźne



orączka



rwawienia



ruźlica



horoba nowotworowa



horoby nerek, wątroby



iedokrwistość



iąża powikłana



aburzenia wydzielania

wewnętrznego (nadczynność

tarczycy)



adaczka i stany psychotyczne



horoby układu krążenia (wieńcowa,

stan po przebytym zawale mięśnia

sercowego, stany po krwawych

wylewach, miażdżyca, zarostowe

schorzenia naczyń krwionośnych,

zakrzepowe zapalenie żył)

Właściwości fizyczne wody



Pojemność cieplna – zdolność do pobierania i

zachowywania ciepła



Przewodnictwo cieplne – określa szybkość

transportowania ciepła (odbierania i oddawania)



Ciśnienie hydrostatyczne – ciśnienie wody

działające na osobę w niej zanurzoną, prostopadle

do powierzchni ciała, wzrasta liniowo wraz z

głębokością zanurzenia, największe w kąpieli

całkowitej



Wypór wody (pływalność) – zależy od

temperatury, ciśnienia atm., zawartości soli w

wodzie, wzrasta proporcjonalnie do głębokości,

powoduje pozorną utratę masy ciała, ułatwienie

ruchów, rozluźnienie mięśni



Lepkość (spójność) – molekuły wody przyciągają

się, co powoduje nieznaczne zwiększenie oporu

dla wykonywanych ruchów w wodzie



Opór wody – czynnik mechaniczny stanowiący

utrudnienie dla ruchów w wodzie, zwiększa się

wraz z szybkością wykonywanych ruchów i

powierzchnią ciała



Przewodnictwo elektryczne – ze względu na

pewną ilość jonów występujących w wodzie

przewodzi prąd elektryczny i wykorzystywane jest

w zabiegach elektryczno-wodnych, woda jest

również rozpuszczalnikiem dla związków

chemicznych, można ją nasycać gazami

(dwutlenek węgla, powietrze, tlen)

Działanie hydroterapii



Gospodarka cieplna – hydroterapia

równoważy zaburzenia krążenia i trenuje

system regulujący



Układ nerwowy – poprawia funkcje układu

nerwowego, trofikę tkanek, ćwiczy odruchy

wegetatywne, normalizuje napięcie układu

nerwowego autonomicznego



Wydzielanie wewnętrzne – hamowanie

zwiększonej produkcji hormonów lub jej

zwiększenie przy niewydolności gruczołów



Układ krążenia – poprawa krążenia obwodowego,

mniejsze obciążenie serca



Układ oddechowy – korzystny wpływ na

zaburzenie oddychania wskutek bólu, eliminacja

utrudnień w oddychaniu, rozluźnienie skurczów

oskrzeli



Tkanki – poprawa napięcia, elastyczności,

ukrwienia i ciepłoty, odżywienia i krążenia chłonki



Skóra – poprawia odżywienie, korzystnie wpływa

na jej funkcje (odporność, wydzielanie toksyn,

produkcja końcowych produktów przemiany

materii)



System odpornościowy - aktywizacja

Tolerancja temperatury

Granica tolerancji wynosi 50 stopni,

praktycznie dla wody gorącej wynosi 45-46

stopni (krótkie ekspozycje mało wrażliwych

części ciała)

Granica tolerancji temperatury dla

powietrza zależy od jego wilgotności, przy

małej wilgotności 5-15% może sięgać

nawet do 100 stopni

Granice tolerancji skóry na ciepło w

różnych ośrodkach: woda – 43-45, peloidy

– 50-60, suchy piasek – 52-55, parafina –

53-60, suche powietrze – poniżej 100

Zakres temperatur wody i

terminologia



Letnia – 17-33,5 stopni



Neutralna – 33,5-35,5 stopni



Ciepła – 35,5-36,5 stopni



Gorąca – 36,5-40 stopni



Bardzo gorąca – 40-60 stopni

Zakres temperatur właściwych

dla wybranych zabiegów



Kąpiel całkowita – 36-38 stopni



Kąpiel przegrzewająca – 39-43 stopni



Gimnastyka w wodzie – 29-32 stopni



Pływanie – 25-29 stopni



Kąpiel powietrzna – 16-24 stopni

Działanie zależy bezpośrednio

od siły działającego bodźca –

siła działania jest zależna od:



Temperatury wody



Wielkości powierzchni ciała poddanej

terapii



Okolicy ciała, na którą działa bodziec



Długości czasu trwania zabiegu



Kombinacji zabiegów ciepłych i

zimnych



Dodatkowych bodźców

Zabiegi z wykorzystaniem

ciśnienia hydrostatycznego

wody



Kąpiele całkowite, częściowe,

ruchowe, perełkowe, tlenowe,

aromatyczne, elektryczno-wodne,

masaż podwodny

Łagodne bodźce

hydroterapeutyczne (mała

hydroterapia)

Obmywanie, nacieranie, masaż

szczotką na sucho, wstępujące

kąpiele częściowe, (do kąpieli

przedramion i stóp) kąpiele ciepło

zmienne, polewanie kolan, brodzenie

po wodzie, zawijania, (klatka

piersiowa) worek z ciepłym sianem,

małe okłady peloidowe (wilgotne

ciepło – małe obszary)

Średnio silne bodźce (średnia

hydroterapia)

Wstępujące kąpiele nóg, kąpiele

nasiadowe, półkąpiele, ciepłe kąpiele

z dodatkami, ciepłozimne kąpiele

nasiadowe, zawijania tułowia,

nasiadowa kąpiel parowa

Silnie działające bodźce (wielka

hydroterapia)

