PIELĘGNOWANIE

PACJENTÓW Z

ZABURZENIAMI

FUNKCJONOWANIA

PRZEWODU

POKARMOWEGO

Zaburzenia połykania

• Połykanie jest złożonym aktem, w

którym bierze udział jama ustna,
gardło i przełyk, odbywającym się
w trzech fazach: ustnej, gardłowej
i przełykowej, przy czym faza
ustna ma charakter dowolny,
natomiast gardłowa i przełykowa -
odruchowy

Dysfagia

trudności w formowaniu kęsa pokarmowego

oraz przechodzeniu pokarmów płynnych i

stałych z jamy ustnej do dalszych

odcinków przewodu pokarmowego.

Dysfagia stanowi wiarygodny objaw chorobowy

występujący jedynie w trakcie samego aktu
połykania i zależny od

zaburzeń jego odpowiedniej fazy.

Dysfagii mogą towarzyszyć związane z przełykaniem

(odynofagia).

Przyczyny odynofagii:

• nowotwory:
• głowy

,

• szyi i śródpiersia;
• przebyte zabiegi chirurgiczne:
• języka,
• policzka;
• radioterapia, która powoduje włóknienie

tkanek

• grzybica jamy ustnej;
• schorzenia neurologiczne (stwardnienie

rozsiane, po zabiegach gach
neurochirurgicznych);

• zniesienie odruchu połykania (u chorych

nieprzytomnych

inne przyczyny:

• zwężenie przełyku,
• niedobór żelaza,
• zaburzenia psychiczne,
• odleżyny po długotrwałym stosowaniu

drenażu żołądkowo-nosowego,

• zwężenia pozapalne i powrzodowe

wywołane lekami KC1, chinidyna),

• tabletki połykane bez popijania mogą

przylgnąć do błony śluzowej przełyku i
spowodować owrzodzenie (szczególnie
salicylany, preparaty potasu,
tetracykliny).

Przyczyny odynofagii

połączonej z dysfagią:

•

po urazach i w zapaleniu przełyku (ostre,

bakteryjne, wirusowe i grzybicze zapalenia

gardła, zapalenia migdałków

podniebiennych);

• spożycie zbyt gorących potraw i płynów;

• delikatne urazy przełyku związane z

połykaniem nie popitych lub suchych i

twardych pokarmów;

• nowotwory złośliwe jamy ustnej i gardła;

• przewlekłe infekcje grzybicze (kandydoza

przełyku z AIDS) lub po chemio- czy

radioterapii.

zgaga

• subiektywnie odczuwane wrażenie bólu lub rozpierania za

mostkiem, promieniującego niekiedy z okolicy wyrostka

mieczykowatego (od dołu) do okolicy gardła, szyi, a nawet

do pleców, barków, do szczęk

. Przyczyny zgagi

- nadmierne przepełnienie żołądka;

– zarzucanie treści żołądkowej do dolnego odcinka

przełyku;

– niewystarczająca ilość soku żołądkowego
– przepuklina rozworu przełykowego;
– choroba wrzodowa żołądka;
– nacieczenie rozrostowe żołądka;.
– resekcja żołądka;
– choroby dróg żółciowych;
– ciąża;
– zaburzenia psychonerwicowe.

Odbijanie

• odruchowe i spontaniczne ulanie z żołądka

nadmiaru nagromadzonego tam powietrza,

• może być objawem przechodzenia powietrza

z jamy ustnej do żołądka wraz z pokarmem
podczas połykania,

• na skutek osłabionej sprawności górnego

zwieracza przełyku, którego nadmierne
rozluźnienie się ułatwia zasysanie powietrza
do przełyku.

Są to odbijania tzw. puste

- samym powietrzem bez określonego

zapachu.

Odbijanie może też pojawić się w niektórych

stanach chorobowych, np.

•

w bezsoczności

•

w zwężeniu odźwiernika.

Pokarm może wówczas znacznie dłużej

zalegać w żołądku, w związku z tym

procesy trawienia i gnicia, które w

warunkach prawidłowych następują w

dalszych

częściach

przewodu

pokarmowego, toczą się w żołądku przy

równoczesnej nadprodukcji gazów jako

efekt

fermentacji

oraz

bakteryjnych

procesów gnicia.

W tych przypadkach odbijanie pozostawia w

ustach nieprzyjemny smak i zapach.

Czkawka

• napadowy, niezależny

-

kurcz przepony i mięśni

głośni, z towarzyszącą emisją charakterystycznych
dźwięków.

• odruch spowodowany podrażnieni

e

m nerwu

przeponowego bodźcami z narządów jamy brzusznej

;

lub bezpośrednio z ośrodkowego układu nerwowego.

• Częstotliwo

ś

ć czkawki jest różna i wynosi od 2 do 60

razy na minutę.

• Przewlekła czkawka (trwająca powyżej 48 godzin

i nawracająca) jest przyczyną

• zmęczenia,

• dyskomfortu,

• utraty masy ciała,

• bezsenności

• depresji, która nasila wyrzut adrenaliny i

zahamowanie perystaltyki jelit,

• może doprowadzić w konsekwencji do dalszych

powikłań.

