Relacje lekarz- pacjent

Relacje lekarz- pacjent

Aspekty socjologiczne

Aspekty socjologiczne

 

 

 

 

Relacje społeczne

Relacje społeczne



W każdej relacji społecznej występuje 

W każdej relacji społecznej występuje 

zjawisko zależności, wynikającej ze 

zjawisko zależności, wynikającej ze 

świadomych oddziaływań ludzi na siebie: 

świadomych oddziaływań ludzi na siebie: 

zależności te mogą mieć charakter 

zależności te mogą mieć charakter 

przyczynowy, strukturalny i funkcjonalny.

przyczynowy, strukturalny i funkcjonalny.



Relacje społeczne mogą zachodzić w sposób 

Relacje społeczne mogą zachodzić w sposób 

symetryczny lub asymetryczny, gdy partnerzy 

symetryczny lub asymetryczny, gdy partnerzy 

posiadają zróżnicowaną władzę lub gdy jeden 

posiadają zróżnicowaną władzę lub gdy jeden 

z partnerów dąży do dominacji nad drugim

z partnerów dąży do dominacji nad drugim

 

 

 

 

Relacje między lekarzem a pacjentem

Relacje między lekarzem a pacjentem



Relacje między lekarzem a 

Relacje między lekarzem a 

pacjentem można określić jako 

pacjentem można określić jako 

system unormowanych 

system unormowanych 

oddziaływań między nimi, 

oddziaływań między nimi, 

wynikających z sytuacji zdrowotnej 

wynikających z sytuacji zdrowotnej 

pacjenta.

pacjenta.

 

 

 

 

Dwa podejścia

Dwa podejścia

w relacji lekarz pacjent

w relacji lekarz pacjent



Model biologiczny

Model biologiczny

- zachowania są 

- zachowania są 

ukierunkowane na zadania 

ukierunkowane na zadania 

instrumentalne

instrumentalne



Model psychospołeczny

Model psychospołeczny

- dotyczy 

- dotyczy 

zachowań społecznych, 

zachowań społecznych, 

afektywnych, ekspresywnych

afektywnych, ekspresywnych

 

 

 

 

Teorie wyjaśniające relacje lekarz- 

Teorie wyjaśniające relacje lekarz- 

pacjent:

pacjent:



Teoria ról społecznych T. Parsonsa

Teoria ról społecznych T. Parsonsa



Teoria konfliktu E. Freidsona

Teoria konfliktu E. Freidsona



Teoria wymiany

Teoria wymiany



Teoria interakcjonizmu symbolicznego

Teoria interakcjonizmu symbolicznego

 

 

 

 

Relacje lekarz- pacjent a teorie 

Relacje lekarz- pacjent a teorie 

socjologiczne-  

socjologiczne-  

model zgodności T. 

model zgodności T. 

Parsonsa

Parsonsa

ROLA

PACJENTA

BRAK RÓWNOŚCI W 

RELACJACH

PRESTIŻ 

ZAWODOWY

I 

KOMPETENCJ

E

SYTUACJA 
ZALEŻNOŚC
I

ROLA 
LEKARZ
A

ASYMETRIA 

RELACJI

 

 

 

 



Wspólny cel lekarza i pacjenta- poprawa lub 

Wspólny cel lekarza i pacjenta- poprawa lub 

podtrzymanie zdrowia pacjenta

podtrzymanie zdrowia pacjenta



Odmienność ról- odmienny charakter ich 

Odmienność ról- odmienny charakter ich 

udziału w realizacji wspólnego celu

udziału w realizacji wspólnego celu



Lekarz podchodzi do choroby obiektywnie, 

Lekarz podchodzi do choroby obiektywnie, 

pacjent- subiektywnie

pacjent- subiektywnie



Pełnienie ról lekarza i pacjenta jest ściśle 

Pełnienie ról lekarza i pacjenta jest ściśle 

określone przez system norm społecznych

określone przez system norm społecznych



Naruszenie emocjonalnej równowagi pacjenta 

Naruszenie emocjonalnej równowagi pacjenta 

przez czynność instrumentalną wymaga 

przez czynność instrumentalną wymaga 

czynności ekspresywnej

czynności ekspresywnej

 

 

 

 

Relacje lekarz- pacjent a teorie 

Relacje lekarz- pacjent a teorie 

socjologiczne - model niezgodności       

socjologiczne - model niezgodności       

E. Freidsona

E. Freidsona

Odmienność ról społecznych 

Odmienność ról społecznych 

zakłada różnicę 

zakłada różnicę 

interesów,oczekiwań, wiedzy.

interesów,oczekiwań, wiedzy.

