Edukacja i 

reedukacja 

posturalna

Autorzy:
Iza Tarnowska
Dominika Pletnia
Paulina Rorat 
Marta Kula

 

 

Postawa ciała

Postawa ciała jest jednym z warunków 

normalnego rozwoju i życia człowieka. 

Jest ona bowiem cechą 

charakterystyczną, która zarówno u 

dorosłych, jak i u dzieci, jest jedną z 

najbardziej widocznych cech sylwetki. 

 

 

Postawa ciała

Co to jest postawa ciała?

Istnieje wiele definicji określających sposób 

„trzymania się” człowieka, jednak 

najbardziej rozpowszechnione jest 

twierdzenie, iż:

„ Prawidłowa postawa ciała to taka, która 

występuje dostatecznie często, aby można ją 

było uznać za charakterystyczną dla danej 

populacji”. 

 

 

Postawa ciała

Od czego zależy?

Zarówno prawidłową jak i nieprawidłową postawę 

kształtuje wiele czynników, np. wzajemne ułożenie:

• głowy
• ramion
• kręgosłupa 
• klatki piersiowej
• miednicy
• kończyn
• a także budowa ciała.

 

 

Postawa ciała

Często sylwetka jest wyrazem emocji i 

uczuć, co szczególnie dobrze widoczne 

jest u dzieci. Gdy są one radosne i 

zadowolone, prostują się i podnoszą 

wysoko głowę. Natomiast gdy odczuwają 

smutek lub zagrożenie, instynktownie 

„kulą się w sobie” – wysuwają barki do 

przodu, a głowę spuszczają w dół.

 

 

Prawidłowa postawa ciała

Zależy ona od 

prawidłowo 

wykształconego układu  

   kostno – 

więzadłowego i 

mięśniowo – 

nerwowego.

 

 

Prawidłowa postawa ciała

Charakteryzuje się:
• prostym ustawieniem głowy
• fizjologicznymi krzywiznami kręgosłupa w 

płaszczyźnie strzałkowej i prostym 

kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej

• dobrym wysklepieniem klatki piersiowej
• dobrze ustawioną miednicą na głowach 

kości udowych

• prostymi i równymi kończynami dolnymi i 

prawidłowym wysklepieniem stopy.

 

 

Prawidłowa postawa ciała

Już od najmłodszych lat życia postawa 

zmienia się        i kształtuje. Oczywiście 

zmian wnikających z rozwoju osobniczego 

i naturalnego wzrostu w żadnym wypadku 

nie można zaliczać do jakichkolwiek wad.

Wykształcanie prawidłowych nawyków 

określa się mianem edukacji posturalnej.

 

 

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Okres niemowlęctwa

Postawę możemy zacząć obserwować dopiero 

przy pierwszych próbach stania. Prawidłowa 

postawa w tym okresie charakteryzuje się:

• wykształconym przodowygięciem w odc. 

szyjnym i lekkim tyłowygięciem w odc. 

piersiowo -  lędźwiowym

• lekko zaokrąglonymi plecami

• lekkim zgięciem w stawach biodrowych i 

kolanowych

• mocno uwypuklonym brzuchem.

 

 

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Postawa w okresie 7-8 lat

• wyraźne ukształtowanie 

przodowygięcia lędźwiowego

• lekko uwypuklony brzuch, choć już 

wyraźnie mniej niż w okresie 
wcześniejszym

• dość prężna i mocna postawa

 

 

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Postawa w okresie dojrzewanie płciowego.

W tym czasie następuje pogorszenie postawy 
fizjologicznej:

• ponownie uwypukla się brzuch
• plecy nadmiernie się zaokrąglają
• głowa pochyla się ku przodowi.

Daje się zaobserwować pewnie różnice w 
sylwetce dziewcząt i chłopców.

 

 

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

DZIEWCZĘTA

• niekiedy występuje tyłowygięcie w stawach 

kolanowych

• barki wysuwają się do przodu – jest to 

następstwem chęci ukrycia rozwijających się 

piersi

• kończyny górne zwisają wzdłuż ciała i są 

nieco wysunięte do przodu, co jeszcze 

bardziej pogłębia zaokrąglenie pleców – 

wynika to z wysunięcia barków.

 

 

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

CHŁOPCY

• sylwetka staje się niesymetryczna w 

związku z nagłym wzrostem

• kończyny górne zwisają wzdłuż ciała, 

wydają się być nieproporcjonalnie długie

• głowa pochyla się do przodu.

 

 

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Koniec okresu dojrzewania

W tym czasie sylwetka nabiera 
najkorzystniejszego ukształtowania:

• następuje ostateczne ukształtowanie 

przodowygięcia w odc. lędźwiowym kręgosłupa

• brzuch staje się płaski, plecy proste
• silnie rozwija się tkanka mięśniowa.

