WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII
KLINICZNEJ
WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII
KLINICZNEJ
1. Kim jest człowiek
normalny
♂ - nie zna ludzi normalnych
♀ - normalność to postępowanie
zgodnie z normami społecznymi i
moralnymi
2. Jaki człowiek jest
nienormalny?
♂ i ♀
postępuje w sprzeczności z normami
zachowuje się nieadekwatnie do
sytuacji
nieprzewidywalny
jedna ♀ - człowiek upośledzony
umysłowo
jeden ♂ po ’70 – taki, który grzeszy,
bluźni przeciw Bogu
3. Kto to jest człowiek
zdrowy psychicznie?
♂ i ♀
nie odbiega od normy w
postępowaniu
kontroluje siebie
! zachowuje się dziwnie
♀ - częściej zwracały uwagę na relacje
z innymi; były bardziej rozmowne
RODZAJE NORM
statystyczna
kulturowa, społeczna →
konwencjonalne zachowania dla danej
społeczności
podejście teoretyczne → mamy
„wzorzec ideału” – kryteria
świadczące o normie lub nie (ICD-10;
DSM-IV)
KRYTERIA WG SELLIGMANA i
ROSENHAN
Cierpienie (wg. ICD-10 i DSM-IV –
znacząco upośledza funkcjonowanie)
Trudności w przystosowaniu
Nieracjonalność i dziwaczność
Nieprzewidywalność i utrata kontroli
Wyrazistość i niekonwencjonalność
Dyskomfort obserwatora (intuicyjny)
Naruszenie ideałów i norm moralnych
EKSPERYMENT ROSENHANA
‘70
8 pseudo-pacjentów (psychiatrzy, psycholog) zgłosiło
się do szpitali psychiatrycznych jako osoby chore.
u siedmiu zdiagnozowano schizofrenię, u jednego –
psychozę maniakalną.
Kiedy przebywając w szpitalu robili notatki, personel
pisał w karcie, że jest to typowa czynność
kompulsywna.
Uczestnicy eksperymentu ocenili sytuację w szpitalu
jako kompletną depersonalizację. Pacjenci nie mieli
prawa inicjować żadnych kontaktów z personelem.
Prawdziwi pacjenci rozpoznali w nich symulantów.
Po 19 dniach wypisano symulantów z etykietką
schizofrenii w stanie remisji.
Pseudo-pacjenci wyrzucali swoje leki i zauważyli, ze
pacjenci prawdziwi też tak robią.
Tomasz Sachs →
choroba psychiczna
jest etykietką, którą nadaje się i
traktuje zgodnie z tą klasyfikacją.
Nazwanie kogoś nienormalnym
powoduje, że on się takim staje, bo
my go tak traktujemy i w takiej
perspektywie postrzegamy jego
zachowanie.
„POKORA” w DIAGNOZIE
Przykłady…
Weston State Hospital
1864 - 1889
Moralne obłąkanie
Lenistwo
Astma
Chroniczna masturbacja
Atak epilepsji
Występne myśli
Pomieszanie
Ospa prawdziwa
Żal/smutek/rozpacz
Udar słoneczny
Niemoralny tryb życia
Głupota intelektualna
Uwiedzenie i
rozczarowanie
Moul (1998)
2 SYSTEMY
DIAGNOSTYCZNE
ICD-10
International
Classification of
Diseases (WHO)
DSM-IV
Diagnostic and
Statistic Manual
(APA)
G
G
łówne kategorie klasyfikacyjne
łówne kategorie klasyfikacyjne
DSM-IV
DSM-IV
Zaburzenia zazwyczaj diagnozowane po raz pierwszy w
niemowlęctwie dzieciństwie lub adolescencji
Delirium, Demencja, Amnestyczne i inne Poznawcze
zaburzenia
Zaburzenia związane z substancjami (psychoaktywnymi)
Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne
Zaburzenia nastroju
Zaburzenia związane z lękiem
Zaburzenia pod postacią somatyczną (somatopodobne)
Zaburzenia dysocjacyjne
Zaburzenia seksualne i tożsamości płciowej
Zaburzenia jedzenia
Zaburzenia snu
Zaburzenia osobowości
G
G
łówne kategorie
łówne kategorie
klasyfikacyjne
klasyfikacyjne
ICD
ICD
-10
-10
Zaburzenia psychiczne organiczne, włącznie z zespołami
objawowymi
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane
(związane z- ML-T) używaniem substancji psychoaktywnych
Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii
Zaburzenia nastroju (afektywne)
Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią
somatyczną (somatoform)
Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi
i czynnikami
fizycznymi
Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych
Upośledzeni umysłowe
Zaburzenia rozwoju psychicznego (psychologicznego)
Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w
dzieciństwie i dzieciństwie wieku młodzieńczym
KLASYFIKACJE DSM-IV i ICD-
10
Charakterystyk
a
ADHD
DSM-IV
ICD-10
Czy różnią się
objawami?
