Leczenie uzupełniające nowotworów

narządu rodnego: chemioterapia,

radioterapia

Dr med. Juliusz Kobierski

Nowotwory złośliwe narządów płciowych

kobiet

• Rak szyjki macicy

• Rak błony śluzowej trzonu macicy

• Rak jajnika

• Rak sromu

• Rak pochwy

Rak jajnika - chemioterapia

• Pierwsza linia leczenia:

– paclitaxel (135mg/m2 w 24 godzinnym wlewie dożylnym

lub 175mg/m2 w 3 godzinnym wlewie)

– cisplatyna 75mg/m2 lub karboplatyna 5 – 6 AUC

• 6 cykli - co 21 dni każdy

Rak jajnika - chemioterapia

• Inne schematy leczenia:

– PC (cisplatyna i cyklofosfamid)
– PAC (cisplatyna , adriblastyna , cyklofosfamid)

• Druga linia leczenia

– Karboplatyna w monoterapii
– Epirubicyna w monoterapii
– Topotecan
– Caelyx (liposomalna doksorubicyna)
– Vepesid

• Chemioterapia dootrzewnowa (IPC)

Historia radioterapii w ginekologii

onkologicznej

• 1898 - odkrycie radu przez Marię i Piotra Curie
• 1901 - pierwsza terapeutyczna aplikacja radu -

Dantos i Bloch, Francja

• 1903 - pierwsze terapeutyczne aplikacje radu w

nieoperacyjnym raku szyjki macicy - Strebel,
Niemcy; Abbe, USA

• 1917 - 1926 - rozwój metod klinicznych

pozwalających na rutynowe leczenie raka szyjki
macicy i raka trzonu macicy, Francja, Szwecja

Historia radioterapii w ginekologii

onkologicznej

• 1938 - wprowadzenie podstaw rozkładu dawki w

obszarze napromienianym w brachyterapii - Todd
i Meredith, Manchester

• 1934 - 1941- opracowanie techniki brachyterapii

dla raka trzonu macicy - Heyman, Sztokholm

• 1940 -1960 - wprowadzenie do brachyterapii

sztucznych izotopów promieniotwórczych

– 1953 - wprowadzenie terminu „afterloading”

• 1960 - rozwój technik komputerowych,

nowoczesne metody planowania i dozymetrii

Lokalizacja źródła promieniowania

• Teleterapia - napromienianie wiązkami

zewnetrznymi

– urządzenia produkujące promieniowanie (X i e)
– izotop kobaltu umieszczony w urządzeniu do teleterapii -

tzw. bomba kobaltowa (gamma)

• Brachyterapia - źródło promieniowania w

bezpośrednim kontakcie z chorym

– śródtkankowa (interstitial) - źródło promieniowania

umieszczone jest bezpośrednio w obrębie guza
nowotworowego

– śródjamowa (endocavitary) - źródło promieniowania

umieszczone jest w bezpośrednim sąsiedztwie nowotworu

Zastosowanie radioterapii w nowotworach

narządów płciowych kobiety

Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy

teleterapia i brachyterapia

• metoda samodzielna
• metoda uzupełniająca po leczeniu

operacyjnym

Zastosowanie radioterapii w nowotworach

narządów płciowych kobiety

Rak jajnika
Rak sromu

teleterapia

• metoda uzupełniająca po leczeniu operacyjnym

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Teleterapia

Obszar napromieniany

• cała macica lub loża po usuniętym narządzie
• 2/3 górne pochwy, a w wybranych przypadkach

cała pochwa

• cała miednica
• węzły chłonne miednicy z włączeniem węzłów

biodrowych wspólnych

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Teleterapia

Energia promieniowania

• Fotony o wysokiej energii tj. od 6MeV do 25MeV

(przyspieszacz liniowy)

• Promieniowanie gamma kobaltu 60 o energii

1,25MeV

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Teleterapia

Techniki napromieniania

• 2 pola przeciwstawne równoległe
• 4 pola ustawione prostopadle do siebie tzw. box

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Dawki

• Zgodnie z zaleceniami Raportu Numer 38 ICRU

dawka zaabsorbowana w obszarze
napromienianym powinna wynosić 60,0 Gy

• Dawka jest sumą dawki z teleterapii i

brachyterapii.

