Wprowadzenie do problematyki

autyzmu

Wykład 7, 8 i 9:

Terapia osób z autyzmem

Dr Monika Suchowierska

[e-mail].

pl



Najnowsze dane epidemiologiczne donoszą, iż
częstość występowania ASD to 1 na 88 osób.



Skutki ASD są najczęściej poważne i
długotrwałe.



Dzieci z ASD potrzebują o wiele więcej
wsparcia i oddziaływań terapeutycznych niż
dzieci z innymi zaburzeniami.



Konieczność pomocy najczęściej jest
kontynuowana w dalszych latach życia osoby z
ASD.



Poziom stresu doświadczany przez rodziny
osób z autyzmem jest większy niż ten
doświadczany przez rodziny dotknięte
innym zaburzeniem.



Koszt opieki w USA nad osobą autystyczną
w ciągu jej życia szacuje się na 3 200 000
USD.



Dramatyczna potrzeba niesienia pomocy
dzieciom i osobom z autyzmem.



Mimo, iż opracowanie efektywnych
oddziaływań jest trudnym zadaniem,
ponad 50 letnie doświadczenie i badania
naukowe pokazują, iż najbardziej
efektywną terapią jest terapia oparta na
założeniach stosowanej analizy
zachowania (ABA).



ABA jest zatem rekomendowaną metodą
oddziaływań w pracy z osobami z ASD.



Niestety, ASD jest także „magnesem” dla
szarlatańskich poczynań i niesprawdzonych metod
oddziaływań.



Około 1/3 nowo-zdiagnozowanych dzieci z ASD jest
poddawane takim oddziaływaniom (do 75% w
czasie procesu terapeutycznego).



Najczęściej stosowanymi metodami o
niepotwierdzonej naukowo efektywności są:



Terapie sensoryczno-motoryczne (SI, AIT)



Terapie bazujące na budowaniu relacji (GT)



Oddziaływania medyczne i biomedyczne (diety,
suplementy)



Dlaczego niesprawdzone oddziaływania są tak
popularne?



Poważne skutki na rodzinie motywują rodziców do
jakiegokolwiek działania



Pozorna „normalność” (np. fizyczna lub poznawcza)
dziecka z autyzmem niesie nadzieję na szybkie
wyleczenie



Heterogeniczność populacji wpływa na fakt, iż sukces
niektórych jednostek jest wiązany z przypadkowo
wprowadzanymi oddziaływaniami



Niepełna wiedza na temat autyzmu, a zwłaszcza jego
przyczyn, prowadzi do wielu hipotez dotyczących
etiologii i opartych na nich terapii



Rozpowszechnienie informacji w Internecie



Źródło zarobku



Termin „terapia” początkowo był wykorzystywany
tylko w naukach medycznych



Kargul (1977) przedstawił ten termin w szerszym
kontekście



Wszelkie działania zmierzające do modyfikacji
funkcjonowania pacjenta



Obecnie



Wszelkie oddziaływania psychologiczne na człowieka
mające na celu przynieść mu ulgę, złagodzić trudności w
radzeniu sobie z problemami, pomóc w przeżywaniu
anomalii myślenia, emocji czy zachowania



Terapia to działania zmierzające ku jak
najlepszemu przystosowaniu jednostki do
optymalnego uczestnictwa w życiu
społecznym



Szerszy termin niż korekcja (poprawianie),
reedukacja (terapia pedagogiczna
nastawiona na trudności w uczeniu się),
rewalidacja (usprawnianie zaburzonych
funkcji rozwojowych i intelektualnych)



Podstawowe założenia terapii dla osób z

autyzmem:



Intensywność interwencji



Działanie w triadzie



Ustrukturyzowanie



Odniesienie do realnych sytuacji



Powtarzanie



Skupienie uwagi na strukturze i podawanych

informacjach



Zastosowanie uczonych umiejętności



Współpraca z osobami w środowisku dziecka



Brak jednego modelu terapeutycznego dla

wszystkich dzieci

Jaka terapia?