Sauna, kąpiel rozgrzewająca,

rosyjsko-rzymska kąpiel parowa,

podwodne płukanie jelit, gorące

błyskawiczne oblewanie całkowite,

wilgotne zawijanie całego ciała

Ogólne wskazania do kąpieli

ciepłych i gorących



Podostre i chroniczne urazy tkanek

miękkich (skręcenia, bóle dolnego

odc. Kręgosłupa)



Przykurcze tkanek



Podostre stany reumatyczne



Po złamaniach



Otwarte rany



Oparzenia



Odleżyny



Częściowo zagojone rany lub

oparzenia



Wzmożone napięcie mięśniowe



Osłabienie mięśni w wyniku chorób

centralnego lub obwodowego układu

nerwowego



Ogólne napięcie, problemy

emocjonalne lub psychiczne

Przeciwwskazania



Choroby serca



Dysfunkcje układu oddechowego



Zmniejszenie odczuć termicznych



Zaburzenia krążenia obwodowego



Zagrożenie krwawienia



Ostre stany reumatyczne



Infekcje powierzchniowe (grzybice)



Brak kontroli nad pracą zwieraczy



Stany dermatologiczne (wypryski, świąd

starczy „rybia łuska”)

Podstawowe zasady

hydroterapii (wg Volgera i

Krauba)



Nie stosować zabiegów z zimną wodą na zimnych

lub marznących częściach ciała lub całym

pacjencie



Stopy powinny mieć co najmniej taką

temperaturę jak czoło



Zimnych stóp nie należy wkładać do gorącej

wody, a zimnych części ciała rozgrzewać czymś

gorącym



Rozgrzewanie powinno być stopniowe



Ciepłe lub gorące kończyny doskonale znoszą

oblewanie zimną wodą, okłady i obmywanie



Obserwować gospodarkę cieplną organizmu



Chłodny, wilgotny okład powinien się rozgrzać najpóźniej w

ciągu 5-10 minut



Przed stosowaniem większych zabiegów należy opróżnić

pęcherz i jelita



Przed większymi zabiegami ostatni posiłek należy spożyć co

najmniej 2 godziny wcześniej



Zabieg z wzrastającą temperaturą lub ciepła powinien być

zakończony zimnem



Podczas każdego zabiegu obserwować stan pacjenta



Między dwoma zabiegami fizykalnymi u pacjentów leżących

na oddziale powinno minąć 2 godziny, aby nie skracać

koniecznej dla organizmu fazy odpoczynku

Światłolecznictwo



Światłolecznictwo to dział

fizykoterapii, metoda leczenia

światłem wykorzystująca jego

naturalne (helioterapia) lub sztuczne

źródła (aktynoterapia), emitujące

głównie promienie podczerwone

(sollux), nadfioletowe (lampa

kwarcowa) lub skojarzone światło

obu typów promieniowania.

Helioterapia



Helioterapią określa się

wykorzystanie do celów leczniczych

promieniowania słonecznego.



Czym w rzeczywistości jest światło

słoneczne?



Po przepuszczeniu go przez pryzmat

otrzymujemy szerokie spektrum

świetlne złożone z różnego rodzaju

promieniowania.

Właściwości fizyczne i

biologiczne promieniowania

elektromagnetycznego

Promieniowanie podczerwone (IR – infra-red)

jest

promieniowaniem niewidzialnym, umiejscowionym w

widmie promieniowania elektromagnetycznego, miedzy

czerwienia widma światła widzialnego a mikrofalami. Jest

ono emitowane przez rozgrzane ciała. W leczeniu

wykorzystuje się promieniowanie podczerwone o długości

fali 770-15000 nm.

Promieniowanie widzialne znajduje się w paśmie 400-760

nm, wywołując u ludzi i zwierząt wrażenia świetlne. W

widmie promieniowania elektromagnetycznego jest ono

umiejscowione pomiędzy nadfioletem a podczerwienią.

Promieniowanie nadfioletowe (UV –

ultra-violet)

to, podobnie jak

promieniowanie podczerwone,

promieniowanie niewidzialne o długości

fali 400-100 nm. W widmie

promieniowania elektromagnetycznego

jest umiejscowione zaraz za obszarem

fioletu widma widzialnego.

W lecznictwie wykorzystuje się

promieniowanie nadfioletowe o długości

fali 380-200 nm.

Wszystkie te rodzaje promieniowania

elektromagnetycznego powstają w

wyniku zmian zachodzących w

atomach lub drobinach emitującego

je ciała. Promieniowanie rozchodzi się

w postaci oddzielnych porcji energii –

kwantów, zwanych te fotonami.