Czkawka nie jest bezpośrednio niebezpieczna

• ale niepotrzebnie obciąża układ krążenia w

stanach pooperacyjnych/

• w przypadku chorób toczących się w jamie

brzusznej nasila dolegliwości.

• przewlekłe przypadki czkawki wpływają

obciążające na rodzinę chorego.

Pr

z

yczyny czkawki

• nadmierne rozciągnięcie żołądka

(przejedzenie);

• zabiegi operacyjne w obrębie jamy brzusznej;
• zapalenie otrzewnej;
• niedrożność jelit;
• krwawienie z przewodu pokarmowego;
• zapalenie wątroby;
• choroby toczące się w obrębie klatki piersiowej

(tętniak aorty, zapalenie śródpiersia);

• zmiany w mózgu (guzy mózgu, wylewy

krwawe, zapalenie opon mózgowych);

• toksyczne (ostre zatrucie alkoholowe,

mocznica);

• podłoże nerwicowe.

Wymioty

wyrzucanie zawartości żołądka

przez przełyk i jamę ustną
wywołane antyperystaltyczną
czynnością żołądka i przełyku,
przy udziale tłoczni brzusznej.

Mechanizm sterowania wymiotami

odbywa się poprzez ośrodek
wymiotny w rdzeniu
przedłużonym.

Przyczyny wymiotów

•

następstwo zdrowego mechanizmu obronnego, np. po

spożyciu nieodpowiednich pokarmów, alkoholu lub
przepełnionego żołądka;

• jako następstwo zaburzeń:

• bezpośrednie podrażnienie mózgu, np. w przebiegu urazów głowy,

zatruć, chemioterapii,

• pośrednie podrażnienie mózgu, np. w przebiegu zaburzeń

żołądkowo-jelitowych, chemioterapii,

• mechaniczne utrudnienia w odprowadzeniu treści pokormowej, np.

skurcz odźwiernika, niedrożność porażenna/

• niewyjaśnione wymioty, np. w ciąży,
• - wymuszone wymioty, np. po podaniu słonej wody lub pewnych

leków.

• przed wystąpieniem wymiotów można zaobserwować: pocenie się,

zimne poty, niepokój, przyspieszony oddech, płytkie oddychanie lub
pogłębione, bladość powłoki skórnej, wzmożone ślinienie, nudności.

Nudności - mdłości

• nieprzyjemne odczucia
• najczęściej poprzedzające wymioty, choć mogą również

występować samoistnie.

• Wywołują ogólne osłabienie (obniżenie ciśnienia krwi), złe

samopoczucie, zawroty głowy, silne pocenie się, ślnotok.

• W patofizjologii nudności istotną rolę odgrywa tzw. teoria

receptorowa. Według tej koncepcji występowanie
nudności spowodowane jest pobudzeniem przez mediatory
chemiczne określonych rodzajów receptorów,
zlokalizowanych w ośrodkowym układzie nerwowym lub
obwodowo w zakończeniach nerwowych w obrębie
przewodu pokarmowego.

Przyczyny nudności

•

mogą być spowodowane przez nowotwór, rozwijający się

w obrębie przewodu pokarmowego;

–

np. nowotwór trzustki;

–

zastój treści pokarmowej w żołądku, w wyniku
powiększenia wątroby, obecności płynu w jamie
otrzewnej;

–

choroba wrzodowa żołądka;

–

leczenie morfiną lub innymi opioidami ; lekami
przeciwbólowymi;

–

podrażnienie błony śluzowej żołądka (po stosowaniu
nieste-roidowych leków przeciwzapalnych,
glikosteroidów, preparatów żelaza, po spożyciu alkoholu i
z powodu infekcji);

–

zaburzenia metaboliczne (toksyny wydzielane przez guz,
mocznica, za wysoki poziom wapnia w surowicy);

–

wzmożone ciśnienie śródczaszkowe (guzy pierwotne lub
przerzutowe w mózgu);

•

zaburzenia psychiczne (lęk, niepokój, depresja).

Biegunka

• Częste oddawanie luźnego stolca.
• O biegunce mówi się wówczas,

gdy chory oddaje częściej niż

trzykrotnie w ciągu 24 godzin

nieuformowany stolec.

• Biegunka występuje u około 7-

10% chorych z zaawansowanym

procesem nowotworowym.

• Biegunka, która występuje przez

ponad 3 tygodnie, traktowana

jest jako schorzenie przewlekłe.

Przyczyny biegunki

• Infekcje przewodu pokarmowego: infekcje bakteryjne (np.

salmonella, campylobacter i Shigella},

• infekcje wirusowe (np. Rotavirus i Norwalk wirus).
• Biegunki spowodowane bakteriami powodują także pojawienie

się gorączki, natomiast objawy ogólne rzadziej występują w
przypadku infekcji wirusowych.

