Postępowanie przed 

sądem pierwszej 

instancji

dr Wojciech Jasiński
Postępowanie karne – 
SNP(w)
Rok akademicki 
2010/2011

Rozprawa główna

Czynności 

przygotowawcze do 

rozprawy głównej

1) Przepis  art.  348  KPK  nakazuje  wyznaczyć  i 

przeprowadzić 

rozprawę 

bez 

nieuzasadnionej zwłoki. 

2) Wyznaczenie składu orzekającego (art. 351 

KPK)

a) Zasada: metoda chronologiczno-alfabetyczna
b) Wyjątkowo: losowanie

3) 

Rozstrzygnięcie 

w 

przedmiocie 

dopuszczenia   dowodów (art. 352 KPK)

4) Możliwe 

jest 

przeprowadzenie 

tzw. 

posiedzenia  przygotowawczego  (art.  349 

KPK)

Czynności 

przygotowawcze do 

rozprawy głównej

5) Wydanie przez prezesa sądu 

(przewodniczącego wydziału, innego 

upoważnionego sędziego) zarządzenia o 

wyznaczeniu rozprawy (art. 350 § 1 KPK).

Ma ono charakter pisemny i wskazuje się w nim:
 a)  sędziego albo członków składu orzekającego, 
 b)  dzień, godzinę i salę rozprawy, 
 c)  strony i inne osoby, które należy wezwać na 

rozprawę lub zawiadomić o jej terminie, 

d) inne czynności konieczne do przygotowania 

rozprawy (np. sprowadzenie świadka pozbawionego 

wolności, wyznaczenie oskarżonemu obrońcy z 

urzędu).

Czynności 

przygotowawcze do 

rozprawy głównej

Pomiędzy doręczeniem zawiadomienia 

(wezwania) a terminem rozprawy 

głównej powinno upłynąć co najmniej 7 

dni!

W razie niezachowania tego terminu w 

stosunku do oskarżonego lub jego 

obrońcy rozprawa na ich wniosek, 

zgłoszony przed rozpoczęciem 

przewodu sądowego, ulega 

odroczeniu.

ROZPRAWA GŁÓWNA 

Etapy rozprawy głównej:
1) Wywołanie sprawy
2) Rozpoczęcie rozprawy (od wywołania 

sprawy do odczytania aktu oskarżenia)

3) Przewód sądowy (od odczytania aktu 

oskarżenia do zamknięcia przewodu 

sądowego)

4) Głosy stron
5) Wyrokowanie (od udania się na naradę, 

przez głosowanie do ogłoszenia wyroku)

Obecność stron na 

rozprawie głównej

1)Oskarżony

a) W trybie zwyczajnym 

-

co do zasady obowiązkowa

-

wyjątki – art. 376, 377 KPK oraz 375 par. 2 i 
390 par. 2 KPK a także art. 419 par. 1 KPK

b) W trybie uproszczonym 

(przyspieszonym) – nieobowiązkowa 
(por. jednak art. 480 KPK)

Obecność stron na 

rozprawie głównej

2) 

Obrońca oskarżonego

a) W przypadku obrony obligatoryjnej – 

obowiązkowa

b) W pozostałych sytuacjach 

niestawiennictwo obrońcy z wyboru (z 
urzędu) nie musi tamować biegu 
rozprawy. 

Obecność stron na 

rozprawie głównej

3)  Oskarżyciel publiczny

a) Obecność prokuratora w trybie 

zwyczajnym jest obowiązkowa

b) Wymóg ten nie dotyczy 

nieprokuratorskich organów będących 
oskarżycielem publicznym

c) W trybie uproszczonym 

(przyspieszonym) niestawiennictwo 
oskarżyciela nie tamuje toku rozprawy 
(art. 477 KPK). 