Promieniowanie elektromagnetyczne padając na granice

miedzy dwoma ośrodkami ulega:



-odbiciu

, które jest wprost proporcjonalne do stopnia gładkości

powierzchni, na która pada. Z kolei gładkość powierzchni zależy od

jej składu chemicznego i właściwości optycznych;



-pochłanianiu

od stopnia pochłaniania zależą wszelkie reakcje

fotochemiczne i biologiczne zachodzące w tkankach

pochłaniających to promieniowanie;



-załamaniu

, które występuje przy ukośnym przejściu

promieniowania przez granice ośrodków o różnej gęstości;



-ugięciu (dyfrakcji)

jeżeli promieniowanie elektromagnetyczne

natrafi na swojej drodze na szczelinę lub przeszkodę nieco

mniejsza ni długość fali. Wówczas krawędzie tej przeszkody staja

się źródłem promieniowania rozchodzącego się w kierunku

równym od kierunku promieniowania padającego;



-rozproszeniu

, które jest odwrotnie proporcjonalne do gładkości

powierzchni, na która pada;

Powstające odczyny



Promieniowanie słoneczne pochłonięte przez skórę wywołuje w

niej

odczyny miejscowe

. Są one wynikiem oddziaływania na

skórę, zarówno promieniowania podczerwonego, jak i

ultrafioletowego. Na odczyn miejscowy występujący w skórze

składa się

rumień

cieplny

(wpływ działania podczerwonych

promieni słonecznych) i

rumień

fotochemiczny

(wywołany

działaniem słonecznych promieni UV). Emisje promieniowania

podczerwonego odbieramy jako uczucie ciepła a ultrafiolet jest

odpowiedzialny za złożony proces brązowienia skóry i cała gamę

procesów fotochemicznych i fotobiologicznych.



Światło słoneczne oddziałuje korzystnie na organizm w wyniku

zachodzących w nim

odczynów ogólnych

. Wpływ światła

słonecznego polega miedzy innymi na wzmożeniu przemiany

materii, pobudzeniu mechanizmów krwiotwórczych, zwiększeniu

odporności organizmu na zakażenia, pobudzającym wpływie na

gruczoły wydzielania wewnętrznego, działaniu odczulającym oraz

przeciwkrzywiczym.



Nie należy jednak zapominać, że światło

słoneczne może wywołać niekorzystne

odczyny.



Będą one występować w przypadku

niewłaściwego dawkowania, a co za tym

idzie w przypadku pochłonięcia zbyt dużej

ilości energii promieniowania.



Objawiają się nadmiernym rumieniem

fotochemicznym, uczuciem ogólnego

rozbicia, bólami głowy, gorączka a nawet

poparzeniami.

Helioterapię stosuje się w

leczeniu



gruźlicy kostno-stawowej,



gruźlicy dróg moczowych,



gruźlicy węzłów chłonnych,



przewlekłych stanów zapalnych stawów,



przewlekłych nieżytów dróg oddechowych,



łuszczycy,



czyraczności,



trądzika pospolitego,



zaburzeń wzrostu kości u dzieci,

Przeciwwskazania



gruźlica płuc,



niewydolność krążenia,



choroba nowotworowa,



skłonność do krwawień z narządów

wewnętrznych,



nadczynność tarczycy,



zaawansowana miażdżyca,

Promieniowanie podczerwone

dzieli się na:



promieniowanie krótkofalowe (IR-A),

tzw. bliskie, o długości fali 770-1500

nm .



promieniowanie średniofalowe (IR-B)

o długości fali 1500-4000 nm .



promieniowanie długofalowe (IR-C),

tzw. dalekie, o długości fali 4000-

15000 nm.



Skutki wywołane w tkankach przez promieniowanie

elektromagnetyczne, tym samym przez promieniowanie

podczerwone, zależą od ilości pochłoniętej energii. Zgodnie z

prawem

Grotthusa-Drapera

, tylko ta ilość energii, która zostanie

pochłonięta (a nie ta, która pada), wywoła odczyn. Działanie

biologiczne promieniowania IR polega na ich wpływie cieplnym na

tkanki. Pochłonięta przez te tkanki energia promieniowania

zwiększa energie kinetyczna ich cząsteczek, a co za tym idzie

podnosi temperaturę tkanek. Szybkość podnoszenia się ciepłoty

tkanek jest wprost proporcjonalna do szybkości z jaka energia jest

pochłaniana.



Woda posiada duża zdolność pochłaniania, a ponieważ tkanki

zawierają wodę (60-70%), równie posiadają dużą zdolność

pochłaniania. Tak wiec pojemność cieplna tkanek jest duża, ale nie

należy zapominać, że i układ naczyniowy odgrywa dużą role w

przenoszeniu i przewodzeniu ciepła. Zapobiega on wytwarzaniu

dużej różnicy ciepłoty w różnych częściach ciała.

Przenikanie i pochłanianie

promieniowania

podczerwonego



Padające na skórę promieniowanie

podczerwone zostaje od niej odbite

(w 1/3) oraz pochłonięte (w 2/3).



Przenikanie i pochłanianie

promieniowania podczerwonego

zależy od długości fali.



Promienie podczerwone krótkofalowe (IR-A

)

mimo iż posiadają zdolność przenikania

do 30

mm (a

do tkanki podskórnej),

to jednak

pochłaniane są głównie w warstwie do 10 mm

skutkiem czego ulega ona silniejszemu

przegrzaniu. Ten rodzaj promieniowania przenika

przez skórę do warstw tkanki podskórnej, bogato

unaczynionej, a jeżeli warstwa tłuszczowa nie jest

zbyt gruba, wówczas dochodzi nawet do mięśni.

Przegrzanie nie wywołuje uczucia pieczenia

ponieważ krew pochłania ciepło i przenosi je do

warstw głębiej położonych, podnosząc ciepłotę

tkanek.



Promieniowanie podczerwone

długofalowe (IR-C)

nie przenika zbyt

głęboko. Ogólna granica to

3mm

najwyższa granica przenikalności to

10mm.

Tak wiec przenikalność ogranicza się

praktycznie tylko

do naskórka

. Wynika

stad, że powierzchnia skóry pochłania je w

znacznym stopniu, przez co może ulegać

silniejszemu przegrzaniu. Ciepło jest

częściowo przewodzone do tkanek głębiej

położonych a częściowo występuje utrata

tego ciepła do otaczającego skórę otoczenia

(powietrza).