 

 

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Okres po 35 roku życia

Może nastąpić kolejne pogorszenie 
postawy, które może utrzymać się już do 
wieku podeszłego i nadal się pogłębiać:

• brzuch zaczyna lekko zwisać i wystawać
• zmniejsza się długość kręgosłupa 

(wskutek zmian w krążkach m-kręgowych)

• plecy zaczynają się zaokrąglać.

 

 

Nieprawidłowa postawa ciała

Za nieprawidłową (wadliwą) postawę, uważa się 

wszelkie nieprawidłowości sposobu trzymania 

się w pozycji stojącej (we wszystkich 

płaszczyznach), które wyróżniają się innym niż 

normalny układem ciała. Nieprawidłowości te 

są odwracalne.

Wada postawy ciała to utrwalone błędy w 

układzie kostnym, błędy w ogólnej postawie i 

błędy przestrzenne w układzie ciała. Są one 

wynikiem zmian patologicznych.

 

 

Nieprawidłowa postawa ciała

Przyczyny wad są bardzo różnorodne. Mogą być 
wywołane zmianami zewnętrznymi 
(środowiskowymi) takimi jak:

• brak ćwiczeń i zabaw ruchowych
• złe nawyki postawy
• brak korekcji ze strony rodziców lub 

wychowawców

• ciągła jednostajność pozycji (telewizja, komputer)

Są to wady nabyte.

 

 

Nieprawidłowa postawa ciała

Wyróżnia się również szereg wad wrodzonych. 
Są to przypadki, w których wystąpiły zmiany w 
budowie ciała będące następstwem działania 
jakiś czynników w okresie płodowym:

• w układzie kostnym - zrosty kręgów, 

kręgozmyk, rozszczepy kręgów, dodatkowe 
żebra 

• w układzie mięśniowym - np. wrodzona atonia 

mięśni, postępujący zanik mięśni 

 

 

Nieprawidłowa postawa ciała – 

kształtowanie wady postawy

Jak powstaje wada?

Podczas rozwoju człowieka w układzie nerwowym 

wykształca się tzw. wzorzec postawy. Układ ciała i siły 

na nie działające są stale z tym wzorcem 

porównywane. Pojawienie się ewentualnych różnic 

uruchamia mechanizmy mikroruchów, których 

zadaniem jest zniwelować tę różnicę. Niestety 

zazwyczaj dokonuje się to zbyt mocno, co skutkuje 

uruchomieniem następnej poprawki, w celu 

skorygowania poprawki pierwszej. Mechanizm ten 

działa łańcuchowo.Jest to tzw. układ nadążny. 

Skutkiem tego jest powstanie wady postawy.

W przebiegu rozwoju wady postawy można wyróżnić 

trzy charakterystyczne okresy (tu na przykładzie 

skoliozy).

 

 

Nieprawidłowa postawa ciała – 

kształtowanie wady postawy

OKRES I

 – okres zmian 

czynnościowych

Niektóre grupy mięśniowe 

ulegają rozluźnieniu i 

rozciągnięciu, natomiast w 

innych następuje wzmożenie 

napięcia i skrócenie mięśni.

Czas trwania tej fazy 

kształtowania wady jest różny. 

Wynosi od kilku tygodni do 

kilku miesięcy (jest to 

uzależnione od czynnika 

wpływającego na rozwój 

wady). Jest to także najlepszy 

okres do przeciwdziałania 

pogłębianiu się wady. 

 

 

Nieprawidłowa postawa ciała – 

kształtowanie wady postawy

OKRES II

 – powstanie 

przykurczy

W fazie tej dochodzi do 
powstania przykurczy 
więzadeł, ścięgien i 
mięśni.

Może ona trwać kilka 
tygodni, miesięcy a nawet 
lat. Działanie korekcyjne 
może być tu jeszcze 
całkiem skuteczne (raczej 
na początku fazy).

 

 

Nieprawidłowa postawa ciała – 

kształtowanie wady postawy

OKRES III

 – zmiany strukturalne 

(utrwalone przykurcze)

Wady tego okresu określa się 
jako wady patologiczne. 
Ćwiczenia korekcyjne 
pozwalają na zastopowanie 
dalszego rozwoju wady, jednak 
całkowitą jej likwidację można 
osiągnąć tylko dzięki 
złożonemu postępowaniu 
rehabilitacyjnemu (w tym 
zabiegowi operacyjnemu).

 

 

Nieprawidłowa postawa ciała

Jak rozpoznawać wady postawy?