• Odżywianie przez gastrostomię.
• Terapia lekami:

• przeczyszczającymi (zbyt intensywna terapia u chorych z

nowotworami),

•

antybiotykami,

•

cytostatykami,

•

niesteroidowymi przeciwzapalnymi,

•

preparatami żelaza.

• W przypadku niepełnej niedrożności występuje na przemian

biegunka i zaparcie.

4. Inne schorzenia:
• cukrzyca,
• nadczynność tarczycy,
• zespół drażliwego jelita,

5. Błędy dietetyczne:
• ostre przyprawy, alkohol,
• otręby, owoce (sporadycznie).

Wzdęcia

• powiększenie obwodu brzucha

spowodowane gromadzeniem się w

jelitach gazów powstających w wyniku

rozkładu bakteryjnego resztek

pokarmowych.

• Gazy te są częściowo wchłaniane do krwi i

wydalane z powietrzem oddechowym.

• Nadmiar jest wydalony przez odbyt w

postaci “wiatrów".

• Warunkiem sprawnego wydalania gazów

jest właściwa motoryka jelit i dobre

napięcie tłoczni brzusznej.

Przyczyny wzdęć

•

fizjologicznie wzdęcia występują:

• - po spożyciu produktów bogatych w

błonnik;

• w

warunkach patologicznych

wzdęcia występują w:

• - niestrawności fermentacyjnej,
• - chorobach trzustki,
• - chorobach pęcherzyka żółciowego,
• - zaparciach,
• - niedrożności jelit.

Zaparcie stolca

•

zjawisko przedłużonego zalegania mas kałowych w jelitach i
wydalanie stolca o zmniejszonej zawartości wody.

•

Zaparcie może być:

•

a. przypadkowe

- występuje na skutek różnorakich sytuacji

życiowych, np. pobyt w szpitalu, nagła zmiana sposobu
odżywiania się;

•

b. krótkotrwałe -

ma zazwyczaj charakter okresowy/

nawracający. Charakteryzuje się tym/ że okresy zaparć
przeplatają się z okresami prawidłowego oddawania stolca

;

•

c. przewlekłe -

bardzo często są nazywane nawykowymi

bądź atonicznymi. Jest to dolegliwość mogąca powstawać
na skutek nadmiernego stanu kurczowego odbytu lub
osłabienia napięcia mięśni odbytu. Występuje zwłaszcza u
osób nerwicowych, prowadzących nieregularny tryb życia/
a w szczególności nieprawidłowo odżywiających się/
częściej u kobiet

Przyczyny zaparć

• dieta ubogoresztkowa;
• zmniejszona ilość przyjmowanych pokarmów i

płynów;

• zmniejszona aktywność;
• brak intymnych warunków defekacji;
• przyjmowanie leków przeciwbólowych;
• żylaki odbytu;
• obecność guza w przewodzie pokarmowym,
• rak okrężnicy i odbytu;
• zniedołężnienie związane z chorobą

nowotworową

• zaburzenia neurologiczne związane z

uszkodzeniem odcinka lędźwiowego rdzenia
kręgowego;

• zaburzenia psychiczne (nasilony lęk i depresja).

Sztuczny odbyt

• Stomia

- to chirurgiczne wytworzenie

ujścia jelita w celu wydalania kału

w sytuacji gdy zmiany chorobowe w

jelicie cienkim lub grubym
uniemożliwiają prawidłowe
funkcjonowanie przewodu
pokarmowego.

W zależności od umiejscowienia

sztucznego odbytuwyróżnia się
kolostomię i ileostomię.

Kolostomia

• umiejscowiona jest na okrężnicy w lewym dole

biodrowym (przy usunięciu odbytnicy i układu

zwieraczy)

• lub w prawym dole biodrowym (gdy usunięto całą

lewą część jelita)

• i powinna być wypukła ponad powłoki brzuszne o

0/5-1,5 cm

• - ma średnicę 2-5 cm.
• Ma kształt okrągły,
• jest czerwona lub purpurowa.

• Ujście stomii jest małe, ale może się znacznie

powiększać podczas opróżniania jelit.

Ileostomia

• wytworzona jest z końcowego odcinka jelita

cienkiego w wyniku wyłączenia z pasażu
jelitowego całego jelita grubego.

• Umiejscowiona jest w prawym podbrzuszu,
• powinna być wypukła ponad powłoki

brzuszne o 3-4 cm

• ma średnicę 2-4 cm.
• jest

najczęściej

okrągła,

koloru

czerwonego,

przypominającego

kołor

śluzówki w jamie ustnej.

Krwawienie z przewodu

pokarmowego

• jest poważnym powikłaniem wielu schorzeń

przewodu pokarmowego, niejednokrotnie
stanowiącym zagrożenie życia chorego.

• Krwawienia z przewodu pokarmowego

klasyfikuje się według umiejscowienia, na
krwawienia:

• z górnego i dolnego odcinka przewodu

pokarmowego (GOPP i DOPP).

• krwawienia z przewodu pokarmowego można

podzielić według ich nasilenia - na ostre i
przewlekłe.