Reakcje organizmu na

promieniowanie podczerwone



Skutki działania promieniowania podczerwonego na

organizm zależą od wielu czynników obejmujących miedzy

innymi cechy samego promieniowania czy cechy

reaktywności organizmu.



Duże znaczenie ma widmo promieniowania, energia

fotonów, odległość od naświetlanej skóry, jak i wielkość

naświetlanej powierzchni.



Reakcja organizmu zależy również od stanu skóry, jej

wilgotności, grubości tkanki podskórnej oraz stanu układu

krwionośnego i chłonnego.



Występujące skutki biologiczne są reakcja na wywoływanie

fizjologicznych odruchów układu naczyniowego skóry

(organizm dąży do zachowania homeostazy cieplnej).

Wpływ biologiczny

promieniowania

podczerwonego polega na

działaniu ciepła, które

powoduje mi

dzy innymi:



poprawę ukrwienia skóry i zwiększenie wydzielania potu;



rozszerzenie naczyń włosowatych skóry, a co za tym idzie

zwiększony przepływ przez tkanki krwi tętniczej;



reakcje ze strony naczyń głębiej położonych zgodnie

z prawem

Dastre-Morata

. Prawo to mówi, iż “bodźce termiczne (zimno lub

ciepło) działając na duże powierzchnie skóry, powodują przeciwne

do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i

jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują

odczyn taki sam, jak naczynia skóry.”;



pobudzenie procesów metabolicznych;



działanie przeciwbólowe poprzez podwyższenie progu bólu;



zmniejszenie napięcia mięsni;

Rodzaje odczynów



Odczyn miejscowy

, jak wskazuje sama nazwa, występuje

w skórze, w miejscu jej napromieniowania, ale swym

zasięgiem obejmuje sąsiadujące z nim okolice. Polega on na

rozszerzeniu naczyń krwionośnych skóry co będzie

powodować jej zaczerwienienie. Objaw ten określa się

mianem rumienia cieplnego. Rumień cieplny wykazuje kilka

charakterystycznych cech, dzięki którym mona odróżnić go

od rumienia fotochemicznego (promieniowanie UV). Otóż

występuje on w trakcie naświetlania, jego nasilenie wzrasta

w miarę upływu czasu oddziaływania promieniowania

podczerwonego. Zaczerwienienie skóry jest plamiste,

nierównomierne, co jest wynikiem rozszerzania się głębiej

położonych naczyń krwionośnych skóry. Zanika po pewnym

czasie (około 1-2 godzin) od zakończenia naświetlania.



Odczyn ogólny

to odległa reakcja organizmu np. w

obrębie przeciwnej kończyny.

Ogólne wskazania do

stosowania promieniowania

podczerwonego



przewlekłe i podostre procesy zapalne i reumatyczne

stawów oraz części miękkich kończyn;



przewlekłe i podostre stany zapalne jamy nosowej, zatok

przynosowych, ucha zewnętrznego i stawów żuchwy;



nerwobóle oraz zespoły bólowe;



w stanach po zapaleniu bakteryjnym, odmrożeniu i

uszkodzeniu promieniami rtg lub UV;



w chorobach naczyń krwionośnych i obwodowych np.



choroba Reynaud;



W naciekach i ropniach tkanek miękkich, naciekach po zbyt

płytko podanych zastrzykach;



jako zabieg przygotowawczy przed masażem, kinezyterapią

i niektórymi zabiegami z zakresu elektrolecznictwa, jak np.

jontoforezie;

Ogólne przeciwwskazania do

stosowania promieniowania

podczerwonego



nieodwracalne uszkodzenia skóry i naczyń (zmiany troficzne, miażdżyca tętnic) oraz



obrzęki;



zaburzenia czucia;



świeże urazy grożące krwawieniem oraz choroby zakrzepowe (np. zakrzepowe

zapalenie żył);



choroby nowotworowe;



starość (miażdżyca oraz niewydolność krążenia są bezwzględnym

przeciwwskazaniem);



nadciśnienie tętnicze od II stopnia wg WHO;



okres ciąży;



miesiączka;



stany podgorączkowe i gorączka;



niewydolność mięśnia sercowego, stan po zawale, wady serca;



choroby nerek;



ostre stany zapalne jajników, wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego;

Promieniowanie

nadfioletowe



Częściej jest zwane promieniowaniem

ultrafioletowym. Ze względu na

zróżnicowane działanie biologiczne,

promieniowanie ultrafioletowe dzieli się

na:



UV-A, tzw.długofalowe

o długości fali

400-315 nm



UV-B, tzw.średniofalowe

o długości fali

315-280 nm



UV-C, tzw.krótkofalowe

o długości fali

280-200 nm



Przenikanie promieniowania

krótkofalowego

jest małe i wynosi

0,1-0,5mm, tak wiec jest pochłaniane

przez warstwę naskórka.



Z kolei promieniowanie

długofalowe

przenika głębiej, do warstwy 0,5-

2mm. Jak widać przenikliwość

wzrasta wprost proporcjonalnie do

długości fali.



Promienie ultrafioletowe są pochłaniane przez

warstwę naskórka w 20%, przez warstwę skóry w

50%, a pozostała cześć promieniowania ulega

odbiciu. Ilość promieniowania odbitego od

powierzchni skóry zależy od kąta padania

promieni, stanu skóry oraz od długości fali.