Rodzice jako pierwsi mają możliwość zauważenia 

zmian w sylwetce dziecka. Najlepszym do tego 

sposobem jest jego systematyczna obserwacja 

(chód, stanie, wygląd, prosta oś pleców). 

Nie każda asymetria musi oznaczać wadę postawy, 

jednak przy zauważeniu jakiś odchyłów od 

fizjologicznej normy, dobrze jest skonsultować się z 

lekarzem. Pozwoli to na odpowiednio wczesne 

rozpoznanie ewentualnej wady i włączenie leczenia 

zachowawczego (np. w postaci ćwiczeń 

korekcyjnych).

 

 

Najczęstsze wady postawy

PLECY OKRĄGŁE

 

•

pogłębienie kifozy 

piersiowej

•

barki i głowa 

wysunięte do przodu

•

klatka piersiowa 

spłaszcza się i zapada 

do wnętrza ciała

•

łopatki odstają (objaw 

charakterystyczny).

 

 

Najczęstsze wady postawy

PLECY WKLĘSŁE

• pogłębienie lordozy lędźwiowej
• przodopochylenie miednicy
• wypięty brzuch
• wypięte pośladki
• mięśnie brzucha i mięśnie 

pośladkowe są osłabione.

Ten typ jest charakterystyczny dla 
wieku przedszkolnego. Dla pewności 
należy skonsultować się z lekarzem.

 

 

Najczęstsze wady postawy

PLECY OKRĄGŁO – 

WKLĘSŁE

• pogłębienie 

krzywizn piersiowej 
i lędźwiowej

• występowanie 

objawów jak w obu 
w/w wadach

 

 

Najczęstsze wady postawy

PLECY PŁASKIE

• spłaszczenie 

krzywizn kręgosłupa 
(zmniejszenie 
wytrzymałości 
kręgów na 
obciążenie)

• wada ta sprzyja 

powstawaniu skolioz

 

 

Najczęstsze wady postawy

SKOLIOZA (boczne skrzywienie kręgosłupa)

• kręgosłup odchylony od pionu w lewą lub prawą stronę lub 

w kilku odcinkach jednocześnie

• charakterystyczne asymetrie barków i łopatek

• deformują sylwetkę, są przyczyną zaburzeń różnych 

układów i narządów (np. upośledzenie oddychania).

 

 

 

 

Najczęstsze wady postawy

PŁASKOSTOPIE

• obniżenie łuków 

wysklepiających 
stopę

• osłabienie mięśni 

stopy

• szybsza męczliwość
• bolesność stóp
• bolesność łydek.

 

 

Profilaktyka i leczenie

Wady postawy nie ustępują same. 

Nieleczone pogłębiają się, stwarzając coraz 

to poważniejsze problemy i zagrożenia. Już 

od wczesnych lat życia dziecka, należy 

wykształcać w nim prawidłowe nawyki i nie 

dopuszczać do powstawania wad. Jednak 

jeśli te już się pojawią, w żadnym wypadku 

nie należy ich bagatelizować. Należy jak 

najwcześniej rozpocząć leczenie, aby 

zapobiegać dalszemu rozwojowi wady i 

możliwie jak najlepiej ją niwelować.

 

 

Profilaktyka i leczenie

Postępowanie zapobiegające powstawaniu wad:

• ograniczenie siedzącego, jednostajnego trybu 

życia

• zwiększenie ogólnej aktywności fizycznej
• wykształcanie i kontrolowanie prawidłowego 

nawyku postawy podczas czynności dnia 
codziennego

• zapewnienie właściwego miejsca pracy i 

odpoczynku

• bieżąca kontrola i obserwacja postawy dziecka. 

 

 

Profilaktyka i leczenie

Niezmiernie istotnym 

czynnikiem w utrzymaniu 

prawidłowej postawy ciała 

jest wykształcenie 

poprawnych nawyków 

„trzymania się”.

W tym celu szczególnie 

ważne jest zadbanie o 

miejsce pracy, wypoczynku, 

a także zwrócenie uwagi 

na sposób wykonywania 

codziennych czynności. 

 

 

Profilaktyka i leczenie

 

 

Profilaktyka i leczenie

Zarówno w 

profilaktyce jak i 

w leczeniu wad w 

I i na początku II 

okresu (w 

zasadzie ich 

korygowania), 

pomocne są 

różnego typu 

przybory, jak np. 

pajączki, 

klękosiady, sprzęt 

do ćwiczeń 

korekcyjnych.

 

 

Profilaktyka i leczenie

Do ćwiczeń korygujących postawy kręgosłupa 
zalicza się:

• ćwiczenia elongacyjne (wydłużające), 

zmniejszające nadmierne krzywizny 
kręgosłupa

• ćwiczenia korygujące określoną wadę
• ćwiczenia antygrawitacyjne, z dodatkowym 

oporem przyłożonym na osie ciała

• ćwiczenia nawyku prawidłowej postawy.

