„Czas

w 
kulturze”

Postrzeganie czasu

Większość przedstawicieli danej kultury nie zdaje sobie 

sprawy, że sposób, w jaki postrzegają oni czas jest w nich wpisany 
kulturowo i sądzą, że jest naturalny i oczywisty, dopiero w 
zderzeniu z przedstawicielami innych kultur ujawnia się jego 
względność.

Cywilizacje Zachodu rozumieją czas linearnie (przeszłość, 

teraźniejszość, przyszłość)- obarczony monotonią codziennych 
obowiązków i ubarwiony planami na przyszłość.
Natomiast w społeczeństwach prymitywnych tym, co wyznacza 
upływ czasu, jest naturalny cykl przyrody, związany prawie 
zawsze z rodowodem i historią bóstw - czas cykliczny (np. fazy 
księżyca, pory roku, doby).

Pojęcie kultury

Termin „kultura” pochodzi od łac. wyrazu -„kultura”, 

oznaczającego pierwotnie uprawę roli. 

Kultura- to całokształt materialnego i duchowego dorobku 
ludzkości,     

    

wytworzonego w ogólnym rozwoju 

historycznym lub w jego 

określonej epoce. 

Kultura (wg. Stefana Czarnowskiego)-jest  dobrem zbiorowym i 
zbiorowym 

dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego 

wysiłku 

niezliczonych pokoleń. O kulturze możemy mówić 

dopiero 

wówczas, gdy odkrycie czy wynalazek zostaje 

zachowany, gdy jest 

przekazywany z pokolenia na pokolenie, 

gdy staje się dorobkiem 

trwałym zbiorowości ludzkiej.

   

Czas w kulturze 

europejskiej

W przekonaniu europejskim czas istnieje poza człowiekiem, 

istnieje obiektywnie, niejako na zewnątrz nas, i ma właściwości 
mierzalne i linearne (przeszłość, teraźniejszość, przyszłość) mimo 
tego, że społeczeństwo zachodnie uległo od okresu wczesnego 
chrześcijaństwa wielkiemu zeświecczeniu. 

Europejczyk czuje się sługą czasu, jest od niego zależny, 

jest jego
poddanym. Żeby istnieć i funkcjonować, musi przestrzegać jego 
żelaznych, nienaruszalnych praw, jego sztywnych zasad i reguł. 
Musi przestrzegać terminów, dat, dni i godzin. Porusza się w trybach 
czasu, nie może poza nimi istnieć. One narzucają mu swoje rygory, 
wymagania i normy.

   Czas w kulturze muzułmańskiej

W islamie czas mierzony jest od gregoriańskiego roku 

622, tj. od hidżry, czyli wyjścia Mahometa z Mekki do Medyny. 
Rok hidżry jest pierwszym rokiem muzułmańskiego pomiaru 
czasu. Ale sam okres roku jest zorganizowany inaczej, niż w 
kalendarzu gregoriańskim. Co prawda składa się z 12 miesięcy, 
ale jest to kalendarz księżycowy. Co znaczy, że miesiące są 
krótsze i w cyklu 30-stoletnim dodaje się dla wyrównania 11 dni. 

Każdy z miesięcy muzułmańskiego kalendarza ma swoje 

znaczenie. Częściowo są to nazwy związane z obrządkiem 
religijnym, a częściowo z tradycjami jeszcze z okresu 
przedmuzułmańskiego. Jednak już w czasach imperium 
Abbasydów, a później Osmańskim kalendarz muzułmański był o 
tyle kłopotliwy, że niezgodny z okresem zbiorów, utrudniał m.in. 
zbieranie podatków. 

Czas w kulturze afrykańskiej

Dla Afrykańczyków czas jest  kategorią dużo bardziej luźną, 

otwartą, elastyczną, subiektywną. To człowiek ma wpływ na 
kształtowanie czasu, na jego przebieg i rytm. Rachuba czasu w Afryce 
gdzieniegdzie korzysta z wielkich astronomicznych jednostek jego 
podziału, ale regułą jest występowanie innych systemów organizacji 
czasu. Afrykanin w ogóle się nie śpieszy, jest dużo spokojny i 
wypoczęty.

W Afryce elementarną ściśle określoną- bo kategorialnie 

przynależą do czasu astronomicznego- jednostką podziału jest dzień. 
Większą jednostką podziału czasu afrykańskiego jest okres 
parodniowy, który śladem całej afrykanistyki – zwać będziemy 
tygodniem. Elementem istotnym dla tygodniowej organizacji czas jest 
dzień-wydarzenie. W dawnej Afryce częstym takim dniem-
wydarzeniem jest dzień targowy. U Bankongo tydzień targowy liczy 
dni cztery- jest odstępem czasu między targami odbywającymi się 
każdego czwartego dnia.

Czas w kulturze azjatyckiej

Azja jest najbardziej znaczącym kontynentem w odniesieniu do 

historii i religii- tu bowiem powstały wszystkie religie świata i stąd  
rozprzestrzeniły się na inne kontynenty. Właśnie w Azji powstał 
buddyzm, islam, hinduizm, judaizm i chrześcijaństwo. Kulturę Azji 
tworzą głównie kultury Indii i Chin.

W Indiach wedyjskich czas był postrzegany jako właściwe 

istnienie bytów, które określamy mianem doczesnych. Czas rodzi się 
wraz z ofiarą i to ofiara ponownie niszczy czas. To pojęcie ma związek 
miedzy rytuałem i czasem. W tym znaczeniu czas jest czymś co 
człowiek stwarza w ścisłej współpracy z bogami. Czas to jest ciągłe 
istnienie bytów. W Wedach jednostką czasu jest dzień, który jest 
ośrodkiem wszelkiego doświadczenia czasu. Jutrzenka  i zmierzch są 
,,łączami’’ najbardziej krytycznymi momentami całego dnia. Z dnia na 
dzień i mocą codziennej ofiary czas trwa i egzystencja istnieje. Potem 
ofiara stała się bardziej rozbudowana i wznoszenie ołtarza ofiarnego 
rozciągało się na ponad rok i to właśnie rok stał się większą jednostką 
czasu. Ofiara pozostała podstawą struktury czasu. Każda cegła ołtarza 
odpowiada jednemu dniu roku. 

Czas w kulturze 

amerykańskiej

Amerykańskie podejście do życia cechuje świadomość 

czasu. Obowiązkiem człowieka jest aktywne wykorzystywanie 
czasu, postrzeganego jako rzecz materialna, wedle zasady "czas 
to pieniądz." Europejczycy uważają czas za ideę, systematyzującą 
życie według pewnej miary. Tymczasem dla Amerykanów - czas 
jest materiałem do rozdysponowania. Amerykanie jako pierwsi 
wprowadzili do nowoczesnej cywilizacji ciągły wyścig z czasem. 
Przedtem nikt się tak nie spieszył. Amerykanów ogarnia lęk, że nie 
zdążą osiągnąć wszystkiego co możliwe. Łapią w pośpiechu tyle, 
ile się da, by wyprzedzić konkurentów. 

„Czas to pieniądz” – to powiedzenie doskonale się wpisuje 

w kulturę i mentalność amerykańską. W innych kulturach ta reguła 
nie jest traktowana z taką powagą jak w USA, a niektórym nacjom 
jest zupełnie obca. Afrykanin na przykład w ogóle się nie śpieszy, 
przez co jest dużo spokojniejszy i bardziej wypoczęty.