Promienie ultrafioletowe są pochłaniane przez

protoplazme komórek, a skutkiem ich działania są

odczyny fotochemiczne i biologiczne.



Wielkość odczynu zależy, zgodnie z prawem

Grotthusa-Drapera, od ilości pochłoniętej energii.



Biologiczne działanie promieniowania UV jest

następstwem jego działania fotochemicznego.

Odczyny



Pod wpływem promieni UV w tkankach i

ich elementach zdolnych do absorpcji (np.

w karotenie, kwasach nukleinowych,

histydynie, tyrozynie, lipoproteinach,

melaninie, hemoglobinie), zachodzą różne

reakcje chemiczne, takie jak synteza,

utlenianie, redukcja lub rozpad.



Są one przyczyna występowania odczynu

fotochemicznego, tworzenia pigmentu czy

wytwarzania witaminy D.

Odczyn fotochemiczny



Zwany również

rumieniem

fotochemicznym

, to odczyn skóry,

objawiający się jej zaczerwienieniem

w wyniku rozszerzenia naczyń

krwionośnych.



Rumień fotochemiczny powstaje w

dwóch etapach:



W wyniku pochłonięcia energii promieniowania UV przez

białko komórek warstwy kolczystej naskórka, dochodzi do

jego denaturyzacji, czego następstwem jest uszkodzenie

tych komórek. Z uszkodzonych komórek wydzielają się

związki histaminopodobne, które przenikają do skóry

właściwej gdzie powodując rozszerzenie naczyń

włosowatych.



Przy właściwym dawkowaniu promieni UV nie występują

żadne niepożądane skutki, ale w sytuacji przedawkowania

pojawia się przebarwienie, natomiast przy znacznym

przedawkowaniu może dojść do powstania pęcherzy

śródskórnych i podskórnych oraz nadżerek.



Następstwem rumienia jest zwiększenie przepuszczalności

naczyń, co powoduje przejście osocza do przestrzeni

międzykomórkowych naskórka i skóry właściwej, a to z kolei

powoduje obrzęki.



W przypadku nagromadzenia się płynu przesiękowego

miedzy warstwami naskórka powstają pęcherze wypełnione

płynem surowiczym.



Innym następstwem jest złuszczenie naskórka.



Przy częstych kontaktach z promieniami UV, powstają

znaczne zgrubienia warstwy rogowej naskórka

(hyperkeratoza),

które bardzo często są punktem wyjścia

nowotworów skóry.



Rumień fotochemiczny cechuje się okresem utajenia (1-6

godzin po zadziałaniu promieniowania), narastania i szczytu

(6-24 godzin) oraz okresem zaniku (po słabych dawkach

kilka godzin a po dwóch może to być nawet kilka dni).



Jest on jednolity, równomierny i ściśle ograniczony do

naświetlanej powierzchni skóry.

Na stopień

odczynu

fotochemicznego wpływają

takie czynniki jak



długość fali promieniowania

ultrafioletowego



natężenie źródła promieniowania



czas naświetlania



odległość pomiędzy powierzchnia

naświetlaną, a źródłem promieniowania



kąt padania promieni na powierzchnie

naświetlaną



Wrażliwość skóry w miejscu naświetlanym

oraz indywidualna wrażliwość pacjenta

Do czynników

współdziałających zaliczamy



porę roku,



wiek pacjenta,



przebyte choroby i leki, które pacjent

zażywa bądź zażywał,

Tworzenie pigmentu,

wytwarzanie witaminy D



Tworzenie pigmentu

W skórze poddanej napromieniowaniu, zwłaszcza

promieniami UV-B, dochodzi do pigmentacji (brunatne

przebarwienia). Pigmentacja skóry zależy od gromadzenia

się barwnika melaniny w warstwie podstawowej naskórka,

dawki promieni UV oraz długości ich fali.

Największe właściwości wytwarzania pigmentu posiada

wiązka B. Pigment powstaje w melanoblastach, komórkach

znajdujących się w naskórku.



Wytwarzanie witaminy D

Skóra bierze czynny udział w syntezie steroli. Substratem

witaminy D jest 7- dehydrocholesterol. Promienie UV-B

powodują jego przemianę w cholekalcyferol (witamina

D3), który podlega dalszemu metabolizmowi w wątrobie i

nerkach.

Wpływ promieniowania

ultrafioletowego na organizm



Wpływ promieni UV na skórę:

Skóra staje się lepiej unaczyniona, odżywiona,

staje się elastyczna, sprężysta, zwiększa się

odporność skóry na zakażenia, odczyn

rumieniowy zwiększa dopływ leukocytów do

skóry, w związku z czym owrzodzenia, ubytki

skóry goja się stosunkowo szybko poprzez

pobudzenie ziarninowania. Ale w tym miejscu

należy pamiętać, iż nadmiar światła UV powoduje

wysychanie skóry, jej zgrubienie, pękanie a przy

szczególnie długim działaniu może dojść do

tworzenia nowotworów skóry.



Działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne:

Promieniowanie ultrafioletowe wykazuje właściwości

bakteriobójcze

(zwłaszcza wiązka C)

i bakteriostatyczne,

które powodują zahamowanie podziału komórek bakterii,

zarówno na podłożu sztucznym, jak i żywym (np. prątek

gruźlicy, paciorkowce, maczugowiec błonicy, pałeczka

okrężnicy). Promienie UV działają równie na wirusy

(półpasiec), grzybice skórne i pleśniowce. To bakteriobójcze

działanie promieniowania tłumaczy się uszkodzeniem

struktury białek bakterii przez powstające bezpośrednio w

komórce reakcje biochemiczne, które równocześnie mogą

prowadzić do zahamowania wzrostu i podziału bakterii, a

także blokada syntezy DNA, jak równie powstawaniem w

procesie utleniania pod wpływem promieni UV substancji

toksycznych dla bakterii.