1

. Przyczyny ostrego krwotoku to:

• wrzód żołądka,
• wrzód dwunastnicy,
• zapalenie lub wrzód przełyku,
• nieżyt żołądka lub nadżerki,
• żylaki przełyku,

• nowotwory (raki, mięsaki, chłoniaki),

• zaburzenia krzepnięcia i skazy

naczyniowe,

• przepukliny rozworu przełykowego lub

okołoprzełykowego

• zapalenie jelita, w tym swoiste
• żylaki odbytu.
•

Przyczyny krwawienia z DOPP

• uchyłkowatość,
• angiodysplazja,
• polipy i guzy,

Wodobrzusze

• Jest to gromadzenie się płynu w jamie brzusznej

• znacznie pogarszające samopoczucie chorego.

• Wodobrzusze (puchlina brzuszna) to objaw

występujący u ok. 15-50% chorych w

zaawansowanej chorobie nowotworowej.

• Niejednokrotnie jest przyczyną innych objawów,

które znacznie pogarszają samopoczucie chorych.

• Rozpoznanie opiera się na danych z wywiadu,

badaniu fizykalnym (stwierdza się objawy

wolnego płynu w jamie otrzewnowej).

• W przypadkach wątpliwych można wykonać

badanie ultra-sonograficzne, które pozwala na

wykrycie nawet 100 ml płynu

objawy

• uczucie rozpierania w jamie

brzusznej,

• nudności,
• wymioty,
• pieczenie w przełyku,
• obrzęki kończyn dolnych,
• duszność.

Przyczyny wodobrzusza

1. Nowotwory:

• jajnika,
• błony śluzowej trzonu macicy,
• gruczołu piersiowego,
• jelita grubego,
• żołądka,
• trzustki

2. Do rzadszych przyczyn zalicza się;
• chłoniaki nieziarnicze,
• rak stercza,
• szpiczak mnogi,
• czerniak złośliwy.
3. Zmiany o charakterze łagodnym:
• choroby wątroby z nadciśnieniem w

układzie wrotnym,

• zakrzepica żyły wrotnej,
• zastoinowa niewydolność krążenia,
• gruźlica,
• perforacja jelita.
• zespół nerczycowy,
• zapalenie trzustki,

Cel ogólny

pielęgnowania

• Minimalizowanie przykrych przeżyć i odczuć oraz

neutralizowanie

ich

poprzez

stosowanie

odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych,

• edukacja,
• wsparcie psychiczne, fizyczne pacjenta i jego rodziny.
• działania pielęgniarskie w przebiegu schorzeń

przewodu pokarmowego, prowadzone w ramach
procesu pielęgnowania, są działaniami wspierającymi
postępowanie lekarskie. W opiece nad chorym należy
pomagać w diagnozowaniu poprzez stałą obserwację
objawów u pacjenta, radzeniu sobie z ich skutkami i
przeżywaniu przykrych dolegliwości.

Postępowanie

pielęgniarskie

Dysfagia

Cel pielęgnowania:

• brak lub ograniczenie przykrych

odczuć przy połykaniu,
prawidłowe jakościowe i
energetyczne odżywienie pacjenta.

•

zebranie wywiadu chorobowego,

• określenie rodzaju i przyczyny zaburzeń połykania;

• w wywiadzie należy zwrócić uwagę na dynamikę

rozwoju dysfagii - czas trwania i częstotliwość
występowania;

•

określenie

miejsca

zatrzymywania

się

kęsa

pokarmowego i zaburzenia fazy połykania,

•

należy

pamiętać,

że

chorzy

z

dysfagią

przedprzełykową

mają uczucie przeszkody w gardle

,

a

pacjenci z

dysfagią

przełykową - za

mostkiem

• wprowadzenie specjalnej diety:

– - podawanie małych ilości potraw,
– -unikanie suchego, twardego pokarmu (gdy posiłek

lepki, np. banany, utrudnia choremu połykanie),

– - podanie pokarmu półpłynnego lub w postaci papki

( kaloryczne odżywki),

– - unikanie pokarmów, z przełknięciem których

chory ma problem (np. sałata, ryż),

– - pokarm należy podawać wolno, w małych

ilościach, przy pomocy łyżeczki tak, aby chory miał

czas na spokojne połknięcie,

– -przy nasilającym się kaszlu, krztuszeniu się/

dławieniu

i zachłystywaniu pokarmy podaje się w jeszcze

mniejszych ilościach, ale częściej,

• - wyjaśnienie pacjentowi, że na czas kuracji musi zmienić ,

nawyki żywieniowe;

• przy karmieniu głowę chorego należy ułożyć z

podbródkiem lekko skierowanym w stronę
klatki piersiowej;

• wszystkie czynności pielęgnacyjne i

usprawniające należy przeprowadzać częściej
i krócej, aby nie zmęczyć chorego

Zgaga w przebiegu

zaburzeń pracy

przewodu pokarmowego

• Cel pielęgnowania:

brak lub zmniejszenie przykrych odczuć

związanych z dolegliwością i zmiana
nawyków żywieniowych

Postępowanie

pielęgniarskie:

• Poinformowanie chorego, że picie mleka, jedzenie

mięty pod różnymi postaciami może złagodzić
dolegliwości i dać chwilową ulgę,

• w dalszej perspektywie niesie jednak ryzyko nasila

objawów, np. mleko zmywa kwas z przełyku i
chwilowo łagodzi i neutralizuje jego działanie,

• stymuluje żołądek do zwiększenia produkcji kwasu
• mięta neutralizuje kwaśne środowisko w przełyku,

ale także zwiększa wydzielanie śliny, która pomaga
spłukać kwasy z powrotem do żołądka, osłabia
również zwieracz przełyku, który chroni przełyk
przed cofaniem się treści żołądkowej,

• podanie

leków

obniżających

kwaśność

treści

żołądkowej;

• wprowadzenie diety lekkostrawnej, wyłączenie

pokarmów pogłębiających objawy oraz wyjaśnienie
ich negatywnego wpływu na ogólne samopoczucie,
np:

– - czekolada - rozluźnia dolny zwieracz przełyku na

granicy z żołądkiem,

– - kawa i alkohol - zwiększają wydzielanie kwasu,
– - cebula - rozluźnia zwieracz przełyku,
– - tłuste jedzenie - zwiększa wydzielanie kwasu,
– - napoje gazowane - bąbelki i zawarty w nich gaz

dodatkowo rozdymają żołądek,

• soki cytrusowe i pomidorowy - są kwaśne i zwiększają

kwaśność treści żołądkowej.

Odbijanie powodujące nieprzyjemny

smak i zapach w jamie ustnej oraz

dyskomfort pacjenta

Cel pielęgnowania

',

• brak lub ograniczen

i

e nieprzyjemnego

smaku i zapachu w jamie ustnej oraz
dyskomfortu pacjenta.

Post

ę

powanie pielęgniarskie:

– stałe i płynne posiłki należy podawać

jednorazowo w umiarkowanych ilościach;

» zalecenie pacjentowi, aby pokarmy

przyjmował spokojnie i powoli;

» zalecenie dokładnego przeżuwania

pokarmów w jamie ustnej;

» wyłączenie napojów gazowanych;

» podawanie do picia herbaty ziołowej

» podanie preparatów usprawniających

proces trawienia;

» pielęgnowanie jamy ustnej: do

płukania jamy ustnej stosuje się

napary ziołowe (mięta, rumianek,

szałwia)

lub

gotowe

środki

farmaceutyczne.

Czkawka o charakterze przewlekłym

powodująca zmęczenie i dyskomfort

pacjenta

Cel pielęgnowania

',

• brak lub złagodzen

ie

przykrych

dolegliwości związanych z
czkawką oraz dyskomfortu
pacjenta.

Postępowanie pielęgniarskie

• :

• w miarę możliwości odstawienie leków;

• z metod niefarmakologicznych stosuje się:
- połknięcie cukru,
- szybkie wypicie napoju i położenie się,
- wstrzymanie oddechu,
- masaż podniebienia (metody te nie są zalecane

u osób ciężko chorych),

- łagodzenie stresu,
- odwrócenie uwagi od występujących objawów -

organizo wanie wolnego czasu.

Wymioty prowadzące do obniżonego

samopoczucia pacjenta i/lub powikłań oraz

dyskomfortu w zakresie higieny

Cel pielęgnowania:

brak lub ograniczenie dolegliwości
występujących podczas wymiotów i/lub

powikłań oraz utrzymanie prawidłowej
higieny i dobrego samopoczucia chorego
(neutralizacja zapachu i smaku w jamie
ustnej).

Postępowanie

pielęgniarskie:

• obserwacja wymiocin (rodzaj, kolor i domieszki),

• czasu wystąpienia (na czczo, po posiłkach, niezależnie od posiłków)
• częstości wystąpienia (jednorazowo, kilkakrotnie)
• rodzaju (dławiące, z wysiłkiem, gwałtowne, z naporem, bez poprzedzających
nudności, bez oporów, pasywne);
• sprawdzenie bilansu wodnego i zapewnienie choremu dostatecznej
ilości płynów (woda mineralna niegazowana, woda przegotowana,
gorzka herbata);
• obserwacja oddechu;
• zmienianie bielizny osobistej i pościelowej (w zależności od potrzeby);
• zapewnienie odpowiedniej temperatury

• zabezpieczenie chorego przed zachłyśnięciem

(układając chorego leżącego z odchyloną
głową w pozycji bocznej);

• pielęgnowanie jamy ustnej (stosując

preparaty i napar

w przypadku odbijania).
• W przypadku nasilonych wymiotów podaje

się:

leki przeciwbólowe, przeciwwymiotne.

Nudności powodujące ślinotok,

zawroty głowy, wzmożone

pocenie oraz dyskomfort

samopoczucia

Cel pielęgnowania:
•

brak lub ograniczenie przykrych

odczuć i przeżyć podczas nudności.

