Edukacja i

reedukacja

posturalna

Autorzy:
Iza Tarnowska
Dominika Pletnia
Paulina Rorat
Marta Kula

Postawa ciała

Postawa ciała jest jednym z warunków

normalnego rozwoju i życia człowieka.

Jest ona bowiem cechą

charakterystyczną, która zarówno u

dorosłych, jak i u dzieci, jest jedną z

najbardziej widocznych cech sylwetki.

Postawa ciała

Co to jest postawa ciała?

Istnieje wiele definicji określających sposób

„trzymania się” człowieka, jednak

najbardziej rozpowszechnione jest

twierdzenie, iż:

„ Prawidłowa postawa ciała to taka, która

występuje dostatecznie często, aby można ją

było uznać za charakterystyczną dla danej

populacji”.

Postawa ciała

Od czego zależy?

Zarówno prawidłową jak i nieprawidłową postawę

kształtuje wiele czynników, np. wzajemne ułożenie:

• głowy
• ramion
• kręgosłupa
• klatki piersiowej
• miednicy
• kończyn
• a także budowa ciała.

Postawa ciała

Często sylwetka jest wyrazem emocji i

uczuć, co szczególnie dobrze widoczne

jest u dzieci. Gdy są one radosne i

zadowolone, prostują się i podnoszą

wysoko głowę. Natomiast gdy odczuwają

smutek lub zagrożenie, instynktownie

„kulą się w sobie” – wysuwają barki do

przodu, a głowę spuszczają w dół.

Prawidłowa postawa ciała

Zależy ona od

prawidłowo

wykształconego układu

kostno –

więzadłowego i

mięśniowo –

nerwowego.

Prawidłowa postawa ciała

Charakteryzuje się:
• prostym ustawieniem głowy
• fizjologicznymi krzywiznami kręgosłupa w

płaszczyźnie strzałkowej i prostym

kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej

• dobrym wysklepieniem klatki piersiowej
• dobrze ustawioną miednicą na głowach

kości udowych

• prostymi i równymi kończynami dolnymi i

prawidłowym wysklepieniem stopy.

Prawidłowa postawa ciała

Już od najmłodszych lat życia postawa

zmienia się i kształtuje. Oczywiście

zmian wnikających z rozwoju osobniczego

i naturalnego wzrostu w żadnym wypadku

nie można zaliczać do jakichkolwiek wad.

Wykształcanie prawidłowych nawyków

określa się mianem edukacji posturalnej.

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Okres niemowlęctwa

Postawę możemy zacząć obserwować dopiero

przy pierwszych próbach stania. Prawidłowa

postawa w tym okresie charakteryzuje się:

• wykształconym przodowygięciem w odc.

szyjnym i lekkim tyłowygięciem w odc.

piersiowo - lędźwiowym

• lekko zaokrąglonymi plecami

• lekkim zgięciem w stawach biodrowych i

kolanowych

• mocno uwypuklonym brzuchem.

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Postawa w okresie 7-8 lat

• wyraźne ukształtowanie

przodowygięcia lędźwiowego

• lekko uwypuklony brzuch, choć już

wyraźnie mniej niż w okresie
wcześniejszym

• dość prężna i mocna postawa

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Postawa w okresie dojrzewanie płciowego.

W tym czasie następuje pogorszenie postawy
fizjologicznej:

• ponownie uwypukla się brzuch
• plecy nadmiernie się zaokrąglają
• głowa pochyla się ku przodowi.

Daje się zaobserwować pewnie różnice w
sylwetce dziewcząt i chłopców.

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

DZIEWCZĘTA

• niekiedy występuje tyłowygięcie w stawach

kolanowych

• barki wysuwają się do przodu – jest to

następstwem chęci ukrycia rozwijających się

piersi

• kończyny górne zwisają wzdłuż ciała i są

nieco wysunięte do przodu, co jeszcze

bardziej pogłębia zaokrąglenie pleców –

wynika to z wysunięcia barków.

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

CHŁOPCY

• sylwetka staje się niesymetryczna w

związku z nagłym wzrostem

• kończyny górne zwisają wzdłuż ciała,

wydają się być nieproporcjonalnie długie

• głowa pochyla się do przodu.

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Koniec okresu dojrzewania

W tym czasie sylwetka nabiera
najkorzystniejszego ukształtowania:

• następuje ostateczne ukształtowanie

przodowygięcia w odc. lędźwiowym kręgosłupa

• brzuch staje się płaski, plecy proste
• silnie rozwija się tkanka mięśniowa.