NIE
istnieją jedynie różnice w sposobie formułowania
Czy mają podtypy?
TAK
NIE – wszystkie 3 główne
grupy objawów muszą
współwystępować
Liczba grup objawów
1.zab. koncentracji
uwagi
2. nadr +
impulsywność
1. zab. koncentracji uwagi
2. nadruchliwość
3. impulsywność
Liczba objawów
koniecznych do
rozpoznania
12 z 18
1.
6 z 9
2.
6 z 9
10 z 18
1.
6 z 9
2.
3 z 5
3.
1 z 4
Występowanie
objawów w różnych
środowiskach
W więcej niż jednej sytuacji (szkoła + dom)
Osie klasyfikacji w DSM-IV
Oś I (Axis I).
Wszystkie kategorie
diagnostyczne z wyjątkiem zaburzeń
osobowości i upośledzenia umysłowego
Oś II
- zaburzenia osobowości i
niedorozwój umysłowy
Oś III
- Ogólny stan medyczny – zaburzenia
i stany somatyczne, które mogą wpływać
na funkcjonowanie psychiczne i leczenie
Oś IV
- problemy psychospołeczne i
środowiskowe (wg oceny badającego)
Oś V
- ogólna ocena aktualnego poziomu
funkcjonowania (wg badającego)
ZACHOWANIA ODBIEGAJĄCE OD NORMY
ZACHOWANIA ODBIEGAJĄCE OD NORMY
Oś I
Oś I
ZESPOŁY
ZESPOŁY
KLINICZNE
KLINICZNE
Oś II
Oś II
ZABURZENIA
ZABURZENIA
OSOBOWOŚCI I
OSOBOWOŚCI I
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE
Oś III
Oś III
OGÓLNY STAN
OGÓLNY STAN
MEDYCZNY
MEDYCZNY
Oś IV
Oś IV
PROBLEMY
PROBLEMY
PSYCHOSPOLECZNE
PSYCHOSPOLECZNE
I SRODOWISKOWE
I SRODOWISKOWE
Oś V
OGÓLNY POZIOM
OGÓLNY POZIOM
FUNKCJONOWANIA
FUNKCJONOWANIA
Lęk
obsesje
kompulsje
fobie
Zaburzenia nastroju
depresja
dwubiegunowe
Schizofrenia
Nadużywanie substancji
alkoholu
narkotyków
Zaburzenia odżywiania
anoreksja
bulimia
Zaburzenia seksualne
inne
Schizoidalne
Unikające
Depresyjne
Zależne
Histrioniczne
Narcystyczne
Antyspołeczne
Sadystyczne
Kompulsyjne
Nagatywistyczne
Masochistyczne
Z pogranicza
Schizotypowe
Paranoiczne
Każde medyczne
uwarunkowanie
istotne dla zrozumienia
zaburzeń danej osoby
z Osi I lub Osi II
Rodzinne
Edukacyjne
Zawodowe
Mieszkaniowe
Ekonomiczne
Prawne
Ogólny poziom
funkcjonowania
psychologicznego,
społecznego
i zawodowego
CLASSIFICATION AND DIAGNOSIS – DSM
IV
CLASSIFICATION AND DIAGNOSIS – DSM
IV
Wieloosiowa diagnoza DSM-IV
ilustrująca kondycję
mieszkańców Stumilowego
Lasu
Za: Shea, S. E., et al.. (2000). Pathology in the Hundred Acre Wood: a neurodevelopmental
perspective on A. A. Milne. Canadian Medical Association Journal, 162 (12), 1557-1559.