Wpływ na szpik kostny:

Promienie UV posiadają właściwości stymulujące

produkcje erytrocytów, hemoglobiny, okresowo

zwiększają ilość płytek krwi. W leczeniu

promieniowaniem UV anemii wtórnej w licznych

badaniach stwierdzono poprawę stanu krwi. Przy

prawidłowej ilości erytrocytów nie ulęgają one

zwiększeniu natomiast gdy ich liczba jest

obniżona wówczas po naświetlaniu następuje

wzrost ilości erytrocytów. Należy pamiętać, że u

ludzi starszych naświetlanie promieniami UV

może doprowadzić do powstania ryzyka

zakrzepicy.



Wpływ na gruczoły wydzielania

wewnętrznego:

Promienie UV zwiększają produkcję

hormonów takich gruczołów jak przysadka

mózgowa, tarczyca, nadnercza, trzustka i

jajniki. Przy właściwym dawkowaniu

obserwuje się korzystny wpływ na stan

psychiczny (uspokojenie, powraca sen i

stabilność układu nerwowego).



Wpływ na przemian

materii

Po naświetlaniu następuje

przyspieszenie ogólnej przemiany

materii. Poziom cholesterolu

wyraźnie spada w surowicy krwi

(miażdżyca jest przeciwwskazaniem).



Wpływ na gospodarkę

mineraln

ustroju:

Promienie UV wytwarzają w skórze witaminę D2 i D3, które

przechodząc do układu krążenia, zwiększają przyswojenie

wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego oraz utrzymują

ich prawidłowy poziom we krwi, zabezpieczając kości przed

odwapnieniem. Stad wynika zastosowanie promieniowania

ultrafioletowego w leczeniu krzywicy, tężyczki, źle

zrastających się złamań, złamań samoistnych, gruźlicy

kości, próchnicy. Naświetlania ogólne powodują okresowo

obniżenie ciśnienia krwi (nadciśnienie jest

przeciwwskazaniem, ponieważ pod wpływem naświetlania

występuje duże obciążenie mięśnia sercowego i może dojść

do zapaści).

Wskazania do stosowania

promieniowania

ultrafioletowego



chorobach uszu,



nosa, gardła,



nawracających anginach,



alergicznych nieżytach nosa,



przewlekłych zapaleniach oskrzeli,



krzywicy,



wszystkich anemiach z wyjątkiem złośliwych – niski poziom żelaza we krwi,



zmniejszona ilość hemoglobiny i erytrocytów,



chorobach gośćcowych (wskazaniem będą wszystkie destrukcyjne i zwyrodnieniowe

formy gośćca, przeciwwskazaniem ostre zapalenie stawów),



ZZSK,



gośćcu tkanek miękkich, a wiec powięzi, więzadeł, czy mięsni w najbliższym

sąsiedztwie stawów,



myalgiach,



neuralgiach,



stanach po półpaścu,



trudno gojących się ranach,



trądziku pospolitym,



wyłysieniu plackowatym,



utrudnionym zroście kości,



niedoczynności gruczołów wydzielania wewnętrznego, jak tarczyca, jajniki,

Przeciwwskazania do

naświetlania promieniami

ultrafioletowymi



nowotwory złośliwe narządów

wewnętrznych,



zaawansowana miażdżyca,



stany gorączkowe bez względu na

pochodzenie,



osoby powyżej 70 roku życia,



nadczynność tarczycy,



cukrzyca wieku średniego i

starczego,



choroby psychiczne przebiegające z

nadmierna pobudliwością,



padaczka,



niewydolność mięśnia sercowego,



wodobrzusze,



choroby nerek,

Ultradźwięki

Ultradźwięki to mechaniczne wibracje o

częstotliwości przekraczającej granicę

słyszalności ucha ludzkiego (powyżej 20

kHz)

Do wytwarzania ultradźwięków

stosowanych w terapii stosuje się

substancje aktywne elektromechanicznie,

które to ulegają odkształceniu w wyniku

działania z zewnątrz pola elektrycznego

Do substancji tych zalicza się kryształ

kwarcu, tytanian baru, winian potasu

Właściwości fizyczne

ultradźwięków



Szeroki zakres częstotliwości – 0,8 – 3 MHz



Klasyfikacja fal: podłużne – ruch

cząsteczek równoległy do kierunku

rozchodzenia się fali (tkanki)/poprzeczne –

ruch cząsteczek prostopadły do kierunku

rozchodzenia się fali (kości)



Powstanie fal w ciałach stałych



Długość fal – zależność od częstotliwości

drgań oraz prędkości rozchodzenia się fal

w ośrodkach



Transport energii bez transportu masy

Działanie biologiczne

Działanie biologiczne ultradźwięków jest wypadkową działania

cieplnego, mechanicznego i fizykochemicznego i obejmuje:

Pobudzenie aktywności fibroblastów

Wzrost syntezy kolagenu

Zwiększenie syntezy niekolagenowych białek w fibroblastach

(albuminy i globuliny)