Postępowanie pielęgniarskie:

–

ustalenie przyczyn nudności i dokonanie oceny

objawów;

–

podawanie płynów obojętnych (napary ziołowe:
dziurawiec, mięta) w małych ilościach/ często;

–

nawilżanie jamy ustnej dostępnymi preparatami
(niejednokrotnie u chorych występuje suchość w jamie
ustnej lub infekcje, a w efekcie utrata apetytu);

–

utrzymywanie higieny jamy ustnej;

–

dbanie o estetykę i formę podawanych posiłków;

–

eliminowanie z jadłospisu potraw o przykrym dla
chorego zapachu;

–

zapewnienie ciszy;

–

zalecenie spokojnego leżenia w łóżku w dogodnej dla
chorego pozycji (wskazana pozycja wysoka lub
półwysoka z głową odchyloną na bok).

Biegunka prowadząca do obniżonego

samopoczucia pacjenta i/lub powikłań oraz

dyskomfortu w zakresie higieny

• Cel pielęgnowania: brak lub

ograniczenie dolegliwości i

/

lub

powikłań w przebiegu biegunki oraz
utrzymanie prawidłowej higieny
pacjenta; rozpoznawanie zaburzeń w
oddawaniu stolca

,

zapobieganie

powikłaniom, stworzenie optymalnych
warunków do utrzymania higieny.

Postępowanie pielęgniarskie:

•

zebranie szczegółowego wywiadu;

• przeprowadzenie badania przedmiotowego jamy

brzusznej i ewentualnie badań dodatkowych;

• ustalenie częstości wypróżnień, sprawdzenie barwy i

konsystencji stolca, a także zapytanie chorego o

przebyte ostatnio zaparcia;

• prowadzenie kontroli gospodarki wodno-elektrolitowej

- uzupełnienie płynów, najlepiej drogą doustną;

• wprowadzenie ścisłej diety (herbata/ jeżeli stan

pacjenta poprawia się, rozszerzamy ją o kleik (grysik na

wodzie, kasza manna na wodzie),

• w dalszej kolejności wprowadza się soki owocowe

niskosłodzone (czarna borówka, jagody)

• owoce, z wyłączeniem pestkowych, np. banany;

• w miarę ustępowania objawów wprowadza się wybrane

składniki pokarmowe, tj.: białka, później tłuszcze

• sprawdzenie leków aktualnie przyjmowanych

przez chorego

,

ze szczególnym zwróceniem

uwagi na środki przeczyszczające;

• zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i

intymnośc

i

podczas oddawania stolca i

czynności higienicznych (w miarę miożliwości
umieszczenie chorego w oddzielnej sali lub
odizolowanie go parawanem);

• zapewnienie czystości ciała, bielizny osobistej i

pościelowej u chorych leżących, z ograniczoną
zdolnością do samoopieki należy stosować
profilaktykę przeciwodleżynową (założyć karty
oceny ryzyka odleżyn).

• Ze względu na przyczynę biegunki, stosowne

leczen

i

e farmakologiczne zleca lekarz.

Wzdęcia powodujące

dyskomfort

Cel pielęgnowania:
• brak lub ograniczenie trudności w

wydalaniu gazów

Postępowanie pielęgniarskie:

•

wprowadzenie diety: wykluczenie posiłków

ciężkostrawnych;

– wzdymających i napojów gazowanych;

• wykonanie okrężnego masażu powłok brzusznych;
• ułożenie chorego w odpowiedniej pozycji, np. brzusznej i

bocznej;

• założenie rurki doodbytniczej, czopka glicerynowego,

wykonanie enemy/wlewki doodbytniczej lub kroplowego

wlewu doodbytniczego.

• Wybór odpowiedniego postępowania powinien zostać

dokonany w porozumieniu z zespołem terapeutycznym.

• W dokumentacji procesu pielęgnowania należy uzasadnić

wybór zastosowanych działań i ocenić ich skuteczność.

Zaparcia w przebiegu chorób

przewodu pokarmowego.

Cel pielęgnowania: brak lub ograniczenie

dolegliwości związanych z zaparciami.

• Postępowanie pielęgniarskie:

• ocena rodzaju zaparć i stanu pacjenta;
• podanie do picia zwiększonej ilości płynów;

jeżeli to możliwe to o wiele korzystniejsze jest
wypijanie płynów posiadających wartość
kaloryczną, np. mleko, soki lub gorzka
czekolada niż woda, herbata, kawa.