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Teleterapia

Dawki tolerancyjne dla narządów

krytycznych

• pęcherz moczowy

50 - 55 Gy

• odbytnica

50 - 55 Gy

• jelita

45 - 50 Gy

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Brachyterapia

Cel

• podanie dawki 60 Gy do obszaru całej macicy

z marginesem określonego przez tzw. izodozę

referencyjną (reference isodose) mająca kształt

gruszki (pear shape)

• lub podanie dawki referencyjnej do następujących

miejsc

– punkty A po obu stronach
– punkty B po obu stronach
– ściany kostne miednicy
– węzły chłonne miednicy

Aplikatory do brachyterapii

rak szyjki macicy

• do leczenia zmian w macicy i pochwie składaja się

z sondy domacicznej i aplikatorów dopochwowych

rak trzonu macicy

• specjalny aplikator domaciczny i aplikatory

dopochwowe

wszystkie przypadki pooperacyjne

• aplikatory dopochwowe

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Brachyterapia

Źródła promieniowania

• cez 137
• iryd 192
• kobalt 60

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Brachyterapia

Moc dawki

w zależności od rodzaju zastosowanego izotopu

możemy uzyskać różną ilość promieniowania w

jednostce czasu w danym punkcie (moc dawki)

• LDR - low dose rate -

0,4 - 2,0 Gy/godz

• MDR - medium dose rate - 2,0 - 12,0Gy/godz
• HDR - high dose rate -

dawka wyższa od

12,oGy/godz , tzn. od

0,2Gy/min; zwykle

dawka 2,5Gy/min

• PDR - pulse dose rate

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Wyniki leczenia i powikłania

Zależą od:

• stopnia zaawansowania klinicznego
• wielkości zmiany nowotworowej
• wieku i stanu ogólnego chorej
• geometrii narządów miednicy
• podanej dawki całkowitej
• mocy dawki
• czasu leczenia
• właściwego planowania i dokładnego

przeprowadzenia leczenia

Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy

Rak pochwy

Powikłania

Powikłania pęcherzowe

• rak szyjki macicy I - IIA

3% - 5%

• rak szyjki macicy IIB - III

10% - 15%

• rak trzonu macicy

1% - 5%

Powikłania rectalne

• rak szyjki macicy

3% - 10%

• rak trzonu macicy

5% - 15%

Rak jajnika

• Metodą z wyboru jest leczenie chirurgiczne

uzupełnione chemioterapia

• Radioterapia ma zastosowanie jedynie

–

w wybranych przypadkach w II stopniu

zaawansowania klinicznego - leczenie
radykalne

– postępowanie paliatywne

Rak jajnika

Obszar napromieniany

• cała miednica z objęciem węzłów biodrowych

wspólnych

Energia promieniowania

• Fotony o wysokiej energii tj. od 6MeV do

25MeV (przyspieszacz liniowy)

• Promieniowanie gamma kobaltu 60 o energii

1,25MeV

Rak jajnika

Techniki napromieniania

• 2 pola przeciwstawne równoległe
• 4 pola ustawione prostopadle do siebie tzw. Box

Dawki

• 45 - 50 Gy/25 fr

Rak sromu

• Metodą z wyboru jest leczenie chirurgiczne
• Rola radioterapii jest ograniczona

– leczene uzupełniajace po operacyjnym usunięciu

węzłów chłonnych wg wskazań

– leczenie w przypadkach, w których leczenie

chirurgiczne nie może być przeprowadzone

– radiochemioterapia w przypadkach zaawansowanych

i nieoperacyjnych

– radiiochemioterapia przedoperacyjna w przypadkach

miejscowo zaawansowanych

• Teleterapia - dobór parametrów (obszar,

energia technika, dawki) indywidualny