 

 

Profilaktyka i leczenie

METODA KLAPPA

Jest to metoda redukująca krzywizny w płaszczyźnie 
czołowej i strzałkowej. Polega ona na połączeniu 
pozycji odciążających z różnymi ćwiczeniami 
kończyn górnych i kończyn dolnych. Dla dobrego 
wykorzystania tej metody ważne jest, aby zapoznać 
się dokładnie z rodzajem i „ogólnym wyglądem” 
wady. Istotna jest ilość łuków i kierunek 
skrzywienia. Dokładne zapoznanie się z nimi daje 
możliwość jak najlepszego doboru pozycji 
wyjściowych i ćwiczeń.

 

 

 

Profilaktyka i leczenie

METODA S. MAJOCHA

Jest to metoda specjalistyczna, obejmująca 

postępowanie kinezyterapeutyczne dla skolioz. Jak i 

przy poprzedniej metodzie, w tej również wnikliwe 

zapoznanie się z każdym przypadkiem warunkuje 

odpowiedni dobór leczenia. Zasadniczym 

elementem metody S. Majocha jest dobór pozycji 

wyjściowych, które stanowią odciążenie dla 

kręgosłupa, takie jak: leżenie, klęk podparty, zwisy 

odwrotne. Drugim ważnym elementem jest dobór 

odpowiednich ćwiczeń, które zapewnią 

kompleksowe leczenie korygujące skoliozy.

 

 

Profilaktyka i leczenie

Ze względu na problemy i trudności jakie 

niesie ze sobą wada postawy, coraz większy 

nacisk kładzie się na zapobieganie ich 

powstawaniu.

Coraz częściej w przedszkolach i szkołach 

wdraża się programy zajęć korekcyjnych, 

często opartych na grach i zabawach 

ruchowych z użyciem przyborów. Jest to forma 

bardzo atrakcyjna dla dzieci, które często są 

współautorami ćwiczeń.

 

 

Profilaktyka i leczenie

Coraz częściej są organizowane kursy dla 

nauczycieli gimnastyki korekcyjnej, a także 

kursy dla rodziców i dzieci (przykładem jest 

„szkoła pleców”). Pierwsi uczą się jak 

rozpoznawać wady i im przeciwdziałać. Drudzy, 

na co trzeba zwrócić uwagę przy 

utrzymywaniu prawidłowej postawy ciała i co 

robić, aby zawsze mieć prawidłową sylwetkę.

Gimnastyka korekcyjna i różnego rodzaju kursy 

pomagają w tzw. reedukacji posturalnej, czyli 

uczeniu się prawidłowych nawyków od nowa.

 

 

Przykładowe ćwiczenia 

gimnastyki korekcyjnej

 

 

Przykładowe ćwiczenia gimnastyki 

korekcyjnej

Żółwik

Siad skrzyżny, plecy wyprostowane. Naśladowanie 

ruchów głowy żółwia (chowanie i wyciąganie). 

Można ćwiczenie uatrakcyjnić, stosując podkład 

muzyczny.

Marsz z książką

Ćwiczący maszeruje po sali z książką na głowie. Na 

komendę prowadzącego ściąga ją i wykonuje np. 

przekładanie książki z ręki do ręki nad głową, na 

wysokości klatki piersiowej, siada na ławce z 

książką na głowie, powoli obraca się wokół własnej 

osi z książką na głowie, itp.

 

 

Przykładowe ćwiczenia gimnastyki 

korekcyjnej

Ołówek

Ćwiczący siedzi w siadzie podpartym, kolana 

ugięte. Stara się podnieść stopą leżący przed 

nim ołówek, a następnie odłożyć go z 

powrotem.

Rozciąganie

Ćwiczący siedzi w siadzie skrzyżnym. W rękach 

trzyma laskę gimnastyczną lub taśmę. Przenosi 

ją raz za plecy, raz przed siebie. Ćwiczenie 

można uatrakcyjnić dodając podkład muzyczny.

 

 

Przykładowe ćwiczenia gimnastyki 

korekcyjnej

Podnoszenie piłki

Ćwiczący leży tyłem, podparty na łokciach. Kolana 

ugięte. Między stopami trzyma piłkę. Na komendę 

prowadzącego podnosi ją do góry, następnie z 

powrotem opuszcza. Można dodać podkład 

muzyczny.

Dynair

Ćwiczący stoi na krążku Dynair, rytmicznie 

przesuwa ciężar ciała na palce i na pięty. Można 

dodać podkład muzyczny.
Ćwiczenie to kształtuje również koordynację i 

równowagę.