Pożądane charakterystyki wg. Dawson i Osterlink
(1996)



Efektywność



Wczesna interwencja



Zindywidualizowanie terapii



Wyraźna struktura otoczenia



Ciągłość, kompleksowość, i intensywność oddziaływań



Zastosowanie teorii uczenia się



Terapia prowadzona w środowisku naturalnym



Włączanie rodziny do pracy z dzieckiem



Integracja dziecka z rówieśnikami



Odpowiednio przygotowane kurikulum



Ważne aspekty:



Indywidualne podejście



Systemowe podejście



Uświadomienie ograniczonego wsparcia



Trudności w koordynowaniu działań
terapeutycznych prowadzonych przez różne
instytucje

Standardy oddziaływań



Nauka



Testowanie hipotez



Dokładne określanie tego co badamy



Pomiary — bezpośrednie, dokładne, rzetelne,
obiektywne



Eksperymenty wykluczające inne wyjaśnienia
danego zjawiska



Stwierdzenia, zalecenia bazujące na danych



Replikacja



Pseudonauka



Stwierdzanie nadzwyczajnej efektywności
niepoparte obiektywnymi danymi



Łatwe, szybko oddziaływujące, „magic bullet”



Nowe = dobre



Raporty pojedynczych osób



Minimalizowanie ryzyka



Informacje przekazywane broszurkach,
gazetkach popularnych lub warsztatach (nie
publikacjach naukowych)



Antynauka



Odrzucenie metod naukowych



Każda perspektywa jest ważna



Subiektywne odczucia są równe z
obiektywnymi faktami



Nie ma obiektywnej rzeczywistości, wszystko
może być interpretowane przez daną osobę
(Green 1998)

Podsumowanie

PSEUDONAUK
A

NAUKA

ANTYNAUKA

S

TA

N

D

A

R

D

Y

O

D

D

Z

IA

ŁY

W

A

Ń



Metody oparte na dowodach/poparte
empirycznie



Dowód???



„Każdy wydawał się zgadzać z Sokratesem, że
sprawiedliwość jest dobra, ale panował całkowity brak zgody
co do definicji sprawiedliwości” (Kazdin, 1996, str. 216)



Skuteczność eksperymentalna



Poziomy dowodów



Dobrze potwierdzona



Przypuszczalnie skuteczna



Eksperymentalna



Skuteczność rzeczywista

Zalecenia dotyczące terapii osób z

autyzmem



Zalecenia pochodzą z następujących źródeł:



Matson et al. (1996)



Smith (1996, 1999)



NY State Department of Health (1999)



Ellis, Singh, & Ruane (1999)



Dawson & Watling (2000)



Romanczyk, Arnstein, Soorya, & Gillis (2003)



Carr & Firth (2005)



Levy & Hyman (2005)



Jacobson, Foxx, & Mulick (2005)



Malone, Gratz, Delaney, & Hyman (2006)



Myers, Johnson, & Council on Children with Disabilities (2007)



Association for Science in Autism Treatment (

http://www.asatonline.org/resources/autismtreatments.htm

as

of December 11, 2007)



National Autism Center



National Standards Report (2009)



Raport prezentujący w kompletny sposób informacje
dotyczące jakości dowodów naukowych dotyczących wielu
oddziaływań terapeutycznych i edukacyjnych dla osób z
autyzmem



Efektywność może być najlepiej oceniona poprzez analizę
wyników badań naukowych dotyczących danego
oddziaływania



Powody powstania raportu: 1) przedawnienie się
poprzednio przygotowanych wytycznych dla terapii osób z
autyzmem (1999, 2001), 2) uwzględnienie szerszej grupy
osób z ASD, 3) lepsze metody ewaluacji jakości dowodów
naukowych



Raport zawiera publikacje z lat 1957-2007
i dotyczy oddziaływań edukacyjno-
terapeutycznych dla osób z ASD poniżej 22
r.ż.



Systematyczny przegląd publikacji z
czasopism naukowych (peer-reviewed)



25 ekspertów oceniających opublikowane
badania



775 publikacji



Ocena (skala 0-5) jakości dowodów naukowych pod
względem:



Planu eksperymentalnego



Pomiaru zmiennej zależnej



Pomiaru zmiennej niezależnej



Pewności diagnozy uczestników badania



Generalizacji efektów interwencji



Dodatkowo oceniano wpływ interwencji jako:



Efektywny



Nieefektywny



Szkodliwy



Nieznany



775 artykułów podzielono na 38 grup, wg rodzaju
oddziaływań

1.

Academic Interventions

2.

Antecedent Packages

3.

Auditory Integration Training

4.

Augmentative and Alternative Communication Device
(AAC)

5.

Behavioral Package

6.

Cognitive-behavioral Package

7.

Comprehensive Behavioral Treatment for Young
Children

8.

Developmental Relation-based Treatment

9.

Exercise

10.

Exposure Package

11.

Facilitated Communication

12.