KUBUŚ PUCHATEK
Deficyt uwagi
Impulsywność
Obsesyjna fiksacja na miodzie
Otyłość
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD)
Mikrocefalia
Współwystępowanie ADHD i OCD ryzyko
zespołu Tourette’a
Zespół postrząsanego misia
Sugerowana farmakoterapia: psychostymulanty
PROSIACZEK
Zaniepokojony, zawstydzony,
podekscytowany
Uogólnione zaburzenia lękowe
Doświadczenie traumy związane z
pułapką na heffalumpy
Obniżony poziom self-esteem
KŁAPOUCHY
Chroniczna dystymia
Głęboki smutek, negatywizm,
anhedonia
Spadek energii
Trauma związana z utratą ogonka
„zagubienie” domu
Zalecane: farmakoterapia (fluoxetyna)
+ terapia indywidualna
KRÓLIK
Tendencje do „zarządzania” innymi,
także wbrew ich woli
Silnie rozbudowane cechy przywódcze
Osobowość narcystyczna
SOWA
„sowa pszemondżała” dysleksja
utrata domu
TYGRYSEK
Prezentuje wzór zachowań
ryzykownych (np. impulsywne
próbowanie nieznanych substancji
podczas pierwszej wizyty w
Stumilowym Lesie); tendencje do
eksperymentowania
Spór co do farmakoterapii
KANGURZYCA
Nadopiekuńcza, samotna matka
Niewłaściwy styl rodzicielski – ulega
Maleństwu
MALEŃSTWO
Impulsywność i nadpobudliwość
raczej adekwatne do wieku rozwojowego
Niewłaściwe środowisko, w którym
dorasta: brak ojca, niskie dochody, brak
odpowiedniej grupy rówieśniczej,
przyjaźń z Tygryskiem
Ofiara praktyk żywieniowych matki
(tran)
KRZYŚ
W zasadzie bez klinicznych zaburzeń,
ale…
Całkowity brak rodzicielskiej opieki i
kontroli
Prawdopodobieństwo kłopotów
szkolnych
Zaburzenia identyfikacji płciowej
(rysunki)
mieszkaniec
Oś I
Oś II
Oś III
Oś IV
Puchatek
ADD, OCD
Upośledzenie
(bardzo mały
rozumek)
Otyłość,
napadowe
jedzenie
-
Prosiaczek
Uogólnione zab.
lękowe
-
Opóźniony rozwój
-
Kłapouchy
Dystymia
-
Traumatyczna
utrata ogonka
Kłopoty
mieszkaniowe
Królik
-
Osobowość
narcystyczna
-
-
Sowa
Dysleksja
-
-
Kłopoty
mieszkaniowe
Tygrysek
ADHD
-
-
-
Kangurzyca
-
-
-
Samotny rodzic,
bezrobotna,
nadopiekuńcza
Maleństwo
-
-
-
Brak
odpowiedniej
grupy
rówieśniczej
Krzyś
Zaburzenia
Identyfikacji płci
-
-
Brak opieki,
możliwe problemy
szkolne
KONCEPCJA ZDROWIA
PSYCHICZNEGO W UJĘCIU
POZNAWCZYM ELLISA
CZŁOWIEK ZDROWY
PSYCHICZNIE
:
Postępuje w zgodzie z własnymi potrzebami
stawiając je na pierwszym miejscu, ale
respektując potrzeby innych.
Stara się o dobry kontakt z innymi, kontakt z
ludźmi sprawia mu przyjemność.
Jest odpowiedzialny za własne życie i
autonomiczny.
Jest tolerancyjny – daje innym prawo do
błędów.
Akceptuje dwuznaczność i niejasność
Jest otwarty na zmiany, cechuje go giętkość
myślenia.
CZŁOWIEK ZDROWY
PSYCHICZNIE
:
Jest rozumowo obiektywny i racjonalny.
Jest zaangażowany w działanie – dąży do
lepszego życia.
Podejmuje ryzyko.
Akceptuje siebie w pełni i bezwarunkowo.
Jako dobrze przystosowany poszukuje
przyjemności doraźnej i przyszłej.
Akceptuje fakt, że perfekcjonizm jest wartością
niemożliwą do osiągnięcia.
Przyjmuje odpowiedzialność za własne
trudności.
GŁÓWNE PRZEJAWY BRAKU
ZDROWIA PSYCHICZNEGO
Potrzeba bycia kochanym przez
wszystkich i zawsze
Przekonanie, że jeśli poniosę
niepowodzenie, to jest to katastrofa,
nie wolno mi więc do tego dopuścić
Przekonanie, że ludzkie szczęście nie
zależy ode mnie, mogę tylko czekać
Przekonanie, że człowiek jest
niewolnikiem swoich emocji