Przyśpieszenie syntezy DNA

Rozszerzenie naczyń krwionośnych i przekrwienie narządów

Wewnątrzkomórkowy wzrost syntezy wapnia

Degranulacja mastocytów

Przyśpieszenie neoangiogenezy

Pobudzenie procesów utleniania komórkowego

Zmiany czynności błon komórkowych

Zmiany szybkości przewodzenia we włóknach nerwowych

Efekty termiczne



Ultradźwięki stosowane są w celu

uzyskania wzrostu temperatury w

tkankach głębiej położonych, nawet do

głębokości 6 cm,



W wyniku absorpcji energii

ultradźwiękowej w tkankach następuje

oscylacja cząsteczek wokół głównej pozycji

i przemiana energii kinetycznej i

potencjalnej w energię cieplną,

proporcjonalnie do intensywności

ultradźwięków,



Energia mechaniczna zamieniona w

energię cieplną może spowodować

lokalne podwyższenie temperatury,



Wzrost temperatury w tkance w

zakresie 40 – 45 stopni powoduje

przekrwienie tkanek, natomiast

powyżej 45 stopni ma działanie

destrukcyjne,

Fizjologiczne reakcje pod

wpływem wzrostu temperatury

obejmują:



Wzrost rozciągliwości kolagenu



Przyśpieszenie przepływu krwi



Zmiany w szybkości przewodzenia

nerwów obwodowych



Podwyższenie progu odczuwania bólu



Zwiększenie aktywności enzymów



Zmiany w aktywności skurczowej

mięśni szkieletowych



Największe działanie cieplne występuje na granicy dwóch

ośrodków,



Ciepło powstaje głównie w tkankach o wysokim

współczynniku absorpcji, (kość, chrząstka, okostna, ścięgno,

więzadło)



Struktury leżące na drodze działania strumienia

akustycznego absorbując energię zmniejszają efekt grzania

w tkankach leżących głębiej,



Konieczna jest kalkulacja dawki w tkance docelowej,



Tłuszcz, jako tkanka jednorodna o niskim współczynniku

absorpcji, przewodzi ultradźwięki bez znacznego ogrzania,



Brak możliwości wytwarzania ciepła w tkance tłuszczowej w

czasie działania ultradźwięków powoduje, iż terapia ta jest

korzystniejsza dla grzania tkanek głębiej położonych w

porównaniu z diatermią krótkofalową, (metoda

kondensatorowa)

Na wzrost temperatury w

tkankach mają również wpływ:



Tempo i czas w jakim energia jest

dostarczana do tkanki



Termiczne przewodnictwo tkanki



Tempo przepływu krwi do tkanki



Tempo w jakim energia jest dostarczana do

tkanek jest określone poprzez dobraną

intensywność i sposób aplikacji,



Jeżeli intensywność jest zbyt niska, wtedy

ilość energii jest nieadekwatna do

wytworzenia wzrostu temperatury,



Jeżeli jest zbyt wysoka, lokalne reakcje

termiczne mogą wywołać nagły ból w

wyniku przegrzania tkanki, zanim ciepło

zostanie rozproszone do przyległych

obszarów,

W badaniach klinicznych

ustalono, iż aby ultradźwięki

powodowały powstanie ciepła

w tkankach leżących nad

kością, poziom energii musi

być:



Odpowiednio niski, aby nie wywołać bólu



Odpowiednio wysoki, aby działać na

adekwatną głębokość



Dawkowany odpowiednio długo, aby

pozwolić na przewodzenie ciepła od kości

do otaczających tkanek



Jeżeli energia jest dostarczana zbyt szybko, ciepło

wytwarza się zbyt gwałtownie i mogą być

stymulowane termiczne receptory bólowe,



W celu uzyskania efektów terapeutycznych należy

utrzymać temperaturę tkanek w zakresie 40 – 45

stopni co najmniej przez 5 minut,



Przy dawkach niższych około 0,3 ultradźwięki nie

mają działania cieplnego,



Tkanki o wysokim przewodnictwie termicznym

(kość) nie stają się proporcjonalnie cieplejsze niż

ścięgna czy mięśnie leżące bezpośrednio nad nią,



Jest to związane z faktem, iż energia

zaabsorbowana powoduje powstanie ciepła, które

jest rozpraszane do chłodniejszego obszaru,



Odbicie części fali ultradźwiękowej od kości

również zabezpiecza ją przed nadmiernym

ogrzaniem,



W tkankach dobrze unaczynionych

(mięśnie) występuje rozpraszanie

powstałego ciepła do chłodniejszych

obszarów, natomiast w tkance o słabym

unaczynieniu (ścięgno) istnieje ryzyko

termicznego uszkodzenia,



Podobnie narażone są tkanki z

uszkodzonym krążeniem,

Wskazania



Choroby narządu ruchu: objawowe zmiany

zwyrodnieniowo - zniekształcające

kręgosłupa i stawów obwodowych, stany

pourazowe (skręcenia, nadciągnięcia,

stłuczenia, krwiaki) i ich powikłania,

złamania, (świeże, opóźniony zrost kostny,

stawy rzekome) zespół Sudecka, choroby

ścięgien, pochewek ścięgnistych, powięzi,

(zapalenie ścięgna Achillesa) zespoły

przeciążeniowe nadkłykcia bocznego i

przyśrodkowego kości ramieniowej,



Choroby układu nerwowego: zespoły

korzeniowe, neuralgie, dystrofia

mięśniowa, piramidowe i pozapiramidowe

zespoły hipertoniczne i spastyczne,



Choroby skóry i tkanki podskórnej: blizny i

bliznowce, trudno gojące się rany,

owrzodzenia goleni,



Układowe choroby tkanki łącznej: RZS,

ZZSK, (poza okresami zaostrzeń)