Gluten- and Casein-free Diet

13.

Imitation-based Interactions

14.

Initiation Trainig

15.

Joint Attention Intervention

16.

Lanugage Training (production)

17.

Lanugage Training (production and understanding)

18.

Massage/touch Therapy

19.

Modeling

20.

Multi-component Package

21.

Music Therapy

22.

Naturalistic Teachning Strategies

23.

Peer-training Package

24.

Peer-mediated Instructional Arrangement

25.

Picture Exchange Communication System (PECS)

26.

Pivotal Response Treatment

27.

Reductive Package

28.

Schedules

29.

Scripting

30.

Self-management

31.

Sensory Integrative Package

32.

Sign Instruction

33.

Social Communication Intervention

34.

Social Skills Package

35.

Story-based Intervention Package

36.

Structured Teaching Approach

37.

Technology-based Treatment

38.

Theory of Mind Training



Publikacje oceniano pod względem 14 celów,
które podzielono na dwie grupy



Uczenie nowych umiejętności



Redukowanie zachowań zakłócających



Uczenie nowych umiejętności (10 celów)



Umiejętności akademickie



Komunikacja



Umiejętności poznawcze



Umiejętności społeczne



Umiejętności uczenia się



Umiejętności z zakresu motoryki dużej i małej



Umiejętności związane z samodzielnością i
byciem niezależnym



Umiejętności zabawy



Umiejętności samo-regulacji



Umiejscowienie w systemie oświaty



Redukowanie zachowań zakłócających



Ogólne symptomy



Zachowania trudne



Sztywne wzorce zachowań i zainteresowań



Samoregulacja emocjonalna



Rezultaty



11 rodzajów oddziaływań zaliczono do
USTANOWIONYCH



Pakiety strategii proaktywnych (Antecedent Package) (99)



Pakiety behawioralne (Behavioral Package) (231)



Wczesna Intensywna Terapia Behawioralna (Comprehensive
Behavioral Treatm. for Young Children) (22)



Interwencja oparta na kształtowaniu pola wspólnej uwagi
(Joint Attention Intervention) (6)



Modeling (Modeling) (50)



Uczenie Incydentalne (Naturalistic Teaching Strategies) (32)



Pakiety interwencyjne wdrażane przez rówieśników (Peer
Training Package) (33)



Trening umiejętności kluczowych (Pivotal Response
Treatment) (14)



Plany aktywności (Schedules) (12)



Techniki uczące samokontroli (Self-management) (21)



Pakiety historyjek społecznych (Story-based
Intervention Package) (21)



Mniej niż 30% oddziaływań zaliczono do grupy
USTANOWIONYCH



Dwie trzecie rodzajów terapii w grupie
USTANOWIONYCH wywodzą się stricte z podejścia
behawioralnego



Z pozostałej części, 75% to terapie, które u swoich
podstaw mają założenia podejścia behawioralnego

Takie wyniki świadczą o fakcie, iż

oddziaływania behawioralne mają

najsilniejsze poparcie naukowe jeśli chodzi o

ich efektywność.



Ale…



Wiemy, że nie wszystkie osoby z ASD odpowiadają
tak samo dobrze na oddziaływania behawioralne



Wiemy, że oddziaływania behawioralne nie wpływają
tak samo na wszystkie sfery funkcjonowania



Należy brać pod uwagę predyktory takie jak IQ
oraz poziom wyjściowy umiejętności językowych



Należy odwołać się do literatury, względem
efektów dotyczących poszczególnych
umiejętności, populacji



Pakiety Strategii Proaktywnych, Pakiety
Behawioralne i Wczesna Intensywna
Terapia Behawioralna były skuteczne w
niwelowaniu deficytów w przynajmniej 50%
celów.



Pakiety Behawioralne były skuteczne w
zmniejszaniu nadmiarów behawioralnych w
przynajmniej 75% celów.



Inne oddziaływania z grupy ustanowionych
były skuteczne w mniejszej liczbie celów.



Korzystne wyniki zostały uzyskane dla
100% celów (uczenie nowych umiejętności
i redukcja zachowań zakłócających) dzięki:



Pakietom Behawioralnym

lub/i



Wczesnej Intensywnej Terapii Behawioralnej



Pakiety Behawioralne były efektywne w
przypadku wszystkich grup wiekowych.



Pakiety Strategii Proaktywnych, Wczesna
Intensywna Terapia Behawioralna, Modeling,
Techniki Uczące Samokontroli były efektywne
w przypadku 66% grup wiekowych.