• Staramy się zapewnić gorący napój wraz z

codziennymi posiłkami lub pomiędzy nimi
(powoduje to lepszą pracę jelit);

• wprowadzenie do diety środków działająych naturalnie

przeczyszczająco (np. warzywa, owoce/ soki, miód, suszone
śliwki, potrawy z roślin zbożowych, pieczywo ciemne -
pełnoziarniste);

• ustalenie stałych godzin posiłków i godziny wypróżnień

(zwykle najodpowiedniejszy jest czas zaraz po śniadaniu);

• poinformowanie chorego, że nie należy tej czynności odwlekać,

codzienna wizyta w toalecie nie jest konieczna, wystarczające
jest wypróżnienie trzy razy na tydzień;

• zwiększenie aktywności fizycznej (wykonywanie prostych

ćwiczeń czynnych bądź ćwiczeń izometrycznych mięśni
brzucha, nawet podczas leżenia w łóżku,, może poprawić pracę
jelit).

• Ważny element diagnostyczny, a zarazem terapeutyczny stanowi

ocena stolca: należy zwrócić uwagę na objętość (np. więcej niż 500 g
dziennie wskazuje na zaburzenia wchłaniania pokarmów), kolor
(czerwony - żylaki odbytu; czarny smolisty- krwawienie z przewodu
pokarmowego; gliniasty - choroby wątroby itp.), zapach (zgniły -
schorzenia jelita grubego, kwaśny - wzmożona fermentacja),
domieszki (niestrawione resztki, tłuszcze, pasożyty).

Brak umiejętności pielęgnowania stomii

jelitowej

Cel pielęgnowania: samodzielność pacjenta w

zakresie pielęgnowania stomii jelitowej.

• Odpowiednia pielęgnacja pacjentów w okresie

przedoperacyjnym

zdecydowanie

poprawia

jakość życiu w okresie pooperacyjnym.

• Chorzy

świadomi

celu

operacji

oraz

wyedukowani w sprawach pielęgnacji stomii są
zdecydowanie lepiej nastawieni do życia mimo
posiadania stomii. Okres późno pooperacyjny
zwykle traktują jako adaptację do zaistniałych
warunków. Potrafią otwarcie rozmawiać na
temat swojej choroby, wątpliwości i problemów
związanych ze stomią.

2. Okres po wyłonieniu sztucznego odbytu:

• uczenie pacjenta prawidłowej pielęgnacji

skóry wokół stomii (skóra wokół stomii

narażona jest na kontakt z treścią jelitową,

pod wpływem znajdujących się w niej kwasów

i enzymów może zostać podrażniona i bolesna,

przy każdej zmianie woreczka należy umyć

skórę wokół stomii wodą z dodatkiem

delikatnego

mydła,

następnie

dokładnie

osuszyć);

• pomoc pacjentowi w przezwyciężeniu lęku przy

wykonywaniu podstawowych czynności (poinformowanie
pacjenta, że stomia nie jest unerwiona/ zatem nie będzie
on nic odczuwał w trakcie jej dotykania);

• poinformowanie pacjenta/ że krótko po operacji stomia

może lekko krwawić podczas zabiegów pielęgnacyjnych
i nie powinno to budzić niepokoju (jeśli jednak
krwawienie stale się powtarza i trwa długo/ pacjent
winien powiadomić o tym pielęgniarkę stomijną lub
lekarza);

• pomoc w dokonaniu właściwego doboru sprzętu

stomijnego (odpowiedni woreczek, typ, a przede
wszystkim dokładne dopasowanie otworu w przylepcu
woreczka do średnicy - odpowiedni sprzęt stomijny daje
chorym

poczucie

bezpieczeństwa,

zdecydowanie

poprawia kondycję psychiczną),

• nauczenie pacjenta z kolostomią wykonywania

irygacji,

zabiegu oczyszczającego jelito grube (pacjenta

informuje się, że celem irygacji jest wytworzenie
odruchu regularnego oddawania stolca/ co
zapobiega niekontrolowanym wypróżnieniom i
znacznie ogranicza ilość wydalanych gazów)

• - dla większości pacjentów jest to ważna

informacja, gdyż boją się oni utraty
kontrolowania wypróżnień, a tym samym
zabrudzenia i nieprzyjemnego zapachu,

• Większość pacjentów może jeść i pić to samo co

przed operacją. Jednak niektóre pokarmy i
napoje mogą prowadzić do powstawania
nadmiernych ilości gazów.

• Dlatego należy ograniczyć spożywanie: jaj, kapusty,

cebuli, grochu, czekolady, a także piwa i lemoniady.

• Dieta powinna być urozmaicona i bogata w witaminy
• Pielęgniarka

tak

ukierunkowuje

działania

edukacyjne, aby wzmocnić poziom samoakceptacji

pacjenta.

• Chory musi wiedzieć/ że sprawność seksualna i

zdolność do współżycia jest taka sama jak przed

zabiegiem.

• Dla komfortu psychicznego przed zbliżeniem z

partnerem wskazana jest zmiana worka stomijnego

na mniejszy lub zastosowanie ochronnego przykrycia

worka.

• Edukacją (za zgodą pacjenta) objęty jest pacjent i

jego rodzina.

• Pacjent (rodzina) jest poinformowany o działalności

towarzystw stomijnych.