Ta różnica wyraża się w 

Ta różnica wyraża się w 

zachowaniach postawach oraz 

zachowaniach postawach oraz 

reakcjach lekarza i pacjenta.

reakcjach lekarza i pacjenta.

 

 

 

 

Konflikt według E. Freidsona

Konflikt według E. Freidsona

W relacjach lekarz- pacjent zawsze istnieje 

W relacjach lekarz- pacjent zawsze istnieje 

potencjalny konflikt, który został nazwany 

potencjalny konflikt, który został nazwany 

zderzeniem perspektyw.

zderzeniem perspektyw.

Inna jest perspektywa laika: jego sposób 

Inna jest perspektywa laika: jego sposób 

widzenia roli pacjenta i lekarza, specyficzna 

widzenia roli pacjenta i lekarza, specyficzna 

interpretacja choroby, nieprofesjonalna 

interpretacja choroby, nieprofesjonalna 

diagnoza, inna perspektywa profesjonalisty: 

diagnoza, inna perspektywa profesjonalisty: 

ocena własnej roli jako eksperta od spraw 

ocena własnej roli jako eksperta od spraw 

zdrowia i choroby, dystans 

zdrowia i choroby, dystans 

profesjonalisty,brak emocjonalnego 

profesjonalisty,brak emocjonalnego 

zaangażowania.

zaangażowania.

 

 

 

 

Źródła konfliktu

Źródła konfliktu

System oddziaływania laików

System oddziaływania laików

Jest to zakres informacji o chorobie, 

Jest to zakres informacji o chorobie, 

przyczynach leczeniu ( i lekarzu ), z 

przyczynach leczeniu ( i lekarzu ), z 

którym pacjent przychodzi do do lekarza.

którym pacjent przychodzi do do lekarza.

Struktura i organizacja opieki lekarskiej

Struktura i organizacja opieki lekarskiej

Wyróżnia się dwa rodzaje praktyk: „zależną 

Wyróżnia się dwa rodzaje praktyk: „zależną 

od klienta” oraz „zależną od profesji”.

od klienta” oraz „zależną od profesji”.

-

Zderzenie dwóch

Zderzenie dwóch

 

 

kultur

kultur

Lekarz i pacjent żyją w dwóch różnych 

Lekarz i pacjent żyją w dwóch różnych 

środowiskach społecznych, w których 

środowiskach społecznych, w których 

istnieją inne wzorce zachowań.

istnieją inne wzorce zachowań.

 

 

 

 

Konflikt

Konflikt

Nieprofesjonalne oceny pacjentów 

Nieprofesjonalne oceny pacjentów 

odgrywają istotną rolę w 

odgrywają istotną rolę w 

relacjach z lekarzem, decydują o 

relacjach z lekarzem, decydują o 

rezultacie tego kontaktu, 

rezultacie tego kontaktu, 

wpływają na sposób realizacji 

wpływają na sposób realizacji 

lekarskich zaleceń.

lekarskich zaleceń.

 

 

 

 

Relacje lekarz- pacjent a teorie 

Relacje lekarz- pacjent a teorie 

socjologiczne- interakcjonizm 

socjologiczne- interakcjonizm 

symboliczny

symboliczny



Relację lekarz- pacjent można opisać w 

Relację lekarz- pacjent można opisać w 

kategoriach interakcji- społecznego działania, w 

kategoriach interakcji- społecznego działania, w 

którym dwie osoby oddziaływają na siebie za 

którym dwie osoby oddziaływają na siebie za 

pośrednictwem komunikacji, modyfikując 

pośrednictwem komunikacji, modyfikując 

wzajemnie swoje zachowania.

wzajemnie swoje zachowania.