Uczenie Incydentalne było efektywne w
przypadku 50% grup wiekowych.



Tylko Pakiety Behawioralne były skuteczne
dla młodych osób dorosłych.



Pakiety Behawioralne, Wczesna
Intensywna Terapia Behawioralna,
Interwencja oparta na kształtowaniu pola
wspólnej uwagi, Modeling, Uczenie
Incydentalne, Pakiety interwencyjne
wdrażane przez rówieśników były
efektywne w przypadku większość
kategorii diagnostycznych.



22 rodzajów oddziaływań zaliczono do
OBIECUJĄCYCH



Komunikacja alternatywna i wspomagająca (Augmentative
and Alternative Communication Device) (14)



Pakiety terapii poznawczo-behawioralnej (Cognitive
Behavioral Intervention Package) (3)



Terapia bazująca na relacji (Developmental Relationship-
based Treatment) (7)



Ćwiczenia fizyczne (Exercise) (4)



Pakiety terapii ekspozycyjnej (Exposure Package) (4)



Interakcje bazujące na imitacji poprzez dorosłego
(Imitation-based Interaction) (6)



Trening rozpoczynania interakcji (Initiation Training) (7)



Trening kompetencji językowych (Language Training
-Production) (13)



Trening kompetencji językowych (Language Training -
Production & Understanding) (7)



Terapia poprzez dotyk (Massage/Touch Therapy) (2)



Pakiety eklektyczne (Multi-component Package) (10)



Muzykoterapia (Music Therapy) (6)



Nauczanie z wykorzystaniem rówieśników (Peer-
mediated Instructional Arrangement) (11)



Picture Exchange Communication System (13)



Pakiety redukcyjne (Reductive Package) (33)



Skrypty (Scripting) (6)



Język migowy (Sign Instruction) (11)



Interwencje opierające się na komunikacji społecznej
(Social Communication Intervention) (5)



Trening umiejętności społecznych (Social Skills
Package) (16)



Nauczanie ustrukturyzowane (Structured Teaching)
(4)



Interwencje opierające się na nowej technologii
(Technology-based Treatment) (19)



Interwencja opierająca się na teorii umysłu (Theory of
Mind Training) (4)



5 rodzajów oddziaływań zaliczono do
NIEUSTANOWIONYCH



Uczenie umiejętności akademickich (Academic
Interventions) (10)



Trening słuchowy (Auditory Integration Training) (3)



Ułatwiona komunikacja (Facilitated
Communication) (5)



Dieta bezglutenowa i bezkazeinowa (Gluten- and
Casein-Free Diet) (2)



Integracja Sensoryczna (Sensory Integrative
Package) (7)



Rekomendacje bazujące na wynikach raportu



Terapia powinna opierać się na oddziaływaniach z
grupy USTANOWIONYCH



Oddziaływania z grupy OBIECUJĄCYCH nie powinny
być wdrażane na początku procesu
terapeutycznego i mogą być wprowadzone jako
wspomagające oddziaływania z grupy
USTANOWIONYCH



Oddziaływania z grupy NIEUSTANOWIONYCH nie
powinny być wdrażane do momentu uzyskania
danych na temat ich efektywności lub szkodliwości



Lista terapii SUMMARY 25092010.doc



Terapie sensoryczne



Integracja sensoryczna



Trening słuchowy



Integracja sensoryczna



Założenie, że trudności osób z autyzmem są związane z
zaburzeniami odbioru zmysłów



Stymulacja zmysłów



Ćwiczenia wzrokowo-ruchowe: np. wodzenie wzrokiem,
rozpoznawanie kształtów, wodzenie palcem



Ćwiczenia zmysłu węchu i smaku



Ćwiczenia stymulujące różne obszary ciała



Ćwiczenia zmysłu równowagi



Brak danych informujących o skuteczności tych
oddziaływań



Bardzo popularne oddziaływania – 80% OT raportuje
wykorzystanie SI w pracy z dziećmi z autyzmem



Grupa Autism Speaks donosi w 2008 r., że
Integracja sensoryczna jest częściej stosowana
niż ABA



Wysokie koszta: od 30 do 160 USD/godz.



Koszt roczny za dwie sesje jedno-godzinne w
tygodniu to 16 500 USD



Trening słuchowy



W roku 2002 grupa robocza American Speech
and Hearing Association Work Group on AIT
wydała orzeczenie mówiące że badania nad
efektywnością treningu słuchowego nie
pozwalają na rekomendowanie tej praktyki w
pracy audiologów i terapeutów mowy
(logopedów)



Pośrednie negatywne skutki uboczne:
przerwanie efektywnych oddziaływań, koszt.