Krwawienie z przewodu

pokarmowego oraz dyskomfort

pacjenta w zakresie higieny

Cel pielęgnowania:

• brak lub zmniejszenie dolegliwości

związanych z krwawieniem, postępującą
anemizacją oraz prawidłowa czystość ciała i
otoczenia pacjenta

Postępowanie

pielęgniarskie:

• zebranie wywiadu,
• rodzaj i czas trwania objawów podmiotowych

odnoszących się do obecnego krwawienia z przewodu
pokarmowego,

» - krwawienia inne niż z przewodu pokarmowego,

dawne lub niedawne,

» - występujące krwawienia u członków rodziny

pacjenta,

» - poprzednie krwawienie z przewodu pokarmowego,
» - czy chory używa: alkoholu, leków

przeciwkrzcpliwych, leków przeciwpłytkowych
(przeciwhistaminowych, aspiryna i preparaty ją
zawierające oraz inne niesterydowe leki
przeciwzapalne, Nitrofurantoinę/ Curantyl).

» Należy poznać przekonania religijne, które zakazują

przetoczenia krwi lub środków krwiopochodnych.

» Najczęstszymi objawami krwawień z

górnego odcinka przewodu pokarmowego

są:

» wymioty krwią

» wymioty z dużą domieszką krwi / fusowate

» stwierdzenie obecności krwi w zawartości

żołądka odsysanej przez zgłębnik;

» czarne (smoliste) stolce, przy masywnych

krwotokach z domieszką świeżej krwi

• objawy wstrząsu oligowolemicznego

przyspieszenie tętna, spadek ciśnienia tętniczego,

bladość powłok, zawroty głowy, senność, apatia,
utrata lub zaburzenia świadomości, zwłaszcza przy
zmianie pozycji na siedzącą. zaburzenia oddechowe
- przyspieszenie i spłycenie oddechów).

• Postępowanie

jest

zawsze

uzależnione

od

umiejscowienia krwawienia.

• założenie karty obserwacji:

– - notowanie wartości ciśnienia, tętna, częstości

oddechów, temperatury, ilości przyjętych i
wydalonych płynów (istotnym w ocenie RR jest
wywiad co do nadciśnienia tętniczego w
przeszłości);

– - ocena jakości i ilości wymiotów;
– - obserwacja stolca;
– - ocena stanu świadomości, zachowania pacjenta

• wspieranie w wykonywaniu podstawowych

czynności życiowych (szczególnie w
przypadku zawrotów głowy i osłabienia);

•

likwidowanie stanu napięcia emocjonalnego

(zapewnienie ciszy/ spokoju, uspokojenie
poprzez ukazanie możliwości pomyślnego
rokowania);

• zapewnienie poczucia bezpieczeństwa

(umożliwienie kontaktu z najbliższymi,
informowanie o planowanych działaniach
pielęgnacyjnych i diagnostycznych).

• Dolegliwości w przebiegu

wodobrzusza z powodu chorób
przewodu pokarmowego

Cel pielęgnowania:

brak lub ograniczenie dolegliwości

psychosomatycznych z powodu
wodobrzusza, akceptowana przez
pacjenta jakość życia chorego.

• Postępowanie pielęgniarskie
• (zależy od zastosowanego leczenia -

nakłucie

jamy

brzusznej,

podawanie leków moczopędnych,
leczenie

bólu,

duszności

-

problemów wynikających ze stanu
psychicznego, fizycznego pacjenta):

• po nakłuciu wskazane jest

uzupełnienie

niedoborów

białkowych

poprzez

stosowanie

diety wysokobiałkowej;

• zapewnienie wygodnej pozycji, usprawnianie ruchowo

(ćwiczenia czynne i bierne kończyn górnych i dolnych)
i oddechowo (dmuchanie balonów, korzystanie z
aparatów do gimnastyki oddechowej);

• zapewnienie swobody ruchów (luźne ubranie) i

prawidłowego mikroklimatu pomieszczenia (wietrzenie
sali, odpowiednia temperatura i wilgotność powietrza);

• zmniejszenie dolegliwości bólowych metodami

niefarmakologicznymi (akupresura, masaż powłok
brzusznych/ odpc wiednia pozycja w łóżku);

• łagodzenie napięcia emocjonalnego (muzykoterapia,

zapewnienie ciszy i spokoju - unikanie dużych sal),
zapewnienie kontaktu z rodziną;

• wspomaganie wykonywania czynności higienicznych,

przygotowanie do samoopieki.

• Niejednokrotnie leczenie zachowawcze, polegające na

podawaniu wysokich dawek leków moczopędnych,
może pozwolić na zmniejszenie częstości, a nawet
braku konieczności nakłuwania jamy otrzewnowej.

• Postępowanie w tych przypadkach ma na celu

zmniejszenie niepokoju i napięcia psychicznego
pacjenta

wywołanego

koniecznością

częstego

oddawania moczu.

• Należy zwracać uwagę na “obraz pacjenta w chorobie”

(ja - w chorobie; ja - w otoczeniu; wizerunek
rzeczywistości szpitalnej) i starać się przekonać go o
akceptacji przez otoczenie i rodzinę.