Postawa ciała w rozwoju osobniczym

Okres po 35 roku życia

Może nastąpić kolejne pogorszenie
postawy, które może utrzymać się już do
wieku podeszłego i nadal się pogłębiać:

• brzuch zaczyna lekko zwisać i wystawać
• zmniejsza się długość kręgosłupa

(wskutek zmian w krążkach m-kręgowych)

• plecy zaczynają się zaokrąglać.

Nieprawidłowa postawa ciała

Za nieprawidłową (wadliwą) postawę, uważa się

wszelkie nieprawidłowości sposobu trzymania

się w pozycji stojącej (we wszystkich

płaszczyznach), które wyróżniają się innym niż

normalny układem ciała. Nieprawidłowości te

są odwracalne.

Wada postawy ciała to utrwalone błędy w

układzie kostnym, błędy w ogólnej postawie i

błędy przestrzenne w układzie ciała. Są one

wynikiem zmian patologicznych.

Nieprawidłowa postawa ciała

Przyczyny wad są bardzo różnorodne. Mogą być
wywołane zmianami zewnętrznymi
(środowiskowymi) takimi jak:

• brak ćwiczeń i zabaw ruchowych
• złe nawyki postawy
• brak korekcji ze strony rodziców lub

wychowawców

• ciągła jednostajność pozycji (telewizja, komputer)

Są to wady nabyte.

Nieprawidłowa postawa ciała

Wyróżnia się również szereg wad wrodzonych.
Są to przypadki, w których wystąpiły zmiany w
budowie ciała będące następstwem działania
jakiś czynników w okresie płodowym:

• w układzie kostnym - zrosty kręgów,

kręgozmyk, rozszczepy kręgów, dodatkowe
żebra

• w układzie mięśniowym - np. wrodzona atonia

mięśni, postępujący zanik mięśni

Nieprawidłowa postawa ciała –

kształtowanie wady postawy

Jak powstaje wada?

Podczas rozwoju człowieka w układzie nerwowym

wykształca się tzw. wzorzec postawy. Układ ciała i siły

na nie działające są stale z tym wzorcem

porównywane. Pojawienie się ewentualnych różnic

uruchamia mechanizmy mikroruchów, których

zadaniem jest zniwelować tę różnicę. Niestety

zazwyczaj dokonuje się to zbyt mocno, co skutkuje

uruchomieniem następnej poprawki, w celu

skorygowania poprawki pierwszej. Mechanizm ten

działa łańcuchowo.Jest to tzw. układ nadążny.

Skutkiem tego jest powstanie wady postawy.

W przebiegu rozwoju wady postawy można wyróżnić

trzy charakterystyczne okresy (tu na przykładzie

skoliozy).

Nieprawidłowa postawa ciała –

kształtowanie wady postawy

OKRES I

– okres zmian

czynnościowych

Niektóre grupy mięśniowe

ulegają rozluźnieniu i

rozciągnięciu, natomiast w

innych następuje wzmożenie

napięcia i skrócenie mięśni.

Czas trwania tej fazy

kształtowania wady jest różny.

Wynosi od kilku tygodni do

kilku miesięcy (jest to

uzależnione od czynnika

wpływającego na rozwój

wady). Jest to także najlepszy

okres do przeciwdziałania

pogłębianiu się wady.

Nieprawidłowa postawa ciała –

kształtowanie wady postawy

OKRES II

– powstanie

przykurczy

W fazie tej dochodzi do
powstania przykurczy
więzadeł, ścięgien i
mięśni.

Może ona trwać kilka
tygodni, miesięcy a nawet
lat. Działanie korekcyjne
może być tu jeszcze
całkiem skuteczne (raczej
na początku fazy).

Nieprawidłowa postawa ciała –

kształtowanie wady postawy

OKRES III

– zmiany strukturalne

(utrwalone przykurcze)

Wady tego okresu określa się
jako wady patologiczne.
Ćwiczenia korekcyjne
pozwalają na zastopowanie
dalszego rozwoju wady, jednak
całkowitą jej likwidację można
osiągnąć tylko dzięki
złożonemu postępowaniu
rehabilitacyjnemu (w tym
zabiegowi operacyjnemu).

Nieprawidłowa postawa ciała

Jak rozpoznawać wady postawy?

