Metoda z wyboru
Metoda z wyboru
usprawniania pacjentów
usprawniania pacjentów
po udarach mózgu –
po udarach mózgu –
Metoda Bobathów
Metoda Bobathów
Dr n.med. Małgorzata
Dr n.med. Małgorzata
Łukowicz
Łukowicz
Metoda z wyboru
Metoda z wyboru
usprawniania pacjentów
usprawniania pacjentów
po udarach mózgu –
po udarach mózgu –
Metoda Bobathów
Metoda Bobathów
Dr n.med. Małgorzata
Dr n.med. Małgorzata
Łukowicz
Łukowicz
Metoda Bobathów
Metoda Bobathów
jest
jest
stosowana w terapii schorzeń
stosowana w terapii schorzeń
neurologicznych. Została
neurologicznych. Została
specjalnie opracowana dla
specjalnie opracowana dla
pacjentów z hemiplegią.
pacjentów z hemiplegią.
Metoda opiera się na
Metoda opiera się na
wstrzymywaniu
wstrzymywaniu
nieprawidłowych odruchów i na
nieprawidłowych odruchów i na
ponownej nauce (torowaniu)
ponownej nauce (torowaniu)
odruchów prawidłowych.
odruchów prawidłowych.
Cel terapii
Cel terapii
Zaburzenie napięć mięśniowych
Zaburzenie napięć mięśniowych
spowodowane uszkodzeniem układu
spowodowane uszkodzeniem układu
nerwowego powinno być korygowane
nerwowego powinno być korygowane
poprzez aktywną zmianę patologicznych
poprzez aktywną zmianę patologicznych
wzorców ruchowych.
wzorców ruchowych.
Poprawa koordynacji następuje dzięki:
Poprawa koordynacji następuje dzięki:
•
Poprawie regulacji napięcia
Poprawie regulacji napięcia
•
Wspieraniu percepcji
Wspieraniu percepcji
•
Zapobieganiu nieprawidłowym wzorcom
Zapobieganiu nieprawidłowym wzorcom
ruchowym
ruchowym
•
Torowaniu fizjologicznych wzorców ruchowych
Torowaniu fizjologicznych wzorców ruchowych
Fazy porażenia połowiczego
Fazy porażenia połowiczego
(hemiplegii)
(hemiplegii)
I faza ostra – wiotka (silne
I faza ostra – wiotka (silne
zmniejszenie napięcia mięśniowego)
zmniejszenie napięcia mięśniowego)
II faza późna – stadium spastyczne
II faza późna – stadium spastyczne
(wzrost napięcia mięśniowego)
(wzrost napięcia mięśniowego)
III faza późna – stadium reaktywnego
III faza późna – stadium reaktywnego
powrotu do dawnego stanu
powrotu do dawnego stanu
Reakcje wzorcowe zbiorowe
Reakcje wzorcowe zbiorowe
Strona bliższa:
Strona bliższa:
•
Reakcja prostowników:
Reakcja prostowników:
zwiększanie napięcia
zwiększanie napięcia
prostowników od tułowia ku kończynom ( na skutek
prostowników od tułowia ku kończynom ( na skutek
długotrwałego leżenia w łóżku na plecach – ucisk na
długotrwałego leżenia w łóżku na plecach – ucisk na
głowę i górna część tułowia)
głowę i górna część tułowia)
•
Aktywność zginaczy:
Aktywność zginaczy:
zwiększanie napięcia zginaczy od
zwiększanie napięcia zginaczy od
tułowia ku kończynom (na skutek zbyt wczesnego
tułowia ku kończynom (na skutek zbyt wczesnego
siadania, często bez wystarczającego podparcia –
siadania, często bez wystarczającego podparcia –
powoduje to zwiększona napięcie mm. brzucha, zginaczy
powoduje to zwiększona napięcie mm. brzucha, zginaczy
stawu biodrowego, przy prostowaniu się powstaje
stawu biodrowego, przy prostowaniu się powstaje
wzorzec zginający tułów i kończyny dolne)
wzorzec zginający tułów i kończyny dolne)
SKUTKI: utrata selektywnych ruchów tułowia i kończyn,
SKUTKI: utrata selektywnych ruchów tułowia i kończyn,
brak równowagi, duże ryzyko upadków.
brak równowagi, duże ryzyko upadków.