Przeciwwskazania



Nowotwory i stany po ich operacyjnym usunięciu,



Ostre procesy zapalne i stany gorączkowe,



Skazy krwotoczne,



Czynna gruźlica,



Ostra niewydolność krążenia,



Niestabilna postać choroby niedokrwiennej serca,



Zaburzenia rytmu serca,



Zaawansowana miażdżyca,



Ciężki stan ogólny,



Wyniszczenie organizmu,



Krwawienie,



Zakrzepica,



Zaburzenia krążenia,



Wylewy,



Zaburzenia czucia,



Wiek,



Obszary w pobliżu wszczepionego

rozrusznika serca,



Ciąża, (obszar brzucha, miednicy,

dolnego odcinka kręgosłupa)



Stan po terapii promieniami X i

radioaktywnymi izotopami, (po 6 m-

cach)



Cukrzyca,



Zakrzepowe zapalenie żył,

Nie nadźwiękawiamy:



Okolic serca i segmentu sercowego,



Płuc,



Narządów miąższowych jamy brzusznej,



Mózgu,



Oczu,



Gonad,



Odcinka szyjnego kręgosłupa powyżej 3

kręgu szyjnego, (ochrona rdzenia

przedłużonego)

Do najważniejszych skutków oddziaływania

wytworzonego w tkankach ciepła należy zaliczyć:



rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz

zwiększenie ich przepuszczalności,



zwiększenie przepływu krwi tętniczej,



przyspieszenie procesów wchłaniania tkankowego,



przyspieszenie komórkowej przemiany materii,



wzrost liczby leukocytów w tkankach

przegrzewanych,



obniżenie pobudliwości nerwowo-mięśniowej,



działanie przeciwbólowe,



obniżenie napięcia mięśni,

Wzajemne oddziaływanie

biofizyczne



Energia elektromagnetyczna pola

penetrującego tkanki jest zamieniona

w ciepło.



Ciepło jest wytwarzane w tkankach

poprzez:



Ruch jonów,



Rotację dipolowa,



Ruch elektronów,



Ciepło to energia,



Ilość ciepła zależy od przypadkowych

ruchów atomów, jonów i molekuł,



Kiedy tkanki składające się z dużej ilości

jonów znajdą się w polu elektrycznym o

częstotliwości 27 MHz, ich ruch jest

przyśpieszany w różnych kierunkach,



W wyniku zwiększenia się ruchu jonów

zderzają się one z molekułami, przez co

zwiększa się ich ruch oraz ilość

wewnętrznej energii kinetycznej i powstaje

ciepło w tkance,



Wiele tkanek, jak mięśnie i krew są głównie złożone z wody,



Molekuły wody są elektrycznie neutralne, ale posiadają

polaryzację, jeden koniec molekuły jest naładowany

dodatnio, a drugi ujemnie, (dipol)



W polu elektrycznym o wysokiej częstotliwości następuje

rotacja dipoli wody,



Dzięki zwiększonej ruchomości powstaje ciepło,



Pod wpływem pola elektrycznej wielkiej częstotliwości w

atomach i molekułach nie posiadających ładunku

elektrycznego może nastąpić przesunięcie powłoki

elektronowej w stosunku do jądra atomu lub przesunięcie

powłoki elektronowej cząsteczki i symetrycznym rozkładzie

ładunków w stosunku źródła symetrii ładunków dodatnich,



Ruch jonów jest najbardziej skutecznym

mechanizmem powodującym przemianę

na ciepło wpływu prądu wielkiej

częstotliwości,



Ciepło, czyli wzrost prędkości ruchu

cząsteczek, może prowadzić do:



Mierzalnego wzrostu temperatury w

tkankach,



Występowania reakcji na poziomie

komórkowym, (wzrost temperatury nie jest

mierzalny)



Podostre i przewlekłe zapalenia stawów,



Zapalenia okołostawowe,



Choroby zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa,



Gościec tkanek miękkich,



Zapalenia pochewek ścięgien,



Nerwobóle i zapalenia nerwów,



Przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa,



Przewlekłe zapalenie ucha,



Przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych,



Przewlekłe zapalenie krtani,



Ropne zapalenie gruczołów potowych dołu pachowego,



Odmroziny,



Przewlekłe zapalenie węzłów chłonnych,



Przewlekły nieżyt oskrzeli,



Stan po przebytym zapaleniu płuc,



Dychawica oskrzelowa,



Przewlekły nieżyt jelit,



Przewlekłe zapalenie gruczołu

krokowego,



Przewlekłe zapalenie przydatków,



Zaburzenia w czynności dokrewnej

jajników,



Zapalenie gruczołu mlecznego

karmiącej,

Przeciwwskazania



Nowotwory i stany po leczeniu promieniowaniem

jonizującym,



Wszystkie schorzenia, w których przeciwwskazane jest

stosowanie ciepła, np. ostre procesy zapalne oraz

zaburzenia ukrwienia obwodowego,



Gruźlica płuc oraz gruźlica pozapłucna,



Ciąża,



Miesiączka,



Skłonność do krwawień z przewodu pokarmowego (choroba

wrzodowa żołądka i dwunastnicy) i dróg oddechowych,



Wylewy krwawe do narządów wewnętrznych i tkanek

miękkich, w tym również po urazach,

Document Outline