Interakcja jest procesem twórczym, jej 

Interakcja jest procesem twórczym, jej 

uczestnicy wyznaczają jej przebieg przez 

uczestnicy wyznaczają jej przebieg przez 

nieustanną interpretację podejmowanych działań

nieustanną interpretację podejmowanych działań



Komunikacja jest wymianą symboli werbalnych i 

Komunikacja jest wymianą symboli werbalnych i 

niewerbalnych, jest negocjowaniem znaczeń i 

niewerbalnych, jest negocjowaniem znaczeń i 

definiowaniem sytuacji

definiowaniem sytuacji

 

 

 

 

Relacje lekarz- pacjent a teorie 

Relacje lekarz- pacjent a teorie 

socjologiczne- teoria wymiany

socjologiczne- teoria wymiany



Interakcja utożsamiana jest z wymianą- 

Interakcja utożsamiana jest z wymianą- 

zachowania jednostki są nagradzane 

zachowania jednostki są nagradzane 

lub karane przez partnera interakcji

lub karane przez partnera interakcji



Interakcja polega na przedstawianiu 

Interakcja polega na przedstawianiu 

siebie i narzucaniu roli partnerowi

siebie i narzucaniu roli partnerowi



Obie strony starają się przekazać 

Obie strony starają się przekazać 

pozytywne informacje, a niekorzystne 

pozytywne informacje, a niekorzystne 

ukryć

ukryć

 

 

 

 

Modele relacji lekarz- pacjent

Modele relacji lekarz- pacjent

według R. A. Pierloota

według R. A. Pierloota

 

 

 

 

Model komunikacji

Model komunikacji



Oczekiwania pacjenta

Oczekiwania pacjenta

- pacjent chce być 

- pacjent chce być 

wysłuchany, otrzymać wskazówki oraz 

wysłuchany, otrzymać wskazówki oraz 

wsparcie emocjonalne

wsparcie emocjonalne



Postawa lekarza-

Postawa lekarza-

 poszukuje informacji, 

 poszukuje informacji, 

współpracuje, pełni inne role

współpracuje, pełni inne role



Koncepcja interakcji-

Koncepcja interakcji-

 sprzężenie zwrotne, 

 sprzężenie zwrotne, 

kształtowanie, wymiana kontekstów, 

kształtowanie, wymiana kontekstów, 

obustronne pełnienie roli

obustronne pełnienie roli



Najbardziej odpowiednie dla

Najbardziej odpowiednie dla

- sterowania 

- sterowania 

kontekstami

kontekstami

 

 

 

 

Model społeczno- kulturowy

Model społeczno- kulturowy



Oczekiwania pacjenta-

Oczekiwania pacjenta-

 społeczne uznanie 

 społeczne uznanie 

choroby, leczenie zgodnie z jego pozycją 

choroby, leczenie zgodnie z jego pozycją 

społeczną

społeczną



Postawa lekarza-

Postawa lekarza-

branie pod uwagę społeczno- 

branie pod uwagę społeczno- 

kulturowych uwarunkowań sytuacji pacjenta i jego 

kulturowych uwarunkowań sytuacji pacjenta i jego 

choroby

choroby



Koncepcja interakcji- 

Koncepcja interakcji- 

wypełnianie ról, wpływ 

wypełnianie ról, wpływ 

innych ról na wypełnianie roli lekarza i pacjenta, 

innych ról na wypełnianie roli lekarza i pacjenta, 

społeczno- kulturowe uwarunkowania chorób

społeczno- kulturowe uwarunkowania chorób



Najbardziej odpowiednie dla

Najbardziej odpowiednie dla

-zrozumienia pacjenta 

-zrozumienia pacjenta 

i jego choroby w szerszym kontekście społecznym

i jego choroby w szerszym kontekście społecznym

 

 

 

 

Model medycznego przenoszenia

Model medycznego przenoszenia



Oczekiwania pacjenta- 

Oczekiwania pacjenta- 

powtarzanie 

powtarzanie 

dziecięcych konfliktów i potrzeb w relacji 

dziecięcych konfliktów i potrzeb w relacji 

lekarz- pacjent

lekarz- pacjent



Postawa lekarza- 

Postawa lekarza- 

otwarcie na nawroty reakcji 

otwarcie na nawroty reakcji 

pacjentów, wrażliwość na wszystkie 

pacjentów, wrażliwość na wszystkie 

dziecinne reakcje pacjentów

dziecinne reakcje pacjentów



Koncepcja interakcji- 

Koncepcja interakcji- 

nawroty, potwierdzenie, 

nawroty, potwierdzenie, 

przekazanie, przekazanie zwrotne

przekazanie, przekazanie zwrotne



Najbardziej odpowiednie dla- 

Najbardziej odpowiednie dla- 

zrozumienia 

zrozumienia 

powracających potrzeb u pacjenta i lekarza

powracających potrzeb u pacjenta i lekarza

 