Reakcje wzorcowe zbiorowe
Reakcje wzorcowe zbiorowe
Strona dalsza:
Strona dalsza:
•
Pozytywna reakcja wspierająca (napięcie
Pozytywna reakcja wspierająca (napięcie
prostowników):
prostowników):
zwiększenie napięcia
zwiększenie napięcia
prostowników począwszy od stóp
prostowników począwszy od stóp
dośrodkowo – ucisk i dotyk przedniej
dośrodkowo – ucisk i dotyk przedniej
strony stopy, nadważliwość.
strony stopy, nadważliwość.
•
Reakcja chwytu (reakcja zginaczy):
Reakcja chwytu (reakcja zginaczy):
zwiększenie napięcia zginaczy, od dłoni
zwiększenie napięcia zginaczy, od dłoni
proksymalnie – ucisk i dotyk kłębu dłoni,
proksymalnie – ucisk i dotyk kłębu dłoni,
nadwrażliwość
nadwrażliwość
Patologiczne wzorce:
Patologiczne wzorce:
Głowa:
Głowa:
pochylona i odwrócona w stronę
pochylona i odwrócona w stronę
przeciwną, zdrową – ryzyko zaniedbania chorej
przeciwną, zdrową – ryzyko zaniedbania chorej
strony
strony
Przedramię:
Przedramię:
łokcie zgięte, przedramiona
łokcie zgięte, przedramiona
nawrócone, zgięcie palców
nawrócone, zgięcie palców
Ręka:
Ręka:
nadgarstek zgięty , palce i kciuk odgięte,
nadgarstek zgięty , palce i kciuk odgięte,
przywiedzione
przywiedzione
Tułów:
Tułów:
pochylony w stronę upośledzoną i w
pochylony w stronę upośledzoną i w
całości odchylony do tyłu
całości odchylony do tyłu
Staw biodrowy:
Staw biodrowy:
w wyproście, nawróceniu i
w wyproście, nawróceniu i
przywiedzeniu
przywiedzeniu
Kolano:
Kolano:
maksymalny wyprost
maksymalny wyprost
Stopa:
Stopa:
zgięta podeszwowo i odwrócona
zgięta podeszwowo i odwrócona
Techniki lecznicze
Techniki lecznicze
1.
1.
Inhibicja (hamowanie):
Inhibicja (hamowanie):
obniżanie
obniżanie
napięcia mięśniowego i patologicznych
napięcia mięśniowego i patologicznych
wzorców ruchowych w celu osiagnięcia
wzorców ruchowych w celu osiagnięcia
lepszych pozycji wyjściowych do
lepszych pozycji wyjściowych do
prawidłowych ruchów.
prawidłowych ruchów.
2.
2.
Facylitacja:
Facylitacja:
torowanie fizjologicznych
torowanie fizjologicznych
wzorców ruchowych
wzorców ruchowych
3.
3.
Techniki stymulujące:
Techniki stymulujące:
zabiegi
zabiegi
uruchamiające bezpośrednio zmysły oraz
uruchamiające bezpośrednio zmysły oraz
przygotowujące ruchy. Wyróżniamy
przygotowujące ruchy. Wyróżniamy
stymulację hamującą i aktywizującą
stymulację hamującą i aktywizującą
Techniki wspomagania
Techniki wspomagania
System
System
percepcji
percepcji
Receptory
Receptory
Rodzaj
Rodzaj
bodźca
bodźca
Przykład
Przykład
Dotykowy
Dotykowy
Skóra
Skóra
Dotykowy
Dotykowy
dotykanie
dotykanie
głaskanie
głaskanie
Proprioceptywny
Proprioceptywny
Stawy,
Stawy,
mięśnie,
mięśnie,
ścięgna
ścięgna
Proprioceptywny
Proprioceptywny
Percepcja
Percepcja
własnego ciała
własnego ciała
Nacisk (siła),
Nacisk (siła),
ciągnięcie
ciągnięcie
(ruch, kąt,
(ruch, kąt,
prędkość)
prędkość)
Przedsionkowy
Przedsionkowy
Błędnik
Błędnik
przedsionkowy
przedsionkowy
Ruch i
Ruch i
przyspieszenie
przyspieszenie
do góry/ w dół,
do góry/ w dół,
do przodu/ do
do przodu/ do
tyłu, w prawo/
tyłu, w prawo/
w lewo
w lewo
Stadium I
Stadium I
Rozpoczęcie leczenia natychmiast po
Rozpoczęcie leczenia natychmiast po
wystąpieniu porażenia połowiczego.