Rodzice jako pierwsi mają możliwość zauważenia

zmian w sylwetce dziecka. Najlepszym do tego

sposobem jest jego systematyczna obserwacja

(chód, stanie, wygląd, prosta oś pleców).

Nie każda asymetria musi oznaczać wadę postawy,

jednak przy zauważeniu jakiś odchyłów od

fizjologicznej normy, dobrze jest skonsultować się z

lekarzem. Pozwoli to na odpowiednio wczesne

rozpoznanie ewentualnej wady i włączenie leczenia

zachowawczego (np. w postaci ćwiczeń

korekcyjnych).

Najczęstsze wady postawy

PLECY OKRĄGŁE

•

pogłębienie kifozy

piersiowej

•

barki i głowa

wysunięte do przodu

•

klatka piersiowa

spłaszcza się i zapada

do wnętrza ciała

•

łopatki odstają (objaw

charakterystyczny).

Najczęstsze wady postawy

PLECY WKLĘSŁE

• pogłębienie lordozy lędźwiowej
• przodopochylenie miednicy
• wypięty brzuch
• wypięte pośladki
• mięśnie brzucha i mięśnie

pośladkowe są osłabione.

Ten typ jest charakterystyczny dla
wieku przedszkolnego. Dla pewności
należy skonsultować się z lekarzem.

Najczęstsze wady postawy

PLECY OKRĄGŁO –

WKLĘSŁE

• pogłębienie

krzywizn piersiowej
i lędźwiowej

• występowanie

objawów jak w obu
w/w wadach

Najczęstsze wady postawy

PLECY PŁASKIE

• spłaszczenie

krzywizn kręgosłupa
(zmniejszenie
wytrzymałości
kręgów na
obciążenie)

• wada ta sprzyja

powstawaniu skolioz

Najczęstsze wady postawy

SKOLIOZA (boczne skrzywienie kręgosłupa)

• kręgosłup odchylony od pionu w lewą lub prawą stronę lub

w kilku odcinkach jednocześnie

• charakterystyczne asymetrie barków i łopatek

• deformują sylwetkę, są przyczyną zaburzeń różnych

układów i narządów (np. upośledzenie oddychania).

Najczęstsze wady postawy

PŁASKOSTOPIE

• obniżenie łuków

wysklepiających
stopę

• osłabienie mięśni

stopy

• szybsza męczliwość
• bolesność stóp
• bolesność łydek.

Profilaktyka i leczenie

Wady postawy nie ustępują same.

Nieleczone pogłębiają się, stwarzając coraz

to poważniejsze problemy i zagrożenia. Już

od wczesnych lat życia dziecka, należy

wykształcać w nim prawidłowe nawyki i nie

dopuszczać do powstawania wad. Jednak

jeśli te już się pojawią, w żadnym wypadku

nie należy ich bagatelizować. Należy jak

najwcześniej rozpocząć leczenie, aby

zapobiegać dalszemu rozwojowi wady i

możliwie jak najlepiej ją niwelować.

Profilaktyka i leczenie

Postępowanie zapobiegające powstawaniu wad:

• ograniczenie siedzącego, jednostajnego trybu

życia

• zwiększenie ogólnej aktywności fizycznej
• wykształcanie i kontrolowanie prawidłowego

nawyku postawy podczas czynności dnia
codziennego

• zapewnienie właściwego miejsca pracy i

odpoczynku

• bieżąca kontrola i obserwacja postawy dziecka.

Profilaktyka i leczenie

Niezmiernie istotnym

czynnikiem w utrzymaniu

prawidłowej postawy ciała

jest wykształcenie

poprawnych nawyków

„trzymania się”.

W tym celu szczególnie

ważne jest zadbanie o

miejsce pracy, wypoczynku,

a także zwrócenie uwagi

na sposób wykonywania

codziennych czynności.

Profilaktyka i leczenie

Profilaktyka i leczenie

Zarówno w

profilaktyce jak i

w leczeniu wad w

I i na początku II

okresu (w

zasadzie ich

korygowania),

pomocne są

różnego typu

przybory, jak np.

pajączki,

klękosiady, sprzęt

do ćwiczeń

korekcyjnych.

Profilaktyka i leczenie

Do ćwiczeń korygujących postawy kręgosłupa
zalicza się:

• ćwiczenia elongacyjne (wydłużające),

zmniejszające nadmierne krzywizny
kręgosłupa

• ćwiczenia korygujące określoną wadę
• ćwiczenia antygrawitacyjne, z dodatkowym

oporem przyłożonym na osie ciała

• ćwiczenia nawyku prawidłowej postawy.