Diety



Hipoteza „nieszczelnego jelita”, przez które
przedostają się niecałkowicie rozłożone
elementy pokarmów zawierających kazeinę
(białko znajdujące się w produktach mlecznych) i
gluten (białko znajdujące się w zbożach);
elementy te tworzą peptydy i przedostają się do
mózgu utrudniając pracę neuroprzekaźników



Skutki uboczne medyczne (niedożywienie) i
behawioralne (zachowania trudne mające na
celu pozyskanie jedzenia innego niż dietetyczne)

Rodzaje podejść



Dwa główne rodzaje podejść



Monoterapeutyczne- zakładające stosowanie
wyłącznie jednej metody terapii i nie łączenie
jej z innymi opcjami terapeutycznymi czy też
ich elementami



Eklektyczne– z definicji zakładające łączenie
elementów kilku podejść terapeutycznych w
obrębie programu jednego dziecka



Szkolnictwo specjalne w Polsce



„Termin pragmatyczny eklektyzm opisuje filozofię bazującą na
metodach i pomysłach z różnorodnych i szerokich źródeł
efektywnych opcji terapeutycznych. Charakteryzuje go otwartość na
nowe idee. Nacisk w tym podejściu położony jest na indywidualne
potrzeby danej osoby z autyzmem, w danym czasie, w danym
miejscu, w określonych okolicznościach, zamiast stosowania jednej
opcji... Eklektyzm wykorzystuje postulaty: biochemików,
psychologów i pedagogów... Terapeuci powinni mieć dostęp do
wiadomości o wszystkich metodach (eklektyzm). Wspólną cechą
wszystkich metod jest to, że mogą być one efektywne. Nie oznacza
to, że każdy terapeuta powinien mieć osobiste doświadczenie w
realizacji każdej z metod, ale powinien wiedzieć, jakie metody
związane są z podmiotem jego pracy, jaka jest ich efektywność, w
jakim kontekście się je stosuje, oraz z jaką intensywnością pracy
wiąże się ich wprowadzenie”

(Holland B., Pragmatic Eclecticsm, w: ”Therapeutic Approaches to

Autism: Research & Practice”, The College of St. Hild and St.Bede, University of Durham, 1991 r.)



N. Grzegorczyk-Dłuciak 2006, Jaka terapia? Rozważania nad etycznym wymiarem pracy nauczyciela pracującego z osobami z autyzmem. „Krok za krokiem".
Periodyk informacyjny Polskiego Stowarzyszenia Terapii Behawioralnej nr 2, s. 7).

Eklektyzm



Eklektyzm,

połączenie środków

formalnych i

treściowych,

zaczerpnięte z innych stylów

,

kręgów twórczych,

dające efekt kompilacji i

dalekie od spójnej całości.



Eklektyzm filoz.

łączenie w jedną (zazw.

niespójną) całość teorii, koncepcji, pojęć i tez,
wybranych z różnych kierunków

filoz., systemów,

doktryn (por.

synkretyzm

); plast. tendencja

łączenia różnych elementów formy i treści innych
epok i kierunków art.,

nie prowadząca do nowej

syntezy; twórczość kompilacyjna, nieoryginalna.

Czy więcej znaczy lepiej?



Problemy



Z punktu widzenia Rodzica



Logistyka



Dezorientacja



Z punktu widzenia Badacza



Badania naukowe



Intensywna terapia behawioralna jest bardziej
efektywna niż intensywna terapia eklektyczna

A comparison of intensive behavior

analytic and eclectic for young

children with autism

Jane Howard

Coleen Sparkman

Howard Cohen

Gina Green

Harold Stanislaw



61 dzieci z diagnozą autyzmu lub PDD-NOS



Skierowane przez State of California of
Developmental Services (regionalne centrum
pomocy)



Kryteria: diagnoza autyzmu lub PDD-NOS przed 4
rokiem życia; rozpoczęcie terapii oferowanej przez
badaczy przed 4 rokiem życia; język angielski jako
pierwszy język używany w domu; żadnych innych
medycznych problemów zdrowotnych; wcześniejsza
terapia nie powinna przekroczyć 100 godzin.