 

 

 

Model ludzkiego spotkania- 

Model ludzkiego spotkania- 

przyjacielski

przyjacielski



Oczekiwania pacjenta-

Oczekiwania pacjenta-

przyjaźń, 

przyjaźń, 

współpartnerstwo

współpartnerstwo



Postawa lekarza-

Postawa lekarza-

orientacja na człowieka- 

orientacja na człowieka- 

nie na pacjenta, skupienie uwagi na 

nie na pacjenta, skupienie uwagi na 

człowieku nie na pacjencie

człowieku nie na pacjencie



Koncepcja interakcji-

Koncepcja interakcji-

potrzeby 

potrzeby 

egzystencjalne

egzystencjalne



Najbardziej odpowiednie dla- 

Najbardziej odpowiednie dla- 

sytuacji 

sytuacji 

poważnych stresów

poważnych stresów

 

 

 

 

Model relacji lekarz- pacjent według 

Model relacji lekarz- pacjent według 

Szasza i Hollendra

Szasza i Hollendra

Kryterium: stopień aktywności 

Kryterium: stopień aktywności 

partnerów 

partnerów 

 

 

 

 

Model

Model

Rola 

Rola 

lekarza

lekarza

Rola 

Rola 

pacjenta

pacjenta

Kliniczne

Kliniczne

zastosowan

zastosowan

ie modelu

ie modelu

prototyp

prototyp

aktywność

aktywność

- bierność

- bierność

Robi coś 

Robi coś 

dla 

dla 

pacjenta

pacjenta

Przyjmuje,

Przyjmuje,

niezdolny 

niezdolny 

do 

do 

reagowani

reagowani

a

a

Narkoza, 

Narkoza, 

śpiączka, 

śpiączka, 

ostry

ostry

uraz,

uraz,

Rodzice-

Rodzice-

niemowl

niemowl

ę

ę

Kierowani

Kierowani

e

e

- 

- 

współprac

współprac

a

a

Mówi 

Mówi 

pacjentow

pacjentow

i 

i 

co robić

co robić

współprac

współprac

uje

uje

Zakażenia,

Zakażenia,

choroby 

choroby 

ostre

ostre

Rodzice-

Rodzice-

dziecko

dziecko

Współ-

Współ-

uczestnict

uczestnict

wo

wo

Pomaga 

Pomaga 

pacjentow

pacjentow

i, żeby 

i, żeby 

sam sobie 

sam sobie 

pomógł

pomógł

Uczestnik 

Uczestnik 

w 

w 

partnerst

partnerst

wie

wie

Większość 

Większość 

chorób 

chorób 

przewlekłyc

przewlekłyc

h

h

Dorosły-

Dorosły-

dorosły

dorosły

 

 

 

 

Język komunikacji w relacji lekarz- 

Język komunikacji w relacji lekarz- 

pacjent

pacjent

 

 

 

 

JĘZYK, 
SŁOWNICTWO

JĘZYK 
MEDYCZNY

JĘZYK 
CODZIENNY

JĘZYK 

CODZIENNY

LEKARZ

PACJENT

 

 

 

 

Komunikaty werbalne i niewerbalne

Komunikaty werbalne i niewerbalne



Komunikat werbalny- porozumiewanie się za 

Komunikat werbalny- porozumiewanie się za 

pomocą słów

pomocą słów



Komunikat niewerbalny- mimika, gest, 

Komunikat niewerbalny- mimika, gest, 

fizyczne rekwizyty

fizyczne rekwizyty

Przy pomocy komunikatów werbalnych i 

Przy pomocy komunikatów werbalnych i 

niewerbalnych partnerzy mogą 

niewerbalnych partnerzy mogą 

manipulować wrażeniami- sposób 

manipulować wrażeniami- sposób 

prezentowania siebie

prezentowania siebie