Obecność stron na 

rozprawie głównej

3)  Oskarżyciel posiłkowy, powód 

cywilny, ich pełnomocnicy

a)

Brak obowiązku obecności na rozprawie głównej 
(chyba, że obecność na rozprawie wynika z 
konieczności przesłuchania w charakterze 
świadka)

b)

W  razie  niestawiennictwa  powoda  cywilnego  do 
chwili  rozpoczęcia  przewodu  sądowego,  sąd 
pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania, 
chyba  że  powód  złożył  wniosek  o  rozpoznanie 
pomimo jego nieobecności (art. 383 KPK)

Przebieg rozprawy 

głównej

1)

Jawność  (zewnętrzna)  rozprawy 

głównej

a)

Rozprawa  jest  co  do  zasady  jawna 

(poza naradą i głosowaniem)

b)

Bezwzględnie  jawne  jest  zawsze 

ogłoszenie wyroku

c)

Pozostała  część  rozprawy  może 

odbywać się z wyłączeniem jawności

* zauważ, że posiedzenia sądu w przeciwieństwie do rozprawy nie 

są jawne (w aspekcie zewnętrznym)

Przebieg rozprawy 

głównej

1)

Jawność 

(zewnętrzna) 

rozprawy głównej

d)  Jawność  zewnętrzna  oznacza 

obecność 

publiczności 

na 

rozprawie  (zauważ  jednak,  że 

nie  każdy  ma  prawo  wstępu  na 

salę rozpraw)

e) 

Wyłączenie 

jawności 

może 

nastąpić w części lub w całości

Przebieg rozprawy 

głównej

1)

Jawność (zewnętrzna) rozprawy głównej

f) tzw. ekwiwalenty publiczności na rozprawie głównej:
- 

instytucja osób godnych zaufania (art. 361 § 1 

KPK),

- 

możliwość zezwolenia przez przewodniczącego 

składu orzekającego na udział wrozprawie 

osobom przez niego wskazanym (art. 361 § 3 

KPK), 

-

możliwość udziału w rozprawie osób 

powołanych do kierowania sądami i nadzoru 

nad działalnością administracyjną sądów (art. 

37 § 7 PrUSP), 

- 

jawność ogłoszenia wyroku (art. 364 § 1 KPK).

 

Ciągłość rozprawy 

głównej

1)

Ma  sprzyjać  realizacji  postulatu 

rozstrzygnięcia 

sprawy 

w 

rozsądnym 

terminie 

oraz 

umożliwić 

kompleksową 

i 

rzetelną 

ocenę 

materiału 

dowodowego

2)

Przewodniczący  powinien  dążyć 

do  tego, 

aby 

rozstrzygnięcie 

sprawy  nastąpiło  na  pierwszej 

rozprawie głównej (art. 366 par. 2 

KPK). 

 

Wyjątki od zasady 

ciągłości rozprawy 

głównej

PRZERWA

1)

Zarządzenie 

przewodniczącego

2)

Cel: sprowadzenie 

dowodu, dla 

wypoczynku lub z innej 

ważnej przyczyny

3)

Po przerwie 

postępowanie 

prowadzi się co do 

zasady w dalszym 

ciągu

ODROCZENIE

1)Postanowienie sądu
2)Zasadne w tych 

przypadkach, gdy 

przerwa byłaby 

niewystarczająca

3)Po przerwie 

postępowanie 

prowadzi się co do 

zasady w dalszym 

ciągu

Zasada bezpośredniości 

na rozprawie głównej

1)

Co 

do 

zasady 

dowody 

sprowadza się na rozprawę (art. 

395 KPK)

2)

Wyjątki:

a)

Możliwość 

przesłuchania 

świadka 

w 

miejscu 

jego 

zamieszkania  (art.  177  par.  2 

KPK)

b)

Zlecenie  dokonania  czynności 

dowodowych  sędziemu  składu 

orzekającego 

lub 

sądowi 

wezwanemu (art. 396 KPK) 

Zasada bezpośredniości 

na rozprawie głównej

3) 

Dowody 

powinny 

zostać 

przeprowadzone 

na 

rozprawie bezpośrednio

4)  Możliwe  jest  jednak  odstępstwo 

od tej zasady:

a)

Odczytanie 

protokołów 

wcześniej  przeprowadzonych 

czynności 

(ewentualnie 

innych dokumentów)

b)

Uznanie  treści  protokołów  za 

ujawnioną bez odczytywania

Tryb uproszczony

1)Zakres: sprawy, w których 

prowadzono dochodzenie (chodzi 
wyłącznie o legalne dochodzenie)

2)Odmienności w porównaniu do 

trybu zwyczajnego

a)