3 grupy badawcze:
-> IBT (intensive behavioral treatment) -

wczesna intensywna terapia behawioralna (29

dzieci),
-> AP (autism programming) – program

edukacyjny dla dzieci z autyzmem

przeprowadzany w klasach specjalnie do tego

przygotowanych (16 dzieci),
-> GP (generic programming) – ogólny program

edukacyjny dla dzieci z różnymi diagnozami np.

z upośledzeniem umysłowym, autyzmem (16

dzieci)

IBT



Dzieci poniżej 3 lat- 25-30 godzin terapii 1:1 w
tygodniu, dzieci powyżej 3 lat- 35-40 godzin
terapii 1:1 w tygodniu



Terapia: metoda wyodrębnionych prób,
uczenie sytuacyjne, procedury i techniki
behawioralne



Zespół: 4-5 terapeutów (studenci ostatnich lat)
pracujących z danym dzieckiem 6-9 godzin w
tygodniu każdy oraz superwizor (posiadający
certyfikat analityka zachowania)

AP



25-30 godzin terapii 1:1 lub 1:2



Terapia- wiele metod np. metoda
wyodrębnionych prób, PECS, integracja
sensoryczna, plan zajęć (na postawie
TEACCH), zajęcia w kółeczku, zajęcia
muzyczne



Zespół: nauczyciel nadzorujący pracę 4-8
nauczycieli wspomagających w każdej
klasie

GP



15 godzin terapii 1:6 w tygodniu w klasach
z dziećmi o różnych diagnozach



Terapia: prowadzona w miejscowych
klasach specjalnych, terapia rozwojowa,
nacisk na ekspozycję językową, zabawę i
doświadczenia sensoryczne



Zespół: nauczyciel, który posiada
kwalifikacje w nauczaniu specjalnym oraz
1-2 nauczycieli wspomagających



Pierwsze badania przed rozpoczęciem terapii,
drugie badanie po 14 miesiącach terapii.



Obszary funkcjonowania wzięte pod uwagę w badaniu:
- zdolności poznawcze- IQ
- umiejętności niewerbalne
- język receptywny i ekspresyjny
- zdolności adaptacyjne (komunikacja, zaradność,
umiejętności społeczne, umiejętności motoryczne)



Przed rozpoczęciem terapii nie
obserwowano, statystycznie istotnych różnic
pomiędzy trzema grupami



Po 14 miesiącach terapii:
- grupa IBT osiągała znacznie wyższe
wyniki we wszystkich badanych obszarach
funkcjonowania w porównaniu z grupami AP
i GP
- nie zaobserwowano statystycznie istotnych
różnic pomiędzy dziećmi w grupach AP i GP

Badacze porównali także postępy indywidualne:



IBT- u 13 dzieci (44%) poziom inteligencji wzrósł

o jedno odchylenie standardowe z poniżej normy

(85 lub niżej) do normy rozwojowej (85 lub wyżej);

zaś u 3 dzieci których IQ przed terapią był w

normie (84, 89, 97), zaobserwowano wzrost IQ o

jedno odchylenie standardowe (122, 114, 102)



AP- u 2 (12%) dzieci zaobserwowano wzrost IQ z

poniżej normy do normy rozwojowej



GP- u 3 (18%) dzieci zaobserwowano wzrost IQ z

poniżej normy do normy rozwojowej; zaś u 2 dzieci

których IQ przed terapią był w normie,

zaobserwowano spadek IQ (z 91 do 77 i z 89 do

85)



Największe różnice zostały stwierdzone w
tempie nabywania umiejętności
językowych



Mowa bierna



IBT- przed 93% poniżej normy, po – 72% normalne tempo



AP, GP- przed 100% poniżej normy, po – 18% i 12%
normalne tempo



Mowa czynna



IBT – przed 100% poniżej normy, po – 68% normalne tempo



AP, GP – przed 100% poniżej normy, po – 12%i 6%
normalne tempo

Czy możemy pozwolić anegdotom,

studiom przypadku i pseudo-

badaniom wpływać na decyzje

rodziców w kwestii terapii ich dzieci?

Goldstein, 2000



Co należy robić?



Opierać się „kuszącym” ofertom pseudo-
naukowym



Wymagać odpowiedzialności, sprawozdawczości
i obiektywnych danych



Być sceptycznym przy ocenianiu oddziaływań



Popierać metody naukowe i korzystać z tego
typu oddziaływań



Zdobywać informacje z odpowiednich źródeł



Odzywać się jeśli „cesarz nie ma na sobie
szat”!!!