wystąpieniu porażenia połowiczego.
Podczas wszystkich zabiegów należy
Podczas wszystkich zabiegów należy
uwzględnić stronę upośledzoną
uwzględnić stronę upośledzoną
(świadoma percepcja).
(świadoma percepcja).
Przebywanie z pacjentem
Przebywanie z pacjentem
ZAWSZE od strony upośledzonej.
ZAWSZE od strony upośledzonej.
Należy udzielić instrukcji rodzinie jak
Należy udzielić instrukcji rodzinie jak
i bliskim, opiekunom.
i bliskim, opiekunom.
Urządzenie pokoju pacjenta
Urządzenie pokoju pacjenta
Strona upośledzona musi być
Strona upośledzona musi być
dostępna przy wszystkich
dostępna przy wszystkich
czynnościach.
czynnościach.
Łóżko ustawić tak, aby strona
Łóżko ustawić tak, aby strona
upośledzona była ułożona od strony
upośledzona była ułożona od strony
pokoju.
pokoju.
Stolik nocny po stronie upośledzonej.
Stolik nocny po stronie upośledzonej.
Ułożenie pacjenta w łóżku
Ułożenie pacjenta w łóżku
Łóżko ustawione płasko, twardy
Łóżko ustawione płasko, twardy
materac, przekładanie w fazie ostrej
materac, przekładanie w fazie ostrej
co 2 godziny, 50% leżenia na stronie
co 2 godziny, 50% leżenia na stronie
chorej, 25% na zdrowej i 25% na
chorej, 25% na zdrowej i 25% na
plecach
plecach
PLAN UŁOŻEŃ – powiesić,
PLAN UŁOŻEŃ – powiesić,
dokumentacja
dokumentacja
Leżenie na stronie
Leżenie na stronie
porażonej
porażonej
Głowa leży na poduszce, odc.szyjny
Głowa leży na poduszce, odc.szyjny
kręgosłupa i głowa poziomo,
kręgosłupa i głowa poziomo,
porażony bark przesunięty do
porażony bark przesunięty do
przodu, ramię wyprostowane do
przodu, ramię wyprostowane do
przodu,
przodu,
porażona noga wyprostowana w
porażona noga wyprostowana w
stawie biodrowym, lekko zgięta w
stawie biodrowym, lekko zgięta w
stawie kolanowym
stawie kolanowym
Zdrowa noga leży na poduszce
Zdrowa noga leży na poduszce
Pozycje ułożeniowe
Pozycje ułożeniowe
Leżenie na stronie zdrowej
Leżenie na stronie zdrowej
Głowa leży na poduszce, odc.szyjny
Głowa leży na poduszce, odc.szyjny
kręgosłupa i głowa poziomo,
kręgosłupa i głowa poziomo,
zdrowe ramię lekko zgięte przed
zdrowe ramię lekko zgięte przed
pacjentem, porażone ramię
pacjentem, porażone ramię
spoczywa na poduszce (dłoń i palce
spoczywa na poduszce (dłoń i palce
otwarte)
otwarte)
porażona noga ułożona na poduszce i
porażona noga ułożona na poduszce i
zgięta w stawie biodrowym i
zgięta w stawie biodrowym i
kolanowym(<90
kolanowym(<90
o
o
)
)
Ułożenie „w gnieździe”
Ułożenie „w gnieździe”
Potrzebne 4 poduszki (80x80 cm) i 1
Potrzebne 4 poduszki (80x80 cm) i 1
mniejsza.
mniejsza.