Odpis aktu oskarżenia doręczony może 
zostać razem z wezwaniem na rozprawę

b)

Wyłączenie orzeczenia w składzie 
trzyosobowym zawodowym

Tryb uproszczony

2) Odmienności w porównaniu do 

trybu zwyczajnego – cd.

c) Możliwe jest rozpoznanie sprawy w 

postępowaniu odwoławczym w składzie 
jednoosobowym (zarządzenie prezesa 
sądu odwoławczego)

d) Brak obowiązku udziału oskarżyciela w 

rozprawie 

e) Ograniczenie maksymalnego czasu 

trwania przerwy – 21 dni

Tryb uproszczony

3) Wyrok zaoczny
   Charakterystyczny rodzaj wyroku dla 

trybu uproszczonego (także możliwy do 

wydania w trybie prywatnoskargowym)

- Warunki wydania:
a) oskarżony, któremu doręczono 

wezwanie, nie stawił się na rozprawę 

główną, 

b) nie stawił się również jego obrońca
c) odczytanie  uprzednio  złożonych  przez 

oskarżonego wyjaśnień

Tryb uproszczony

3) Wyrok zaoczny

- Zaskarżanie:

Wyrok zaoczny doręcza się oskarżonemu. W 

terminie 7 dni od doręczenia odpisu wyroku 

zaocznego 

oskarżony 

może 

wnieść 

sprzeciw, w którym powinien usprawiedliwić 

swoją nieobecność na rozprawie. 
Może on połączyć ze sprzeciwem wniosek o 

uzasadnienie 

wyroku 

na 

wypadek 

nieprzyjęcia 

lub 

nieuwzględnienia 

sprzeciwu. 

•

 

Tryb uproszczony

3) Wyrok zaoczny
- Zaskarżanie:

Sąd  nie  uwzględni  sprzeciwu,  jeżeli  uzna 

nieobecność  oskarżonego  na  rozprawie  za 

nie 

usprawiedliwioną. 

Sąd 

rozstrzyga 

postanowieniem, na które służy zażalenie
Uwzględnienie sprzeciwu powoduje ponowne 

rozpoznanie sprawy.
Wyrok zaoczny traci moc, gdy oskarżony lub 

jego obrońca stawi się na rozprawę.

Orzekanie w przedmiocie 

środków zabezpieczających

1)

Prokurator skierował wniosek o 

zastosowanie tytułem środka 

zabezpieczającego przepadku (art. 323 

par. 3 KPK)

-

Sprawa kierowana jest na posiedzenie (art. 

339 par. 1 pkt 1 KPK)

-

Sąd postanowieniem uwzględnia wniosek 

lub nie uwzględnia go

-

Postępowanie w tej sprawie ograniczone jest 

wyłącznie do orzekania w przedmiocie 

przepadku (prokurator wcześniej umorzył 

postępowanie  a postanowienie w tej kwestii 

jest prawomocne– art. 323 par. 3 KPK)

Orzekanie w przedmiocie 

środków zabezpieczających

2) 

Prokurator  skierował  wniosek  o 

umorzenie 

postępowania 

i 

zastosowanie 

środka 

zabezpieczającego (art. 324 KPK)

-

Dotyczy  sytuacji,  w  których  podejrzany  jest 

niepoczytalny

-

Wniosek 

może 

dotyczyć 

każdego 

środka 

zabezpieczającego  orzekanego  w  stosunku  do 

osoby niepoczytalnej poza przepadkiem

-

Sąd  orzeka  co  do  zasady  na  rozprawie  a 

wyjątkowo na posiedzeniu (art. 354 pkt 2 KPK)

-

Nie  mają  zastosowania  w  tej  sprawie  przepisy  o 

oskarżycielu  posiłkowym,  a  powództwo  cywilne 

jest niedopuszczalne 

Orzekanie w przedmiocie 

środków zabezpieczających

2)

Prokurator  skierował  wniosek  o 
umorzenie 

postępowania 

i 

zastosowanie 

środka 

zabezpieczającego (art. 324 KPK)

-

Sąd  albo  uwzględnia  wniosek  w 
całości  (postanowieniem),  albo  też 
przekazuje  prokuratorowi  sprawę  do 
dalszego prowadzenia. Postanowienie 
to jest zaskarżalne przez strony