Profilaktyka i leczenie

METODA KLAPPA

Jest to metoda redukująca krzywizny w płaszczyźnie
czołowej i strzałkowej. Polega ona na połączeniu
pozycji odciążających z różnymi ćwiczeniami
kończyn górnych i kończyn dolnych. Dla dobrego
wykorzystania tej metody ważne jest, aby zapoznać
się dokładnie z rodzajem i „ogólnym wyglądem”
wady. Istotna jest ilość łuków i kierunek
skrzywienia. Dokładne zapoznanie się z nimi daje
możliwość jak najlepszego doboru pozycji
wyjściowych i ćwiczeń.

Profilaktyka i leczenie

METODA S. MAJOCHA

Jest to metoda specjalistyczna, obejmująca

postępowanie kinezyterapeutyczne dla skolioz. Jak i

przy poprzedniej metodzie, w tej również wnikliwe

zapoznanie się z każdym przypadkiem warunkuje

odpowiedni dobór leczenia. Zasadniczym

elementem metody S. Majocha jest dobór pozycji

wyjściowych, które stanowią odciążenie dla

kręgosłupa, takie jak: leżenie, klęk podparty, zwisy

odwrotne. Drugim ważnym elementem jest dobór

odpowiednich ćwiczeń, które zapewnią

kompleksowe leczenie korygujące skoliozy.

Profilaktyka i leczenie

Ze względu na problemy i trudności jakie

niesie ze sobą wada postawy, coraz większy

nacisk kładzie się na zapobieganie ich

powstawaniu.

Coraz częściej w przedszkolach i szkołach

wdraża się programy zajęć korekcyjnych,

często opartych na grach i zabawach

ruchowych z użyciem przyborów. Jest to forma

bardzo atrakcyjna dla dzieci, które często są

współautorami ćwiczeń.

Profilaktyka i leczenie

Coraz częściej są organizowane kursy dla

nauczycieli gimnastyki korekcyjnej, a także

kursy dla rodziców i dzieci (przykładem jest

„szkoła pleców”). Pierwsi uczą się jak

rozpoznawać wady i im przeciwdziałać. Drudzy,

na co trzeba zwrócić uwagę przy

utrzymywaniu prawidłowej postawy ciała i co

robić, aby zawsze mieć prawidłową sylwetkę.

Gimnastyka korekcyjna i różnego rodzaju kursy

pomagają w tzw. reedukacji posturalnej, czyli

uczeniu się prawidłowych nawyków od nowa.

Przykładowe ćwiczenia

gimnastyki korekcyjnej

Przykładowe ćwiczenia gimnastyki

korekcyjnej

Żółwik

Siad skrzyżny, plecy wyprostowane. Naśladowanie

ruchów głowy żółwia (chowanie i wyciąganie).

Można ćwiczenie uatrakcyjnić, stosując podkład

muzyczny.

Marsz z książką

Ćwiczący maszeruje po sali z książką na głowie. Na

komendę prowadzącego ściąga ją i wykonuje np.

przekładanie książki z ręki do ręki nad głową, na

wysokości klatki piersiowej, siada na ławce z

książką na głowie, powoli obraca się wokół własnej

osi z książką na głowie, itp.

Przykładowe ćwiczenia gimnastyki

korekcyjnej

Ołówek

Ćwiczący siedzi w siadzie podpartym, kolana

ugięte. Stara się podnieść stopą leżący przed

nim ołówek, a następnie odłożyć go z

powrotem.

Rozciąganie

Ćwiczący siedzi w siadzie skrzyżnym. W rękach

trzyma laskę gimnastyczną lub taśmę. Przenosi

ją raz za plecy, raz przed siebie. Ćwiczenie

można uatrakcyjnić dodając podkład muzyczny.

Przykładowe ćwiczenia gimnastyki

korekcyjnej

Podnoszenie piłki

Ćwiczący leży tyłem, podparty na łokciach. Kolana

ugięte. Między stopami trzyma piłkę. Na komendę

prowadzącego podnosi ją do góry, następnie z

powrotem opuszcza. Można dodać podkład

muzyczny.

Dynair

Ćwiczący stoi na krążku Dynair, rytmicznie

przesuwa ciężar ciała na palce i na pięty. Można

dodać podkład muzyczny.
Ćwiczenie to kształtuje również koordynację i

równowagę.