Ułożenie w formie podkowy:
Ułożenie w formie podkowy:
1.
1.
Poduszka w tylnym lewym końcu łóżka, skośnie na
Poduszka w tylnym lewym końcu łóżka, skośnie na
przykryciu
przykryciu
2.
2.
Poduszka w tylnym prawym końcu łóżka, skośnie
Poduszka w tylnym prawym końcu łóżka, skośnie
na przykryciu, zachodzi na pierwszą poduszkę
na przykryciu, zachodzi na pierwszą poduszkę
3.
3.
Poduszka w środku łóżka, na lewo, lekko
Poduszka w środku łóżka, na lewo, lekko
naciągając na pierwszą
naciągając na pierwszą
4.
4.
Poduszka w środku łóżka, na prawo, jak trzecia
Poduszka w środku łóżka, na prawo, jak trzecia
5.
5.
Poduszka w poprzek (podparcie głowy)
Poduszka w poprzek (podparcie głowy)
Ułożenie „w gnieździe”
Ułożenie „w gnieździe”
Pacjenta układamy tułowiem w
Pacjenta układamy tułowiem w
gnieździe, mostek powinien opaść
gnieździe, mostek powinien opaść
między poduszkami, głowa i ramiona
między poduszkami, głowa i ramiona
podniesione, plecy powinny leżeć na
podniesione, plecy powinny leżeć na
całej długości (można dodać
całej długości (można dodać
poduszkę pod kręgosłupa lędźwiowy i
poduszkę pod kręgosłupa lędźwiowy i
nogi
nogi
Podeszwy nie powinny mieć kontaktu
Podeszwy nie powinny mieć kontaktu
z łóżkiem
z łóżkiem
Siedzenie na krześle przed
Siedzenie na krześle przed
stołem
stołem
Krzesło stoi pewnie, płaskie, poziome
Krzesło stoi pewnie, płaskie, poziome
siedzenie i mocne oparcie pod plecy
siedzenie i mocne oparcie pod plecy
Dobrze jeśli ma oparcie pod łokcie
Dobrze jeśli ma oparcie pod łokcie
(ochrona przed upadkiem)
(ochrona przed upadkiem)
Pacjent siedzi na całej powierzchni, stopy
Pacjent siedzi na całej powierzchni, stopy
całą powierzchnią oparte na podłodze,
całą powierzchnią oparte na podłodze,
miednica odchylona do przedu
miednica odchylona do przedu
Można wspomóc pozycje poduszkami (pod
Można wspomóc pozycje poduszkami (pod
plecy)
plecy)
Ramiona oparte na stole, ręce złożone
Ramiona oparte na stole, ręce złożone
Tułów wysunięty do przodu
Tułów wysunięty do przodu
Samohamowanie
Samohamowanie
Składanie rąk (upośledzony kciuk na
Składanie rąk (upośledzony kciuk na
górze, nadgarstki razem)
górze, nadgarstki razem)
Unoszenie ramion i składanie rąk
Unoszenie ramion i składanie rąk
Kręcenie młynka, wyprost ramion do
Kręcenie młynka, wyprost ramion do
przodu (zahamowanie spastyczności,
przodu (zahamowanie spastyczności,
wyprost łokcia)
wyprost łokcia)
Wysunięcie ramion do przodu,
Wysunięcie ramion do przodu,
ramiona prowadzic do strony zdrowej
ramiona prowadzic do strony zdrowej
Funkcjonalny sposób
Funkcjonalny sposób
obchodzenia się z pacjentem
obchodzenia się z pacjentem
(handling)
(handling)
Przemieszczanie się z pozycji leżącej
Przemieszczanie się z pozycji leżącej
do siedzenia na krawędzi łożka
do siedzenia na krawędzi łożka
Wstawanie,
Wstawanie,
Siadanie
Siadanie
Przesiadanie się do wózka
Przesiadanie się do wózka